ΤΟ ΤΜΗΝΑ ΝΕΟΤΗΤΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ ΣΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΑΚΟΜΗ ΕΝΑ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΩΡΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ¨¨ΡωμΝιός¨ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΑΣ. ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Γραφεῖα Θεσσ/νίκης: Μοναστηρίου 225, Μενεμένη, 54628 τηλ: 2310552207, τηλεομοιότυπο: 2310552209 Γραφεῑα Ἀθηνῶν: Πανεπιστημίου 34 καί Ἱπποκράτους γωνία, Στοά Παλλάδος 10679, 2ος ὄροφος, τηλ.2105227967 καί Πανεπιστημίου 39, Στοά Πεσματζόγλου 10679, 5ος ὄροφος, τηλ.2106930355 http://www.enromiosini.gr/ http://www.romnios.gr/

1. Ἡ Πόλη τῶν ὀνείρων µας-ΔήµητραςΒασίλα-Ζιάκου,Κωνσταντινούπολη ἡ
Βασιλεύουσα - Στυλιανῆς Κουρῆ, Διδάγµατα ἀπὸ τὴν Ἄλωση - Κατερίνας
Μιχαὴλ,Φωτορεπορτὰζ,ἘκδροµὴνέωντῆςἘ.ΡΩστὴνΚωνσταντινούπολη,
Σούρουπο στὴ Βασιλεύουσα - Συνεσίου µοναχοῦ, Ἡ γλώσσα εἶναι
σπουδαῖο πράγµα - Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Ἡ παιδεία
στὰ Φάρασα Καππαδοκίας, Πόσο κοστίζει ἕνα θαῦµα ,Πατρίδα-Δάφνης
Μπάλλα, Ὅσιος Λουκᾶς ὁ ἐν Στειρίῳ, Ἡ ἁγία µεγαλοµάρτυς Κυράννα ἡ
Ὀσσαία - Ἀναστασίας Κουρῆ,..
ΔιµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’
Τεῦχος 7
ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012
Ρωµνιός

2. ΟΙ EΚΔΟΣΕΙς ΜΑΣ
ΕΚΔΟΣΗ
ΤΗΣ ΣΕΙΡΑΣ ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΝΑΜΑΤΑ, ΤΟΜΟΣ 4ος
ΤΗΛ. ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΩΝ: 2310 552207
K υ κ λ ο φ ό ρ η σ ε
ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις
τῆς "ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ"
ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΝΑΜΑΤΑ
Neanikeσ εκδοσεισ
ΤΑ ΝΕΟΤΑΞΙΚΑ
ΒΙΒΛΙΑ ΓΛΩΣΣΑΣ
ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΑΤΣΙΟΥ
Δασκάλου
νεα εκδοση

3. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
Παπαδόπουλος Θεόφιλος-Πρόεδρος
Κιν. 6985085012
ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ
Κατσιαμάνης Δημήτριος
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ
Βασίλας Μιχάλης
ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Κεσελόπουλος Γεώργιος
Κουρῆ Στυλιανὴ
Λουπίδου Θωμαΐς
Μιχαήλ Κατερίνα
Πρωτόπαππας Σπύρος
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
Παπαδόπουλος Γεώργιος, Κουρῆ Ἀναστασία
ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ
Ἀνανιάδης Γεώργιος
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ
Ἱωαννίδου Μαρία
Tηλ. 2310 552719
Καπετάνιου Ἀγγελικὴ
Tηλ. 210 5227967
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη,
Τηλ. 2310 55 2207, Τηλεμοιότυπο: 2310 55 2209
http://romnios.gr - E-mail romnios@enromiosini.gr.
http://www.enromiosini.gr - E-mail contact@enromiosini.gr
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤΑΣ
IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία
καί ἐπιδίωξη τοῦ περιοδικοῦ μας.
Ἐλπίζουμε ὃτι θά ἀνταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα.
ISSN: 1792-9431
Ρωμνιός

4. 2
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
2
4 Ἡ Πόλη τῶν ὀνείρων μας
Δήμητρας Βασίλα-Ζιάκου
6 Κωνσταντινούπολη ἡ Βασιλεύουσα
Στυλιανῆς Κουρῆ, φιλολόγου
8 Διδάγματα ἀπὸ τὴν Ἅλωση
Κατερίνας Μιχαὴλ, δασκάλας
12 Ἡ Ὁμογένεια τῆς Πόλης
ἀναβιώνει πολιτιστικὰ καὶ θρησκευτικὰ
ἤθη καὶ ἔθιμα
14 Φωτορεπορτὰζ
Ἐκδρομὴ τῶν νέων τῆς Ε.ΡΩ
Κωνσταντινούπολη
17-20 Ἀπριλίου 2012
18 Σούρουπο στὴ Βασιλεύουσα
Συνεσίου μοναχοῦ
Λόγοι ἁγίων πατέρων
22 Ἡ γλώσσα εἶναι σπουδαῖο πράγμα
Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου
ἐκ τοῦ Οἴκου
24 Ἡ παιδεία στὰ Φάρασα Καππαδοκίας

5. 3
Ρωμνιός τεῦχος 7
Μικρή κοινωνία, μεγάλη οἰκογένεια
26 Πόσο κοστίζει ἕνα θαῦμα
28 Θαύματα μὲ τοὺς ἀπίστους
29 Πατρίδα
Δάφνης Μπάλλα
λόγος ἐκ τοῦ κόσμου
30 Γνωριμία μὲ τὸν «Θανασάκη»
Βουτσινᾶ Ἠλία, ἐκπαιδευτικοῦ
Πατριδογνωσία
34 Ὅσιος Λουκᾶς ὁ ἐν Στειρίῳ
Ἡ ἱστορία μας
38 Ἕνα κιτρινισμένο χειρόγραφο
ἀποκαλύπτει τὰ τελευταῖα χρόνια
τοῦ Βυζαντίου
Ἄρη Τσοκώνα
40 Σχολια - ζωντας
Ἡ ἁγία μεγαλομάρτυς Κυράννα ἡ Ὀσσαία
Ἀναστασίας Κουρῆ, φιλολόγου
42 ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ συνέντευξη
Βασίλης Τερλέγκας, τραγουδιστὴς
Μαρίας Λουπίδου
46 Ταινιοπαρουσίαση
the Truman show

6. 4
Ἡ Πόλη τῶν ὀνείρων μας
Σ
τὴν ἀρχὴ τῆς νεότητός μου τὴν ἀποκά-
λεσα «Πόλη τῶν ὀνείρων μου.» Κι ὅταν
ὁ Θεὸς ὁδήγησε τὰ βήματά μου ἐκεῖ,
ἀγάπησα καὶ τὸ πιὸ μικρὸ κομμάτι της, τὸ
πιὸ κρυφὸ στρατί της, τὸ πιὸ μελαγχολικὸ
ξημέρωμά της. Ὄχι, δὲν ἦταν ταξίδι. Ἦταν
προσκύνημα σ΄ ἕναν τόπο πού, γιὰ μένα,
δὲν εἶναι προορισμὸς ἀλλὰ ἀφετηρία. Γιατί
ἡ Κωνσταντινούπολη δὲν εἶναι ἕνα μέρος στὸ
ὁποῖο πᾶς, ἀλλὰ ἕνας τόπος στὸν ὁποῖο
πάντα ἐπιστρέφεις, ἱστορικά, πολιτισμικά,
συναισθηματικά.
Συμπληρώνονται φέτος 559 χρόνια ἀπὸ
ἐκείνη τὴν ἀποφράδα μέρα τῆς ἅλωσης, ὅπου,
μαζὶ μὲ τὴ Βασιλεύουσα, χάσαμε κι ἕνα κομ-
μάτι τοῦ ἑλληνισμοῦ, ἕνα κομμάτι ἀπὸ τὸν
ἑαυτό μας. Γιατί καταδικαστήκαμε ἀπὸ τότε
νὰ τὴν ἐπιζητοῦμε, νὰ τὴν ἐπιθυμοῦμε, νὰ τὴν
ὀνειρευόμαστε. Κι ἔτσι κάθε ταξίδι μας στὴν
Πόλη, νὰ γίνεται πάντα μ’ ἕναν κόμπο στὸν
λαιμὸ καὶ τὴν καρδιά. Καὶ νὰ δακρύζουν τὰ
μάτια καθὼς ἀντικρύζουν τὴν Ἁγιὰ Σοφιά, τὴ
Μονὴ τῆς Χώρας, τὴν ὄμορφη γειτονιὰ τοῦ Πέ-
ραν, τὰ γλυκὰ ἡλιοβασιλέματα στὸν Βόσπορο.
Λαχταροῦμε νὰ ἀποκτήσουμε ξανὰ αὐτὸν τὸν
χαμένο παράδεισο, ποὺ ἡ ἱστορία τὸν τύλιξε,
οἱ μύθοι τὸν μάγεψαν καὶ τὰ τραγούδια τὸν
ὕμνησαν μέσα σ’ ὅλες τὶς γενιὲς ποὺ πορεύ-
θηκαν ἕως σήμερα.
Προσκύνημα εἶναι ἡ κάθε ἐπίσκεψή μου
στὴν Πόλη. Προσπαθώντας νὰ ἀνακαλύψω τὶς
ὀμορφιές της, νὰ ἀφουγκραστῶ τοὺς ἤχους
της, νὰ τὴν ἀγκαλιάσω καὶ νὰ τὴ νιώσω μ’
ὅλες μου τὶς αἰσθήσεις, ἀφήνω τὴ ματιὰ μου
Δήμητρας Βασίλα-Ζιάκου

7. 5
νὰ κυλήσει στοὺς λόφους της, χαϊδεύω τὰ
λουλούδια της, μυρίζω τὸ ἄρωμα ποὺ ἀφήνει
πίσω του τὸ παρελθόν, βλέπω τὶς πέτρες νὰ
ἀχνίζουν στὸν ἥλιο. Ἡ ἱστορία ὅλη πλανιέται
στὸν ἄνεμο, ἑκατοντάδες χρόνια γραμμένα
στὸ χῶμα, στὰ κτίρια , στοὺς ἀνθρώπους κι
ἡ φύση μοῦ ψιθυρίζει τὰ μυστικά της. Ὅλα
εἶναι ἐδῶ, ὅπως τότε, ἀλλὰ ὅλα εἶναι ἀλλιῶς.
Ὅλα τα καλύπτει μιὰ ξενιτιὰ καὶ μιὰ ὁλοφά-
νερη φθορά, κυρίως τὰ ὀρθόδοξα μνημεῖα
καὶ τοὺς ἱερούς μας ναούς. Νιώθω πὼς ὅλα
ἀγκομαχοῦν, ἐγκλωβισμένα σ’ ἕνα παρὸν
ποὺ δὲν τοὺς πρέπει καὶ σὲ μιὰ ἀνθρώπινη
συμπεριφορὰ ποὺ συνεχῶς τὰ ἀδικεῖ καὶ τὰ
πληγώνει.
Πατρίδα ἀλησμόνητη. Ποτισμένη μὲ αἷμα
Ἁγίων, Μαρτύρων, χιλιάδων ψυχῶν. Ὁ νοῦς
δὲν ξεχνᾶ, τὸν μαλακώνει ἡ καρδιὰ μὰ πάντα
καρτερεῖ, περιμένει τὸ θάμα. Ὄχι, δὲν νιώθω
ξένη ὅταν τὴν ἐπισκέπτομαι, αἰσθάνομαι ὅμως
πρόσφυγας σ΄ ἕναν τόπο ἀπὸ τὸν ὁποῖο οἱ
δικοί μου πρόγονοι δὲν ἔφυγαν ποτέ. Γιατί,
ἀπὸ μικρὸ παιδί, μὲ ἕλκει σὰν μαγνήτης, σὰν
νὰ βρίσκεται κάτι δικὸ μου ἐκεῖ, θαμμένο, πε-
ριμένει νὰ τὸ βρῶ. Στέκει καρτερικὴ μέσα στὸν
χῶρο καὶ τὸν χρόνο καὶ περιμένει. Περιμένει
νὰ ἀκούσει ξανὰ τὶς καμπάνες νὰ ἠχοῦν στὸ
Μέγα Μοναστήρι, νὰ δεῖ τὴν ἑλληνικὴ σημαία
νὰ κυματίζει περήφανη στὸν Βόσπορο, νὰ γί-
νει καὶ πάλι τὸ κέντρο τοῦ ἑλληνισμοῦ.
Ἡ Πόλη τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, ποὺ
ἑνώνει δυὸ ἠπείρους καὶ δυὸ θάλασσες, εἶναι
πάντα καὶ πάνω ἀπ’ ὅλα βασίλισσα στὴν
καρδιὰ μας καὶ μᾶς γοητεύει ὅσα χρόνια κι
ἂν περάσουν. Γιὰ τὴν πλούσια ἱστορία της,
τὴν παγκόσμια συμβολὴ της σὲ κάθε ἐπίπεδο
καὶ σὲ κάθε ἐποχή, γιὰ τὸ ἰσχυρὰ ὀρθόδοξο
πνεῦμα ποὺ ἀποπνέει - ἀκόμα καὶ κάτω ἀπὸ τὴ
σκιὰ τῆς ἡμισελήνου - ἀλλὰ καὶ γιὰ τὰ ὄνειρά
μας, ποὺ τῆς τὰ ἐμπιστευτήκαμε ἐδῶ κι αἰῶνες,
μέσα σὲ ἀναστεναγμούς, ποιήματα καὶ τρα-
γούδια. Καλὴ ἀντάμωση ἀγαπημένη Πόλη...

8. 6
Ἡ
Κωνσταντινούπολη ἢ ἁπλῶς ἡ Πόλη,
ὅπως τὴν ἀποκαλεῖ ὁ ἑλληνικὸς
λαός, ὑπῆρξε ἡ πρωτεύουσα γιὰ
πάνω ἀπὸ 1200 χρόνια τῆς Ἑλληνορωμαϊκῆς
Αὐτοκρατορίας, γνωστῆς καὶ μὲ τὸ ὄνομα ποὺ
τῆς δόθηκε, ἀργότερα, Βυζαντινὴ Αὐτοκρα-
τορία. Ἡ Πόλη θεμελιώθηκε στὶς 3 Νοεμβρίου
τοῦ 324 μ. Χ. καὶ τὰ ἐγκαίνιά της ἔγιναν τὴν
1η Μαΐου τοῦ ἔτους 330 ἀπὸ τὸν Μεγάλο
Κωνσταντῖνο στὰ πλαίσια τῆς ἀνανέωσης τῆς
Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας. Βρίσκεται σὲ μία
τριγωνικὴ χερσόνησο ἀνάμεσα στὴν Εὐρώπη
καὶ τὴν Ἀσία, στὴ θέση ὅπου παλαιὰ ὑπῆρχε
ἡ ἀρχαία πόλη τοῦ Βυζαντίου. Ἡ μικρὴ πόλη
τοῦ Βυζαντίου κτίσθηκε ἀπὸ τὸν Βύζαντα,
ἀρχηγὸ τῶν Ἑλλήνων Μεγαρέων ποὺ ἔφθα-
σαν ἐκεῖ γύρω στὸ 65 π. Χ. . Τὴ μικρὴ αὐτὴν
πόλη καὶ τὴ γύρω περιοχὴ διάλεξε ὁ Μέγας
Κωνσταντῖνος γιὰ νὰ κτίσει τὴ Νέα Ρώμη, ποὺ
ἀναπτυσσόταν ἀπὸ τὴν Προποντίδα πρὸς τὴν
κοιλάδα τοῦ ποταμοῦ Λύκου καὶ κατέληγε στὸν
Κεράτιο Κόλπο. Ὅπως καὶ ἡ παλαιὰ Ρώμη ἔτσι
καὶ ἡ Νέα Ρώμη κτίσθηκε ἐπάνω σε ἑπτὰ λό-
φους, ἀπὸ τοὺς ὁποίους σημαντικότερος ἦταν
ὁ λόφος πρὸς τὸν Βόσπορο, ὅπου βρισκόταν
τὸ Μέγα Παλάτιον καὶ ὅλα τὰ πιὸ σημαντικὰ
δημόσια καὶ ἐκκλησιαστικὰ κτίρια. Ὑπῆρξε ἡ
γέφυρα μεταξὺ ἀνατολῆς καὶ δύσης.
Ἡ παρουσία τοῦ αὐτοκράτορα καὶ τοῦ
οἰκουμενικοῦ πατριαρχείου ἔδιναν ἰδιαίτερη
ἀκτινοβολία καὶ ἀποτελοῦσαν πηγὴ οἰκουμε-
νικότητας γιὰ τὴν πόλη. Εἶναι λογικό, λοιπόν,
ἐκεῖ νὰ ἐκφράζεται ὄχι μόνο ὁ πλοῦτος , ἡ δύ-
ναμη καὶ ἡ δόξα τῆς αὐτοκρατορίας ἀλλὰ καὶ
Στυλιανῆς Κουρῆ
φιλολόγου
Κωνσταντινούπολη
ἡ Βασιλεύουσα

9. 7
τὸ πνεῦμα καὶ ἡ τέχνη, ὅπως ἄλλωστε αὐτὰ
ἀναπτύχθηκαν στὴ μακραίωνη ζωὴ της. Ἡ τα-
χύτατη πολεοδομικὴ καὶ πληθυσμιακὴ ἀνάπτυ-
ξή της -τὴν ἐποχὴ τοῦ Ἰουστινιανοῦ (527- 565)
ὁ πληθυσμὸς της ἔφθανε τοὺς πεντακόσιους
χιλιάδες κατοίκους- προσέθετε αἴγλη καὶ πα-
γκόσμια ἀκτινοβολία στὴν πόλη. Ἦταν τὸ
κέντρο τῶν πολιτικῶν καὶ τῶν ἐκκλησιαστικῶν
ἐξελίξεων τοῦ τότε χριστιανικοῦ κόσμου. Τὸ
425, ὁ Θεοδόσιος (408-450) ἵδρυσε τὸ πρῶτο
πανεπιστήμιο. Κάθε ἱστορικὴ ἐποχὴ πλούτιζε
μὲ νέα στοιχεῖα τὴ μεγαλοπρέπεια καὶ τὸ με-
γαλεῖο της. Φιλοσοφικὲς σχολές, καλλιτεχνικὰ
ἐργαστήρια καὶ ὀνομαστὲς βιβλιοθῆκες κο-
σμοῦσαν τὴν Πόλη. Θεολογικὲς καὶ φιλοσοφικὲς
ἀναζητήσεις καὶ συζητήσεις ἐλάμβαναν χώρα
καὶ ἀπὸ ἐκεῖ ἐξαπλώνονταν πρὸς ὅλα τὰ ἄκρα
τῆς ἀπέραντης αὐτοκρατορίας. Ὅλα αὐτὰ ἀνε-
δείκνυαν τὴ σπουδαιότητα καὶ τὸν ρόλο της ὡς
πολιτικοῦ καὶ ἐκκλησιαστικοῦ κέντρου, ξακου-
στοῦ σὲ ὅλο τὸν τότε γνωστὸ κόσμο. Ἦταν τὸ
κέντρο σφοδρῶν θεολογικῶν καὶ φιλοσοφικῶν
συγκρούσεων καὶ κατάφερε νὰ δημιουργήσει
ἕναν νέο πολιτισμό, ἐντελῶς διαφορετικὸ ἀπὸ
ἐκεῖνον τῆς παλαιᾶς Ρώμης. Ὁ νέος αὐτὸς πο-
λιτισμὸς εἶχε ὡς βάση του τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ
σκέψη, τὴν πατερικὴ σοφία καὶ τὴ χριστιανικὴ
διδασκαλία.
Ἡ νέα χριστιανικὴ τέχνη δανείστηκε τὴ
φόρμα καὶ τὰ σχήματα ἀπὸ τὴν ἀρχαία ἑλλη-
νική, ἔδωσε, ὅμως, νέο νόημα καὶ περιεχόμενο
στὸ ἔργο της, ἐντελῶς δικό της. Ἡ λαμπρότη-
τα τοῦ παλατιοῦ καὶ τοῦ πατριαρχείου καὶ
ὅλων των ἄλλων κτισμάτων καὶ ἐκκλησιῶν, μὲ
τὰ ὡραῖα ψηφιδωτὰ δάπεδα ποὺ στόλιζαν τὶς
μεγάλες ἐπιφάνειές τους, εἶναι σαφῆ δείγματα
τοῦ πλούτου καὶ τῆς δύναμης τῆς αὐτοκρα-
τορίας δείχνοντας τὸ πολιτιστικὸ ἐπίπεδο στὸ
ὁποῖο εἶχε φθάσει ἡ Βασιλεύουσα. Τὰ ψηφι-
δωτὰ δάπεδα τοῦ Ἱεροῦ Παλατίου, ποὺ ἔχουν
διατηρηθεῖ μέχρι τὶς μέρες μας, παριστάνουν
σκηνὲς ἀπὸ τὴν ἀγροτικὴ ζωή, ἀπὸ κυνήγια καὶ
ἀπὸ εἰδυλλιακὰ τοπία.
Ὁ ἕκτος αἰώνας φέρνει τὴ μεγάλη τέχνη
στὴ Βασιλεύουσα. Σημαντικότατο μνημεῖο τῆς
ἐποχῆς αὐτῆς εἶναι ἡ Ἁγία Σοφία. Πρωτοχτί-
σθηκε ἐπὶ Μεγάλου Κωνσταντίνου ὡς ξυλόστε-
γη βασιλική καὶ ἐπὶ Ἰουστινιανοῦ ξαναχτίστηκε
ἀπὸ τοὺς ἀρχιτέκτονες Ἀνθέμιο καὶ Ἰσίδωρο,
οἱ ὁποῖοι δημιούργησαν ἕναν νέο ρυθμό, τὴ
βασιλικὴ μὲ τροῦλο. Ὁ τεράστιος τροῦλος
κυριαρχεῖ σὲ ὅλο το οἰκοδόμημα. Τὸ χτίσιμο
κράτησε πέντε χρόνια (532- 537 μ. Χ.). Τὸ 557,
ὁ τροῦλος ἔπεσε καὶ ξαναχτίστηκε ἀπὸ τὸν Ἰσί-
δωρο τὸν νεώτερο. Στὴν Ἁγία Σοφία βρίσκουμε
τὸν πνευματικὸ χαρακτήρα τῆς βυζαντινῆς
τέχνης. Ψηφιδωτά, δαντελωτὰ κιονόκρανα, κι-
ονοστοιχίες, θόλοι, τόξα, ὁ τροῦλος καὶ μαζὶ μὲ
ὅλα αὐτὰ ἑκατὸ παράθυρα ποὺ ἐπιτρέπουν
τὴ διάχυση ἄπλετου ἡλιακοῦ φωτός, διαλύουν
τοὺς ὄγκους καὶ προσδίδουν χάρη καὶ ὀμορ-
φιά. Τὸ ἀρχαιότερο ψηφιδωτό, τὸ ὁποῖο κατα-
σκευάστηκε γύρω στὰ 842 μὲ 867 καὶ σώζεται
μέχρι σήμερα, εἶναι ἡ ἔνθρονη Παναγία μὲ τὸν
Χριστὸ στὴν ἀγκαλιά της. Στὰ χρόνια μάλιστα
τοῦ Βασιλείου Β΄ (976- 1025) ἱστορήθηκε αὐτὸ
τὸ ψηφιδωτὸ μὲ τὴν ἔνθρονη Βρεφοκρατοῦσα
Θεοτόκο, ὅπως καὶ αὐτὸ μὲ τοὺς αὐτοκράτορες
-Μέγας Κωνσταντῖνος καὶ Ἰουστινιανὸς- στὴ
νότια εἴσοδο τοῦ ἐσωνάρθηκα. Κατὰ τὴ Λατι-
νοκρατία (1204- 1261), πολλοὶ ναοὶ ὅπως καὶ
τὸ Ἱερὸ Παλάτιο λεηλατήθηκαν. Εἰκόνες, σταυ-
ροί, λειψανοθῆκες, ἱερὰ σκεύη, ἐλεφαντοστά,
μικρογραφημένα χειρόγραφα, μεταφέρθηκαν
στὴ Δύση καὶ βρίσκονται σήμερα σὲ μουσεῖα,
ναοὺς καὶ βιβλιοθῆκες διαφόρων χωρῶν τῆς
Δύσης. Ἡ φρικτὴ λεηλασία τῆς Βασιλεύουσας
ἀπὸ τοὺς Φράγκους Σταυροφόρους, στέρησε
τὴν πόλη ἀπὸ τοὺς ἀμύθητους θησαυροὺς
τέχνης μὲ τοὺς ὁποίους εἶχε πλουτισθεῖ στὴ
μακραίωνη πορεία της. Ἡ Πόλη γιὰ μισὸ αἰώνα
βρισκόταν σὲ κατάσταση παρακμῆς, ἐπειδὴ οἱ
Φράγκοι κατακτητὲς δὲν μποροῦσαν νὰ ἀντα-
ποκριθοῦν στὶς ἀπαιτήσεις γιὰ τὴ λειτουργία
τοῦ μηχανισμοῦ τῆς διοικητικῆς, οἰκονομικῆς
καὶ κοινωνικῆς ζωῆς της.
Ἡ ἀνάκτηση τῆς Πόλης ἀπὸ τοὺς Βυζαντι-
νούς, τὸ 1261, ἀποκατέστησε τὴ λειτουργικό-
τητά της καί, κάπως, τὴν ἀκτινοβολία της. Τὰ
σημάδια ὅμως τῆς παρακμῆς δὲν ἐξαλείφθηκαν
τελείως καὶ ἔτσι ἡ Βασιλεύουσα ἔπεσε τελικὰ
στὶς 29 Μαΐου τοῦ 1453 καὶ παραδόθηκε στὴ
βαρβαρότητα καὶ στὴ ληστρικὴ μανία τῶν νέων
κατακτητῶν Τούρκων. Ἡ ἀκτινοβολοῦσα καὶ
παντοδύναμη πρωτεύουσα τοῦ χριστιανικοῦ
κόσμου ἔσβησε καὶ ἔκτοτε παρέμεινε στοὺς
θρύλους τοῦ Γένους, παραμύθι ζωντανό!

10. 8
Π
όσα ἀκούει ἢ διαβάζει ὁ
καθένας μας, ἀπὸ παιδὶ
ἀκόμα, γιὰ τὴν τόσο
προσφιλῆ σὲ ἐμᾶς γωνιὰ τῆς
γῆς, τὴν ἀλησμόνητη Πόλη! Τὴν
κουβαλάει κάθε Ρωμηὸς μέσα
στὴν καρδιὰ του, σὰν νὰ τοῦ
κληροδοτεῖται μ’ ἕναν τρόπο μυ-
στικὸ ἡ ἀγάπη γι’ αὐτήν. Ποιὸν
δὲν ἀγγίζουν διηγήσεις θρύλων
καὶ παραδόσεων γύρω ἀπὸ τὴν
Κωνσταντινούπολη; Ποιὸς δὲν
συγκλονίζεται καὶ δὲν συγκι-
νεῖται ὅποτε γίνεται ἀναφορὰ
σὲ αὐτήν, τόσο στὰ χρόνια τῆς
ἀκμῆς της ὅσο καὶ σ’ αὐτὰ τὰ
τελευταῖα χρόνια τῆς ζωῆς της;
Πόθο καὶ λαχτάρα γεννᾶ μέσα
μας τὸ ἄκουσμα τοῦ ὀνόματός
της. Πόθο καὶ λαχτάρα νὰ τὴ
χαροῦμε μιὰ μέρα καὶ πάλι σὲ
χέρια ἑλληνικά, ὀρθόδοξα!
Ὅσα, ὅμως, κι ἂν εἰπωθοῦν
ἢ γραφοῦν γιὰ τὴ Βασιλίδα τῶν
Πόλεων, θὰ ἀποδειχθοῦν λίγα γιὰ
νὰ ἀποδώσουν τὸ μεγαλεῖο καὶ τὴ
λαμπρότητα τοῦ πολιτισμοῦ ποὺ
ἤκμασε στὸ σταυροδρόμι αὐτὸ
τῶν ἠπείρων. Ὡστόσο, ἔχει ὁ κα-
θένας μας σήμερα τὴ δυνατότητα
νὰ ταξιδέψει ὡς ἐκεῖ καὶ νὰ θαυ-
μάσει ὅ,τι ἀπέμεινε ἀπὸ τὶς ἀδιά-
κοπες ἐπιδρομὲς τῶν ἀλλοφύλων
καὶ ἀλλοθρήσκων.
Εἶναι μοιραῖο – ἂν βρεθεῖς
ποτὲ σου ἐκεῖ – νὰ σὲ διατρέξει
ἕνα ἀνεξέλεγκτο ρίγος μόλις στα-
θεῖς μπροστὰ στὴν κορωνίδα τῆς
ἀρχιτεκτονικῆς, τὸν ναὸ τῆς τοῦ
Θεοῦ Σοφίας. Πόσο μᾶλλον μό-
Κατερίνας Μιχαὴλ
δασκάλας
Διδάγματα ἀπὸ τὴν Ἅλωση

11. 9
λις δρασκελίσεις τὸ κατώφλι της καὶ βρεθεῖς
μέσα σ’ αὐτὸ τὸ ἀληθινὸ κομψοτέχνημα. Πῶς
νὰ μὴν θαυμάσεις τὰ λαμπρὰ ψηφιδωτὰ, ποὺ
αἰῶνες τώρα φιλοξενεῖ ἡ Μονὴ τῆς Χώρας, τὰ
πλέον ἀριστουργηματικά τοῦ εἴδους τους!
Πῶς νὰ μὴν νιώσεις δέος καὶ ἱερὴ συγκίνηση
ψάλλοντας μέσα στὴ Μονὴ Βλαχερνῶν τὸ «Τῇ
Ὑπερμάχῳ», νιώθοντας κι ἐσὺ ἕνας ἀπὸ τοὺς
δοκιμαζόμενους κατοίκους τῆς Πόλης, ποὺ
προσέφυγαν στὴ βοήθεια τῆς Παναγίας γιὰ
νὰ τοὺς γλιτώσει! Πῶς…πῶς…! Ἀναρίθμητες
οἱ ἀφορμὲς ποὺ παίρνεις, καθὼς περιδιαβαί-
νεις τὴν Πόλη, γιὰ νὰ τὴ νιώσεις πιὸ ἔντονα
καὶ νὰ τὴ βάλεις ἀκόμα πιὸ βαθιὰ στὴν καρδιὰ
σου. Κι ἐκεῖ σὲ ἀνταμώνει ἕνα ἐρώτημα, ποὺ
ἴσως καὶ νὰ σὲ βασανίζει ἀπὸ καιρό: «Γιατί
ἕνας τόσο λαμπρὸς πολιτισμός, μιὰ ἄριστα
ὀργανωμένη κοινωνία, ἕνα λιμάνι ὀρθοδοξίας
νὰ πέσει σὲ ἐχθρικὰ χέρια; Πῶς καὶ γιατί ὁ
Θεὸς νὰ ἐπιτρέψει κάτι τέτοιο;»
Λέγεται πὼς μὲ τὴν Ἅλωση τῆς Πόλης ἀπὸ
τοὺς Ὀθωμανοὺς Τούρκους, τὸ 1453, ἐπῆλθε
καὶ ἡ ὁριστικὴ πτώση τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμαϊκῆς
Αὐτοκρατορίας. Ὅπως πολὺ σωστά, ὅμως,
ἐπισημαίνεται, ἡ πραγματικὴ πτώση συντελέ-
στηκε κατὰ τὴν Δ΄ Σταυροφορία. Τότε ἦταν
ποὺ κυριολεκτικὰ οἱ Φράγκοι κατάφεραν ἕνα
δυνατὸ χτύπημα στὴν καρδιὰ τῆς αὐτοκρατο-
ρίας καὶ τῆς ἔδωσαν τὴ χαριστικὴ βολή. Ἔκτο-
τε τὸ ἀνατολικὸ τμῆμα τῆς αὐτοκρατορίας δὲν
κατάφερε νὰ ἀνακτήσει τὶς χαμένες δυνάμεις
του καὶ νὰ ἀνασυνταχθεῖ, οὔτε νὰ ἀγγίζει κάτι
ἀπὸ τὴν παλιὰ του αἴγλη. Ἔτσι, ἄνοιξε πλέον
ὁ δρόμος γιὰ τὸν Μωάμεθ τὸν Πορθητή.
Ἀλήθεια, φταίει ἄραγε μόνο ἡ δράση τῶν
σταυροφόρων, ὥστε νὰ βροῦνε οἱ Ὀθωμανοὶ
τόσο εὐάλωτη τὴν Κωνσταντινούπολη; Μιὰ
γρήγορη ματιὰ στὶς πηγὲς τῆς ἐποχῆς ἐξηγεῖ
γιατί ἡ πρωτεύουσα βρέθηκε σὲ τόσο δεινὴ
θέση, ὥστε νὰ ἀδυνατεῖ νὰ ἀντιμετωπίσει
καὶ αὐτὸν τὸν τελευταῖο ἐχθρό, ὅπως ἔκανε
ἄλλωστε μὲ τόσους ἄλλους στὴ διάρκεια τῆς
μακραίωνης ζωῆς της.
Μετὰ τὴν Ἅλωση τῆς Πόλης ἀπ’ τοὺς Φρά-
γκους τὸ 1204, ἐκπρόσωποι τῆς πολιτικῆς καὶ
ἐκκλησιαστικῆς ἐξουσίας ἐγκατέλειψαν τὴν
πρωτεύουσα, ἡ ὁποία στεροῦνταν ἡγετικῶν
μορφῶν ποὺ θὰ προστάτευαν καὶ θὰ καθοδη-
γοῦσαν τὸν λαό. Καὶ σὰν νὰ μὴν ἔφτανε αὐτό,
οἱ Φράγκοι δὲν ἔχαναν εὐκαιρία νὰ ἐπιδεικνύ-
ουν τὸ μίσος ποὺ ἔτρεφαν γιὰ τὴν ὀρθόδοξη
ἀνατολικὴ αὐτοκρατορία, ἀφοῦ μοναδικός
τους στόχος ἦταν νὰ τὴν παρασύρουν στὸ
δικό τους ξεστράτισμα. Καὶ δυστυχῶς κατὰ
καιροὺς τὸ κατάφεραν, μὲ εὐθύνη κυρίως τῆς
Πολιτείας.
Δὲν ἦταν ὅμως καὶ ὁ λαὸς ἄμοιρος εὐθυνῶν.
Ὁ κάθε ἁπλὸς ἄνθρωπος ἔσπρωχνε κατὰ κά-
ποιον τρόπο τὸ χέρι τοῦ Θεοῦ νὰ βάλει τὴν
ὑπογραφὴ του γιὰ τὴν πτώση τῆς Πόλης στὰ
χέρια τῶν ἀπίστων. Ὁ πλοῦτος καὶ ἡ δόξα τῆς
αὐτοκρατορίας ἔκαναν τοὺς ἀνθρώπους νὰ
Η Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως, όπως απεικονίζεται σε εξωτερικό τοίχο της Μονής Μολντόβιτσα της Ρουμανίας

12. 10
ξεχάσουν τὸν Θεό, νὰ τὸν βγάλουν συνειδητὰ
ἀπὸ τὴ ζωή τους καὶ νὰ παραβαίνουν καθημε-
ρινὰ τὶς σωτήριες ἐντολές του. Αὐτὴν ἀκριβῶς
τὴν ἀποστασία ἀπὸ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ κα-
ταδεικνύει καὶ θρηνεῖ γι’ αὐτὴν ὁ ἃγιος Συ-
μεὼν, Ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, λέγοντας:
«Καταφρονήσαμε, ἀλλοίμονο, τὶς ἐντολὲς τοῦ
Θεοῦ καὶ βλέπουμε μόνο τὰ σαρκικά. Ἐπειδὴ
ἀγαποῦμε τὰ πρόσκαιρα, ὑποφέρουμε, ἐγκα-
ταλελειμμένοι ἀπὸ τὸν Θεὸ δικαίως, διότι δὲν
ζητοῦμε τὰ τοῦ Θεοῦ. Γι’ αὐτὸ μᾶς κατακυ-
ριεύουν οἱ ἐχθροί, μᾶς τυραννοῦν καὶ ὑβρί-
ζουν τὴ μόνη καὶ ἀληθινὴ πίστη τοῦ Χριστοῦ.
Ὑφιστάμεθα διώξεις καὶ φοβερὲς ταπεινώσεις,
καὶ δὲν ὑπάρχει κανεὶς νὰ
μᾶς βοηθήσει καὶ ἐλευ-
θερώσει, ἐπειδὴ ἀκριβῶς
«οὐκ ἔστιν ὁ συνιών, οὐκ
ἔστιν ὁ ἐκζητῶν τὸν Θεόν»,
ὅπως λέγει ἡ Γραφὴ»1
.
Ἀκόμη, ἡ πρόθεση τῶν
ἡγετῶν νὰ παραβλέψουν
τὸ χάσμα ποὺ χώριζε τὴν
Ὀρθόδοξη Ἀνατολὴ ἀπὸ
τὴν Παπικὴ Δύση προ-
κειμένου νὰ ἐπιτύχουν
στρατιωτικὴ βοήθεια ἀπὸ
τὴ δεύτερη, δείχνει πόσο
«νερὸ εἶχαν βάλει στὸ
κρασὶ τους» στὰ θέματα
τοῦ ὀρθόδοξου δόγματος.
Στὴν Κωνσταντινούπολη,
ὅπου ἐπιτεύχθηκε ἡ θε-
οκρατικὴ ὀργάνωση τῆς
κοινωνίας μὲ πυρήνα τὸν
Σωτήρα Χριστό, σ’ αὐτὴν
τώρα ὑποσκάπτεται ἡ
ὀρθὴ πίστη ἀπὸ ἐξωτερι-
κοὺς καὶ ἐσωτερικοὺς πα-
ράγοντες. Ὅμως ὁ Θεὸς
δὲν ἐπέτρεψε τέτοιο κα-
τρακύλισμα. Ἦταν, ὅπως
ἀποδείχθηκε, λιγότερο
ἐπιβλαβὲς καὶ ἐπικίνδυ-
νο γιὰ τοὺς χριστιανοὺς
νὰ ὑποδουλωθοῦν στοὺς
μουσουλμάνουςΤούρκους
παρὰ νὰ προσκυνήσουν
τὴν «αὐθεντία» τοῦ πάπα.
Κι ἔτσι φτάνει ἡ ἀποφρά-
δα ἐκείνη ἡμέρα τῆς Ἁλώ-
σεως τῆς Πόλης ἀπὸ τοὺς
ἀπίστους. Οἱ καταστροφές, οἱ λεηλασίες, οἱ
σφαγές, οἱ ἐξανδραποδισμοὶ δὲν ἀφήνουν τί-
ποτα ὄρθιο στὴν πάλαι ποτὲ λαμπρὴ πρωτεύ-
ουσα τοῦ ἀνατολικοῦ ρωμαϊκοῦ κράτους.
Τί νόημα ἔχει, ὅμως, ἡ ἁπλὴ ἀναφορά μας
σὲ γεγονότα τόσο μακρινὰ χρονικὰ ἀπὸ ἐμᾶς,

13. 11
ἂν δὲν ἀποσκοπεῖ στὸ νὰ μᾶς διδάξει καὶ νὰ
προλάβει τὴν ἀπὸ μέρους μας ἐπανάληψη τῶν
ἴδιων τραγικῶν λαθῶν; Ἄραγε, ἀναρωτηθήκα-
με ποτὲ πόσο διαφέρει ἡ σημερινὴ εἰκόνα τῆς
πατρίδας μας, τοῦ ἔθνους μας, τῆς ψυχῆς
μας ἀπὸ ἐκείνη τὴν ὁποία παρουσίαζε ἡ Πόλη
ὀλίγον πρὸ τῆς Ἁλώσεως; Μᾶς προβλημάτισε
ποτὲ τὸ γεγονὸς τῆς δικῆς μας ἀποστασίας
ἀπὸ τὶς ἐντολὲς τοῦ Θεοῦ καὶ ὁ ἑκούσιος ἐξο-
βελισμός Του ἀπὸ τὴ ζωή μας; Πόσο εἶναι
ὁ Θεὸς αὐτὸς ποὺ καθορίζει τὶς ἐπιλογὲς καὶ
ἀποφάσεις μας; Πόσο εἶναι αὐτὸς ποὺ καθο-
δηγεῖ τοὺς κυβερνῶντες στὸ ἔργο τους; Ἄρα-
γε, μιὰ νέα μορφὴ ὑποδού-
λωσης στὴν Παπικὴ Δύση
δὲν εἶναι καὶ ἡ κατάσταση
ποὺ τόσο τραγικὰ βιώνει ἡ
πατρίδα μας σήμερα; Οἰκο-
νομικὴ δυσπραγία, πνευμα-
τικὴ παρακμή, κρίση ἡγεσί-
ας, ἔλλειψη παιδείας στὸν
λαό.
Ἃς μὴν κλείνουμε, λοι-
πόν, τὰ μάτια μπροστὰ σ’
ὅλα αὐτά. Μπορεῖ νὰ γί-
νουν ἡ ἀφορμὴ γιὰ μιὰ νέα
Ἅλωση, ἴσως καὶ χειρότερη
ἀπὸ αὐτὴν τοῦ 1453. Μιὰ
ἅλωση τῶν ψυχῶν
καὶ τῶν συνειδήσε-
ών μας, ποὺ, ἂν δὲν
προσέξουμε, θὰ μᾶς
ὁδηγήσει στὴν ἀπώ-
λεια. Ἡ χιλιόχρονη
πορεία τῆς Βασι-
λεύουσας μπορεῖ
νὰ ἀποδειχθεῖ τόσο
διδακτικὴ γιὰ ἐμᾶς
σ’αὐτὴν τὴν κρίσι-
μη περίοδο ποὺ δι-
ανύουμε. Μακάρι
νὰ ἐμπνευστοῦμε
ἀπὸ τὴ φιλοπα-
τρία, τὸ θάρρος καὶ
τὴν αὐταπάρνηση
ἀνθρώπων, ὅπως ὁ
τελευταῖος αὐτοκρά-
τορας Κωνσταντῖνος
ΙΑ΄ Παλαιολόγος, ὁ
ὁποῖος ὄχι μόνο δὲν δέχτηκε νὰ παραδώσει
τὴν Πόλη, ἀλλὰ ἔπεσε μαχόμενος γι’ αὐτὴν
ἀνάμεσα στοὺς ἄλλους στρατιῶτες, καὶ νὰ
ἀντισταθοῦμε κι ἐμεῖς μὲ ἐθνικὴ ὑπερηφάνεια,
μὲ ζῆλο καὶ φιλότιμο.
1.
Συμεὼν Θεσσαλονίκης, Ἐπιστολὴ προτρεπτικὴ
πρὸς σωτηρίας ὁδόν,ἀποσταλεῖσα ἐν ταῖς κατὰ πᾶσαν
τὴν ἐπαρχίαν αὐτοῦ ἁγίαις τοῦ Θεοῦ ἐκκλησίαις,παρὰ
Balfour David, Ἔργα θεολογικά, ἐκδ. Πατρ/κοῦ Ἱδρύμ.
Πατερικῶν Μελετῶν, Θεσ/νίκη 1981, σ. 87.
Μέρος ἀπὸ τὰ τείχη τῆς Βασιλεύουσσας.
Ἡ πύλη τῆς Καλιγαρίας, (σημερινὸ Ἀγρὶ Καπού.)
Τὰ βυζαντινὰ τείχη τῆς Πόλης.

14. 12
Σ
ὲ περίοδο ἀνασυγκρότησης καὶ ἀνα-
γέννησης βρίσκεται ἡ Ὁμογένεια
τῆς Πόλης, ἡ ὁποία κάθε στιγμὴ
προσπαθεῖ νὰ ἀναβιώσει πολιτιστικὰ καὶ
θρησκευτικὰ ἤθη καὶ ἔθιμα μὲ τὰ ὁποῖα ἡ
Ρωμηοσύνη βίωνε τὶς γιορτὲς της. Συμπα-
ραστάτης ὁ Οἰκουμενικὸς Πατριάρχης
Βαρθολομαῖος, ὁ ὁποῖος βρίσκεται καθη-
μερινὰ κοντὰ στὸ ποίμνιό του σὲ γιορτές,
σὲ πανηγύρια, σὲ Λειτουργίες, σὲ ἑσπε-
ρινοὺς διαψεύδοντας τὶς «Κασσάνδρες»
οἱ ὁποῖες προσπαθοῦν νὰ δηλώσουν ὅτι
ἡ «Ρωμηοσύνη τελείωσε».
Ἦταν συνήθεια στὴν Πόλη οἱ Ρωμηοὶ
νὰ ζοῦνε κάτω ἀπὸ τὴ σκέπη τῆς Ἐκκλη-
σίας. Μέσα στοὺς αὐλόγυρους τῶν ἐκκλη-
σιῶν ἦταν οἱ ἀθλητικοὶ καὶ πολιτιστικοὶ
σύλλογοι, τὰ σωματεῖα καὶ γιόρταζαν τὶς
γιορτὲς τους μὲ τὴν παρουσία τῆς Ἐκκλη-
σίας καὶ τῆς λαϊκῆς παράδοσης καὶ μου-
σικῆς. Ἔτσι γλεντοῦσε ὁ κόσμος. Καὶ σήμε-
ρα αὐτὸ προσπαθοῦν νὰ κάνουν οἱ ἐναπο-
μείναντες «ὀλίγοι
μέν, πολλοὶ δέ».
Γιόρτασαν τὴν
Ἁγία Παρασκευὴ
στὴν Κοινότητα
τοῦ Νεοχωρίου
στὸν Βόσπορο
μὲ τὴν παρουσία
τοῦ Πατριάρχη,
τῆς συνοδείας
του καὶ πλήθους
κόσμου. Ἔβλεπε
κανεὶς Ρωμη-
ούς, Ἀρμένιους,
Ἑβραίους καὶ
Τούρκους. Μία
πολυπολιτισμικὴ
καὶ πολυθρη-
σκευτικὴ Κοινό-
τητα χωρὶς διαφορὲς καὶ καταβολές.
Προηγουμένως προσευχήθηκαν λαμ-
βάνοντας τὴν εὐλογία τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριάρχη καὶ προσκύνησαν τὴν Ἁγία
Παρασκευή, ἡ ὁποία βρίσκεται στὸν λόφο
τῆς Κοινότητας καὶ φέρεται νὰ χτίστηκε
τὸν 16ο αἰώνα. Βρίσκεται σὲ «λόφο σκιερό»,
ἐνῷ τὸ Ἁγίασμα εἶναι ἕνας μικρὸς ναΐσκος
μὲ ὀροφὴ ἀπὸ κεραμοσκεπὴ, ἕνα πέτρινο
πηγάδι, ἀπὸ ὅπου ἀναβλύζει «ὕδωρ τὸ
ζῶν» καὶ περιβάλλεται ἀπὸ δέντρα μέσα
σὲ ἕναν μπαχτσέ. Ἐκεῖ ἔγινε τὸ γλέντι μὲ
πολίτικα τραγούδια καὶ μὲ τὸν ἦχο τῆς
λατέρνας νὰ φέρνει τὸν κόσμο πίσω, ὅταν
γλεντοῦσαν ὅλοι μαζί. Τοῦρκοι, Ρωμηοί,
Ἀρμένιοι, Ἑβραῖοι καὶ Λεβαντίνοι.
Τραγούδησαν, ἔφαγαν, ἤπιαν καὶ χό-
ρεψαν. Μαζί τους καὶ ὁ Πατριάρχης, ὁ
ὁποῖος ἔδειχνε τὴν εὐχαρίστησή του, ἀφοῦ
κάποια στιγμὴ σιγοτραγουδοῦσε νησιώτικα
τραγούδια καὶ πρὶν ἀναχωρήσει γύρισε καὶ
δύο φορὲς τὸ χερούλι τῆς λατέρνας. Ἐκείνη
Ἡ Ὁμογένεια τῆς Πόλης ἀναβιώνει
πολιτιστικὰ καὶ θρησκευτικὰ
ἤθη καὶ ἔθιμα

15. 13
τὴ στιγμὴ λὲς καὶ ἡ μουσικὴ ἔγινε ἀγγελική,
θεϊκή, εὐφρόσυνη.
Τερματίζοντας τὴ μουσικὴ ἀπευθύνθηκε
σὲ ὅλους καὶ εἶπε γιὰ τὴ Ρωμηοσύνη ποὺ συ-
νεχίζει καὶ ὑφίσταται.
Ὁ πρόεδρος τῆς Κοινότητας Παντελὴς
Βίγγας, εἶπε ὅτι, ὅπως εἶναι «ἀστείρευτη ἡ
πηγὴ τοῦ ἁγιάσματος, ἔτσι θὰ παραμείνει
ἀστείρευτο καὶ στὸ μέλλον τὸ σθένος τῶν
Ρωμηῶν». Κλῆρος καὶ λαὸς ἀπέδειξαν γιὰ μία
ἀκόμη φορὰ ὅτι ξέρουν νὰ κρατοῦν Θερμο-
πύλες. Ἀλλὰ καὶ τὸ Νιχώρι ἀπέδειξε ὅτι δικαι-
ολογημένα ἔφερνε ἀπὸ παλιὰ τὸν τίτλο ἑνὸς
ἀπὸ τὰ καλύτερα «χωριὰ» τῆς Πόλης.
Καὶ βέβαια ὅλοι θυμήθηκαν τὸν Καβάφη,
ὁ ὁποῖος, ὅταν διέμενε στὸ Νιχώρι, κοντὰ
στὸν παπποὺ του, εἶχε γράψει:
«ξένε σὰν δεῖς ἕνα χωριὸ
ὅπου γελάει ἡ φύσις,
κι εἰς κάθε πλάτανο
κοντὰ ποὺ κρύπτεται μία κόρη,
ὡραία σὰν τὸ τριαντάφυλλο
–ἐκεῖ νὰ σταματήσεις–
ἔφθασες ξένε στὸ Νιχώρι».
Πηγή: ἘλευθεροτυπίαΝιχώρι τοῦ Βοσπόρου. Στὸν Ἱ. Ναό τῆς Παναγίας
Κουμαριώτισσας στὴν ἐορτὴ τῆς Ἀπόδοσης τῆς Κοι-
μήσεως τῆς Παναγίας.
ΝιχώριτοῦΒοσπόρου

16. 14
Υδραγωγεῖο
Το ὑδραγωγεῖο ἀπὸ τὰ βυζαντινὰ χρόνια στὸ κέντρο τῆς
Πόλης.
Φωτορεπορτὰζ Ἐκδρομὴ τῶν νέων τῆς Ε.ΡΩ
Κωνσταντινούπολη 17-20 Ἀπριλίου 2012
Η ΜΟΝΗ τῆς Χώρας
μὲ τὰ μοναδικὰ ψηφιδωτὰ καὶ ἁγιογραφίες. Τὸ
χρησιμοποίησαν οἱ Ὀθωμανοὶ ὡς τζαμὶ ἀλλὰ
πλέον λειτουργεῖ ὡς μουσεῖο. Παρόλο ποὺ εἶναι
κατεστραμμένα τὰ περισσότερα ἀπὸ τὰ ψηφι-
δωτὰ καὶ τὶς ἁγιογραφίες, ὅσα διασώζονται μᾶς
φανερώνουν τὸ μεγαλεῖο τοῦ Βυζαντίου.
Πλατεία Ταξίμ
Ἡ καρδία τῆς σύγχρονης Κωνσταντινούπολης. Ἀπὸ αὐτὴν
ξεκινάει μεγάλος πεζόδρομος τὸν ὁποῖο διασχίζει τὸ μι-
κρό, κόκκινο τράμ. Ἡ περιοχὴ ὀνομάζεται πλατεία Ταξὶμ
καὶ ἀποτελεῖ συνοικία τοῦ Πέραν. Σήμερα ὑπάρχει ἀκόμα
ὁ μεγάλος ὀρθόδοξος ναὸς τῆς Ἁγίας Τριάδας.

17. 15
Ἡ ἐξιστόρηση ἑνὸς μικροῦ ταξιδιοῦ ποὺ ἔκαναν οἱ νέοι τῆς Ε.ΡΩ στὴν Πόλη...
Ναός τοῦ Θεοῦ Σοφίας- Αγία Σοφία
Πρόκειται γιὰ ἀρχιτεκτονικὸ ἀριστούργημα καθὼς καὶ κορυφαῖο σύμβολο τῆς Ὀρθο-
δοξίας καὶ τοῦ Ἑλληνισμοῦ.
Φωτογραφίες: Λουπίδου Ἀγγελικής, Σπύρου Καρακαλίδη

18. 16
Φωτορεπορτὰζ Ἐκδρομὴ τῶν νέων τῆς Ἐ.ΡΩ
Κωνσταντινούπολη 17-20 Ἀπριλίου 2012
Σκεπαστή ΑγορΑ
(ΚαπαλΙ ΤσαρσΙ)
Κοσμοπολίτικη ἀγορὰ
ποὺ λειτουργεῖ ἀπὸ τὸ
1461 καὶ εἶναι γνωστὴ
γιὰ τὰ καρυκεύματα,
ὑφάσματα, μαντίλια,
κοσμήματα ἐνῷ βρίσκει
κανεὶς ἀνατολίτικα γλυκὰ
ἀλλὰ καὶ αὐθεντικές…
ἀπομιμήσεις δυτικῶν
προϊόντων!
Ρούμελι Χισάρ
ὀχυρωματικὸ συγκρό-
τημα πύργων καὶ τειχῶν
στὸν Βόσπορο.
Ο Πύργος τοῦ Γαλατά
Πανοραμικὴ εἰκόνα τοῦ Βοσπόρου καὶ τοῦ
Κεράτιου κόλπου τῆς ἱστορικῆς χερσονήσου τῆς
Κωνσταντινούπολης.
Στὸ Γαλατὰ διέμενε μεγάλο μέρος τῶν Ἑλλήνων τῆς
Πόλης. Τὸ Ἑλληνικὸ ὄνομα τῆς περιοχῆς Galata
εἶναι "το Πέραν" καθὼς βρίσκεται πέρα ἀπὸ τὸ
ἱστορικὸ κέντρο.

19. 17
Το ΟΙκουμενικΟ
Πατριαρχεῖο
Βρίσκεται στὸ Φανάρι καὶ ἡ
πορεία του συνδέεται ἄμεσα
καὶ μὲ τὴν ἱστορία τῆς Πόλης.
Η Παναγία
των Βλαχερνών
Ὁ ἱστορικὸς ναὸς ὅπου ἐψάλλη γιὰ πρώτη φορὰ
ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος, τὸ 626, ὡς εὐχαριστήρι-
ος ὕμνος στὴν Παναγία ποὺ προστάτευσε τὴν
Πόλη ἀπὸ τοὺς πολιορκητές.
Ἔπειτα ἀπὸ τὴν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης
ὁ ναὸς καταστράφηκε ὁλοσχερῶς καὶ ἀργότερα
ἀναστηλώθηκε μερικῶς ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο.
Βασιλική Κιστέρνα
(δεξαμενΗ)
Εἶναι κτισμένη κάτω ἀπὸ τὸ Μέγα Παλάτιο, ἀπὸ
τὸν 6αι μ.Χ. (περίοδος βασιλείας Ἰουστινιανοῦ) καὶ
καλύπτει μία ἔκταση 9.800 τετραγωνικῶν μέτρων.
Φωτογραφίες: Λουπίδου Ἀγγελικής, Σπύρου Καρακαλίδη

20. 18
Συνεσίου μοναχοῦ
Ἱ. Ἡσυχ. Ὁσίου Ἀρσενίου τοῦ Καππαδόκου
Σούρουπο στὴ Βασιλεύουσα
Σ
ούρουπο στή Βασιλεύουσα. Ὁ ἥλιος
τρέχει νά κρυφτεῖ πίσω ἀπό τά γερα-
σμένα Θεοδοσιανά τείχη καί νά βασι-
λέψει ὁλοπόρφυρος στήν ἀπέ­ραντη θρακική
πεδιάδα. Τό πρόγραμμα τῶν ξεναγήσεων ἔχει
τελειώσει καί οἱ προσκυνητές ἔχουν σκορπί-
σει κατά παρέες στήν ἀγορά γιά ψώνια καί
βραδυνό φαγητό.
Ἡ δική μας συντροφιά -ἑπτά ψυχές- βαδί-
ζει στήν παλιά Κωνσταν­τινούπολη ψάχνοντας
μέσα στήν σύγχρονη πόλη τῶν 15 ἑκατομ­
μυρίων κάποια λείψανα τῆς βυζαντινῆς Βα-
σιλίδος τῶν πόλεων. Ἀπόψε, τελευταία νύχτα
τοῦ προσκυνήματος, θά ἐπιχειρούσαμε νά
βρεθοῦμε σέ κάποιες βυζαντινές, χιλιόχρονες
καί πλέον ἐκκλησιές, πού στέκουν ἀκόμα ξεχα­
σμένες ἀπό τόν χρόνο ἀλλά δυστυχῶς καί ἀπό
τούς Ἕλληνες ἐπισκέ­πτες τῆς Πόλης.
Περνᾶμε ἕναν κεντρικό δρόμο καί στρίβου-
με ἀριστερά σ᾽ ἕνα μικρότερο. Μπροστά μας
ὀρθώνεται ἕνα μεγάλο τέμενος, πού φέρει ἐξω-
τερικά τά γνωρίσματα ἑνός καθολικοῦ Μονῆς
ἐκτός ἀπό τόν Σταυρό, πού ἀπουσιάζει ἐδῶ
καί κάποιους αἰῶνες ἀπό τόν τροῦλλο του.
Προχωροῦ­με καί ζητᾶμε ἀπό τόν χότζα τήν
ἄδεια νά μποῦμε μέσα. Ἐκεῖνος πρόθυμος καί
φιλικός μᾶς καλωσορίζει καί μᾶς ἐπιτρέπει τήν
εἴσοδο. Παράλληλα μᾶς ἐξηγεῖ ὅτι ἐδῶ ἦταν
στά βυζαντινά χρόνια ἡ περίφημη μονή τοῦ
Ἀκαταλήπτου. Ὅμως ἡ ὥρα τῆς προσευχῆς
πλησιάζει γιά τούς πιστούς μουσουλμάνους·
ὁ χότζας μᾶς ἀφήνει καί ντυμένος μέ τήν ἐπί-

21. 19
σημη στολή του μπαίνει στό ἐσωτερικό καί
ἀρχίζει τό ναμάζι [Ναμάζι <(τουρκ.) namaz
(ναμάζ) = προσευχή τῶν μουσουλμάνων μέ
γονυκλισίες]. Κοντά του συγκεντρώνονται κα-
μιά δεκαριά ἄνδρες πού ἐπαναλαμβάνουν κά-
ποιες προσευχές καί γονατίζουν ὅταν αὐτός
δίνει τό παράγγελμα.
᾽Εμεῖς, ἀνυπόδητοι καί σιωπηλοί περιερ-
γαζόμαστε ἐσω­τερικά τό τέμενος ψάχνοντας
ἐπίμονα στούς τοίχους καί στίς ἁψίδες κάποια
σπα­ράγματα τοιχογραφίας ἤ ψηφιδωτοῦ. Τί-
ποτε ὅμως δέν διακρίνουμε, μιᾶς καί ὁ σοβάς
ἔχει ξυθεῖ μαζί μέ τίς ἁγι­ο­γρα­­φί­ες, πού εἶχε
ἱστορημένες πάνω του (τό ἀνεικονικό ἰσλάμ
ἀπαγορεύει αὐστηρά τήν ἀποτύπωση τῆς
μορφῆς τοῦ Θεοῦ καί τῶν προφητῶν Του).
Μόνο στήν ἁψίδα τῆς κεντρικῆς εἰσόδου ἀπό
τή λιτή στόν κυρίως ναό, διακρίνουμε ἴχνη
ἀπό φρέσκο. Οἱ μορφές δέν εἶναι δυνατόν νά
ἀναγνωριστοῦν.
Βγαίνουμε ἀπό τό τζαμί, χωρίς νά ἔχουμε
ἱκανοποιήσει τήν ἐπιθυμία μας νά ἀνακαλύ-
ψουμε κάτι τό μοναδικό ἀπό τά χρόνια τῆς
δόξης τοῦ Βυζαντίου. Καθώς στεκόμαστε στήν
αὐλή τοῦ τεμέ­νους παρατηροῦμε συμμετρικά
πρός τό κεντρικό κτίσμα οἰκοδομήματα πού
θά μποροῦσαν νά εἶναι τά παρεκκλήσια τοῦ
καθολικοῦ.
Καθώς ἔχει ἤδη νυχτώσει γιά τά καλά,
προχωροῦμε στ᾽ ἀριστερά καί μπαίνουμε σ᾽
ἕναν κῆπο μέ δένδρα, ὅπου ὑπάρχουν πολλά
χαλάσματα ἀτάκτως ἐρριμμένα, ποιός ξέρει
ἀπό πότε. Μάρμαρα λαξευμένα, κιονό­κρανα,
σπασμένες κολό­νες, πέτρες καί ἕνας τοῖχος
στή βόρεια πλευρά τοῦ κήπου ἀλλοῦ γκρεμι­
σμέ­νος ἀλλοῦ γερός. Ἦταν σάν νά μπήκαμε
σέ μιάν ἄλλη ἐποχή. Λίγα βήματα πίσω μας
ἦταν ἡ Πόλη τοῦ 21ου αἰώνα κι ὅμως σ᾽ ἐκεῖνο
τόν χῶρο νιώθαμε ὅτι ὁ χρόνος εἶχε σταμα-
τήσει νά μετρᾶ. Μέ ἀρκετό δισταγμό καί μέ
κάποιο φόβο, μήπως κανείς μᾶς στα­ματήσει,
μπαίνουμε μέσα στά χαλάσματα καί προχω-
ροῦμε στό βάθος ὅπου φαίνεται μιά πόρτα
μέ σιδεριά. Μήπως εἶναι τό παρεκκλήσι; Ἀφοῦ
δια­σχίσουμε τόν κῆπο τῶν ἐρειπίων φθάνου-
με στήν κλειδωμένη πόρτα. Τό παράθυρό της
δέν ἔχει τζάμι καί στό ἀμυδρό φῶς μποροῦμε
νά διακρίνουμε τό ἐσωτερικό. Πράγματι φαί-
νεται νά εἶναι ἕνα ἀ­πό τά παρεκκλήσια τοῦ
καθολικοῦ. Δέν φαίνονται ὅμως σ᾽ αὐτό οὔτε

22. 20
τοιχο­γραφίες οὔτε ψηφιδωτά, ὅπως φανταζό-
μασταν, παρά μόνον εἴδη καθαριό­τη­τος, κά-
δοι ἀπορριμ­μάτων, σκοῦπες, φαράσια, στολές
ὁδοκαθαριστῶν...
Ἐπι­στρέφουμε κάπως ἀπογοητευμένοι,
ἀλλά κάτι δέν μᾶς ἀφήνει νά ἐγκατα­λείψουμε
ἀκόμα τό μέρος ἐκεῖνο. Ψάχνουμε μέσα στά
χαλάσματα. Σταμα­τᾶμε σέ μιά μεγάλη μαρ-
μάρινη πλάκα, ἀκουμπισμένη σ᾽ ἕνα πεζούλι.
Εἶναι ἄραγε τό θωράκιο τοῦ παλαιοῦ τέμπλου;
Ἔχει κάπου ἀνάγλυφους σταυρούς καί ἄλλα
σύμβολα χριστιανικά; Σέ λίγο δέν θ᾽ ἀργήσου-
με νά καταλάβουμε ὅτι τό μάρμαρο αὐτό εἶναι
Ἁγία Τράπεζα. Φαίνεται καθαρά ἡ θήκη τῶν
ἐγ­καινίων ἀπό τήν ὁποία ἀπουσιάζει τό πῶμα
καί φυσικά τό περιεχόμενό της. Ἐκεῖ λυγίζουμε
καθώς αἰσθανόμαστε ὅτι βρισκόμαστε μπρο-
στά σ᾽ ἕνα συ­λημένο ἅγιο Θυσιαστήριο, σ᾽
ἕνα ἀπό τά τόσα πού βεβηλώθηκαν καί κατα­
στράφηκαν μετά τήν Ἅλωση. Συγκλο­νισμένοι
ἀσπαζόμαστε τό ἄκρο της.
Βγαίνουμε ἀπό τόν κῆπο καί ἐπιστρέφου-
με στό τζαμί. Θέλουμε νά παρακα­λέσουμε τόν
καλόκαρδο χότζα νά μᾶς ἀνοίξει τό δεξί πα-
ρεκκλήσι, τήν εἴ­σοδο τοῦ ὁποίου ἔχουμε ἤδη
ἐντοπίσει ἀνάμεσα σέ χόρτα καί θάμνους στήν
ἄλλη πλευρά τοῦ τεμένους. Ἐκεῖνος παίρνει τά
κλειδιά κι ἐμεῖς τόν ἀκο­λουθοῦμε μέ δέος καί μ᾽
ἐλπίδα. Διασχίζουμε πάλι ἕναν ἄλλο κῆπο μέ
λιγότερα χαλάσματα καί φθάνουμε στή σιδε-
ρένια πόρτα. Στό σημεῖο αὐτό πέφτει ἐξωτερι-
κά τό φῶς ἑνός προβολέα, ἀλλά τό ἐσωτερικό
τοῦ παρεκκλη­σίου παραμένει σκοτεινό. Ἔχει
πολλούς μικρούς χώρους, κόγχες, ἁψίδες· ἰ­δ-
ανικός τόπος γιά μιά ἀγρυπνία!
Ὁ ὁδηγός μᾶς
δείχνει ἕναν τάφο,
ἀλλά τά λίγα του
ἀγγλικά δέν τοῦ
ἐπιτρέπουν νά μᾶς
ἐξηγήσει περισσότε-
ρα. Μᾶς ἐ­πιτρέπει
ὅμως νά φωτογρα-
φίσουμε, καθώς μᾶς
ἐφιστᾶ τήν προσο-
χή στά σημεῖα πού
ὑπάρχουν σπαράγ-
ματα τοιχογραφί-
ας-φρέσκο, ὅπως τό
ἀποκα­λεῖ. Στό φλάς
τῆς φωτογραφικῆς
μηχανῆς διακρίνου-
με πράγματι λίγες
ἁ­γιογραφίες διατηρημένες σέ πολύ καλύτερη
κατάσταση ἀπ᾽ αὐτές τοῦ Καθολικοῦ. Σέ μιά
κόγχη ἡ παράσταση τῆς Θεοτόκου ‒στόν τύπο
τῆς Πλα­τυτέρας‒ καί ἑκατέρωθεν αὐτῆς ἡ ἐπι-
γραφή Παναγία ἡ Κυριώτισσα.
Προσκυνοῦμε τήν τοιχογραφία τῆς Πανα-
γίας, μουρμουρίζοντας τό «Ἂξιόν ἐστί». Σέ λίγο
βγαίνουμε ἀπό τό κατανυκτικό παρεκκλήσι
καί ὁ χότζας κλειδώνει πάλι τή σκουριασμένη
κλειδαριά. Μᾶς λέει ὅτι αὔριο θά μπορού­σαμε
νά ἐρχόμασταν ὅλοι οἱ προσκυνητές νά δοῦμε
τό μνημεῖο αὐτό. Εὐ­χαριστοῦμε καί φεύγουμε
ἀλλά δέν μᾶς κάνει καρδιά νά γυρίσουμε στό
ξε­νοδοχεῖο. Τελευταῖο βράδυ στήν Πόλη καί
θά θέλαμε νά ζήσουμε καί ἄλλα μυστικά της.
Παίρνουμε τώρα βόρεια κατεύθυνση συ-
νεχίζοντας τήν πορεία μας στίς παλιές γειτο-
νιές. Κάπου περνοῦμε κάτω ἀπό μιά καμάρα
τῶν βυζαντι­νῶν χρόνων, ἐρείπιο πού στέκει
ἀκόμη. Δίπλα της ἕνα θεόρατο πλατάνι. Τώ­
ρα τά φῶτα λιγοστεύουν καί ἡ περιοχή μοιά-
ζει μέ ἀπόμερη συνοικία. Σέ μιά ἀνοιχτωσιά
μέσα στό μισοσκόταδο μερικά παιδιά παί-
ζουν μπάλα. Στό τέ­λος τοῦ μικροῦ δρόμου,
πού διασχίζουμε, στρίβουμε σ᾽ ἕνα σοκάκι
καί βρι­σκόμαστε μπροστά σέ μιά μικρή ἀλλά
πανέμορφη καί ἄριστα διατηρημένη, ἐξωτε-

23. 21
ρικά τουλάχιστον, βυζαντινή ἐκκλησία. Ἕνα
κομψοτέχνημα μέ τόν κεντρικό της τροῦλλο,
τούς τρεῖς μικρότερους τρούλλους στόν νάρ-
θηκα καί τά δύο παρεκκλήσια ἐνσωματωμένα
στό ὅλο κτίσμα. Ἐσωτερικά ὅμως καί αὐτή ἡ
ἐκκλησούλα εἶναι τέμενος μουσουλμανικό.
Ἐν τούτοις βλέπουμε μέ ἔκπληξη χριστιανικά
σύμβολα νά μᾶς ὑποδέχονται, ἀνάγλυφα στίς
ἐντοιχι­σμένες μαρμάρινες πλάκες ἑκατέρωθεν
τῆς κεντρικῆς εἰσόδου.
Ἡ ὥρα εἶναι περασμένη καί ἡ πόρτα κλει-
στή. Ὅμως κάποιος φαίνεται νά εἶναι μέσα
καί ἐμεῖς παίρνουμε τό θάρρος καί χτυπᾶμε
νά μᾶς ἀνοίξει. Εἶναι ὁ χότζας τοῦ τεμένους,
ὄχι τόσο πρόσχαρος ὅσο ὁ προηγούμενος, καί
σπεύδει νά μᾶς δείξει τό φρέσκο στόν δεξιό
τροῦλλο τοῦ νάρθηκα. Στό περιορισμένο φῶς
βλέπουμε τόν Χριστό Παντοκράτορα στό κέ-
ντρο τοῦ θόλου καί γύρω Του μιά χορεία Ἁγί-
ων. Ὁ μεσαῖος τροῦλλος καί ὁ ἀριστερός εἶναι
σοβατισμένοι ἐσωτερικά. Στόν κυρίως ναό δέν
ὑπάρχει τίποτα πού νά θυμίζει τό βυζαντινό
παρελθόν τοῦ κτίσματος αὐτοῦ, παρά μόνο
μερικά κιονόκρανα κορινθιακοῦ ρυθμοῦ. Τό
παρεκκλήσι στά δεξιά
χρησιμεύει σάν ἀποθήκη·
εἶναι κλειστό. Στ᾽ ἀριστε-
ρά, τό ἄλλο παρεκκλήσι
εἶναι ἀνοιχτό καί φωτι-
σμένο. Ἔχει μετατραπεῖ
σέ... ἀποχωρητήριο, τρεῖς
τουαλέτες στή σειρά, στό
χῶρο πού κάποτε ἦταν τό
ἅγιο Βῆμα... Κάπου ἐκεῖ
μιά πορτούλα, καί μιά στε-
νή, σχεδόν κρυφή σκάλα,
πού ὁδηγεῖ ψηλά σ᾽ ἕνα
δωματιάκι.
– Ἐκεῖ ἔμενε ὁ παπάς,
μᾶς ἐξηγεῖ ὁ χότζας καί
προσθέτει μέ τά σπα­σμένα
του ἀγγλικά: βυζάνς ἁγιά-
σμα, δείχνοντάς μας μιά πέτρινη ὑδρία στόν
νάρθηκα γεμάτη μέ νερό. Τί νά εἶναι ἄραγε
αὐτό; Φιάλη ἁγιασμοῦ ἀπό τά βυζαντινά χρό-
νια, πού ἔχει ἀλλάξει χρήση καί χρησιμεύει
γιά τό πλύσιμο τῶν πιστῶν τοῦ Ἀλλάχ πρίν τό
ναμάζι τους;
Εὐχαριστοῦμε τόν χότζα, ζητώντας συγ-
γνώμη γιά τή βραδινή ἐνό­χληση καί πᾶμε νά
φύγουμε. Στήν ἔξοδο τοῦ τεμένους ἔχει τοπο-
θετηθεῖ ἕνα πανεράκι καί μᾶς ζητεῖται νά ρί-
ξουμε ἐκεῖ ὅ,τι ἔχουμε εὐχαρίστηση. Βγαί­νουμε
καί παίρνουμε τόν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς.
Εἶναι ἤδη ἀργά ἀλλά δέν βιαζόμαστε νά γυρί-
σουμε. Στόν ψυχικό μας κόσμο ἀνάμεικτα τά
συναι­σθήματα, ἰδίως αὐτῶν πού ἔρχονταν γιά
πρώτη φορά στήν παλιά Κωνσταν­τινούπολη.
Καθένας ἀναλογίζεται τά ὅσα εἶδε ἀπόψε...
Ἔχουν περάσει πάνω ἀπό πεντακόσια
χρόνια ἀπό τότε πού ἡ Βασιλίδα τῶν πόλεων
ἁλώθηκε, ἀλλά κάποια χιλιόχρονα καί πλέον
κτίσματα μένουν ὄρθια προκαλώντας μέ τήν
παρουσία τους τόν καταλύτη χρόνο. Μένουν
ὄρ­θια καί περιμένουν. Τί νά περιμένουν ἄραγε;
Περιμένουν τούς εὐαίσθητους διεθνεῖς ὀργανι-
σμούς νά τά προστατέψουν καί νά σταματή-
σουν τό ἔργο τῆς βεβήλωσης; Περιμένουν τούς
τουρίστες νά τά φωτογραφήσουν; Περιμένουν
τούς Ἕλληνες ἐπισκέπτες, πού τά ἔχουν ὁλότε-
λα ξεχάσει; Περιμένουν λιβά­νι νά μοσχοβολή-
σει, κεριά καί πολυκάνδηλα νά φωτίσουν τούς
κουμπέδες τους; [Κουμπές <(τουρκ.) kubbe =
ὁ θόλος, ὁ τροῦλλος].
Περιμένουν ν᾽ ἀκουστεῖ κάτω ἀπό τίς χιλιό-
χρονες ἁψίδες τους τό Χριστός ἀνέστη;
Καί ὅμως περιμένουν...
Περιοδικὸ «Πολύγυρος», τεῦχος Μαΐου-Ἰουνίου 2011

24. 22
Γέροντος
Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου
Ἡ γλώσσα
εἶναι
σπουδαῖο
πράγμα
λΟΓΟΙ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ
«Δὲν ἔπρεπε νὰ πάψουν νὰ μαθαίνουν
στὰ παιδιὰ τὴν παλιὰ γλώσσα.
Εἶναι ψυχολογικοὶ οἱ λόγοι ποὺ δυσκολεύ-
ουν τὰ παιδιὰ στὴ μάθηση, ὄχι πὼς εἶναι
δύσκολο νὰ μάθουν τὰ ἀρχαῖα.
Καὶ ἦταν μία σπουδαία ἄσκηση αὐτὴ γιὰ
τὰ παιδιά. Μία ἐξάσκηση τοῦ νοῦ.
Ἡ γλώσσα εἶναι σπουδαῖο πράγμα.
Ἔχουν πεῖ τόσο βαθιὰ πράγματα σ’
αὐτὴν τὴ γλώσσα καὶ δὲν πρέπει ἐμεῖς νὰ
τὴν ἀφήσουμε, γιατί θὰ φτωχύνουμε πολύ.
Θὰ καταργηθοῦν ὅλα, ἀλλὰ ὕστερα ἀπὸ
χρόνια οἱ ἄνθρωποι θὰ ἀναζητήσουν πάλι
τὴν παλιὰ γλώσσα καὶ τὰ κείμενα ἐκεῖνα.

25. 23
λΟΓΟΙ ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ
Γιατί θὰ κουραστοῦν, θ’ ἀδειάσουν.
Ἡ λέξη ποὺ χρησιμοποιεῖ ὁ παλιὸς ἔχει
σημασία.
Ἡ φράση «μέσα στὸν Χριστὸ» διαφέ-
ρει ἀπὸ τὴ φράση «ἐν τῷ Χριστῷ» ἢ «ἐν
Χριστῷ» καὶ ἂς φαίνεται ὅτι εἶναι τὸ ἴδιο.
Λοιπόν, ἔπρεπε νὰ συνεχίσουν νὰ μα-
θαίνουν τὰ ἀρχαῖα τὰ παιδιὰ καὶ οἱ λογοτέ-
χνες, οἱ ποιητὲς ἂς ἔγραφαν στὴ νέα, ὅπως
θέλουν, κι ἂς τοὺς διαβάζουν τὰ παιδιὰ
καὶ ὅλοι.
Ἐκείνη τὴ γλώσσα ὅμως νὰ μὴν τὴν ἀφή-
ναμε, δὲν ἔπρεπε.
Φτωχαίνουμε πολύ.
Μ’ ἀρέσει αὐτὴ ἡ ἀρχαία γλώσσα.
Δὲν τὴν καταλαβαίνω μὲ εὐκολία, ἀλλὰ
μ’ ἀρέσει.
Μοῦ φαίνεται πιὸ ἁγία.
Δὲν ξέρω γιατί.
Ἴσως κάνω λάθος.
Μοῦ ἀρέσει ποὺ ἡ κάθε λέξη εἶναι
ἀκριβῶς στὴ θέση της.
Δὲν εἶναι λίγο πιὸ δῶ, λίγο πιὸ κεῖ.
Σὰν πέτρα ποὺ μπαίνει ἀπὸ τὸν κτίστη
στὴ θέση ποὺ εἶναι γι’ αὐτήν».
Γέροντος Πορφυρίου, Μαθητεύοντας στὸν Γέροντα
Πορφύριο, Μήλεσι 2011

26. 24
Ἡ παιδεία
στὰ
Φάρασα
Καππαδοκίας
ἐκ τοῦ Οἴκου
Ἡ
φαρασιώτικη γλώσσα:
-Στὰ Φάρασα,θεῖε, μι-
λοῦσαν τουρκικά;
-Στὴν περιοχή μας, γιὲ μου, τὰ Φά-
ρασα ἦταν τὸ μόνο ἀμιγὲς ἑλληνικὸ
χριστιανικὸ χωριό, ὅπου δὲν μιλοῦσαν
τουρκικά.
Μιλοῦσαν τὰ φαρασιώτικα, ποὺ
εἶχαν ὡς βάση τὴν ἀρχαία ἑλληνικὴ
γλώσσα καὶ εἶχαν ὁμοιότητες μὲ τὴν
κυπριακὴ διάλεκτο.
Ἡ προφορὰ ἔμοιαζε καὶ μὲ τὴν
κρητική.
Ὑπῆρχαν βέβαια καὶ τρεῖς οἰκογέ-
νειες Τούρκων.
Σιγὰ-σιγὰ ὅμως καὶ αὐτὲς ἀφομοιώ-
θηκαν μὲ τοὺς Φαρασιῶτες. Μιλοῦσαν
τὰ φαρασιώτικα καὶ συμμετεῖχαν σὲ
ὅλες τὶς ἐκδηλώσεις μας.
Τὰ σχολεῖα καὶ οἱ δάσκαλοι τῶν
Φαράσων:
-Πατέρα,λένε μερικοὶ ὅτι στὸν Βα-
ρασὸ τὰ παιδιὰ μάθαιναν γράμματα
ἀπὸ τοὺς παπάδες. Δὲν εἴχατε σχολεῖα
καὶ δασκάλους;
-Σχολεῖα πάντα ὑπῆρχαν στὸν
Βαρασό, ἀλλὰ οἱ Τοῦρκοι στὰ παλιὰ
χρόνια δὲν ἄφηναν νὰ λειτουργήσουν
τὰ ἑλληνικὰ σχολεῖα. Ἔτσι τὰ παιδιὰ
μάθαιναν κρυφὰ ἀνάγνωση καὶ γραφὴ
ἀπὸ τὰ βιβλία τῆς ἐκκλησίας, ἀπὸ τοὺς
παπάδες. Ἀργότερα, ὅταν ἡσύχασαν
κάπως τὰ πράγματα, ἄνοιξαν τὰ σχο-
λεῖα καὶ Βαρασιῶτες δάσκαλοι μάθαιναν
γράμματα στὰ παιδιά. Γυμνάσιο ὅμως
δὲν εἴχαμε. Πολλοὶ δάσκαλοι ἦταν πα-
παδάσκαλοι [...].
Στὰ δικά μας τὰ χρόνια δάσκαλος
στὸν Βαρασὸ ἦταν ὁ Χατζεφεντής [...].
Ὁ Παΐσιος (Μητροπολίτης Καισα-
ρείας Παΐσιος Β’, 1777-1871) ἤξερε ὅτι
τὰ Φάρασα εἶχαν ἀνάγκη ἀπὸ δάσκαλο.
Ἤξερε ἐπίσης καὶ τοὺς κινδύνους ποὺ
διέτρεχαν τὰ ὀρθόδοξα χριστιανικὰ

27. 25
ἐκ τοῦ Οἴκου
χωριὰ ἀπὸ τοὺς πλανόδιους πλάνους τοῦ
Παπισμοῦ. Ἔτσι θεώρησε τὸν Χατζεφεντὴ
(δηλ. τὸν Ἅγιο Ἀρσένιο ἐκ Φαράσων) ὡς τὸν
πλέον κατάλληλο νὰ ἀναλάβει στὸν Βαρασὸ
τὸ ἔργο τοῦ παπᾶ καὶ τοῦ δασκάλου [...].
Ἡ διδασκαλία τῆς ἀνάγνωσης καὶ τῆς
ζωγραφικῆς:
Στὴν ἀρχὴ τὰ παιδιὰ μάθαιναν τὸ ἀλφά-
βητο καὶ τὸν συλλαβισμὸ ἀναλυτικά. Ἔλεγαν
δηλαδὴ ἄλφα, βήτα, γάμμα καὶ συλλαβίζανε:
«βήτ’ ἄλφα βά, βήτ’ ἔψιλον βέ».
Τὸ σύστημα αὐτὸ τὸ ἔλεγαν «‘πὸ ‘που-
κάτου». «Ψαλλαίνω ‘πὸ ‘πουκάτου» ἔλεγαν
τὰ παιδιὰ καὶ ἐννοοῦσαν τὸν συλλαβισμό.
«Ψαλλαίνω ‘πὸ ‘πάνου» ἔλεγαν γιὰ τὴν ἀνά-
γνωση. Ἀφοῦ μάθαιναν νὰ διαβάζουν τὰ
ἑλληνικά, μάθαιναν καὶ τοὺς ἀριθμούς, τις
τέσσερις πράξεις, τὴν τουρκικὴ καὶ ἀρμενικὴ
γραφὴ καὶ ἀνάγνωση. Βιβλία εἶχαν τὰ βιβλία
τῆς ἐκκλησίας, τὴν Ὀκτώηχο, τὸ Ψαλτήρι,
τὴν Παλαιὰ καὶ Καινὴ Διαθήκη καὶ βίους
Ἁγίων.
Ἔκαναν καὶ μάθημα ζωγραφικῆς.
Ὁ Χατζεφεντὴς τοὺς ἔδειχνε μιὰ τυπω-
μένη εἰκόνα Ἁγίου ἢ ζωγράφιζε ὁ ἴδιος δυὸ-
τρεῖς Ἁγίους σὲ χαρτί, τὸ κολλοῦσε στὸν πί-
νακα καὶ ἔλεγε στὰ παιδιά: «Φτιάξτε ὅποια
εἰκόνα σᾶς ἀρέσει».
Τὰ παιδιὰ ἔφερναν μαζί τους μέσα σὲ
μπουκαλάκια μελάνες μὼβ φτιαγμένες μὲ
λαλέδες, ποὺ ἦταν εἶδος κρίνου, κίτρινες
φτιαγμένες ἀπὸ βρασμένες φλοῦδες ροδιοῦ,
μαῦρες ἀπὸ καπνιὰ καὶ κόκκινες ἀπὸ ριζά-
ρι. Εἶχαν καὶ πένες ἀπὸ νεροκάλαμα ἢ ἀπὸ
φτερὰ ἀετοῦ, κι ἔτσι ζωγράφιζαν.
Τὰ Φάρασα τῆς Καππαδοκίας – Μνῆμες Φαρασιωτῶν
γερόντων, Ἔκδοση Ἱεροῦ Ἡσυχαστηρίου Μοναζουσῶν
«Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος».

28. 26
Μικρή κοινωνία, μεγάλη οἰκογένεια
Ἕ
να κοριτσάκι, πῆρε τὸν
κουμπαρὰ του κι ἄδει-
ασε τὸ περιεχόμενο.
Μέτρησε τρεῖς φορὲς τὰ κέρμα-
τά του γιὰ νὰ μὴν κάνει κανένα
λάθος. Ἦταν ἔνα δολαριο καὶ
11 σέντς. Πῆρε τὰ κέρματα καὶ
πῆγε στὸ φαρμακεῖο τῆς γειτο-
νιᾶς.
Ὁ φαρμακοποιός, ἐκείνη τὴ
στιγμή, μιλοῦσε μὲ ἕνα καλοντυ-
μένο κύριο καὶ δὲν πρόσεξε τὴ
μικρή. Τὸ κοριτσάκι ἔκανε κά-
ποιο θόρυβο μὲ τὰ πόδια του,
ἀλλὰ τίποτε. Τότε πῆρε ἕνα ἀπὸ
τὰ κέρματά της καὶ τὸ χτύπησε
πάνω στὸ γραφεῖο του.
- Τί θέλεις; τὴ ρωτᾶ κάπως
ἐκνευρισμένος ἐκεῖνος. Δὲν βλέ-
πεις ὅτι μιλῶ μὲ τὸν ἀδελφό μου,
ποὺ ἔχω χρόνια νὰ τὸν δῶ;
Τότε ἡ μικρὴ τοῦ εἶπε:
- Θέλω νὰ σοῦ μιλήσω γιὰ
τὸν ἀδελφό μου, ποὺ εἶναι πολὺ
ἄρρωστος, καὶ θέλω νὰ ἀγορά-
σω ἕνα θαῦμα!
- Συγγνώμη, τῆς ἀπάντη-
σε αὐτός, ἀλλὰ δὲν πουλᾶμε
θαύματα.
- Ξέρετε, εἶπε τὸ κοριτσάκι,
ὁ ἀδελφός μου ἔχει κάτι στὸ κε-
φάλι του, ποὺ μεγαλώνει, κι ὁ
μπαμπάς μου λέει ὅτι μόνο ἕνα
θαῦμα θὰ μᾶς σώσει. Λοιπόν,
πόσο κάνει ἕνα θαῦμα γιὰ νὰ τὸ
Πόσο κοστίζει ἕνα θαῦμα

29. 27
Μικρή κοινωνία, μεγάλη οἰκογένεια
ἀγοράσω. Ἔχω χρήματα... .
Ὁ ἀδελφός τοῦ φαρμακοποιοῦ, ποὺ
παρακολουθοῦσε μὲ ἐνδιαφέρον τὴ
συζήτηση, ρώτησε τὴ μικρὴ τί εἴδους
θαῦμα χρειαζόταν ὁ ἀδελφὸς της.
- Δὲν ξέρω, τοῦ ἀπάντησε μὲ μάτια
βουρκωμένα. Ἐκεῖνο ποὺ ξέρω εἶναι ὅτι
χρειάζεται ἐγχείρηση καὶ ὁ μπαμπὰς
δὲν ἔχει τὰ χρήματα. Γι' αὐτό, θέλω
νὰ πληρώσω ἐγώ, μὲ τὰ δικὰ μου
χρήματα.
Στὴν ἐρώτηση τοῦ καλοντυμένου
κυρίου, πόσα λεπτὰ ἔχει, ἡ μικρὴ
τοῦ ἀπάντησε «Ἕνα δολάριο καὶ 11
σέντς, κι ἂν χρειασθοῦν καὶ ἄλλα θὰ
τὰ βρῶ».
- Τί σύμπτωση, χαμογέλασε ὁ κα-
λοντυμένος κύριος. Εἶναι τὸ ἀκριβὲς
ἀντίτιμο γιὰ ἕνα θαῦμα, γιὰ ἕναν μικρὸ
ἀδελφό: Ἕνα δολάριο καὶ 11 σέντς!
Πῆρε τὰ λεπτά, ἔπιασε τὴ μικρὴ ἀπ'
τὸ χεράκι, καὶ τῆς εἶπε: «Πᾶμε μαζὶ στὸ
σπίτι σου γιὰ νὰ δῶ τὸν ἀδελφό σου
καὶ τοὺς γονεῖς σου καὶ νὰ κάνουμε τὸ
θαῦμα»...
Ὁ καλοντυμένος κύριος ἦταν
ὁ Κάρτον Ἄρσμποργκ, ὁ γνωστὸς
νευροχειρουργός.
Ἡ ἐγχείρηση ἔγινε μὲ ἐπιτυχία καὶ
ὁ μικρὸς ἀδελφὸς ἐπέστρεψε στὸ σπίτι
του ὑγιής.
- Ἡ ἐγχείρηση ἦταν ἕνα ἀληθινὸ
θαῦμα, ψιθύρισε ἡ μαμά. Ἀπορῶ πόσο
θὰ κόστισε.
Ἡ μικρούλα χαμογέλασε. Ἤξερε
ἀκριβῶς πόσο κοστίζει ἕνα θαῦμα:
«Ἕνα δολάριο καὶ 11 σέντς, σὺν τὴν
πίστη ἑνὸς μικροῦ παιδιοῦ...».

30. 28
Μικρή κοινωνία, μεγάλη οἰκογένεια
Θαύματα μὲ τοὺς ἀπίστους
Προφορικές διηγήσεις
«Ἦ
ταν ἕνας μου-
σουλμάνος
ποὺ ὅμως
εἶχε στὸ σπίτι του τὴν εἰκό-
να τοῦ ἁγίου Δημητρίου καὶ
Γεωργίου. Εἶχε μαγαζὶ ὡραῖο,
νοικοκυρεμένο. Μία φορά
μπῆκαν κλέφτες καὶ τὸ ἔκλε-
ψαν. Μόλις γύρισε τὸ εἶδε
καὶ στενοχωρήθηκε καὶ λέει
στοὺς Ἁγίους:
-Καλὰ, ἐγὼ σᾶς ἔχω ἐδῶ
γιὰ φύλακες καὶ ἐσεῖς ἀφή-
σατε νὰ μὲ κλέψουν; Καὶ σᾶς
πιστεύω;
Τί κάνατε ἐσεῖς; Σὲ λίγο
ἔρχονται οἱ κλέφτες φορτω-
μένοι μὲ τὰ πράγματα ποὺ
πήρανε.
–Σοῦ τὰ φέραμε πίσω. Τί
εἶσαι σύ; Ἦρθαν δύο μὲ τὰ
ἄλογα καὶ μᾶς κυνηγοῦσαν
νὰ τὰ φέρουμε πίσω, ἀλλιῶς
μᾶς εἶπαν δὲν θὰ προλάβου-
με νὰ πᾶμε στὸ σπίτι μας!
Ποιοὶ ἦταν αὐτοί; Αὐτὸς
κατάλαβε, δὲν εἶπε τίποτα καὶ
πῆγε προσκύνησε τοὺς Ἁγί-
ους καὶ τοὺς εὐχαρίστησε.»
Διήγηση κ. Διαμαντῆ:
«Ἐκεῖ στὴ Θράκη ποὺ ἦταν οἱ παπποῦδες
μου ὑπῆρχε ἕνα ἁγίασμα «ἡ Παναγία ἡ Γα-
λαντοτροφοῦσα» ἢ «Γαλακτερὴ» κατὰ τοὺς
ντόπιους. Ἐκεῖ, ὅσες γυναῖκες τάϊζαν τὰ
παιδιά τους καὶ κοβόταν τὸ Γάλα, ἔπαιρναν
ἁγιασμό, τὸν πίνανε καὶ ἔφερνε ἡ μάνα γάλα.
Κάποτε πῆγε στὸ μοναστήρι ὁ παππούς μου
καὶ τοῦ εἶπε μία Μουσουλμάνα.
-Μιὰ ποὺ θὰ πᾶς στὴν Παναγία σας βάλε
μου σὲ ἕνα μπουκαλάκι ἀπὸ τὸ ἁγίασμα νὰ
μοῦ φέρεις γιὰ νὰ τὸ πιῶ νὰ βγάλω γάλα νὰ
ταΐσω τὸ παιδί μου.
Ὁ παππούς μου πῆγε, ἀλλὰ σκέφτηκε:
-Ε, Μουσουλμάνα, θὰ πιεῖ ἀπὸ τὸν ἁγια-
σμό; Ποῦ ξέρει ἀπὸ αὐτά. Στὴν ἐπιστροφὴ
παίρνει νερὸ ἀπὸ μία βρύση καὶ τῆς τὸ πη-
γαίνει γιὰ ἁγίασμα. Αὐτὴ ἐπειδὴ εἶχε πίστη
καὶ ἤξερε γιὰ τὸ θαῦμα τῆς Παναγίας, τὸ
ἤπιε μὲ πίστη, ἔκανε καὶ τὸν σταυρό της
καὶ ἀμέσως ἔφερε γάλα. Καὶ δὲν τὸ πίστευε
ὁ παππούς μου καὶ τὸ λέγανε καὶ στὸ
χωριό.»

31. 29
Μικρή κοινωνία, μεγάλη οἰκογένεια
Πατρίδα
Δάφνης Μπάλλα
Πατρίδα μου, θέλω νὰ ζωγραφίσω τὰ κάλλη σου,
Νὰ ὑμνήσω τὴν ξακουστὴ σου ὀμορφιὰ
μ’ ὅλα τὰ χρώματα τῆς δόξας
νὰ κάνω μὲ μιὰ πινελιά, τὴ δικὴ σου ζωγραφιά.
Τὸν οὐρανὸ σου, τ’ ἀστέρια, τὸ φεγγάρι, τὴν πούλια,
τὴν γέρικη ἐλιά, τὴν ὀξιά, τὰ πράσινα βουνά,
τὴ λαλιὰ τοῦ γκιώνη, τὸ κελάηδημα ἀπ’ τὸ χελιδόνι.
Τὰ νησάκια , τοὺς ψαράδες
τὴν παρατημένη μάνα,
τὰ γραφικὰ λιμανάκια, τὴ θάλασσα, τὰ βουτσαλάκια
καὶ τὰ λευκὰ τὰ καραβάκια.
Τὰ κάτασπρα σπιτάκια, τὶς ἀσβεστωμένες αὐλές,
τὰ γεράνια, τὸ βασιλικό, τὰ μπαλκόνια μὲ τὶς κληματαριές,
τοὺς κήπους, τὸ ἁγιόκλημα καὶ τὶς λεμονιές.
Τῆς ἀνατολῆς τὸ γλυκοχάραμα μὲ τὸν αὐγερινό,
τὴ χρυσαφένια δύση τὸ ὄμορφο δειλινό.
Τὴν καμπάνα, τὸν ὄρθρο, τὸν ἑσπερινὸ
τὸ ἐκκλησάκι στὸ βουνό,
τὴν πίστη στὸ Χριστό.
Πατρίδα μοσχομύριστη λιακάδα καὶ θυμάρι
τὸ ἀρχαῖο κάλλος, τὴ μαρμάρινη κολώνα,
τὸ Σωκράτη, τὸν Περικλῆ, τὸν Παρθενώνα,
τὸ Λεωνίδα σου, τὸ Μαραθώνα.
Πατρίδα μου, θέλω νὰ σοῦ κάνω μιὰ μεγάλη ζωγραφιὰ
μές τὰ μελισσοβότανα καὶ στὰ γιασεμιὰ
γιὰ νὰ ‘σαι ἀκόμη πιὸ ὄμορφη κι ἀκόμη πιὸ πλατιὰ
καὶ νὰ μυροβολᾶς αἰώνια σὰν φρεσκολιβανισμένη ἐκκλησιά.
Ἑλλάδα μου, ἀθάνατη πατρίδα μου γλυκιά.

32. 30
λόγος ἐκ τοῦ κόσμου
Γ
νωρίστηκα μὲ τὸν Θανασάκη στὶς 15 Σε-
πτεμβρίου τοῦ 2010.
Μόλις εἶχα πρωτοδιοριστεῖ στὴ Ζαβέρ-
δα Βόνιτσσας Αἰτωλοακαρνίας. Ἦταν ἡμέρα
Τρίτη. Τὴν προηγούμενη, εἶχε τελεστεῖ ὁ Ἁγια-
σμός, ποὺ κατόπιν ἀδείας ἀπουσίαζα. Ἔτσι, ἡ
πρώτη μου μέρα ἦταν ἡ Τρίτη. Εἴχαμε ἐνημερω-
θεῖ ὅτι θὰ εἴχαμε στὴν Α΄ Γυμνασίου καὶ ἕνα
παιδὶ μὲ σύνδρομο Down. Ἤξερα ἀπὸ ἐμπει-
ρία ἑνὸς ἔτους σὲ Εἰδικὸ Σχολεῖο πὼς αὐτὰ
τὰ παιδιὰ ἔχουν περισσότερη ἀνάγκη ἀπὸ τὰ
ὑπόλοιπα στὸ νὰ μάθουν σὲ μία ἀσφάλεια,
σὲ μία σιγουριά καὶ ὅτι κάποιος νοιάζεται γιὰ
αὐτά. Στὸ διάλειμμα, λοιπόν, ἔκανα μία βόλτα
στὸ προαύλιο καὶ τὸν ἐντόπισα νὰ παίζει μὲ
ἄλλα παιδιὰ. Ἔκανα πὼς γνωριζόμουνα μὲ τὰ
παιδιὰ καὶ ἀπευθύνθηκα καὶ σὲ αὐτόν. Μοῦ
φάνηκε πολὺ ἁπλὸ μὰ καὶ σημαντικὸ νὰ πρά-
ξω ἔτσι. Καὶ πράγματι, τὴν ἄλλη μέρα, μὲ τὸ
ποὺ μὲ εἶδε μὲ ἕσφιξε στὴν ἀγκαλιὰ του μαζὶ
μὲ τὸ τεράστιο ἐκεῖνο χαμόγελό του.
Δὲν εἶμαι ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους ποὺ ὡραι-
οποιοῦν τὰ πράγματα. Οὔτε ἀπὸ ἐκείνους ποὺ
λένε ὅτι τὸ χωριὸ εἶναι ὡραῖο καὶ ἡ πόλη ἀπαί-
σια καὶ τὸ ἀντίθετο. Ἂν καὶ ὑπὸ διαφορετικὲς
συνθῆκες, ἡ
ζωὴ εἶναι ἴδια,
ἀνάλογα μὲ τὸ
τί ζητᾶς καὶ τί
ὑποχωρήσεις
θέλεις νὰ κά-
νεις. Ἐκεῖνο
ὅμως ποὺ ἔχει
τὸ χωριὸ εἶναι
τὸ ζήτημα
τῆς διαφο-
ρετικότητας.
Ὄχι πάντα,
σὲ ὁρισμένες
πτυχὲς αὐτῆς.
Ὅπως μὲ τὸν
Θανασάκη. Τὰ
παιδιὰ εἶχαν
μεγαλώσει μαζί
του, ἀπὸ τότε ποὺ θυμόντουσαν τὸν ἑαυτό
τους ἤξεραν καὶ τὸν Θανασάκη. Ἑπομένως,
δὲν τοὺς ἔκανε καθόλου ἐντύπωση ἡ διαφο-
ρετικότητά του. Τὸν θεωροῦσαν σὰν ἕναν
ἀπὸ αὐτοὺς καὶ καθόλου δὲν τὸν ξεχώριζαν.
Καὶ μάλιστα τὸν πρόσεχαν κατὰ δύναμιν. Τὰ
ἔβλεπα αὐτὰ καὶ ἀναρωτιόμουν. Ἂν ὁ Θανα-
σάκης ζοῦσε στὴν Πάτρα ἢ σὲ κάποια ἄλλη
πόλη καὶ πήγαινε σὲ κάποιο γυμνάσιο, πόσο
δύσκολα θὰ περνοῦσε μέσα ἀπὸ τὸν χλευασμὸ
καὶ τὸν ρατσισμὸ τῶν συμμαθητῶν του, ποὺ
στὴν οὐσία εἶναι ὁ χλευασμὸς τῆς ἴδιας της
κοινωνίας πρὸς τὸν ἑαυτό της. Εἶναι ὁ ἐγω-
ισμὸς τῶν ἀνθρώπων ποὺ ἀπαρτίζουν τὴν κοι-
νωνία. Ὁ καθένας θεωρεῖ πὼς εἶναι ἀνώτερος
Γνωριμία μὲ τὸν «Θανασάκη»
Βουτσινᾶ Ἠλία
ἐκπαιδευτικοῦ

33. 31
ἀπὸ τοὺς ἄλλους, οἱ ὅμοιοι ἀνώτεροι ἀπὸ τοὺς
ἄλλους ὅμοιους, καὶ ἡ κάθε κοινωνία ἀνώτερη
ἀπὸ τὶς ἄλλες. Ἕνα ἐλάττωμα, μία διαφορετι-
κότητα, κάτι ποὺ νὰ ἐξέχει, τοὺς χαλάει αὐτὸν
τὸν κόσμο ποὺ προσπαθοῦν νὰ φτιάξουν, γιὰ
αὐτὸ καὶ τὸ ἐξοβελίζουν, τὸ χλευάζουν, τὸ κα-
τακρίνουν, τὸ ἀπομονώνουν. Τοὺς χαλάει τὴν
οὐτοπία τῆς ἰδανικῆς κοινωνίας στὴν ὁποία
πιστεύουν πὼς ζοῦν.
Στὴν πραγματικότητα, αὐτὲς οἱ διαφορετι-
κότητες ποὺ βλέπουν εἶναι κόλαφος γιὰ τοὺς
ἴδιους. Εἶναι ἔλεγχος γιὰ τὸν ἐγωισμό τους, τὴν
ἀτομικότητά τους, τὴν ἀδιαφορία γιὰ τοὺς
ἄλλους καὶ τὴν προσοχὴ τους ὁλοκληρωτικὰ
στὸν ἑαυτούλη τους. Ἔλε-
γε κάποτε συνάδελφος θε-
ολόγος, χαρακτηρίζοντας
ἕνα περιστατικό, ποὺ ἕνας
μαθητὴς σὲ ἀναπηρικὸ κα-
ρότσι παρακολουθεῖ μαθή-
ματα σὲ κανονικὰ Δημοτικὸ
μαζὶ μὲ τὰ ἄλλα παιδιά,
πὼς αὐτὸ δὲν εἶναι σωστὸ
γιατί εἶναι ἀντιαισθητικὸ
νὰ τὸν βλέπουν τὰ κανονι-
κά. Καὶ δικαιολογοῦσε τὴν
ἄποψή του λέγοντας πὼς
ὑπάρχουν θεωρίες παιδα-
γωγῶν καὶ ἐπιστημόνων.
Αὐτὸ θὰ μᾶς φάει. Ἡ
θεοποίηση τῆς γνώσης,
τῆς ὀρθολογιστικῆς σκέ-
ψης, καὶ ὁ ἐξοβελισμὸς
τῆς ἀγάπης. Γνώση χωρὶς ἀγάπη, κριτικὴ σκέ-
ψη ἄνευ ὁρίων ἀγάπης πρὸς τὸν ἄλλο, εἶναι
καταστροφή. Καὶ ἀγράμματος νὰ εἶσαι, ἅμα
ξέρεις νὰ ἀγαπᾶς, μορφώνεις περισσότερο
ἀπὸ ὅ,τι 100 διανοούμενοι ποὺ τοὺς λείπει ἡ
ἀγάπη. Ἀγάπη σημαίνει νὰ βλέπεις τὸν ἄλλο
ὡς πρόσωπο Θεοῦ. Νὰ βλέπεις τὸν ἴδιο τὸν
Θεό. Ξέρω, εἶναι δύσκολο νὰ ἀγαπᾶς ὅλους,
καὶ πρῶτος ἐγώ. Μπορεῖς ὅμως νὰ μὴν κρίνεις
τοὺς ἄλλους μέσα ἀπὸ τὰ δικά σου μέτρα καὶ
σταθμά. Μὲ βάση αὐτὸ ποὺ ἐσὺ πιστεύεις,
θεωρεῖς, νομίζεις, κρίνεις. Ὅταν πιστεύεις ὅτι
ἔχεις δίκαιο καὶ θὲς τοὺς ἄλλους νὰ συμμορ-
φώνονται σύμφωνα μὲ τὸ δικό σου θέλω. Αὐτὸ
εἶναι ἕνα πρῶτο βῆμα. Ἀλλὰ πολὺ σημαντικό.
Ἡ ἄνευ ὅρων ἀγάπη, ναί, εἶναι δύσκολη καὶ
θέλει δυνατὸ καὶ μακροχρόνιο πνευματικὸ
ἀγώνα. Ἀλλὰ τὸ πρῶτο βῆμα μποροῦμε νὰ τὸ
κάνουμε. Ἂς μὴν ἀγαπᾶμε τοὺς ἄλλους μὲ τὰ
ἐλαττώματά τους. Ἂς τοὺς ἀνεχόμαστε ὅμως,
ἂς τοὺς σεβόμαστε, ἂς τοὺς δεχόμαστε. Γιατί
καὶ ἐμεῖς δὲν εἴμαστε καλύτεροι. Ἂν δὲν μπο-
ροῦμε νὰ σεβόμαστε τοὺς ἄλλους, σημαίνει
πὼς ἔχουμε τέτοιο ἐγωισμὸ ποὺ ἔχουμε τυ-
φλωθεῖ. Καὶ νομίζουμε πὼς ἁπλὰ κάνουμε τὸ
σωστὸ διορθώνοντας τοὺς ἄλλους. Μά σοῦ
ζήτησε ἢ σὲ διόρισε κανένας τιμητὴ καὶ διορ-
θωτὴ τῶν ἄλλων; Ὄχι. Κρίνε πρῶτα τὸν ἑαυτό
σου καὶ ἄσε τοὺς ἄλλους. Ὁ Θεὸς ἔχει τὸ δικό
του σχέδιο γιὰ τὸν καθένα. «Ὅτι τὴν ἀνομίαν
μου ἐγὼ γινώσκω καὶ ἡ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν
μοὺ ἐστι διὰ παντός».
Εὐτυχῶς ὅμως, ὑπάρχουν καὶ ἄλλοι ἄνθρω-
ποι, ποὺ δὲν σκέφτονται ἔτσι. Μοῦ ἔλεγε – σὲ
ἀντιδιαστολὴ μὲ τὸ προηγούμενο περιστατικὸ
– συνάδελφος φιλόλογος, πὼς, ἐνῷ ἡ κόρη
της, ἡλικίας 4 ἐτῶν, ἔπαιζε μὲ τὶς κοῦκλες της,
ἔσπασε τὸ χέρι μίας κούκλας καὶ ἤθελε νὰ τὴν
πετάξει. Καὶ ἡ συνάδελφος τί ἔκανε; Τῆς εἶπε:
Ὄχι, δὲν θὰ τὴν πετάξουμε. Ἐπειδὴ ἔσπασε
τὸ χέρι, δὲν σημαίνει πὼς εἶναι ἄχρηστη. Καὶ
τὴν ἔχουν ἐκεῖ καὶ παίζει ἀκόμα ἡ μπέμπα της.
Καὶ αὐτὸ τὸ ἔκανε ὅπως μοῦ εἶπε γιὰ νὰ μά-
θει στὴν κόρη της ἀπὸ τὴ μικρὴ ἡλικία πῶς

34. 32
νὰ ἀντιμετωπίζουμε ἀνθρώπους ποὺ εἶναι
διαφορετικοὶ ἀπὸ ἐμᾶς. Περιττὸ νὰ πῶ πὼς
ἡ ἔκπληξή μου ἦταν τεράστια. Ἀφενὸς γιατί
ὑπάρχουν ἄνθρωποι ποὺ σκέφτονται μὲ αὐτὸν
τὸν τρόπο, ἀφετέρου γιατί δὲν εἶχα σκεφτεῖ
κἂν αὐτὸ τὸ συμβολικὸ πράγμα.
Ἂς ἐπανέλθουμε ὅμως στὸν φίλο μου τὸν
Θανασάκη.
Ἀπὸ τὴν πρώτη μέρα γίναμε κολλητοί. Προ-
σπαθοῦσα στὰ διαλείμματα νὰ κλέβω χρόνο
καὶ νὰ παίζουμε μαζί. Στὸ μεταξύ, ἐπειδή ἔκα-
νε φασαρία κατά τὴ διάρκεια τοῦ μαθήματος,
πράγμα ἐντελῶς φυσικό, γιατὶ τὸ νὰ παρακο-
λουθεῖ ἕνα παιδὶ μὲ νοητικὴ ἡλικία πεντάχρο-
νου μία κανονικὴ τάξη Α΄ Γυμνασίου εἶναι
σὰν νὰ παρακολουθοῦμε οἱ περισσότεροι
μαθήματα κβαντικῆς μηχανικῆς, κάποιοι συ-
νάδελφοι δὲν τὸ θέλανε στήν τάξη τους γιατί
τοὺς χαλοῦσε τὸ μάθημα. Γιὰ αὐτό, ὕστερα
ἀπὸ αἴτημά τους καὶ σὲ συνεννόηση μὲ τὴ δι-
ευθύντρια, τὸν ἔπαιρνα στὰ κενά μου καὶ τοῦ
ἔκανα μάθημα.
Ὅταν λέμε μάθημα, μὴν φανταστεῖτε τί-
ποτε τὸ ἰδιαίτερο. Ἁπλῶς τὸν ἀπασχολοῦσα
γιὰ νὰ μπορεῖ νὰ νιώθει μία οἰκειότητα, μία
ζεστασιά, μία ἀσφάλεια. Παίζαμε, λέγαμε τὴν
ἀλφαβήτα, μπαίναμε στὸ διαδίκτυο, κάναμε
ἀστεῖα. Θυμᾶμαι ὃτι μία μέρα τοῦ Δεκέμβρη,
εἶχα μάθημα στὸν πάνω ὄροφο στὴν Γ΄ Λυκεί-
ου, καὶ μάλιστα μάθημα κατεύθυνσης. Ξάφνου
κτυπάει τὴν πόρτα μία συνάδελφος ποὺ εἶχε
κενὸ καὶ μοῦ εἶπε νὰ κατέβω κάτω, διότι ὑπάρ-
χει πρόβλημα. Τί εἶχε συμβεῖ; Ἂς ἀφήσω νὰ τὰ
διηγηθεῖ ἡ συνάδελφος ποὺ εἶχε μάθημα.
Μπαίνει λοιπὸν ἡ συνάδελφος μέσα στὴν
τάξη, ὅταν κτύπησε τὸ κουδούνι. Δὲν εἶδε τὸν
Θανασάκη· «καλύτερα», εἶπε ἀπὸ μέσα της,
«ἔτσι θὰ κάνω μάθημα μὲ τὴν ἡσυχία μου».
Περνάει κανένα 15λέπτο, ὅταν μία μαθήτρια
ποὺ καθόταν στὸ πρῶτο θρανίο μπροστὰ ἀπὸ
τὴν ἕδρα φωνάζει: «Κυρία, ὁ Θανασάκης μοῦ
πειράζει τὰ πόδια». Τί εἶχε συμβεῖ; Τόση ὥρα
ὁ Θανασάκης ἦταν κάτω ἀπὸ τὴν ἕδρα καὶ δὲν
τὸν εἶχε πάρει εἴδηση. Πάει ἡ συνάδελφος νὰ
τὸν βγάλει, δὲν ἔβγαι-
νε. «Ε, καλύτερα» εἶπε
ἀπὸ μέσα της, «ἀφοῦ
κάθεσαι ἥσυχος, κάτσε
ἐκεῖ». Μόνο ποὺ ὕστερα
ἀπὸ λίγο ὁ Θανασάκης
ἄρχισε νὰ κτυπάει τὴν
ἕδρα μὲ τὸ κεφάλι του.
Ἐκεῖ τὰ χρειάστηκε ἡ
συνάδελφος, σοῦ λέει
«μὴ συμβεῖ τίποτα καὶ
βρῶ τὸν μπελά μου».
Πάει νὰ τὸν βγάλει, δὲν
ἔβγαινε· φωνάζει μία
ἄλλη συνάδελφο ἀπὸ τὸ
γραφεῖο, τίποτα· φωνά-
ζει τὴν ὑποδιευθύντρια,
πάλι τίποτε. Ἔτσι φωνάζουν ἐμένα. Τοῦ λέω:
«Θανασάκη βγὲς γιατί θὰ φωνάξω τὸν ξάδελφό
σου τὸν Βασίλη». Καὶ νὰ δεῖτε τὸν Θανασάκη,
Λούης ἔγινε. Δὲν ἔκανα κάτι τὸ σοφὸ ἢ ἰδιαί-
τερης δυσκολίας. Ἀλλὰ ἐπειδὴ εἶχα ἀσχοληθεῖ
λίγο μὲ τὸ παιδί, ἤξερα τί τὸ φοβίζει καὶ τί
ὄχι. Δὲν χρειάζεται νὰ εἶσαι ἔξυπνος ἢ εἰδικός.
Λίγη ἀσχολία μαζί τους θέλουν ὅλοι. Καὶ ὅλα
λύνονται.
Γιὰ αὐτὸ ἐρχόσουν μόνος σου κάθε μέρα
καὶ μὲ ρώταγες ἂν ἔχουμε μάθημα.
Ἀλλὰ ποὺ νὰ ἀσχοληθεῖς μὲ τοὺς ἄλλους,
ὃταν κλεισμένος στὸ καβούκι σου. τὸ μόνο
ποὺ σκέφτεσαι εἶναι πῶς νὰ βρεῖς τρόπους
νὰ περνᾶς ἐσὺ καλά. Ὁ Σὰρτρ ἔλεγε, πὼς «ἡ
κόλασή μου εἶναι οἱ ἄλλοι». Ναί, ἡ κόλασή μας
εἶναι οἱ ἄλλοι. Ὅταν μᾶς ἐνοχλοῦν τὰ πάντα
σὲ αὐτούς, ἡ κόλασή μας εἶναι οἱ ἄλλοι. Ὅταν
λόγος ἐκ τοῦ κόσμου