¨ΡωμΝιός¨ - 16ο & 17ο ΤΕΥΧΟΣ - (ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014)

H πρόνοια τοῦ Θεοῦ, Ἀ. Οὐρεϊλίδη / Τὰ aνω φρονεῖτε, Ἁγίου Φιλαρέτου Μόσχας / ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ
ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩΣ / Παραινέσεις γιa τhν οiκογένεια / Φυσική καί πνευματική συγγένεια
Χριστοῦ, Θ. Κουτσιώρα / ΣΤΗΝ ΙΜΒΡΟ ΜΑΣ, ΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΙΣ ΚΑΡΔΙΕΣ ΜΑΣ, Συνεσίου μοναχοῦ /
ΟΧΥΡΟ ΛΙΣΣΕ ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΟΧΥΡΟ ΣΤΟΝ ΑΚΡΙΤΙΚΟ ΔΗΜΟ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ, Σ. Παυλίδη / Μπόρα
εΙναι θΑ περάσει!, Ἄ.-Μ. Λαζαρίδου / Οταν τὸ μικροαστικΟ Ονειρο παίρνει μορφΗ, Γ.
Στεργίου / Ποῦ εΙναι Η χαρΑ κρυμμένη σήμερα; / Οσο Υπάρχουν Ανθρωποι Ἄ.-Μ.
Λαζαρίδου / Μικρο Συναξάρι, Ἰ. Φρουδαράκη / Ὁδοιπορικό: Τὸ Βυζάντιο καὶ ἡ νότια Ἰταλία,
μία ἱστορικὴ μελέτη τοῦ Kenneth M. Setton / Μορφὲς πού γνώρισα /Μνῆμες ἀνεξίτηλες ἀπὸ τὸν
οἰκισμὸ Σεμινάρα τῆς Καλαβρίας καὶ τὴν Κάτω Ἰταλία, Εὐ. Κουτσιώρα / Ἡ Γερόντισσα Στεφανία καὶ
ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ μέσῳ τοῦ Πόνου καὶ τῆς Ἀγάπης / Ἡ ἐπίσκεψή μας στὸ μοναστήρι τοῦ Ἁγίου
Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ στὸ Μπιβόντζι / Ἡ Ρωμηοσύνη στὴ Νότια Ἰταλία, Π. Μαρτίνη /Κάτω Ἰταλία:
Ἐκεῖ ποὺ διασώζεται ὁ γλωσσικός μας πολιτισμός! / Εὐχαριστοῦμε γιὰ ὅλα... Ἰ. Τρικαλιώτη
ΤριμηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’|2€
Τεῦχος16-17
ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014
Ρωμνιός

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:
ΤΗΛ. 2310 552 207
ΗΛΕΚΤΡΟΝIKO ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ:
contact@enromiosini.gr
ΤA ΠΕΡΙΟΔΙΚA ΜΑΣ
νεεσ εκδοσεισ ενωμενης ρωμηοσυνησ
1
ΙΟΥΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 7 /ΤΙΜΗ: 4 ΕΥΡΩ
ΑΡΧΙΜ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΕΤΤΑΣ
ΜΙΧΑΗΛ ΤΡΙΤΟΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΑΡΠΑΤΖΗ
ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟΔ. ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥ
π.ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ
ΜΕΡΟΠΗ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΧΟΛΕΒΑΣ
ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΚΟΛΛΙΑΣ
Δρ.Ε.ΖΕΛΛΙΟΥ-ΜΑΣΤΟΡΟΚΩΣΤΑ
IΩΑΝΝΗΣ ΑΡΜΕΝΑΚΗΣ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΤΑΠΑΚΗΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
ΣΠΥΡΙΔΩΝ ΜΑΡΙΝΗΣ
ΠΕΤΡΟΣΤΣΟΔΟΥΛΟΣ
ΣΤΑΘΗΣΠΕΛΑΓΙΔΗΣ
ΕΙΡΗΝΗ ΑΡΤΕΜΗ
ΝΙΚΟΣ ΧΕΙΛΑΔΑΚΗΣ
ΣΤΟ ΤΕΥΧΟΣ ΑΥΤΟ ΓΡΑΦΟΥΝ:
χριστόφορος παπουλᾶκοσ † 18 -01 -1861
150 χρόνια ἀπὸ τὴν κοίμησή του.
1
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2013 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 13
ΣΕΒ. ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ κ. ΙΓΝΑΤΙΟΣ, ΑΡΧΙΜ. ΙΩΑΝΝΙΚΙΟΣ ΚΟΤΣΩΝΗΣ,
ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟ∆ΗΜΟΣ ΣΚΡΕΤΤΑΣ, ΑΡΧΙΜ. ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟΣ,
ΑΡΧΙΜ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΕΤΤΑΣ, ΑΡΧΙΜ. ΓΕΡΒΑΣΙΟΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ,
ΙΕΡΟ∆ΙΑΚΟΝΟΣ ΣΥΜΕΩΝ, ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΚΙΑ∆ΑΣ, ΞΕΝΟΦΩΝ ΤΖΑΒΑΡΑΣ,
ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΠΕΡΣΥΝΑΚΗΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΚΑΤΣΙΜΙΓΚΑΣ, ΣΠΥΡΙ∆ΩΝ ΚΟΥΡΗΣ,
ΝΙΚΟΛΕΤΤΑ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ, ΕΙΡΗΝΗ ΤΣΑΜΠΑΛΑ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ι. ΒΙΛΛΙΩΤΗΣ
1
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 / ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 8 /ΤΙΜΗ: 4 ΕΥΡΩ
"Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΙΘΗΝΟΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΜΑΣ"
ΜΗΤΡ.ΑΙΤΩΛΙΑΣ &ΑΚΑΡΝΑΝΙΑΣ κ. ΚΟΣΜΑΣ, ΜΗΤΡ. ΠΙΣΙΔΙΑΣ κ. ΣΩΤΗΡΙΟΣ,ΑΡΧΙΜ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΚΑΨΑΝΗΣ, ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥ, ΑΡΧΙΜ.
ΑΧΙΛΛΙΟΣ ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΑΣ, ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΚΟΚΛΙΩΤΗΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΘΕΟΔΩΡΟΣ
ΖΗΣΗΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ. ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΜΠΑΤΙΣΤΑΤΟΣ,
ΠΡΩΤΟΠΡ.ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ,π.ΒΑΣΙΛΕΙΟΣΚΑΛΛΙΑΚΜΑΝΗΣ,ΠΡΩΤΟΠΡ.ΓΕΩΡΓΙΟΣ
ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ,ΙΕΡΟΜ.ΛΟΥΚΑΣΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ,ΜΟΝ.ΝΙΚΟΛΑΟΣΓΡΗΓΟΡΙΑΤΗΣ,π.ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ
GEORGI, ΒΟΥΡΛΗΣΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΣΚΑΛΤΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΤΣΙΓΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΚΟΥΚΟΥΣΑΣ
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΓΚΑΒΑΡΔΙΝΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΣΙΑΣΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ, ΡΕΡΑΚΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ, ΜΠΑΚΑΣ Θ.
ΙΩΑΝΝΗΣ
α
φ
ιε
ρω
μα
στ
ην
Ε
ΚΚΛ
Η
Σ
ΙΑ
1
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2012 / ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 10 /ΤΙΜΗ: 4 ΕΥΡΩ
ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ,ΑΡΧΙΜ.ΚΥΡΙΛΛΟΣΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟΣ,
π. ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ, ΔΑΟΥΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΔΗΜΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ,
ΔΡΕΤΤΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ, ΔΡΟΥΓΚΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ, ΖΑΡΤΑΛΟΥΔΗΣ ΖΩΗΣ, ΖΗΡΙΝΗΣ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΚΕΣΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΑΝΕΣΤΗΣ, ΚΟΝΤΑΞΗΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, ΛΙΑΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ,
ΜΑΝΤΖΑΡΙΔΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΜΑΣΤΟΡΟΚΩΣΤΑ-ΖΕΛΛΙΟΥ ΕΡΑΤΩ, ΜΑΧΙΑΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ,
ΜΠΟΥΡΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ, ΝΑΤΣΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΠΑΡΑΣΚΕΥΑΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΡΑΚΟΒΑΛΗΣ
ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΣΑΜΑΡΑΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ, ΣΑΠΡΑΝΙΔΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ, ΣΙΑΣΙΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ, ΣΙΩΜΟΣ
ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ, ΤΖΙΝΙΚΟΥ ΑΘΗΝΑ, Χ΄΄ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
Ἑπιστροφὴ
στὴν ὕπαιθρο
ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗΝ ΥΠΑΙΘΡΟ, ΣΤΟΝ ΦΥΣΙΚΟ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ,
ΣΤΗΝ ΦΥΤΙΚΗ -ΥΓΙΕΙΝΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ, ΣΤΟΝ ΘΕΟ
ΑΦΙΕΡΩΜΑ:
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ-∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 12
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ ΠΡΟΙΚΟΝΝΗΣΟΥ κ. ΙΩΣΗΦ, ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟ∆ΗΜΟΣ ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥ
π. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ, π. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ, ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ
ΜΑΡΙΑ, ∆ΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΦΩΤΙΟΣ, ΤΣΙΓΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ∆ΑΠΕΡΓΟΛΑΣ
ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ, ΣΚΟΝΤΖΟΣ ΛΑΜΠΡΟΣ, ΜΑΛΚΙ∆ΗΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ, Χ΄΄ΑΝΤΩΝΙΟΥ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΝΑΤΣΙΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΗΣ, ΧΟΛΕΒΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ, ΒΙΛΛΙΩΤΗΣ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΣΑΡΣΑΚΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΚΑΡΑΘΑΝΑΣΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ, ΡΩΜΑΝΟΣ
∆ΗΜΗΤΡΗΣ, ΦΑΣΟΥΛΗ-ΤΣΑΜΠΑΛΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑ, ΡΕΡΑΚΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ,
ΤΣΟΜΠΑΝΗΣ ΤΡΥΦΩΝ, ΚΑΡΑΪΣΚΟΣ ΚΩΣΤΑΣ, ΠΑΠΑΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΤΣΑΓΚΑ
ΜΑΡΟΥΛΑ, ΕΞΑΡΧΟΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ
Τηλέφωνo: 2310 55 22 07, Email: contact@enromiosini.gr
www.enromiosini.gr
ΕΚ∆ΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ
ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
αφ
ιερ
ωμα
Η ΕΛΛ
ΗΝΟΡΘ
Οδ
ΟΞΗ
ΤΑ
ΥΤ
ΟΤ
ΗΤ
Α ΜΑ
Σ
Ἀποστέλλεται δωρεάν, τιµῆς ἕνεκεν.
ΕΚΔΟΣΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
“ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ”
ΤΗΛ. 2310 552207, E mail contact@enromiosini.gr
www.enromiosini.gr
Ἡ σχέση Ἑλληνισµοῦ-Χριστιανισµοῦ στὸ ἔργο τοῦ Μεγάλου Βασιλείου «Πρός
τοὺς νέους» Θεώνης Μαρίνου-Μπούρα, Ὁ Ἅγ. Ἰωάννης ὁ Χρυσόστοµος ὡς
παιδαγωγός, Μαρίας Τσακτσίρα, Ἡ παιδεία σπουδαῖο ἔργο τῆς πολιτικῆς, Κ.
Ἰ. Δεσποτόπουλου, Παιδεία- Ἐκπαιδευτικὸ σύστηµα καὶ οἱ νέοι, Δηµητρίου
Ἀναγνώστου, Ἡ φιλοµάθεια τῶν Γραφῶν προξενεῖ πολυµάθεια, Ἁγ. Νικοδήµου
τοῦ Ἁγιορείτου, Ψυχοθεραπεία-Ἐξοµολόγηση, Σωτηριάδου Ἄννας, Ὅσιος
Σοφιανὸς Ἐπίσκοπος Δρυϊνουπόλεως καὶ Ἀργυροκάστρου, Ἀρχιµ. Νεκταρίου
Ν. Πέττα, Γίνονται θαύµατα στὴν ἐποχή µας; Κωνσταντίνου Δ. Βέρρου,
Καππαδοκία, ἡ χώρα τῶν ἁγίων, Ἀναστασίας Κουρῆ...
ΔιµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’|2 €
Τεῦχος 5
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012
ΕΠΙΣΚΕΦΘΕΙΤΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΜΑΣ
www.romnios.gr Ρωµνιός
www.enromiosini.gr
Ἡ Πόλη τῶν ὀνείρων µας-ΔήµητραςΒασίλα-Ζιάκου,Κωνσταντινούπολη ἡ
Βασιλεύουσα - Στυλιανῆς Κουρῆ, Διδάγµατα ἀπὸ τὴν Ἄλωση - Κατερίνας
Μιχαὴλ,Φωτορεπορτὰζ,ἘκδροµὴνέωντῆςἘ.ΡΩστὴνΚωνσταντινούπολη,
Σούρουπο στὴ Βασιλεύουσα - Συνεσίου µοναχοῦ, Ἡ γλώσσα εἶναι
σπουδαῖο πράγµα - Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Ἡ παιδεία
στὰ Φάρασα Καππαδοκίας, Πόσο κοστίζει ἕνα θαῦµα ,Πατρίδα-Δάφνης
Μπάλλα, Ὅσιος Λουκᾶς ὁ ἐν Στειρίῳ, Ἡ ἁγία µεγαλοµάρτυς Κυράννα ἡ
Ὀσσαία - Ἀναστασίας Κουρῆ,..
Τεῦχος 7
ΜΑΪΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2012
ΑΠΟΣΤΕΛΛΕΤΑΙ ∆ΩΡΕΑΝ
ΤΙΜΗΣ ΕΝΕΚΕΝ
www.enromiosini.gr
Κοίµησις τῆς Θεοτόκου Ἀπολυτίκιον / Ἀπόστολος καὶ Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης, Ἀρχιµανδρίτου
Κυρίλλου / «Τὸ µάτι ποὺ στρέφεται ἐδῶ καὶ ἐκεῖ εἶναι φοβερὸς προδότης» Εὐεργετινὸς /
Ὁ Σταυρὸς καὶ ἡ Ὕψωση του Ἀρχιµανδρίτου Γεωργίου Καψάνη / Διδαχὲς τοῦ Γέροντα
Ἱερωνύµου τῆς Αἰγίνης / Γέρων Πανάρετος Παντοκρατορινὸς / Ἡ ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν στὴ
θύραθεν σκέψη καὶ στὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Χρυσόστοµο Μαγδαληνῆς Μπόµπου / Στρατηγικὸν
Κεκαυµένου / Λόγος ἄπνευστος καὶ ἄτονος Γεωργίου Ἰ. Βιλλιώτη / Τὸ ἀληθινὸ Βυζάντιο.
Ἡ ἀρχοντικὴ καὶ βασιλικὴ πολιτεία Φώτη Κόντογλου / Ἡ ἐπιχειρησιακὴ παράµετρος τοῦ
τορπιλισµοῦ τοῦ εὐδρόµου ΕΛΛΗ στὴν Τῆνο τὴν 15η Αὐγούστου 1940 Σβίλλια Διονύσιου /
Ἁγία Θεοδώρα ἐν Βάστᾳ / Ἀνθρώπινη µοναξιὰ καὶ κοινωνικὸ µοντέλο Ἀθανασίου Θεοδωράκη
/ Στρατιωτικὴ θητεία: ἠ τιµὴ πρὸς τὴν πατρίδα Κωνσταντίνου Παπαναστασίου / Ποίηµα γιὰ
τὴν Ἐλλάδα Σβίλλια Ἰωάννη / Χαιρετισµὸς. Τῆς θάλασσας Γεωργίου Ἰορδάνου
ΤριµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’
Τεῦχος 13
ΙΟΥΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2013ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ
www.enromiosini.gr
ΑΓΙΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟΣ Ο ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ Ἀναστασίας - Ἄννας Κουρῆ / ΓΕΩΡΓΙΟΣ – ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΚΥΠΡΙΟΣ
Στυλιανῆς – Εἰρήνης Κουρῆ / ΘΕΙΟ AΝΟΙΞΙΑΤΙΚΟ ΠΡΩΪ Κώστα Οὐράνη / Διδαχὲς π. Σωφρονίου Σαχάρωφ
/ Ἡ ἁγία νεομάρτυς Χρυσῆ / ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΗ ΖΩΗ Ἀρχιµ.
Κυρίλλου Κεφαλόπουλου / Η ΜΕΡΙΜΝΑ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥΣ
Γεωργίου Β. Παπαβασιλείου / ΤΡΕΙΣ ΜΕΡΕΣ ΣΤΑ ΠΕΤΡΟΚΟΜΜΕΝΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΠΠΑΔΟΚΙΑΣ
/ ΕΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΙ Γιώργου Γυπάκη / Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ ΣΤΟΝ
ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΑΓΩΝΑ Ἰωάννη Β. Βελιτσιάνου / Ι.Ν. ΑΓΙΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ ΤΟ ΣΗΜΕΙΟ
ΕΚΚΙΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ 1821 Διονυσίου Σβίλλια / ΜΟΝΑΧΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ... Μάρκου
Δεσποτίδη / Η ΑΓΙΑ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ Η ΦΑΡΜΑΚΟΛΥΤΡΙΑ / ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΣ. ΤΗΣ ΣΤΕΡΙΑΣ Γεωργίου Ἰορδάνου
/ ΙΕΡΑΠΟΣΤΟΛΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ Α΄ Ἁγίου Νικολάου Βελιμίροβιτς
ΤριµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’
Τεῦχος 14
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013
www.enromiosini.gr
ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤῸΝ ΑΓΙΟ ΓΕΩΡΓΙΟ ΚΑΡΛΣΙΔΗ,ΣάββαΠαυλίδη-ΝΗΣΤΕΥΣΩΜΕΝΝΗΣΤΕΙΑΝΔΕΚΤΗΝ,
Β.Π.-ΠΟΛΙΤΙΚΟΣΓΑΜΟΣ-ΜΙΑΜΕΓΑΛΗΠΑΓΙΔΑ,Σ.Π.-ΠΕΡΙΔΕΙΛΙΑΣ,Διὰτὴνἄνανδρονδειλίαν,Ὀσίου
ἸωάννουτοῦΣιναΐτου-ΗΑΓΙΑΑΓΝΗ-ΑΓΩΝΑΣ,Ἀρχιμ.ΣεραφείμΔημοπούλου-ΗΑΓΩΓῊΤΩΝΠΑΙΔΙΩΝ
ΚΑΙ ΜΗΤΕΡΕΣ, Ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως - «ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ» ΧΑΡΙ ΠΟΤΕΡ, Κ. Σ. «Η ΠΑΝΑΓΙΑ
ΤΗΣ ΠΕΤΡΑΣ» Ἱερὰ Μονὴ Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου, Ἰωάννου Πουλατσίδη - ΦΑΓΙΟΥΜ ΚΑΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ
ΕΙΚΟΝΕΣ, Μανώλη Κουρῆ & Ἀναστασίας Κουρῆ - Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΛΕΙΣΟΒΑΣ, Γιάννη Μακρῆ, Η ΠΑΤΡΙΣ,
Ἀχιλλέως Παράσχου - ΑΓΙΟΣ ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΗΣ ΡΙΖΑΡΕΙΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΣΧΟΛΗΣ,
Πρωτοπρεσβυτέρου Γεωργίου Θανάσουλα - Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ «ΖΕΙ ΚΑΙ ΒΑΣΙΛΕΥΕΙ» ΣΤΗΝ ΣΗΜΕΡΙΝΗ
ΤΟΥΡΚΙΑ, Ἀθανασίου Μπλατζούκα - ΛΙΓΟ ΠΡΙΝ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ, Ἀθανασίου Κατίγκα - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ
ΜΕ ΜΑΘΗΤΡΙΑ ΤΗΣ Γ΄ ΛΥΚΕΙΟΥ, Κωνσταντίνου Κεραμίδα
ΤριµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’|2€
Τεῦχος 15
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2014
www.enromiosini.gr
Ἡ ἐλληνικὴ θάλασσα καὶ ἡ αἰσθητικὴ χαρὰ της, Διονυσίου Κόκκινου, Ἀπὸ
τὴν ἀγκαλιὰ τῆς γῆς στὸ οὐράνιο φῶς, Δήµητρας Βασίλα-Ζιάκου, Ἑλληνικὸ
καλοκαίρι, Σοφίας Μαντέ, Καιρὸς νὰ μείνουμε Ἐλλάδα, Μάρκου Δεσποτίδη,
Χαιρετίσματα ἀπὸ τὴν Τζιά, Μαρίας Τσακτσίρα, Τὸ μεγάλο θαῦμα τῆς
Παναγιᾶς τῆς Κεχριωνιώτισσας, Ἑλένης Τσοχαντάρη, Ὁ νέος ποὺ ἀντέδρασε
στὸν πειρασμὸ, Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Ὁ Ἐθνομάρτυρας ἃγιος
Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλὸς, Ἀναστασίας Κουρῆ, Ἡ ὁμιλητικὴ διάσταση τοῦ μικροῦ
παρακλητικοῦ κανόνα, Κλεοπάτρας Καρτάνου, Στὸ μοναστήρι τοῦ Ἁϊ Λιᾶ,
Ζαχαρία Παπαντωνίου, Ὁ Πανορμίτης, Ἡ ἠχῶ τοῦ Αἰγαίου, Γεωργίου Βιλλιώτη,
Ὁ Ἀλέξ. Παπαδιαμάντης καὶ ἡ Σκιάθος, Νικόδηµου Καλλιντέρη . . .
Τεῦχος 8
ΙΟΥΛΙΟΣ -ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2012
www.enromiosini.gr
Ὁ Ἅγιος Δημήτριος ἐνδεδυμένος στολὴν Στρατηλάτου π. Φιλοθέου Ζερβάκου, Μία
πόλη μὲ 2500 χρόνια ζωῆς, Ἀ. Κουρῆ, Ἡ Ροτόντα τῆς Θεσσαλονίκης Κ. Καλαϊτζίδη,
Ἐπίκαιρα διδάγματα ἀπὸ τὸν Μακεδονικὸ Ἀγώνα Κ. Χολέβα, Μακεδόνες Ἀγωνιστὲς
τοῦ 1821: Θεοδόσης Στέριου, Ἐὰν τὶς διψῇ, ἐρχέσθω πρὸς με καὶ πινέτω Γ. Ρούντα,
Ἡ σιωπηλὴ κραυγὴ τῶν νέων Ἰ. Νικολαΐδη, Τὰ κεραμίδια συνεχίζουν νὰ στάζουν
ἀκόμα, δάσκαλε... Ν. Πολυµενάκου, Ὁ Kὺρ Μανουήλ Πανσέληνος καί ἡ σχολή
του Β. Μπισµπάρδη, Σούλι, τὸ ἄπαρτο κάστρο Μ. Τσακτσίρα, Μικρὴ ἱστορία τῆς
Ἑλληνικῆς Γλώσσας: Μεταμυκηναϊκὴ περίοδος Γ. Βιλλιώτη, Ἡ ἑλληνιστική Κοινή τοῦ
Ευαγγελίου Στ. Κουρῆ, Ὅσιος Δαβὶδ ὁ ἐν Θεσσαλονίκῃ Θ. Λουπίδου, Ἰ. Ξουρίδα,
ΔιµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’
Τεῦχος 9
ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ - ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2012
www.enromiosini.gr
Χαιρετισµὸς Θεόφ. Παπαδόπουλου, Τὸ κοινὸ καλὸ Χαιρετισµὸς Ἀρχιεπισκόπου
Ἀθηνῶν κ.κ.Ἱερωνύµου Β’, Ἡ κρίση τῶν ἀξιῶν Γ. Ρούντα, Ἡ Ῥωμηοσύνη ἔν΄νὰ
χαθεῖ, ὅντας ὁ κόσμος λείψει Μ. Λουπίδου, Διδαχὲς ἁγ. Νικολάου Βελιμίροβιτς,
Χριστουγεννιάτικα σχόλια στὰ κάλαντα τῆς Πρωτοχρονιᾶς Ν. Κατσιαβριᾶ, Στὰ
βήματα τοῦ π. Κοσμᾶ Γρηγοριάτη Γ. Σαραφίδη, Ἡ Ἱ.Μ. Παναγιᾶς Πελεκητῆς,
Διονύσιος ὁ Φιλόσοφος, Ἱεράρχης Λαρίσης Ἀν. Κουρῆ, Ἡ μάχη στὴ γέφυρα τῶν
Παπάδων Δ. Σβίλλια, Ἡ γωνιὰ τῆς Γλώσσας Γ. Βιλλιώτη, Μιὰ ἄδεια ψυχὴ ποὺ δι-
ψάει καὶ ΄γὼ τῆς δίνω ξύδι Μ. Ἰορδανίδου, Μετὰ ἀπὸ 59 χρόνια Στ. Κουµενίδου,
Ἡ ἁγία παρθενομάρτυς Λουκία Μ. Τσακτσίρα, Τὸ φαρμακεῖο τῆς ψυχῆς, Νότιες
ἐφηβικὲς κρίσεις γιὰ τὴν οἰκονομικὴ κρίση Στ. Πηρουνάκη, Χαρὰ Μαρίας Π.Μ.
ΔιµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’
Τεῦχος 10
ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ - ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2012
5η Πανελλήνια Σύναξη Νεότητος Ε.ΡΩ.
Ἐπεφάνη σήμερον...Ἔθιμα τῶν Θεοφανείων Κουρῆ Στυλιανῆς / Τριώδιο-Μ.
Τεσσαρακοστὴ Πρωτ. Γεωργίου Θανάσουλα / Ἡ ἑορτὴ τοῦ Ευαγγελισμοῦ τῆς
Θεοτόκου καὶ ἡ Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου Περσυνάκη Ἐµµανουήλ / Διδαχὲς
τοῦ γέροντος Πορφυρίου / Τὸ παιχνίδι Κουρῆ Ἀναστασίας / Βοηθάω...καὶ θὰ βοηθηθῶ!
Ὀρφανίδου Παρθένας / «Ἡ χριστιανική συζυγία» Ἁγ. Ἰωάννου Χρυσοστόµου / Ἱ. Μ. Ὁσίου
Παταπίου Σβίλλια Διονυσίου / Μάρκος Μπότσαρης Κοκκίνου Διονυσίου / «Ἡ ἑλληνικὴ
ὅμως γλῶσσα ἔχει «γλῶσσα» ἀπὸ τὶς πύρινες Γλῶσσες τῆς Πεντηκοστῆς!» Γέροντος
Παϊσίου / Εὐαγγελισμός - ἑλληνισμός Ἀριστοτέλη Βαλαωρίτη / Μιὰ ματιὰ στὸ σήμερα
Καραµέτα Ἀλεξάνδρου / Ἀς μιλήσουμε γιὰ ἥρωες Σούκουλη Γεωργίας / Ἀπόδειπνο χωρὶς
δεῖπνο Γρηγοριάδη Στυλιανοῦ / Οἱ Νῶε καὶ ἡ «ΚΙΒΩΤΟΣ»
ΔιµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’’|2€
Τεῦχος 11
ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ - ΜΑΡΤΙΟΣ 2013
Ρωµνιός
www.enromiosini.gr
ὉἈναστάσιµοςΚανῶντοῦὍρθρουτῆςἉγίαςκαὶΜεγάληςΚυριακῆςτοῦΠάσχαΠερσυνάκη
Ἐµµανουήλ / Προσεγγίζοντας τὴν ἠσυχαστικὴ ζωὴ τοῦ ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου Ἰωάννη Τάτση
/ «Ρανάτωσαν γλυκασµὸν τὰ Ὄρη» Φώτη Κόντογλου / Διδαχὲς τοῦ ὁσίου Πορφυρίου / Ἅγιον
ΠάθοςκαὶἈνάστασις/Ὁἀκτήµωνγερο-ΦιλάρετοςΚαρουλιώτης/ἍγιοςνεοµάρτυςΔούκας/
Ἡ δικαιολογία ὁφείλεται στὸν ἐγωισµό / Παναγία ἡ Προυσιώτισσα / Ἡ Κυρὰ τῆς Ρούµελης
Κατερίνας Μιχαήλ / Ἡ Κωνσταντινούπολη διαχρονικὰ καὶ ἡ Ἂλωσή της τὸ 1453 Στεφάνου
Καρανίκα / Κωνσταντῖνος ΙΑ´ Παλαιολόγος. Ἡ τελευταία ὁµιλία πρὸς τὸν λαόν ὀλίγον
πρὸ τῆς Ἁλώσεως Γεωργίου Σφραντζῆ / Ὁ Καποδίστριας καὶ ἡ παιδεία Δηµήτρη Νατσιοῦ
/ Ἡ ὀρθόδοξη σεξουαλικὰ ἀγωγή π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ / Γειτονισσά µου Παναγιά /
Ἡ µάνα, τὸ σταυρουδάκι καὶ ὁ Τούρκος / Ἡ ἐπιστροφὴ τῆς πόρνης
ΤριµηνιαῖοΝεανικὸπεριοδικὸτοῦΚΕΝΤΡΟΥΕΝΟΤΗΤΟΣΚΑΙΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣΤΩΝΑΞΙΩΝΜΑΣ‘’ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ’|ΤΙΜΗ2€
Τεῦχος 12
ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2013
Ρωμνιός
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΑΚΡΗΣ
Ο ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΟΥ ΖΥΓΟΥ
Ἰωάννου Δ. Μακρῆ
Τιμή: 5 εὐρώ
ΔΗΜΗΤΡΗΣΜΑΚΡΗΣ
ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
1
1
ΣΕΙΡΑ: ΙΣΤΟΡΙΟΜΝΗΜΟΣΥΝΗ
ΣΕΙΡΑ:ΙΣΤΟΡΙΟΜΝΗΜΟΣΥΝΗ
Ἰωάννης Δ. Μακρῆς
1
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΟΣ 2013 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 14
ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒ. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ / ΑΡΧΙΜ. ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
/ ΑΡΧΙΜ. ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟΣ / π. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ / ΦΩΤΗΣ
∆ΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ / ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΗΣ / ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ∆ΑΠΕΡΓΟΛΑΣ
/ ΘΕΟΦΑΝΗΣ ΜΑΛΚΙ∆ΗΣ / ΜΑΡΟΥΛΑ ΠΑΠΑΕΥΣΤΑΘΙΟΥ-ΤΣΑΓΚΑ / ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ
ΧΟΛΕΒΑΣ / ΣΤΥΛΙΑΝΗ ΚΟΥΡΗ / ΑΝ∆ΡΕΑΣ ΜΑΤΖΑΚΟΣ / ΣΤΕΛΙΟΣ ΜΟΥΖΑΚΗΣ /
ΚΩΝ/ΝΟΣ ΧΡΗΣΤΟΥ / ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΠΑΚΑΣ / ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΣΑΡΡΗΣ / ΓΟΓΡΓΟΛΙΤΣΑ
ΓΕΩΡΓΙΑ / ΑΒΡΑΑΜ ΚΩΣΤΙ∆ΗΣ / ΓΥΠΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ / ΣΑΛΑΜΑΝΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ
Ἀφιέρωµα
ΝΕΑ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΡΩΜΑΪΚΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ
1
ioyλιοσ - σεπτεμβριοσ 2013 / περιοΔιΚο τοΥ ΚεΝτροΥ εΝοτΗτοσ ΚΑι μελετΗσ-προβολΗσ τΩΝ ΑΞιΩΝ μΑσ / τεΥΧοσ 15
ΑΡΧΙΜ. ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΚΕΦΑΛΟΠΟΥΛΟΣ, ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗΣ Ν. ΣΑΒΒΑΣ, ΒΙΛΛΙΩΤΗΣ
Γ. ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΔΗΜΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗΣ, ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗΣ Γ. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ,
ΚΟΝΤΑΞΗΣ ΔΗΜ. ΚΩΣΤΑΣ, ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ ΜΑΡΙΑ, ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ,
ΠΕΡΣΥΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, ΣΙΔΗΡΑΣ ΕΛ. ΙΩΑΝΝΗΣ, ΣΗΜΑΝΤΗΡΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ,
ΤΣΙΛΙΔΟΥ ΕΥΔΟΚΙΑ-ΥΒΟΝΝΗ, ΦΟΥΡΤΟΥΝΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΦΡΙΤΖΑΛΑΣ Σ. ΙΩΑΝΝΗΣ,
ΧΑΤΖΗΑΠΟΣΤΟΛΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ
1
ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ -∆ΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2013 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 16
ΣΕΒ.ΜΗΤΡ.ΛΑΡΙΣΗΣΚΑΙΤΥΡΝΑΒΟΥκ.ΙΓΝΑΤΙΟΣ,ΑΡΧΙΜ.ΝΙΚΟ∆ΗΜΟΣΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥ,ΑΡΧΙΜ.
ΧΡΙΣΤΟ∆ΟΥΛΟΣ ΚΟΚΛΙΩΤΗΣ, π. ΧΡΙΣΤΟΣ ΚΥΡΙΑΖΟΠΟΥΛΟΣ, π. ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΠΑΡΟΥΤΟΓΛΟΥ,
ΒΑΡΒΑΡΑ ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΥ, ΧΡΥΣΑΝΘΗ ΚΟΥΚΟΥ, ΠΑΝΑΓΙΩΤΑ ΠΑΠΑΚΩΣΤΑ ΤΡΙΚΑΛΙΩΤΗ, Ι.
Μ. ΒΛΟΧΟΥ ΤΡΙΧΩΝΙ∆ΟΣ, ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΑΝΤΖΑΡΙ∆ΗΣ, ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΟΖΟΒΙΤΗΣ, ΜΕΡΟΠΗ Ν.
ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ, ΛΑΜΠΡΟΣ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΣ, ΠΑΥΛΟΣ ΣΑΒΒΙ∆ΗΣ, ΜΑΝΟΛΗΣ Γ. ∆ΡΕΤΤΑΚΗΣ,
ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ Τ. ΓΙΟΥΛΤΣΗΣ, ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΜΠΟΥΓΙΑΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΪ∆ΗΣ, ΒΑΣΙΛΙΚΗ
ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ, ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑ∆ΗΣ, ΙΩΑΝΝΗΣ � ΑΛΕΞΑΝ∆ΡΟΣ
ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ
Ἀφιέρωµα
ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ
Ὑπέρτατη, Πανανθρώπινη Ἀξία
1
IANOYAΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 2014 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 17
ΑΡΧΙΜ. ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΠΕΤΤΑΣ, ΑΡΧΙΜ. ΝΙΚΟ∆ΗΜΟΣ ΚΑΝΣΙΖΟΓΛΟΥ, π. ΣΥΜΕΩΝ
ΚΡΑΓΙΟΠΟΥΛΟΣ, ΒΙΛΛΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΒΟΛΟΥ∆ΑΚΗ ΝΙΝΕΤΑ, ∆ΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
ΦΩΤΙΟΣ, ΚΑΪΜΑΚΑΜΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ, ΚΑΖΑΡΙΑΝ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΚΑΡΑΜΗΤΡΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ,
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΕΡΑΦΕΙΜ, ΛΕΒΕΝΙΩΤΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΜΑΓΙΑΤΗΣ ΠΡΟΚΟΠΙΟΣ,
ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΠΑΠΑΛΑΖΑΡΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΠΕΡΣΥΝΑΚΗΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ,
ΠΡΟΦΗΣ ΙΩΑΝΝΗΣ, ΡΕΒΑΝΟΓΛΟΥ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗ, ΣΤΑΥΡΙ∆ΟΥ-ΖΑΦΡΑΚΑ ΑΛΚΜΗΝΗ,
ΦΩΤΙΟΣ ΜΙΧΑΗΛ, ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΗΛ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ
1
ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2014 / ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ / ΤΕΥΧΟΣ 18 / TIMH 4�
ΓΡΑΦΟΥΝ:
ΑΡΧΙΜ. ΚΑΝΑΚΗΣ ΙΑΚΩΒΟΣ, ΑΡΧΙΜ. ΚΟΥΡΑΚΛΗΣ ΜΕΛΕΤΙΟΣ, ΠΡΩΤΟΠΡ.
ΓΙΑΝΝΟΥΛΗΣ Α. ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ, ΒΙΛΛΙΩΤΗΣ ΓEΩΡΓΙΟΣ, ∆ΙΚΑΙΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ,
ΚΑΤΡΑΝΗΣ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ, ΜΑΝΤΟΥΒΑΛΟΥ ΜΑΡΙΑ, ΜΑΣΤΟΡΟΚΩΣΤΑ-ΖΕΛΛΙΟΥ
ΕΡΑΤΩ, ΜΑΥΡΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ, ΜΕΤΑΛΛΗΝΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΜΗΤΣΙΟΣ
ΙΩΑΝΝΗΣ,ΝΑΤΣΙΟΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ,ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΗΡΑΚΛΗΣ,ΠΡΙΝΤΖΙΠΑΣ Θ.ΓΕΩΡΓΙΟΣ,
ΣΗΜΑΝΤΗΡΗΣ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΣ, ΣΤΕΡΓΙΟΥΛΗΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ, ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΣ
∆ΗΜΗΤΡΙΟΣ, ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΩΝ/ΝΟΣ, ΧΡΟΝΗ-ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑ
Ἀφιέρωµα
ΙΩΑΝΝΗΣ
ΚΑΠΟ∆ΙΣΤ
ΡΙΑΣ
ΠΡΟΤΥΠΟ
ΚΥΒΕΡΝΗΤ
ΟΥ
ΥΠΟ ΕΚΔΟΣΗ
ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ
Παραγωγὴ AΧΕΛΩΟΣ TV

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤOΣ
IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους
εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία καί ἐπιδίωξη τοῦ περιοδικοῦ μας.
Ἐλπίζουμε ὃτι θά ἀνταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα.
Ρωμνιός
ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
Παπαδόπουλος Θεόφιλος-Πρόεδρος - κιν. 6985085012
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ - ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ
Κατσιαμάνης Δημήτριος
Βασίλας Μιχάλης
ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Κουρῆ Στυλιανὴ
Μιχαήλ Κατερίνα
Πρωτόπαππας Σπύρος
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
Παπαδόπουλος Γεώργιος,
Τσαλικίδου Μακρίνα,
Κουρῆ Ἀναστασία
ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ-ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ
Ἀνανιάδης Γεώργιος
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ
Ἱωαννίδου Μαρία - Tηλ. 2310 552719
Καπετάνιου Ἀγγελικὴ - Tηλ. 210 5227967
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη,
Τηλ. 2310 55 2207, Τηλεμοιότυπο: 2310 55 2209
ISSN: 1792-9431
http://romnios.gr
e-mail romnios@enromiosini.gr
http://www.enromiosini.gr
e-mail contact@enromiosini.gr

4
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΑΠΡΙΛΙΟΣ-ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014
4 H πρόνοια τοῦ Θεοῦ
Ἀντωνίου Οὐρεϊλίδη
Λόγοι πατέρων
6 Τὰ aνω φρονεῖτε
Ἁγίου Φιλαρέτου Μόσχας
Ἑορτολογικὰ
8 ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩΣ
10 Παραινέσεις γιa τhν οiκογένεια
12 Φυσική καί πνευματική συγγένεια
τοῦ Χριστοῦ
Θεοδώρου Κουτσιώρα
Ἑλληνομνημοσύνη
Πατριδογνωσία
16 ΣΤΗΝΙΜΒΡΟΜΑΣ,ΑΝΑΛΗΨΗΣΤΙΣΚΑΡΔΙΕΣΜΑΣ
Συνεσίου μοναχοῦ
Ἱ. Ἡσυχ. Ὁσίου Ἀρσενίου τοῦ Καππαδόκου
18 ΟΧΥΡΟ ΛΙΣΣΕ
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΟΧΥΡΟΣΤΟΝ ΑΚΡΙΤΙΚΟΔΗΜΟ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ
Σάββα Παυλίδη
20 Μπόρα εΙναι θΑ περάσει!
Ἄννας-Μαρίας Λαζαρίδου
22 Οταν τὸ μικροαστικΟ Ονειρο
παίρνει μορφΗ
Γιάννας Στεργίου

26 Ποῦ εΙναι Η χαρΑ κρυμμένη σήμερα;
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Νεανικοὶ προβληματισμοί
καὶ προκλήσεις

5
Ρωμνιός τεῦχος 16-17
Ἀληθινὲς ἱστορίες ποὺ διδάσκουν
σχολια-ζωντας
32 Οσο Υπάρχουν Ανθρωποι
33 Μικρο Συναξάρι
Ἰωάννη Φρουδαράκη
Ἀφιέρωμα Ταξίδι στήν Ἑλληνόφωνη Καλαβρία
34 Ὁδοιπορικό
38 Τὸ Βυζάντιο καὶ ἡ νότια Ἰταλία,
μία ἱστορικὴ μελέτη τοῦ Kenneth M. Setton
44 Μορφὲς πού γνώρισα
46 Μνῆμες ἀνεξίτηλες ἀπὸ τὸν οἰκισμὸ Σεμινάρα
τῆς Καλαβρίας καὶ τὴν Κάτω Ἰταλία
Εὐαγγελίας Κουτσιώρα
50 Ἡ Γερόντισσα Στεφανία
καὶ ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ
μέσῳ τοῦ Πόνου καὶ τῆς Ἀγάπης
52 Ἡ ἐπίσκεψή μας στὸ μοναστήρι τοῦ
Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ στὸ Μπιβόντζι
54 Ἡ Ρωμηοσύνη στὴ Νότια Ἰταλία
Παναγιώτη Σ. Μαρτίνη
58 Κάτω Ἰταλία: Ἐκεῖ ποὺ διασώζεται
ὁ γλωσσικός μας πολιτισμός!
60 Εὐχαριστοῦμε γιὰ ὅλα...
Ἰάκωβου Τρικαλιώτη
64 Σταυρόλεξο

6
H πρόνοια τοῦ Θεοῦ
Σ
τὶς δύσκολες μέρες ποὺ πραγματικὰ
βιώνουμε, λησμονοῦμε, ἴσως, ὅτι
ἔχουμε Θεὸ Πατέρα στοὺς οὐρα-
νούς, καὶ ἂς ψελλίζουν τὰ χείλη μας τὸ «Πά-
τερ ἡμῶν...». Ὁ Πατέρας μας μᾶς δημιούργη-
σε καὶ δὲν ἔπαψε ποτὲ νὰ μᾶς ἀγαπᾶ καὶ νὰ
ἐνδιαφέρεται γιὰ τὴν παραμικρὴ λεπτομέρεια
τῆς ζωῆς μας. Ἀκόμη καὶ «αἱ τρίχες τῆς κε-
φαλῆς πᾶσαι ἠριθμημέναι εἰσί»1
. Ἐξ ἄλλου, ὁ
γλυκύτατος καὶ ἀλάνθαστος Χριστός μᾶς δι-
αβεβαίωσε: «Δύο σπουργίτια δὲν πουλιοῦνται
γιὰ μία δραχμή; Καὶ ὅμως ἕνα ἀπὸ αὐτὰ δὲν
θὰ πέσει στὴ γῆ χωρὶς τὴ θέληση τοῦ Πατέρα
σας. Μὴ φοβάστε λοιπόν, ἀπὸ πολλὰ σπουρ-
γίτια διαφέρετε ἐσεῖς»2
. Μποροῦμε ἐπίσης νὰ
συμπεράνουμε, ἀπὸ τὸ περιστατικὸ ποὺ συ-
νέβη στὴ λίμνη Γεννησαρέτ, καὶ ποὺ θὰ πα-
ραθέσουμε ἀμέσως παρακάτω, ὅτι, ὅταν ὁ
νοῦς μας εἶναι στραμμένος πρὸς τὸν Σωτήρα
μας Χριστό, πορευόμαστε σ’ αὐτὴν τὴ ζωὴ
χωρὶς νὰ καταποντιζόμαστε ἀπὸ τὴ φουρ-
τούνα τῶν προβλημάτων καὶ τῶν θλίψεων ποὺ
ἀντιμετωπίζουμε, λαμβάνοντας θάρρος ἀπὸ
Αὐτόν, ὁ Ὁποῖος εἶπε: «ἐν τῷ κόσμῳ θλῖψιν
ἓξετε· ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἐγὼ νενίκηκα τὸν κό-
σμον»3
. Ἀντιθέτως, ἐὰν δὲν ἐμπιστευόμαστε
τὴ ζωή μας στὸν θεάνθρωπο Ἰησοῦ καὶ ὁ
νοῦς μας στρέφεται πρὸς τὶς σκοτοῦρες καὶ
τὰ βάσανα, τότε, βουλιάζουμε καὶ πνιγόμα-
στε, φθάνοντας δὲ κάποιοι στὴν ἀσεβέστατη
πράξη τῆς αὐτοκτονίας! Στὴ φουρτουνιασμέ-
νη λίμνη, λοιπόν, τῆς Γεννησαρὲτ καὶ μετὰ
τὴν πρόσκλησή του ἀπὸ τὸν Κύριο, «καταβὰς
ἀπὸ τοῦ πλοίου ὁ Πέτρος περιεπάτησεν ἐπὶ
τὰ ὕδατα ἐλθεῖν πρὸς τὸν Ἰησοῦν». Βλέπο-
ντας ὅμως τὸν ἰσχυρὸ ἄνεμο, ἀποσπάστηκε ἡ
προσοχή του, φοβήθηκε κι ἄρχισε νὰ βυθίζε-
ται φωνάζοντας, «Κύριε, σῶσόν με». Ἀμέσως
ὁ Ἰησοῦς ἅπλωσε τὸ χέρι, τὸν ἒπιασε καὶ τοῦ
λέει: «Ὀλιγόπιστε! Εἰς τί ἐδίστασας;»4
.
Εἶναι ὅμως γεγονός, ὅτι οἱ μέριμνες τῶν
περισσοτέρων ἀνθρώπων στρέφονται, μανι-
ωδῶς, πρὸς τὴ γῆ, μὲ μόνο κέρδος τὸ ἄγχος
καὶ τὴν κατάθλιψη. «Γι’ αὐτὸ σᾶς λέγω», μᾶς
συμβούλευσε ὁ Κύριός μας, «μὴ μεριμνᾶτε γιὰ
τὴ ζωή σας, τί θὰ φᾶτε ἢ τί θὰ πιεῖτε, μήτε γιὰ
τὸ σῶμα σας τί θὰ ντυθεῖτε. Παρατηρῆστε τὰ
πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ ὅτι οὔτε σπέρνουν οὔτε
θερίζουν οὔτε συνάγουν σὲ ἀποθῆκες, καὶ ὁ
Πατέρας σας ὁ οὐράνιος τὰ τρέφει. Ἐσεῖς δὲν
διαφέρετε περισσότερο ἀπὸ αὐτά; Καὶ ποιὸς
ἀπὸ ἐσᾶς μεριμνώντας δύναται νὰ προσθέσει
στὸ ἀνάστημά του ἕναν πήχη; Και γιὰ ἔνδυ-
μα τί μεριμνᾶτε; Μάθετε πῶς αὐξάνουν τὰ
κρίνα τοῦ ἀγροῦ· οὔτε κοπιάζουν οὔτε γνέ-
θουν. Σᾶς λέγω ὅμως ὅτι οὔτε ὁ Σολομώντας
μὲ ὅλη τὴ δόξα του δὲν ντύθηκε ὅπως ἕνα
ἀπὸ αὐτά. Ἂν λοιπὸν τὸ χορτάρι τοῦ ἀγροῦ,
ποὺ σήμερα ὑπάρχει καὶ αὔριο ρίχνεται στὸν
κλίβανο, ὁ Θεὸς ἔτσι τὸ ντύνει, δὲν θὰ ντύ-
σει πολὺ περισσότερο ἐσᾶς, ὀλιγόπιστοι; Μὴ
λοιπὸν μεριμνήσετε λέγοντας: “Τί θὰ φᾶμε” ἢ
“Τί θὰ πιοῦμε” ἢ “Τί θὰ ντυθοῦμε”;
Γιατί ὅλα αὐτὰ τὰ ἐπιζητοῦν οἱ ἐθνικοὶ (οἱ
εἰδωλολάτρες). Διότι γνωρίζει ὁ Πατέρας σας
ὁ οὐράνιος ὅτι χρειάζεστε ὅλα αὐτά.» Στὸ
σημεῖο αὐτό, ὁ Χριστὸς τονίζει: «Ἀλλὰ ζητᾶτε
πρῶτα τὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ καὶ τὴ δικαιο-
σύνη του καὶ ὅλα αὐτὰ θὰ σᾶς προστεθοῦν.
Μὴ λοιπὸν μεριμνήσετε γιὰ τὸ αὔριο, διότι
τὸ αὔριο θὰ μεριμνήσει γιὰ τὸν ἑαυτό του·
ἀρκετὴ γιὰ τὴν ἡμέρα ἡ κακοπάθειά της»5
.
Ἴσως κάποιοι δυσπιστοῦν στὰ λόγια αὐτὰ
τοῦ Κυρίου μας, λησμονώντας ὅτι ὁ Θεὸς δὲν
εἶναι μόνο λόγια, ὅπως πολλοὶ ἀπὸ ἐμᾶς τοὺς
ἀνθρώπους.
Ἡ Πρόνοιά Του εἶναι ἐμφανὴς ἀπὸ τὴν
ἡμέρα τῆς Δημιουργίας. Χαρακτηριστικὸ
γεγονός, ἕνα ἀπὸ τὰ πολλά, εἶναι ἡ διατρο-
φικὴ μέριμνα τοῦ λαοῦ τοῦ Ἰσραὴλ στὴ σα-
Ἀντωνίου Οὐρεϊλίδη

7
ραντάχρονη περιπλάνησή του στὴν ἔρημο.
Γόγγυζε ὁ λαὸς τοῦ Ἰσραήλ, ὅπως γογγύζου-
με κι ἐμεῖς σήμερα, γιὰ τὸ τί θ’ ἀπογίνουμε
καὶ πῶς θὰ πορευτοῦμε. Ὁ Κύριος ὅμως δὲν
ἐγκατέλειψε τὸν λαό Του, καὶ εἶπε στὸν Μω-
υσῆ· “ἰδοὺ ἐγὼ θὰ βρέξω γιὰ σᾶς ἄρτους ἀπὸ
τὸν οὐρανό. Καὶ θὰ ἐξέλθει ὁ λαός καὶ θὰ
συλλέγει κάθε ἡμέρα ὅσο τοὺς εἶναι ἀρκετὸ
γιὰ τὴν ἡμέρα”6
. Μέχρι καὶ κρέας ἔβρεξε ἀπὸ
τὸν οὐρανό· «ἄκουσα, εἶπε ὁ
Θεὸς στὸν Μωυσῆ, τὸν γογ-
γυσμὸ τῶν υἱῶν Ἰσραήλ· πές
τους: Τὴν ἑσπέρα θὰ φᾶτε
κρέατα καὶ τὸ πρωὶ θὰ χορ-
τάσετε ἀπὸ ἄρτους· ἔτσι θὰ
μάθετε ὅτι ἐγὼ εἶμαι Κύρι-
ος ὁ Θεός σας. Ὅταν ἦλθε
ἡ ἑσπέρα, ἔπεσαν πλῆθος
ὀρτύκια καὶ κάλυψαν ὅλη
τὴν κατασκήνωση τῶν Ἰσρα-
ηλιτῶν»!7
Ἐντυπωσιακὸ εἶναι
καὶ τὸ γεγονός ὅτι ὅλα αὐτὰ
τὰ χρόνια τὰ ἐνδύματα τῶν
Ἰσραηλιτῶν δὲν φθάρθηκαν
καὶ τὰ ὑποδήματά τους δὲν
ἔλιωσαν! 8
Τελειώνοντας, πα-
ραθέτουμε κι ἕνα γεγονὸς
ἀπὸ τὸ σχετικὰ πρόσφατο
παρελθόν. Εἶναι ἡ μαρτυρία
τοῦ π. Στεφάνου Ἀναγνω-
στοπούλου στὸ βιβλίο του
«ΓΝΩΣΙΣ ΚΑΙ ΒΙΩΜΑ ΤΗΣ
ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΠΙΣΤΕΩΣ»:
«Στὰ χρόνια τῆς κατοχῆς
1941-42, πέρασαν τρεῖς-
τέσσερις πεινασμένοι συνάν-
θρωποί μας, σχεδὸν γυμνοί,
ἀπὸ τὴ γειτονιά μας, ζητώ-
ντας βοήθεια. Οἱ περισσότε-
ροι ἐκείνη τὴν ἐποχὴ δὲν εἶχαν οὔτε τὸ ψωμὶ
τῆς ἡμέρας κι ἔτσι οἱ ἄνθρωποι πέθαιναν τῆς
πείνας, ἀκόμα καὶ στοὺς δρόμους. Μικροὶ με-
γάλοι, ὅταν πεινοῦσαν, ἀνακάτευαν τὰ σκου-
πίδια καὶ ὅ,τι ἔβρισκαν τὸ ἔτρωγαν. Ἕνας γεί-
τονας φιλότιμος καὶ ἐλεήμων, ὅταν τοὺς εἶδε
σ’ αὐτὴν τὴν κατάσταση, τοὺς λυπήθηκε καὶ
πῆρε ὅ,τι εἶχε μέσα τὸ κρεμαστὸ ‘‘φανάρι’’ μὲ
τὴ σήτα καὶ τοὺς τὰ ἔδωσε. Ἄκουσε ὅμως ἀπὸ
τὴ γυναίκα του γκρίνιες, φωνές,…μᾶλλον δι-
καιολογημένες. Καὶ τί θὰ φᾶμε ἐμεῖς; Τὸ βρά-
δυ τὰ παιδιὰ θὰ μείνουν νηστικά, τὸ ἂδειασες
ὅλο… Γυναίκα, λέει, ἐμεῖς δὲν ἔχουμε, ἀλλὰ
ἔχει ὁ Θεός. Ὁ Θεὸς ἔχει, ἀλλὰ ἐμεῖς δὲν ἔχου-
με, ἀπάντησε ἐκείνη. Οἱ πεινασμένοι ἔφυγαν
εὐχαριστημένοι. Καὶ τὸ ἀνδρόγυνο κάθισε
μαζὶ μὲ τοὺς γείτονες καὶ κουβεντιάζανε ἂν
πρέπει νὰ δίνουνε σ’ αὐτὴν τὴ δύσκολη ἐποχὴ
ἐλεημοσύνη ἢ ὄχι.
Ἀφοῦ κουβέντιασαν
ἀρκετὰ μὲ τοὺς γείτονες,
νύχτωσε καὶ μπῆκαν μέσα
στὰ σπίτια τους, γιατί ἀπα-
γορευόταν ἡ κυκλοφορία
ἀπὸ τοὺς Βουλγάρους. Καὶ
τώρα τί θὰ φᾶμε ἐμεῖς; τί θὰ
φᾶνε τὰ πέντε παιδιά μας;
Έ, κάτι θὰ ἔχει βάλει ὁ Θεὸς
στὸ ‘‘φανάρι’’, εἶπε ὁ σύζυ-
γος. Ἀνάψανε τὴ λαμπίτσα
καὶ, μόλις ἔφεξε λίγο, εἶδαν
τὸ ‘‘φανάρι’’ γεμάτο τρόφι-
μα! Καὶ ἀπ’ αὐτὰ ποὺ δὲν
ὑπῆρχαν, ὅπως τυρί! Αὐτὸ
συνέβη στὸν πολὺ ἐλεήμονα
γείτονά μας.»
Ἂς στρέψουμε, λοιπόν,
κι ἐμεῖς μὲ πίστη τὸ νοῦ μας
ὁλοκληρωτικὰ στὸν Χριστό!
Ἂς τὸν παρακαλέσουμε μὲ
ὅλη τὴ δύναμή μας «Κύριε,
σῶσον ἡμᾶς» καὶ νὰ εἴμα-
στε σίγουροι ὅτι Αὐτὸς ποὺ
ἔχυσε τὸ Τίμιο Αἷμα Του γιὰ
ἐμᾶς τοὺς ἁμαρτωλοὺς θὰ
εἶναι δίπλα μας στὶς πάσης
φύσεως δυσκολίες ποὺ ἀντι-
μετωπίζουμε. Ἄλλωστε ὁ ἴδι-
ος μᾶς διαβεβαίωσε: «Ἰδοὺ
ἐγὼ μεθ’ ὑμῶν εἰμι πάσας τὰς ἡμέρας ἕως τῆς
συντελείας τοῦ αἰῶνος»9
.
1. Ματθ.10,30
2. Ματθ.10,29-31
3. Ἰω.16,33
4. Ματθ.14,22-31
5. Ματθ. 6,25-34
6. Ἒξοδ.16,4
7. Ἒξοδ.16,11-13
8. Δευτερ.29,4
9. Ματθ. 28,20

8
Τὰ ἄνω φρονεῖτελΟΓΟΙΠΑΤΕΡΩΝ
Ἁγίου Φιλαρέτου Μόσχας
«Καὶ βλεπόντων αὐτῶν ἐπήρθη, καὶ νεφέλη ὑπέλαβεν
αὐτὸν ἀπὸ τῶν ὀφθαλμῶν αὐτῶν». Πράξεις 1, 9
Καθὼς οἱ ἕντεκα Ἀπόστολοι κοίταζαν, ὁ Κύριος ἀνελή-
φθη. Ἀνέστη ἐκ νεκρῶν χωρὶς μάρτυρες, ὅμως ἀνελήφθη
στοὺς οὐρανοὺς παρουσίᾳ μαρτύρων. Ὁ σφραγισμένος
τάφος στὸν βράχο ἔκρυψε τὴ δόξα τῆς ἀνάστασης, κατὰ
τὴ στιγμὴ τῆς πραγματοποιήσεώς της· ἕνα φωτεινό, διά-
φανο σύννεφο ἀποκαλύπτει τὴ δόξα τῆς Ἀναλήψεως τὴ
στιγμὴ ποὺ πραγματοποιεῖται. Γιατί αὐτὴ ἡ διαφορά;
Ἴσως διότι ἡ Ἀνάσταση τοῦ Κυρίου, μετὰ τὴν κάθοδό Του
στὸν ᾍδη, ἦταν μία ἄνοδος ἀπὸ τὴν κόλαση στὸν παρά-
δεισο καὶ δὲν ὑπῆρχε τότε χῶρος γιὰ ἐπίγειους μάρτυρες,
καὶ μόνον οἱ πατριάρχες καὶ οἱ προφῆτες, οἱ ὁποῖοι εἶχαν
ἀναχωρήσει ἀπὸ τὴν ἐπίγεια ζωή, θὰ μποροῦσαν νὰ εἶναι
μάρτυρές της. Ὅμως τὴν Ἀνάληψη τοῦ Κυρίου, ὡς ἄνοδο
ἀπὸ τὴ γῆ στὸν οὐρανό, μποροῦσαν φυσικὰ νὰ τὴ δοῦν οἱ
Ἀπόστολοι, ποὺ βρίσκονταν ἐπὶ τῆς γῆς κι ἔβλεπαν πρὸς
τὸν οὐρανό.
Ἐπὶ πλέον, ἀρκοῦσε νὰ δοῦν τὸν ἐγερθέντα Κύριο,
μετὰ τὴν Ἀνάστασή Του, προκειμένου νὰ δώσουν μαρτυ-
ρία γιὰ τὴν ἴδια τὴν Ἀνάσταση: δεδομένου ὅτι τὴν Ἀνάλη-
ψη τῆς χοϊκῶς γεννηθείσας σαρκὸς στοὺς οὐρανοὺς ἔπρε-
πε ὄντως νὰ τὴ δοῦν, ὥστε ἡ Ἀνάσταση νὰ ἐπιβεβαιωθεῖ.
Πιθανὸν ὁ σαρκικὸς νοῦς νὰ διερωτηθεῖ: πῶς ἡ χοϊκῶς
γεννηθεῖσα σάρκα μποροῦσε νὰ ἀνέλθει στὸν οὐρανό;
Ἀπαντοῦμε: δὲν χρειάζεται νὰ σκεφτοῦμε γιὰ τὴ δυνατό-
τητα τοῦ γεγονότος, ἀφοῦ τὸ εἶδαν καὶ τὸ μαρτύρησαν
ἄνθρωποι, οἱ ὁποῖοι δὲν ἀρνήθηκαν νὰ ἀντιμετωπίσουν
τὸν θάνατο γιὰ νὰ ἐπιβεβαιώσουν τὴν ἀλήθειά του. «Καὶ
βλεπόντων αὐτῶν Ἐπήρθη». Ἀλλὰ ἦταν μόνο γιὰ νὰ πείσει
τοὺς ἄπιστους ποὺ ὁ Κύριος ἐπέτρεψε νὰ ὑπάρξει μαρτυ-
ρία γιὰ τὴν Ἀνάληψή Του; Ἀναμφίβολα γιὰ νὰ ἐνθαρρύνει
καὶ τοὺς πιστούς. «Εἰ οὖν συνηγέρθητε τῷ Χριστῷ», λέγει
ὁ Ἀπόστολος, ἐὰν -ἂς προσθέσουμε κι ἐμεῖς- τὸν ἔχετε δεῖ
νὰ ἀνέρχεται στὸν οὐρανὸ καὶ συμμετέχετε κι ἐσεῖς στὸν
νέο αὐτὸ θρίαμβο, τότε «τὰ ἄνω ζητεῖτε, οὗ ὁ Χριστός
ἐστιν ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ καθήμενος, τὰ ἄνω φρονεῖτε, μὴ
τὰ ἐπὶ τῆς γῆς» (Κολοσσαεῖς 3, 1-2).
Τί σημαίνει «τὰ ἄνω φρονεῖτε;» Δὲν εἶναι, πράγματι, τὰ
λόγια αὐτὰ ξεκάθαρα; Καὶ ἂν δὲν τὰ καταλαβαίνεις, εἴτε

9
θέλοντας νὰ τὰ καταλάβεις μὲ ἄλλο τρόπο, παραδέξου
ὅτι δὲν τὰ καταλαβαίνεις, ἐπειδὴ δὲν «φρονεῖς τὰ ἄνω»:
διότι ἐκεῖνος ποὺ καταλαβαίνει, ξέρει τί κάνει. Ἂν δὲν
φρονεῖς τὰ ἄνω, δὲν θὰ ἀνεβεῖς ψηλά, ὅπου «ὁ Χριστός
ἐστιν ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ καθήμενος». Ὅμως ἂν δὲν ἀνε-
βεῖς ψηλά, ὅπου ὁ Χριστός ἐστιν καθήμενος ἐν δεξιᾷ
τοῦ Θεοῦ, ἀναλογίσου, χοϊκὲ ἄνθρωπε, τί θὰ ἀπογίνεις,
ὅταν ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ παρέλθουν καὶ δὲν θὰ ἀπομεί-
νει τίποτα ἐκτὸς ἀπὸ τὸ βασίλειο τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν
κόλαση! Μάθετε νὰ φρονεῖτε τὰ ἄνω! Ἂς μὴν φοβηθεῖ
κανένας μὲ αὐτὴν τὴν ἐπιταγή. Ἂς μὴν νομίσει ὅτι θὰ
πρέπει νὰ ἀντιμετωπίσει τὶς ποικίλες καὶ πολυάριθμες
ἐκεῖνες δυσκολίες, τὶς ὁποῖες ἀναπόφευκτα θὰ συνα-
ντήσει στὴν ὁδὸ τῆς ἐπίγειας γνώσεως, καὶ ποὺ ἀνάμε-
σά τους πρέπει νὰ ἀπαριθμήσει τὰ κατ’ ἐξοχὴν μέσα,
γιὰ νὰ ἀποκτήσει τὴν ἀποκαλούμενη ἐπίγεια σοφία. Μὴ
φοβάστε. Μαθαίνοντας «νὰ φρονεῖτε τὰ ἄνω», κατὰ τὸ
νόημα τοῦ Εὐαγγελίου, δὲν εἶναι τὸ ἴδιο ὅπως μαθαίνετε
τὴν ἐγκόσμια σοφία. Ἡ γνώση τῶν οὐρανίων πραγμά-
των δὲν ἐξαρτᾶται τόσο πολὺ ἀπὸ ἐξωτερικὰ μέσα, δὲν
χρειάζεται μεγάλη βοήθεια, δὲν τίθενται τόσα ἐμπόδια
ὅπως στὴν ἀναζήτηση τῆς ἐγκόσμιας σοφίας. Ὡστόσο,
ὠφελεῖται καὶ ἀπὸ ἐξωτερικὰ μέσα, δὲν ἀπορρίπτει τὴ
βοήθεια καὶ δὲν εἶναι ἀπαλλαγμένη ἀπὸ δυσκολίες τοῦ
δικοῦ της εἴδους. Ὁ ἴδιος Ἀπόστολος ποὺ μᾶς ἔδωσε
τὴν ἐντολὴ «τὰ ἄνω φρονεῖτε», ὠφελήθηκε ἀπὸ τὰ μέσα
καὶ τὴ βοήθεια τῆς ἐγκόσμιας σοφίας, «ἔχων ἀνατραφεῖ
παρὰ τοὺς πόδας τοῦ πολυμαθοῦς Γαμαλιήλ»· ὅμως
διαδοχικὰ τὰ ἀπέρριψε ὅλα τοῦτα καθὼς καὶ ἄλλα προ-
νόμια, λογαριάζοντας τὰ «πάντα ζημίαν εἶναι διὰ τὸ
ὑπερέχον τῆς γνώσεως Χριστοῦ Ἰησοῦ τοῦ Κυρίου μου»
(Φιλιππησίους 3, 7-8), προκειμένου νὰ μπορέσει νὰ κερ-
δίσει τὸν Χρίστο. Καὶ ὡρίμασε κατὰ συνέπεια φρονῶν τὰ
ἄνω - καίτοι ὁ ἴδιος ταυτόχρονα ἀπέρριψε τὰ μέσα καὶ
τὴ βοήθεια ποὺ τοῦ προσέφερε ἡ ἐγκόσμια σοφία.
«Ὅταν κοιτάζεις πρὸς τὸν ἥλιο», λέγει ὁ Ἅγιος
Μακάριος, «ψάξε τὸν πραγματικὸ Ἥλιο, γιατὶ εἶσαι
τυφλός. Ὅταν στρέφεις τὸ βλέμμα σου πρὸς τὸ φῶς,
στρέψου πρὸς τὴν καρδιά σου καὶ κοίταξε ἂν ἔχεις ἐκεῖ
τὸ ἀληθινὸ καὶ εὐλογημένο φῶς, ποὺ εἶναι ὁ Κύριος»
(Ἅγιος Μακάριος, Ὁμιλία 33).
Εἴθε τὸ φῶς τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ νὰ μᾶς
φωτίσει, εἴθε τὸ πνεῦμα Του νὰ δυναμώσει τὸν καθένα
ἀπό μας καὶ εἴθε, βαδίζοντας σύμφωνα μὲ τὸν Λόγο Του
καὶ τὴ Ζωή Του, νὰ ὁδηγήσει ὅλους ἐμᾶς ποὺ ζοῦμε στὴ
γῆ νὰ φρονοῦμε τὰ ἄνω, κι ἔτσι νὰ ὁδηγηθοῦμε στὴν
εὐλογημένη ὅρασή Του στὸν οὐρανό, ὅπου ὁ Χριστός
ἐστιν ἐν δεξιᾷ τοῦ Θεοῦ καθήμενος. Ἀμήν.
Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Ἡ Θεολογία τῆς καρδιᾶς», ἐκδ. Ἴνδικτος.

10
Ἀπολυτίκιον
Τὴν φιλέρημον κορῶν, ὕμνοις τιμήσωμεν,
Μελὼ τὴν Ὁσίαν, Κώου τὸ καύχημα, πόνοις
διαλάμψασαν, καὶ χάριν λαβοῦσα ἄνωθεν·
τὴν Ἐκκλησίαν Χριστοῦ φαιδρύνασαν, τοῖς
δὲ πιστοῖς, τοῖς προσιοῦσιν αὐτῇ, προχέου-
σαν εὐωδίας ἰάσεων· αἰτουμένην δὲ πᾶσιν
εἰρήνην, καὶ τὸ μέγα ἒλεος.
Ποίημα τοῦ Μητροπολίτου Κώου καὶ ΝισύρουΝαθαναὴλ
Ἂ
ν καὶ στὴν ἀρχὴ τῶν ἐρευνῶν τῆς
ὕπαρξης τῆς Ἁγίας, ἀμφισβητή-
θηκε ἡ ἱστορικότητα τοῦ προσώ-
που της ἀπὸ τοὺς σύγχρονους ἐρευνητὲς
λόγῳ τῆς ἀνεπάρκειας τῶν στοιχείων καὶ τῶν
πηγῶν, ἀδυνατώντας νὰ δώσουν ἐπιπλέον
διευκρινήσεις σχετικὰ μὲ τὴν ἐτυμολογία καὶ
προέλευση τοῦ ὀνόματός της, ἡ συνέχεια τῶν
ἐρευνῶν ἀποδεικνύει τὴν ὁσιακὴ βιωτή της
στὴν περιοχὴ τῆς Κῶς.
Ὁ Κώδικας μὲ ἀριθμ. 1362, ὁ ὁποῖος πε-
ριεῖχε στιχηρὰ πρὸς τιμὴν τοῦ ὀνόματος τῆς
Ὁσίας, ἀποδείχτηκε ὡς ἡ πρώτη καὶ μοναδικὴ
πηγὴ γιὰ τὴν ἱστορικότητά της. Τὸ συγκεκρι-
μένο κείμενο μάλιστα δημοσιεύτηκε γύρω στὸ
1972/3.
Οἱ πιὸ πρόσφατες ἔρευνες, ὅπως αὐτὴ τοῦ
καθηγητῆ Ζαχαρία Τσιρίξανε, φέρνουν στὴν
ἐπιφάνεια καὶ τὴν ὕπαρξη ὕμνων πρὸς τιμὴν
τῆς Ὁσίας, μέσα ἀπὸ τοὺς ὁποίους ἀντλοῦμε
περισσότερες πληροφορίες καὶ λεπτομέρειες
γιὰ τὴν Ἁγία καὶ καταξιώνουν τὴν ὕπαρξή
της ὡς πρόσωπο.
Συγγραφέας αὐτῶν τῶν ὕμνων ἀποδεικνύ-
εται ὁ Μητροπολίτης Μητροφάνης ἀπὸ τὴ
Ρόδο, ὁ ὁποῖος κατεῖχε καὶ τὸν ἀρχιερατικὸ
θρόνο τῆς Μητρόπολης. Οἱ ὕμνοι χρονο-
λογοῦνται κατὰ τὴν περίοδο τῆς ‘’δεσποτο-
κρατίας’’ στὰ Δωδεκάνησα, κατὰ τὴν ὁποία
ὁ Μητροπολίτης Μητροφάνης εἶχε ὑπὸ τὴν
ποιμαντικὴ εὐθύνη του καὶ τὴν Κώ. Τὴν περί-
οδο ἐκείνη ἀπαγορευόταν ἡ χειροτονία ἀρχι-
ερέων στὰ ἄλλα νησιά.
Τελευταία πηγὴ γιὰ τὴν Ὁσία Μελὼ ἀποτε-
λεῖ ἡ μεταπτυχιακὴ ἐργασία τοῦ Σεβασμιωτά-
του Μητροπολίτη Κώου καὶ Νισύρου, ἡ ὁποία
περιλαμβάνει καὶ τὴν ἐπιγραφὴ τοῦ ναοῦ ποὺ
ἐπισφραγίζει τὰ σχετικὰ μὲ τὴ χρονολόγηση
τῶν ὕμνων καὶ τὸν βίο τῆς Ὁσίας. Ἡ χρονολό-
γηση ποὺ ἀναγράφεται στὸν ναὸ εἶναι ‘’1483
μηνὶ Ἰουλίῳ’’.
Τὸ μικρὸ ἐκκλησάκι βρίσκεται σήμερα στὸ
ΟΣΙΑ ΜΕΛΩ ΣΤΗ ΒΟΥΡΡΙΝΑ ΤΗΣ ΚΩΣ

11
νησὶ νοτιοδυτικά τοῦ Ἀσκληπιείου, 150 μέτρα
περίπου δυτικὰ ἀπὸ τὴ θέση Κοκκινόπετρα,
ὅπου ὑπάρχουν καὶ ἰαματικὲς πηγές.Τὸ 1933
ἀρχαιολόγοι ἀπὸ τὸ ἐξωτερικὸ τὸ τοποθετοῦν
χρονολογικὰ κατὰ τοὺς πρώτους χριστιανι-
κοὺς χρόνους.
Οἱ ὕμνοι τοῦ Μητροπολίτη Μητροφάνη,
ἐγκωμιάζουν μία γυναίκα ἡ ὁποία ἐπιδόθηκε
μὲ μεγάλο ζῆλο καὶ σθένος στὴν ἀσκητικὴ
ζωή, μὲ μοναδικὸ κίνητρο τὴν ἀγάπη της γιὰ
τὸν Χριστό. Αὐτὸς ἦταν καὶ ὁ λόγος γιὰ τὸν
ὁποῖο μοίρασε ὅλα της τὰ ὑπάρχοντα σὲ
ὅσους εἶχαν ἀνάγκη. Ἀφετηρία τῆς ἀσκητικῆς
ζωῆς ἦταν ἕνα ψηλό, ὀρεινὸ καὶ δύσβατο ση-
μεῖο στὴ Βουρρίνα τῆς Κῶ, στερούμενη τὰ
ἀναγκαῖα, κάτι ποὺ σηματοδότησε ὅλη τὴ
διάρκεια τῆς ἐρημικῆς της ζωῆς. Ἀπώτερος
σκοπὸς της ἦταν ἡ ἐπικοινωνία μὲ τὸν Θεό.
Ὁ συγγραφέας τῶν ὕμνων μάλιστα
τὴν παρομοιάζει μὲ ‘’ἐρημικὸ πελε-
κάνο’’.
Ἀναφέρεται ἐπίσης ὅτι, ἀφοῦ
κατάφερε νὰ διανύσει ὅλα τὰ στά-
δια τῆς ἄσκησης, φτάνοντας στὸ
ὑψηλότερο, ἐκεῖνο τῆς ταπείνωσης,
καὶ νὰ πολεμήσει ὅλα της τὰ πάθη
καὶ καταπολεμώντας ἀκόμα καὶ τὶς
δύσκολες καιρικὲς συνθῆκες, ὅπως
τὸ ψύχος, ἐκοιμήθη ἀνάμεσα σὲ
βράχους.
Ὁ ναὸς ποὺ χτίστηκε πρὸς τι-
μήν της, σώζεται ἕως καὶ σήμερα
καὶ ἔχει στερεωμένο τὸν νότιο τοῖχο
του σὲ βράχο ποὺ βρίσκεται στὴ
νότια ἐπίσης πλευρὰ τοῦ ναοῦ. Ὁ βράχος,
σύμφωνα μὲ τὸν συγγραφέα τῶν ὕμνων της,
ἀποτελοῦσε πιθανὸν τὸν τόπο ὅπου διέμενε
ἡ Ὁσία καὶ τὸν τόπο ὅπου ἐκοιμήθη. Στὸν ναὸ
διασώζονται ἐπίσης καὶ ἴχνη τοιχογραφιῶν.
Ὁ Ἰάκωβος Ζαρράφτης μαρτυρεῖ ἐπίσης
καὶ τὴν ὕπαρξη καὶ κάποιου ἄλλου ἀσκητῆ
στὸ ἴδιο σημεῖο, τὸ 1088, ὁ ὁποῖος ἔκτισε
μοναστήρι δίπλα στὸν ναὸ τῆς Ὁσίας Με-
λοῦς καὶ ὁ ὁποῖος δεχότανε ἀνθρώπους τοὺς
ὁποίους θεράπευε ὑποδεικνύοντάς τους τὰ
ἰαματικὰ νερὰ ποὺ ὑπῆρχαν στὴν περιοχή.
Σήμερα σώζονται 50 μέτρα πρὸς τὸν νότο
ἀπὸ τὸν ναὸ τῆς ὁσίας, ἐρείπια τοῦ κελλιοῦ
τοῦ ἀσκητῆ αὐτοῦ.
Ἡ ὁσία Μελώ, παρὰ τὰ ἐλλιπῆ στοιχεῖα γιὰ
τὸ πρόσωπό της, διατηρήθηκε στὴ συνείδηση
καὶ στὴ μνήμη τοῦ λαοῦ καὶ τιμᾶται ἕως σή-
μερα, ὡς ἡ μοναδικὴ ἁγία τῆς Κῶ. Μαρτυρίες
δηλώνουν τὴν ἐμφάνισή της σὲ Κώους ἀνάμε-
σα σὲ ἄσπρα τριαντάφυλλα, ὡς σύμβολο τῆς
ἁγνότητάς της καὶ τῆς εὐαισθησίας της. Ἀπο-
τελεῖ ξεχωριστὴ εὐλογία γιὰ τὸ νησὶ καὶ ἤδη
τὸ ὄνομά της ἄρχισε νὰ δίνεται σὲ παιδάκια
καὶ ἡ λατρεία της νὰ γίνεται πιὸ γνωστή.
Ἡ μνήμη τῆς ὁσίας Μελὼς τιμᾶται κάθε
πρῶτο Σάββατο τοῦ Ἰουλίου, ὅπως ὁρίστηκε
ἀπὸ τὴν Ἱερὰ Μητρόπολη Κώου καὶ Νισύ-
ρου.
Ρωμνιὸς Λάρισας

12
Παραινέσεις γιὰ τὴν οἰκογένεια
Γέροντα Ἰάκωβου Τσαλίκη
-Τ
όνιζε ὁ Γέροντας ὅτι μεγά-
λη σημασία στὴν πνευματικὴ
ἐξέλιξη τῶν ἀπογόνων ἔχει ἡ
πνευματικὴ κατάσταση καὶ ἡ βιοτὴ τῶν
γονιῶν καὶ γενικὰ τῶν προγόνων τους.
Συνιστοῦσε στοὺς γονεῖς νὰ προσέ-
χουν τὴ ζωή τους, ὅσο τὸ δυνατὸν, καὶ
νὰ συμβουλεύουν τὰ παιδιά τους νὰ συ-
ναναστρέφονται καὶ νὰ συνάπτουν οἰκο-
γενειακὲς σχέσεις μὲ παιδιὰ ἐνάρετων
οἰκογενειῶν.
’’Ἔχει μεγάλη σημασία ἡ ρίζα’’, ὅπως
ἔλεγε ὁ Γέροντας.
-Γιὰ τὰ παιδιὰ συμβούλευε ὁ Γέροντας
νὰ μὴν ἔχουν παρέες καὶ οὔτε νὰ ἀπομα-
κρύνονται ἀπὸ τοὺς γονεῖς τους κι ἂς χα-
ρακτηριστοῦν ἀπὸ τοὺς ἄλλους ὡς ἀντι-
κοινωνικά.
Συμβούλευε, τίποτε νὰ μὴν παίρνουν
ἀπὸ ξένον, οὔτε μία καραμέλα, οὔτε ἕνα
ἀναψυκτικὸ, γιατί εἶναι μεγάλος ὁ κίνδυ-
νος τῶν ναρκωτικῶν ποὺ ἀποδεκατίζει τὴ
νεολαία.

13
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσουΟἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
Ἔλεγε χαρακτηριστικὰ ὁ Γέροντας:
’’Ἀπὸ ἄνθρωπο ποὺ δὲν ξέρω οὔτε ἀντίδω-
ρο δὲν παίρνω’’, γιατί μπορεῖ νὰ σοῦ πεῖ
ὅτι εἶναι ἀντίδωρο καὶ νὰ μὴν εἶναι, ἀλλὰ
νὰ’ χει μέσα διαβολικὰ πράγματα.
-Γιὰ τὸ θέμα τῆς τηλεόρασης ἔλεγε:
‘’Ἡ τηλεόραση – τὸ κουτὶ τοῦ διαβό-
λου – κάνει μεγάλη ζημιά, ἰδιαίτερα στὰ
παιδιά, γι΄ αὐτὸ καὶ πρέπει νὰ βγεῖ ἀπὸ
τὸ σπίτι’’.
Σὲ ἐξομολογούμενο παιδάκι, πνευμα-
τικό του τέκνο, ποὺ τὸν παρακάλεσε νὰ
βλέπει κατ΄ ἐπιλογὴν ὁρισμένες μορφω-
τικὲς καὶ παιδικὲς ἐκπομπὲς, δὲν ἔδωσε
εὐλογία ἀλλὰ ἦταν ἀπόλυτος.
‘‘Ὄχι τὴν τηλεόραση μέσα στὸ σπίτι.
Γιατί τὸ νὰ δεῖς στὴν τηλεόραση κάτι’’,
ἔλεγε, ‘’ν΄ἀκούσεις ἕναν ἱερέα, νὰ δεῖς μία
τελετὴ πνευματικὴ δὲν εἶναι ἁμαρτία. Ἀλλὰ
πολλὲς φορὲς ἔχει καὶ πράγματα ἀπρεπῆ,
ὅπως μοῦ λέγουν πολλοὶ χριστιανοί. Αὐτὰ
δὲν ἀνήκουν σ΄ ἐμᾶς. Καλύτερα νὰ πά-
ρουμε νὰ ἀνοίξουμε τὴν Ἁγία Γραφὴ νὰ
διαβάσουμε, νὰ κάνουμε μία παράκληση
στὴν Παναγία μας, νὰ κάνουμε πέντε με-
τάνοιες, νὰ ποῦμε πέντε ψαλμοὺς τοῦ Δα-
βίδ, παρὰ νὰ κοιτάξουμε τηλεόραση. Γι’
αὐτὸ νὰ προσέχουμε τὰ παιδιά μας ἀπὸ
τηλεοράσεις, ἀπὸ πράγματα ἀπρεπῆ καὶ
ἄσχημα’’.
Γιὰ τὶς εἰδήσεις, ἔλεγε ὁ Γέροντας,
ὑπάρχει τὸ ραδιόφωνο ἀπὸ ὅπου μποροῦν
νὰ τὶς ἀκοῦν οἱ γονεῖς.
-Στοὺς γονεῖς ποὺ ρωτοῦσαν ’’τὶ νὰ κά-
νουμε τὰ παιδιά μας, ὅταν δὲν ἀκοῦνε’’,
τοὺς ἔλεγε:
’’Προσευχή θὰ κάνετε μὲ πίστη, θὰ τὰ
νουθετήσετε καὶ ὅσο μπορεῖτε μὲ τὴν ἀγά-
πη, μὲ τὸν καλὸ τρόπο.
Γιατί, μὲ συγχωρεῖτε, μὲ τὸ αὐστηρὸ
δὲν πάει. Γιατί σοῦ λέει σηκώνομαι καὶ
φεύγω καὶ πάει…καὶ εἶναι σήμερα Σόδομα
καὶ Γόμορα καὶ κάτι χειρότερα’’.
Ἀπὸ τὴν ἔκδοση τῶν πατέρων τῆς Ἱ.Μονῆς Ὁσίου
Δαβὶδ Γέροντος, Λίμνη Εὐβοίας 1996 ’’Ἕνας ἅγιος
Γέροντας ὁ μακαριστὸς π. ΙΑΚΩΒΟΣ’’

14
Φυσική καί πνευματική
συγγένεια τοῦ Χριστοῦ

Θεοδώρου Κουτσιώρα
Ὁ
Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστός,
ὅπως ἐπιβεβαίωσαν ἡ Γ΄
καὶ Δ΄ Οἰκουμενικὲς Σύνο-
δοι, εἶχε ἑνωμένες ἀσυγχύτως τὴ Θεϊκὴ
καὶ τὴν ἀνθρώπινη φύση, γι’ αὐτὸ καὶ
ἀποκαλεῖται Θεάνθρωπος. Εἶναι τέλειος
Θεὸς καὶ ἐπίσης τέλειος ἄνθρωπος, ἄνευ
ἁμαρτίας. Ὁ Κύριός μας, ὅπως ὁμολο-
γοῦμε καὶ στὸ σύμβολο τῆς πίστεώς μας,
σαρκώθηκε ἐκ Πνεύματος Ἁγίου καὶ Μα-
ρίας τῆς Παρθένου. Ἑπομένως ἡ σύλλη-
ψή Του εἶναι θαυματουργικὴ καὶ ὡς τέ-
τοια ἀνακοινώθηκε ἀπὸ τὸν Ἀρχάγγελο
Γαβριήλ, κατὰ τὸν Εὐαγγελισμὸ τῆς Θε-
οτόκου. Θεοτόκο ὀνομάζει τὴν Παναγία
καὶ ἡ Γ΄ Οἰκουμενικὴ Σύνοδος ( Ἔφεσος,
431 μ. Χ.)
Ὁ Χριστὸς δὲν ἦρθε ἐπὶ τῆς γῆς αἰφνι-
διστικὰ καὶ ὡς ἄγνωστος. Οἱ Μεσσιανικὲς
προφητεῖες τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης εἶναι
ἄφθονες, προετοιμάζουν τὸ ἔδαφος
τῆς ὑποδοχῆς Του, δημιουργοῦν ἔντο-
νο αἴσθημα προσδοκίας στοὺς ἀνθρώ-
πους καὶ μιλοῦν μὲ λεπτομέρειες γιὰ τὰ
χαρακτηριστικά Του, ὅταν θὰ γεννηθεῖ
ἐπὶ τῆς γῆς. Ἡ Παναγία εἶναι ἡ φυσικὴ
Μητέρα τοῦ Κυρίου μας καὶ πνευματικὴ
μητέρα ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων, γι’ αὐτὸ
καὶ ἐπάξια ὀνομάζεται Μήτηρ Κυρίου
ἢ Θεομήτωρ, διότι ὁ Χριστὸς εὐθὺς ἐξ
ἀρχῆς, ἀπὸ τὴ σύλληψή Του, εἶχε ἑνω-
μένη τὴ Θεϊκή Του φύση μὲ τὴν ἀνθρώπι-
νη καὶ ἔτσι γεννήθηκε ἀπὸ τὴν Παναγία
στὴ Βηθλεέμ. Τὸ ἀντίθετο ὑποστήριζε ὁ
αἱρετικὸς ἀρχιεπίσκοπος Νεστόριος. Γι’
αὐτὸ δὲν ἀποκαλοῦσε Θεοτόκο τὴν Πα-
ναγία, προσβάλλοντας τὸ πρόσωπό της.
Φυσική, ἐξ αἵματος, ἦταν καὶ ἡ συγγέ-
νεια τοῦ Χριστοῦ μὲ τὴν Ἐλισάβετ, ἀφοῦ
ἦταν ἐξαδέλφη τῆς φυσικῆς Του Μητέ-
ρας, τῆς ὑπεραγίας Θεοτόκου.
Φυσικὴ εἶναι και ἡ σχέση τοῦ Χρι-
στοῦ μας πρὸς τὸν Θεὸ Πατέρα, ἀφοῦ
εἶναι ὁμοούσιος μαζί του, φῶς ἐκ φωτός,
ἀληθινὰ ὁ Υἱὸς Του ὁ ἀγαπητός, μονο-
γενὴς καὶ ἐκ φύσεως Θεός.
Ὁ δίκαιος Ἰωσήφ, ἦταν ὁ μνήστωρ, ὁ
προστάτης καὶ ὁ συνοδὸς τῆς Παναγί-
ας. Δὲν ὑπῆρξε καμιὰ φυσικὴ συγγένεια,
δηλ. συγγένεια ἐξ αἵματος, τοῦ Ἰωσὴφ
καὶ τοῦ Χριστοῦ. Στὴν Ὀρθόδοξη εἰκό-
να τῆς Γέννησης τοῦ Θεανθρώπου αὐτὸ
εἶναι ὁλοφάνερο. Σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν Πα-
ναγία ποὺ βρίσκεται κοντὰ στὴ φάτνη,

15
βλέπουμε τὸν Ἰωσὴφ νὰ εἶναι στὴ «γωνία»
τῆς εἰκόνας καὶ μακριὰ ἀπὸ τὴ φάτνη.
Πρέπει νὰ ὑπογραμμίσουμε ἐπίσης ὅτι
οὐδέποτε ὑπῆρξαν σχέσεις γάμου Ἰωσὴφ
καὶ Θεοτόκου, οὔτε πρὸ τῆς κύησης τοῦ
Χριστοῦ, οὔτε κατὰ τὴ διάρκειά της καὶ
φυσικὰ οὔτε μετὰ τὴ Γέννησή Του. Αὐτὸ
τὸ ἀειπάρθενο δηλώνουν καὶ τὰ τρία
ἀστέρια τῆς Παναγίας, ποὺ ἁγιογραφικὰ
ἀποτυπώνονται στοὺς δύο ὤμους καὶ
στὸ μέτωπό της.
Στὸ σημεῖο αὐτὸ πρέπει νὰ τονίσουμε
ὅτι εἶναι βλάσφημη πρὸς τὴν Παναγία ἡ
καθιέρωση ἑορτῆς ἁγίας οἰκογενείας (The
Feast of the Holy Family) ἀπὸ τὸν «ἀλά-
θητο» Πάπα Λεοντα ΙΓ΄(1810-1903) καὶ
ἑξῆς. Οἱ Ὀρθόδοξοι στὴν ἱερὰ Παράδο-
σή τους δὲν ἔχουν ἑορτὴ ἁγίας οἰκογε-
νείας, ὅπως ἔχουν οἱ αἱρετικοὶ Κόπτες.
Ἡ Ὀρθόδοξη Ἀνατολὴ ἔχει παραλάβει
ἑορτὴ Σύναξης πρὸς τιμὴ
τῆς Θεοτόκου (26 Δεκεμ-
βρίου) καὶ ἀνεξάρτητη ἐορ-
τή τοῦ μνήστορος καὶ δικαί-
ου Ἰωσήφ, ποὺ ἑορτάζεται
μαζὶ μὲ τοὺς προπάτορες
τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης.
Οἱ Παπικοὶ (Ρωμαιοκα-
θολικοὶ) ἔχουν θεσπίσει τὴν
Κυριακή, μετὰ τὰ Χριστού-
γεννα, ὡς γιορτὴ τῆς ἁγίας
οἰκογενείας! Στὴν ἄθεσμη
αὐτὴ γιορτὴ γιορτάζουν
τὰ ζευγάρια τους τὰ ὅποια
χρόνια τῆς συζυγικῆς τους
ζωῆς. Ὅμως, πῶς μπορεῖ νὰ
σταθεῖ μιὰ τέτοια γιορτὴ,
ὅταν οἱ πάντες γνωρίζουν
ὅτι οὐδέποτε ὑπῆρξε συ-
ζυγικὴ ζωὴ ἀνάμεσα στὴν
Παναγία καὶ τὸν μνήστορα
Ἰωσήφ;
Ἀδικαιολόγητη, ἐπίσης,
ἀπρέπεια καὶ βλασφημία
εἶναι νὰ παρουσιάζεται
ἀπὸ τοὺς Παπικοὺς (Ρω-
μαιοκαθολικοὺς) «εἰκόνα»
Ἰωσήφ, Θεοτόκου καὶ θείου
βρέφους, μὲ τὴν ἐπιγραφὴ
ἁγία οἰκογένεια καὶ τὸν
Ἰωσὴφ νὰ ἐναγκαλίζεται
τὴν Παναγία!
Ἀσύστολη βλασφημία εἶναι καὶ ἡ
ἀνιστόρητη πεποίθηση τῶν ποικίλων
σεκτῶν καὶ παραφυάδων τοῦ Προτεστα-
ντικοῦ κόσμου, ὅτι δῆθεν ἡ Παναγία δὲν
εἶχε μοναδικό της παιδὶ τὸν Κύριό μας
Ἰησοῦ Χριστό, ἀλλὰ ὅτι ἀπέκτησε καὶ
ἄλλα παιδιὰ μὲ τὸν Ἰωσήφ! Οἱ Προτε-
στάντες πραγματικὰ ὑποκρίνονται καὶ
κλείνουν τὰ μάτια τους μπροστὰ στὶς
ἁγιογραφικὲς ἀλήθειες. Ὑποστηρίζουν

16
αὐθαίρετα πώς, ὅταν ἡ Καινὴ Διαθήκη
μιλάει γιὰ ἀδέλφια τοῦ Ἰησοῦ, κυριολε-
κτεῖ. Ἀδέλφια τοῦ Ἰησοῦ, ὅμως, ἡ Καινὴ
Διαθήκη ὀνομάζει τὰ παιδιὰ τοῦ Ἰωσήφ.
Ὁ Ἰωσήφ, πρὶν ἀναλάβει συνοδὸς τῆς
Παναγίας καὶ πρὶν πεθάνει ἡ γυναίκα
του Σαλώμη, εἶχε ἀποκτήσει μαζί της
τέσσερα ἀγόρια καὶ τρία κορίτσια. Γνω-
ρίζουμε καὶ τὰ ὀνόματά τους. Τὰ ἀγόρια
αὐτὰ ἦταν ὁ Ἰάκωβος, ὁ Ἰωσῆς, ὁ Ἰούδας
καὶ ὁ Συμεών, ἐνῷ τὰ κορίτσια ὀνομάζο-
νταν Ἐσθήρ, Θάμαρ καὶ Σαλώμη. Αὐτὰ
τὰ παιδιὰ τοῦ Ἰωσὴφ δὲν ἐπιτρέπται νὰ
λέγονται ἑτεροθαλῆ ἀδέλφια τοῦ Ἰησοῦ,
γιατί ὁ Ἰωσὴφ δὲν ὑπῆρξε ποτὲ σύζυγος
τῆς Παναγίας καὶ ὁ Ἰωσὴφ πάλι δὲν ται-
ριάζει νὰ λέγεται θετὸς πατέρας τοῦ Ἰη-
σοῦ, γιατί ὁ Χριστὸς δὲν προέκυψε ἀπὸ
ἄλλο φυσικὸ πατέρα, ἀλλὰ ἐκ Πνεύμα-
τος Ἁγίου καὶ Μαρίας τῆς Παρθένου,
καὶ γιατί ὁ Ἰωσὴφ δὲν ἀπέκτησε ποτὲ τέ-
κνα μὲ τὴν Παναγία. Ἐὰν λοιπὸν ἡ Καινὴ
Διαθήκη κυριολεκτεῖ γιὰ τὰ ἀδέλφια τοῦ
Ἰησοῦ, ὅτι ἦταν ἀληθινὰ παιδιὰ τοῦ
Ἰωσὴφ καὶ τῆς Παναγίας, ὅπως διατείνο-
νται οἱ Προτεστάντες, τότε θὰ πρέπει νὰ
δεχτοῦμε καὶ ὅτι ὁ Ἰωσήφ, ὁ συνοδὸς τῆς
Παναγίας, ἦταν ὁ φυσικὸς πατέρας τοῦ
Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀφοῦ ἀποκαλεῖται πατέ-
ρας τοῦ Ἰησοῦ ἀπὸ τὴν ἴδια τὴν Παναγία
(Λουκ. Β΄, 48) καὶ ὅτι ὁ Ἰωσὴφ ὑπῆρξε
ἀληθινὰ σύζυγος τῆς Παναγίας, ἀφοῦ
ἀποκαλεῖται ἔτσι ἀπὸ τὸν Ἄγγελο ποὺ
τοῦ ἐμφανίζεται, πρὶν ἀκόμα γεννηθεῖ ὁ
Χριστὸς (Ματθ. Α΄, 20). Αὐτὸ ὅμως εἶναι
ἀντιγραφικὸ καὶ βλάσφημο καὶ οὐδεὶς τὸ
ἐπικαλεῖται.
Ὅσοι εἶναι μυημένοι στὴν Ὀρθόδο-
ξη χριστιανικὴ πίστη γνωρίζουν ὅτι οἱ
ὀνομασίες «πατὴρ» τοῦ Ἰησοῦ, «ἀνὴρ»
τῆς Μαρίας, «ἀδελφοί» τοῦ Ἰησοῦ ἢ «σύ-
ζυγος» καὶ «γυνὴ» τοῦ Ἰωσὴφ γιὰ τὴν
Παναγία εἶναι καταχρηστικές, ὄχι κυρι-

17
ολεκτικὲς, καὶ ὑπηρετοῦν τὸ μέγα μυστή-
ριο τῆς θείας οἰκονομίας καὶ τῆς ἔλευσης
τοῦ Χριστοῦ ἐπὶ τῆς γῆς. Ὁ Χριστὸς δὲν
ἀρνεῖται ποτὲ τὴ φυσικὴ συγγένεια μὲ τὴ
μητέρα Του. Γι’ αὐτὸ εὐρισκόμενος ἐπὶ τοῦ
Σταυροῦ ἐμπιστεύεται τὴ μητέρα Του στὸν
ἀγαπημένο του μαθητὴ Ἰωάννη, ἀπόδειξη
ὅτι ἦταν τὸ μοναδικό της τέκνο.
Ὁ Χριστὸς δὲν ἀρνεῖται νὰ ὀνομάζει
«ἀδέλφια» τὰ παιδιὰ ποὺ εἶχε ὁ Ἰωσὴφ μὲ
τὴ Σαλώμη, ἀλλὰ εἶναι σίγουρο, σύμφωνα μὲ
τὸν ἅγιο Χρυσόστομο, ὅτι δίνει προτεραι-
ότητα ὄχι στὴν καταχρηστικὴ συγγένεια,
ἀλλὰ στὴν πνευματική, στὴ συγγένεια ποὺ
προκύπτει ἀπὸ τὴν ἐφαρμογὴ τῶν θεϊκῶν
ἐντολῶν.
Στὴν Ὀρθόδοξη Ἐκλησία ἡ σωτηρία μας
δὲν κατορθώνεται μηχανικά, ἀλλὰ μὲ τὴ δική
μας προσπάθεια καὶ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, τὴν
ὁποία ἐπιζητοῦμε μέσα ἀπὸ τὰ λατρευτικὰ
ἁγιαστικά της μέσα.
Σὲ τί ὠφέλησε τοὺς Ἰουδαίους τὸ ὅτι ὁ
Χριστὸς προφητεύτηκε ἀπὸ τοὺς προφῆτες
τους καὶ ὅτι ὡς ἄνθρωπος εἶχε φυσικὴ συγ-
γένεια μαζί τους καὶ ὅτι γεννήθηκε στὴ
Βηθλεέμ; Τίποτε δὲν κέρδισαν ἀπὸ τὴν πα-
ρουσία τοῦ Χριστοῦ, ἐφόσον ὅλα αὐτὰ δὲν
συνοδεύτηκαν ἀπὸ τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν τέλεια
διδασκαλία, ποὺ ὁ Χριστὸς ἔφερε στὸν κό-
σμο.
Ἀνώτεροι φάνηκαν οἱ Ἀπόστολοι, γιατί
ἀκολούθησαν τὸν ζηλευτὸ τρόπο τῆς ὑπα-
κοῆς στὶς ἐντολὲς τοῦ Κυρίου μας.
Καλούμαστε ὅλοι μὲ ἐφόδιο τὴν ὀρθὴ
διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ καὶ πράξη τὸν
λαμπρὸ τρόπο τῆς ζωῆς μας νὰ ὁδηγη-
θοῦμε μὲ ἀσφάλεια στὴ σωτηρία, γιατί μόνο
τότε θὰ εἴμαστε μέλη τῆς πνευματικῆς συγ-
γένειας τοῦ Χριστοῦ, μέλη τῆς οἰκογενείας
Του, ἀδέλφια Του, παιδιά Του καὶ, φυσικὰ,
κληρονόμοι τῆς Βασιλείας Του.

18
ΣΤΗΝ ΙΜΒΡΟ ΜΑΣ,
ΑΝΑΛΗΨΗ ΣΤΙΣ ΚΑΡΔΙΕΣ ΜΑΣ
Συνεσίου μοναχοῦ
Ἱ. Ἡσυχ. Ὁσίου Ἀρσενίου τοῦ Καππαδόκου
-Ν
ὰ φύγετε μεθυσμένοι ἀπὸ τὴν
Ἴμβρο μας! Νὰ φύγετε μεθυ-
σμένοι, ὄχι ἀπὸ κρασὶ ἀλλὰ
ἀπὸ συγκίνηση, ἀπὸ μνῆμες, ἀπὸ νοσταλγία!
εἶπε καὶ ἐτόνισε ὁ Ἄγγελος τῆς Ἐκκλησίας τῆς
Ἴμβρου, ὁ σεμνὸς Μητροπολίτης τῶν δύο
μαρτυρικῶν νησιῶν τοῦ βορειοανατολικοῦ
Αἰγαίου, ἐκεῖ ποὺ κάποτε στὰ πολὺ πρώιμα
ἱστορικὰ χρόνια ἂνθησε ἕνας πολιτισμὸς
σύγχρονος, ἂν ὄχι πιὸ παλιός, τοῦ μυκηναϊ-
κοῦ καὶ τοῦ μινωικοῦ.
Ἔτσι μᾶς καλωσόρισε, ὅταν βρεθήκαμε
στὸ νησὶ τὴν παραμονὴ τῆς Ἀναλήψεως ὡς
ταπεινοὶ ἐξ Ἑλλάδος προσκυνητές, ἐρχόμενοι
ἀπὸ τὴν Πόλη. Εἴχαμε πάει γιὰ νὰ εὐχηθοῦμε
τὸν ἑορτάζοντα Ἴμβριο καὶ τοῦ ἀποστόλου
Βαρθολομαίου ἐπώνυμο. Καὶ συνεχίζοντας
τοῦ ἥλιου τὸν δρόμο ἤρθαμε καὶ στὸν τόπο
ποὺ γέννησε καὶ ἀνέθρεψε τὸν Πατριάρχη
τοῦ Γένους μας. Ἤμασταν γεμάτοι ἀπορία
γιὰ τὸ τί θὰ δοῦμε ἐκεῖ. Εἴχαμε πολλὲς φορὲς
ἀκούσει τὴ Γλυκιανὴ καθηγήτρια, τὴν κ. Πα-
ρασκευὴ νὰ διηγεῖται βουρκωμένη τὴ δόξα καὶ
τὴν ταπείνωση, τὶς καλὲς ἡμέρες καὶ τὰ πάθη
τῆς πατρίδος της. Καὶ πάντα ἦταν βιαστικὴ
στὶς διηγήσεις της, φοβούμενη μήπως ξεσπά-
σει τὴν ὥρα ἐκείνη ὁ ἀσίγαστος κλαυθμὸς τῆς
ψυχῆς της.
Ἤρθαμε μέσα στὴ δροσιὰ καὶ τὸν νοτισμέ-
νο ἀγέρα. Μιὰ σιγανὴ βροχούλα μᾶς ράντισε
ἐκεῖνο τὸ ἀπόγευμα καὶ ἔτσι δὲν ξεχώριζαν
τὰ δάκρυα, ποὺ ἀναπηδοῦσαν ἄτακτα στὶς
παρειές μας, καθὼς κατευθυνόμασταν στὴν
Παναγιά, τὴν πρωτεύουσα.
Τετάρτη ἀπόγευμα, Ἀπόδοσις τοῦ Πά-
σχα. Τελειώνει τὸ Χριστὸς ἀνέστη. Κι ὅμως
δὲν τελειώνει... Στὸ νάρθηκα τῆς ἐκκλησίας
κάνουμε τὴν Θ’ Ὥρα τοῦ Πάσχα. Στὸ Ἀνα-
στάσεως ἡμέρα προσκυνοῦμε τὸν ἀναστάντα
Χριστόν. Ὁ ἱερέας αἴρει τὴν εἰκόνα τῆς Ἀνα-
στάσεως καὶ εἰσερχόμαστε γιὰ τὸν Ἑσπερινό
τῆς μεγάλης δεσποτικῆς ἑορτῆς.
Τὴν ἑπομένη τὸ πρωί, θ. Λειτουργία στὸ
Σχοινούδι στὸ ἐξωκκλήσι τοῦ Εὐαγγελισμοῦ.
Ἀνάληψη σήμερα καὶ κλείνει ὁ κύκλος, ποὺ
ἄρχισε μὲ τὸν Εὐαγγελισμό. Κλείνει ἐκεῖ,
ὅπου ἄρχισε ἡ συγκατάβαση τοῦ Θεοῦ Λό-
γου. Ἐμεῖς ἀνεβαίνουμε στὸν μικρὸ λόφο ἔξω
ἀπὸ τὸ χωριό, βαδίζοντας μέσα στὰ χωράφια
καὶ τὰ βοσκοτόπα. Οἱ πιὸ βιαστικοὶ κόβουν
δρόμο μέσα ἀπὸ τὴν ἀνηφορικὴ πλαγιά,
ἀκροβατώντας στὶς πέτρες. Φθάνοντας, μᾶς
ὑποδέχεται μιὰ εἰκόνα, ποὺ εἴχαμε χρόνια
νὰ ἀντικρύσουμε, ἡ θυσία τῶν ἀμνῶν καὶ τῶν
ἐρίφων καὶ ἡ προετοιμασία τοῦ γεύματος ποὺ
θὰ ἀκολουθήσει, ὅταν ἀπὸ τὴν Τράπεζα τῆς
ἀναίμακτης Θυσίας θὰ περάσουμε στὴν τρά-
πεζα τῆς ἀγάπης, αὐτῶν ποὺ φροντίζουν τὸ
μικρὸ ἐξωκκλήσι. Πανηγυρικὸ συλλείτουργο
ἐντός του ναοῦ, ποὺ λαμπρύνεται ἔτι περισ-
σότερο ἀπὸ τὴν ἐπισκοπικὴ χοροστασία καὶ
τοὺς καλλίφωνους ἱεροψάλτες. Ὅλα εἶναι
ἁπλὰ καὶ ὅλα μεγαλοπρεπῆ, ὅλα γιορτάζουν
καὶ χαίρονται. Ὁ Κύριος ἀνελήφθη εἰς οὐρα-
νοὺς καὶ ἐμεῖς ἀνεβήκαμε στὸν λόφο ἐκεῖνο,
γιὰ νὰ Τὸν προπέμψουμε καὶ νὰ Τοῦ ποῦμε
μαζὶ μὲ τοὺς Ἰμβρίους ἀδελφούς μας: Μὴ
ἐάσῃς ἡμᾶς ὀρφανούς, Κύριε. Μὴ μᾶς ἀφή-
σεις στὴν πρωτινή μας δυσκολία, μὴν ἀφήσεις
τὸν τόπον αὐτὸν ἀβοήθητο, μὴν ἀφήσεις νὰ

19
σβήσουν οἱ ἐλπίδες, ποὺ ἄρχισαν νὰ γεν-
νιοῦνται μέσα μας. Παρῆλθε ἡ ἑβδομάδα τῶν
παθῶν τοῦ τόπου μας καὶ τώρα ἀχνοφέγγει
ἡ Ἀνάσταση. Αὐτὴ εἶναι ἡ προσευχή μας, ὁ
πόθος μας ὁ μεγάλος στὰ σωθικά μας...
Ἡ μυσταγωγία τελειώνει καὶ μεταλαβόντες
τῆς ἀθανάτου Τραπέζης δεχόμαστε καὶ πάλι
τὰ καλωσορίσματα ἀπὸ τὸν Μητροπολίτη,
ποὺ μᾶς συστήνει στὸ ἐκκλησίασμα τοῦ Σχοι-
νουδίου. Ἔκδηλη ἡ χαρὰ καὶ ἀνείπωτη ἡ συ-
γκίνηση στὰ πρόσωπά μας. Νιώσαμε σὰν νὰ
εἴμαστε γνωστοὶ ἀπὸ παλιά, σὰν ξενιτεμένοι
ποὺ γυρίζουμε στὸν δικό μας τόπο, στὸ πα-
νηγύρι τῶν παιδικῶν μας ἀναμνήσεων.
Τώρα σειρὰ εἶχε τὸ ὑπαίθριο φίλεμα ἀπὸ
τὰ παραδοσιακὰ φαγητὰ καὶ τὶς λιχουδιές,
ποὺ μὲ τόση φροντίδα εἶχαν ἑτοιμάσει οἱ δια-
κονητὲς τοῦ ἐξωκκλησίου. Ἔγινε ἡ πανηγυρικὴ
εὐλόγηση τῶν ἐδεσμάτων καὶ, πρὶν περιέλθει
τὸ καλάθι μὲ τὰ κομμάτια τοῦ βραστοῦ κρέα-
τος καὶ τὸ καζάνι μὲ τὴν κουρκούτα στὸν κό-
σμο,ποὺπερίμενε,σηκώθηκεὁΜητροπολίτης
καὶ πρόσφερε μὲ τὰ χέρια του πίτες καὶ γλυκὰ
καὶ πιὸ πολὺ τὴν εἰλικρινῆ καὶ ἄδολη πατρική
του ἀγάπη καὶ στοργή. Καὶ ἔγινε καὶ πάλι ὁ
ἡγούμενος ὡς ὁ διακονῶν. Καὶ ἦταν ὅλα ἁπλὰ
καὶ ὅλα πανηγυρικά. Ὅλα τὰ νοστίμευε τὸ
ἅλας τῆς ἀγάπης, τῆς φιλοξενίας, τῆς ἀδελ-
φοσύνης, τῆς νοσταλγίας. Ἑορτάσαμε χάριτι
Θεοῦ καὶ πανηγυρίσαμε καὶ εὐφρανθήκαμε
μετὰ σπανίας μεγαλοπρεπείας ἐπὶ τοῦ ἐρη-
μαίου ἐκείνου λόφου τοῦ Εὐαγγελισμοῦ καὶ
τῆς Ἀναλήψεως, τῆς ἀρχῆς καὶ τοῦ τέλους,
τῆς ἐπαγγελίας καὶ τῆς ἐκπλήρωσης, τῆς ἐπι-
συναγωγῆς τῶν ἀνθρώπων καὶ τῆς οἰκοδομῆς
τοῦ κατεσκαμμένου θυσιαστηρίου...
Καὶ ἔτσι μεθύσαμε, ὅπως ἐξ ἀρχῆς μᾶς
εἶχε ζητηθεῖ. Καὶ φύγαμε μεθυσμένοι ὄχι ἀπὸ
τὸ νιμπριώτικο κρασὶ τῆς πανήγυρης ἀλλὰ
ἀπὸ τὸ μυστικὸ νάμα, ποὺ ἔρρεε μέσα μας
καὶ κάπου κάπου ξεχείλιζε ἀπὸ τὰ μάτια μας.
Ἐν τέλει ὁ φιλοξενῶν καὶ διακονῶν ἡμᾶς μᾶς
ἐζήτησε καὶ κάτι ἀκόμη: Κάνετε ἕνα τάμα,
μᾶς εἶπε. Κάνετε ἕνα τάμα μέσα σας: νὰ μὴν
ξεχάσετε ποτὲ τὴν Ἴμβρο μας. Καὶ ἐμεῖς μέσα
στὴ μέθη μας ἀπαντοῦμε ἀπὸ τὰ βάθη τῆς
καρδιᾶς μας.
- Ναί, τοῦ Θεοῦ συνεργοῦντος, Δέσποτα
ἅγιε. Δὲν θὰ ξεχάσουμε ποτὲ τὴ δική μας πλέ-
ον Ἴμβρο.
Πατριδογνωσία
Ἐκκλησιασμὸς στὴν κατεστραμμένη ὀρθόδοξη ἐκκλησία στὸν Κάρδαμο (ἀνάμεσα ἀπὸ τὸ Κάστρο καὶ τὸ Γλυκύ).

20
Σύντομη Ἱστορία τοῦ Ὀχυροῦ καὶ τοῦ χωριοῦ
Τὸ Ὀχυρὸ Λίσσε πῆρε τὸ ὄνομά του ἀπὸ
τὸ τότε χωριὸ Λύσσα, ἄγνωστο γιατί ὀνομά-
στηκε ἔτσι- ποὺ σημαίνει περίβλεπτος ἢ κα-
ταφανὴς (τώρα τὸ ὀχυρὸ ὀνομάζεται Λίσσε
καὶ τὸ χωριὸ ὀνομάζεται Ὀχυρό).
Τὸ 1923 κατέφθασαν πρόσφυγες κυρίως
ἀπὸ τὸν Πόντο κατὰ ἑκατοντάδες, μὲ τὸ με-
γαλύτερο κύμα προσφύγων νὰ ἔρχεται ἀπὸ
τὴν περιοχὴ τῆς Κερασούντας καὶ τῆς Σά-
ντας. Τότε τὸ χωριὸ τὸ κατοικοῦσαν κυρίως
Τοῦρκοι καὶ Βούλγαροι, ὀνομαζόταν Λίσσα
καὶ ὑπαγόταν στὴν κοινότητα Ζυρνόβου (ση-
μερινοῦ Νευροκοπίου).
Τὸ 1936 ἀρχίζουν στὸν ὑπερκείμενο λόφο
τοῦ χωριοῦ ὕψους 220 μέτρων τὰ ὀχυρωμα-
ΟΧΥΡΟ ΛΙΣΣΕ
ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΟΧΥΡΟ
ΣΤΟΝ ΑΚΡΙΤΙΚΟ ΔΗΜΟ ΤΟΥ ΝΕΥΡΟΚΟΠΙΟΥ,
ΕΔΩ ΛΙΓΟΙ ΣΤΑΜΑΤΗΣΑΝ ΠΟΛΛΟΥΣ
Σάββα Παυλίδη

21
Ἡ ἱστορία μας
τικὰ ἔργα τοῦ Μεταξᾶ, ποὺ θὰ κάλυπταν
τὴ μεθόριο μὲ τὴ Βουλγαρία (γνωστὴ καὶ ὡς
«γραμμὴ Μεταξᾶ).
Πολλοὶ ἀπὸ τοὺς κατοίκους ἐργάζονται
στὰ ἔργα γιὰ νὰ συ-
μπληρώσουν τὸ εἰσό-
δημά τους. Μὲ τὴν
κύρηξη τοῦ Β΄ Παγκο-
σμίου Πολέμου (Β’ΠΠ),
πολλοὶ κάτοικοι λόγῳ
τοῦ ὅτι τὸ χωριὸ ἀλλὰ
καὶ ἡ γενικότερη πε-
ριοχὴ βρίσκονται σὲ
ἐμπόλεμη ζώνη, δια-
σκορπίζονται στὰ χω-
ριὰ τῆς Δράμας.
Στὶς 6 Ἀπριλίου
ξεκίνησε ἡ “Μάχη τῶν
Ὀχυρῶν” μὲ τὶς κατὰ
πολὺ ὑπέρτερες συνα-
σπισμένες Γερμανικὲς καὶ Βουλγαρικὲς δυ-
νάμεις νὰ προσβάλλουν τὸ Ὀχυρό. Τὸ πεῖσμα
καὶ ἡ ἀπαράμιλλη γενναιότητα ἐπέφεραν
στοὺς εἰσβολεῖς καὶ κυρίως στοὺς Γερμανοὺς
μεγάλες ἀπώλειες, καὶ, τελικὰ, μὴ μπορώντας
νὰ τὰ καταλάβουν, τὰ παρέκαμψαν. Σύντο-
μα ὅμως ἐπῆλθε τὸ τέλος τοῦ πολέμου γιὰ τὴν
ἡρωικὴ Ἑλλάδα, ἡ ὁποία μαχόταν σὲ 3 μέτω-
πα πλέον (Ἀλβανίας , Γιουγκοσλαβίας, Βουλ-
γαρίας) ἐναντίον ὅλων τῶν δυνάμεων τοῦ ἄξο-
να μὲ πενιχρὰ μέσα. Ἔτσι, οἱ ὑπερασπιστὲς
τῶν Ὀχυρῶν ποὺ δὲν εἶχαν πέσει, ἀναγκάστη-
καν νὰ τὰ παραδώσουν καὶ νὰ ἀποσυρθοῦν,
κερδίζοντας τὸν σεβασμὸ τῶν κατακτητῶν σὲ
ὅλα τὰ ἐπίπεδα, συμπληρώνοντας μία χρυσὴ
παράγραφο στὴν ἔνδοξη Ἑλληνικὴ Ἱστορία.
Μὲ τὴ συνθηκολόγηση τῆς χώρας μας,
οἱ Βούλγαροι ἔμειναν στὰ χωριὰ, ποὺ στὴν
οὐσία τοὺς χάρισαν οἱ Γερμανοὶ, καὶ δὲν ἐπέ-
τρεπαν στοὺς κατοίκους τὴν ἐπιστροφή τους
σὲ αὐτά. Ἔτσι λοιπὸν πολλοὶ
κατέφυγαν σὲ χωριὰ τῆς Θεσ-
σαλονίκης καὶ γύρισαν πίσω
μετὰ τὸ τέλος τοῦ πολέμου τὸ
1945. Μετὰ τὴν ἐπιστροφὴ τῶν
ἐκδιωγμένων κατοίκων, ὅπου
βρῆκαν τὰ σπίτια τους διαλυμέ-
να καὶ καμένα, ξεκίνησε πάλι ἡ
ἀνοικοδόμηση τοῦ χωριοῦ.
Σήμερα ἐπάνω στὸν λόφο
Λίσσε ὑπάρχει τὸ μουσεῖο μὲ
μεγάλη ἔκθεση ἱστορίας ποὺ
ἀξίζει νὰ τὸ ἐπισκεφθεῖ ὁποιοσ-
δήποτε περνάει ἀπὸ τὴν περιο-
χή. Κάθε χρόνο στὶς 6 Ἀπριλίου
γίνεται ἀναπαράσταση τῆς μά-
χης παρουσίᾳ παλαιμάχων καὶ
ἀπὸ τὶς δύο πλευρές. Λεωφορεῖα γεμάτα κό-
σμο ἔρχονται καὶ ἀπὸ τὴ Γερμανία.

22
λόγος ἐκ τοῦ κόσμουΝεανικοὶ προβληματισμοί
και προκλήσεις
Κ
υκλοφορεῖ ἕνα κείμενο ποὺ λέει
πὼς δὲν πρέπει νὰ ἀναρωτιόμα-
στε γιατί ὁ Θεὸς μένει σιωπηλὸς
τὴν ὥρα τῆς δοκιμασίας, ἀφοῦ κι ὁ δά-
σκαλος διατηρεῖ τὴ σιωπὴ του κατὰ τὴ
διάρκεια ἑνὸς διαγωνίσματος. Τὸ σκέφτη-
κες ποτὲ ἔτσι; Ὅλος ὁ ἀγώνας ποὺ κάνεις
ἔρχεται κάποια στιγμὴ ποὺ δοκιμάζεται.
Οἱ δοκιμασίες σαφῶς ποικίλλουν, ἄλλωστε
ὅλοι μας δὲν ἀντέχουμε τὸν ἴδιο σταυρό.
Μὲ πόση ἀγάπη ὁ Θεὸς διαλέγει τὸ σταυ-
ρό μας κι ἐμεῖς πάλι παραπονιόμαστε,
γκρινιάζουμε, πάντα κάτι μᾶς φταίει.
Ἐντάξει, κάποιες φορὲς ὄντως οἱ κατα-
στάσεις εἶναι σοβαρές. Μπορεῖ νὰ νιώθεις
ἀπογοητευμένος, προδομένος, νὰ γκρεμί-
ζεται ὅλος ὁ κόσμος σου, ὅλα γύρω σου
νὰ βλέπεις πὼς ἀλλάζουν κι ἐσὺ θεατὴς
τούτης τῆς ἀλλαγῆς νὰ μὴν μπορεῖς νὰ
κάνεις κάτι. Ψάξε ὅμως καὶ τὸ δικό σου
Μπόρα εἶναι θὰ περάσει!

23
μερίδιο εὐθύνης. Αὐτὸ θὰ σὲ ἐλευθερώσει.
Εἶμαι σίγουρη. Μὲ εἰλικρίνεια ψάξε μέσα
σου καὶ κάτι θὰ βρεῖς. Κι ἂν βρεῖς καὶ τὸ
θάρρος τῆς συγγνώμης, τότε εἶναι ποὺ σί-
γουρα ἐλευθερώνεσαι.
Οἱ ἄνθρωποι ἀλλάζουν, εἶναι γεγονός.
Ὅμως κι ἐμεῖς ἀλλάζουμε. Συνέχεια. Ἂς
βροῦμε τὸν χρόνο νὰ δικαιολογήσουμε καὶ
νὰ ἀγαπήσουμε τοὺς γύρω μας, ψάχνοντας
τὴν καλή τους πλευρά. Σίγουρα θὰ ὑπάρχει.
Καὶ ναὶ, αὐτὸς ὁ ἐνοχλητικὸς συμφοιτητὴς
ἢ συνάδερφος ἢ γείτονας ἢ ἀκόμη καὶ συγ-
γενὴς σίγουρα ἔχει κάτι καλὸ μέσα του, ποὺ
μᾶλλον δὲν ἔχεις δεῖ ἀκόμα. Ἄλλωστε εἶναι
κι αὐτὸς εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Δείχνοντάς του
λίγη σημασία ἴσως νὰ μαλακώσει τόσο πολὺ,
ὥστε νὰ γίνει τόσο εὔπλαστος σὰν μελισσο-
κεράκι…
Κι ὅταν ἔρθουν κι ἐκεῖνες οἱ στιγμὲς ποὺ
ἡ μοναξιὰ νιώθεις νὰ σὲ διαπερνᾶ καὶ θὲς
μία συντροφιὰ ἀνθρώπινη - παρόλο ποὺ
γνωρίζεις πὼς ὁ Θεὸς εἶναι πάντα κοντά
σου-καὶ τότε μὴν ἀπελπιστεῖς. Ὑπάρχουν
ἀκόμη νέοι ποὺ ἀγωνίζονται, ἄνθρωποι
ποὺ δὲν ἔχασαν τὴν αἰσιοδοξία τους, δὲν
ἔχασαν τὴν ἐλπίδα τους στὸν Θεό, εἶναι ἐκεῖ
καὶ ἀγωνίζονται, σταθεροὶ στὶς ἰδέες καὶ στὰ
ἰδανικά μας.
Πρὶν λίγες μέρες σὲ μία μικρὴ ἐξόρμηση
εἶχα τὴν εὐκαιρία νὰ διαπιστώσω πὼς εἶναι
πολλοὶ αὐτοὶ ποὺ ἀγωνίζονται κι ὅταν ὅλες
αὐτὲς οἱ μικρὲς ὁμαδοῦλες ἑνωθοῦν, τότε
μποροῦν νὰ συμβοῦν πολὺ ὄμορφα πράγ-
ματα.
Ὑπάρχουν πάντα γύρω σου ἄνθρωποι
πρόθυμοι νὰ προσφέρουν ἁπλόχερα τὸ
χαμόγελό τους, μὴν τοὺς κλείνεις τὴν πόρ-
τα. Γίνε κι ἐσὺ μέλος τῆς συντροφιᾶς τους.
Καὶ ἀναμφίβολα θὰ ἔρθει ἡ στιγμὴ ποὺ θὰ
σταθεῖς κι ἐσὺ στὰ πόδια σου, γιατί αὐτὲς
οἱ δύσκολες καταστάσεις μπόρες εἶναι καὶ
περνοῦν.
Ὅλοι μαζί, μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Θεοῦ, μπο-
ροῦμε νὰ κάνουμε πάρα πολλά, ἀρκεῖ νὰ
τὸ πιστέψουμε καὶ νὰ μὴν ἀφήνουμε μικρο-
πρέπειες καὶ πειρασμοὺς νὰ χαλοῦν σπου-
δαία οἰκοδομήματα. Ἂς κάνουμε ἀμέσως μία
ἀρχὴ ποὺ-γιατί ὄχι-μπορεῖ νὰ ἀλλάξει καὶ
τὸν κόσμο…!

24
Ὅταν τὸ μικροαστικὸ ὄνειρο
παίρνει μορφὴ
Γιάννας Στεργίου
ὑποψηφίας διδάκτορος
University of Edinburgh
Ἂ
ν κοιτάξουμε γύρω μας, στὸν
χῶρο ποὺ ζοῦμε, μᾶς περιβάλλει
ἢ ἐπισκεπτόμαστε, θὰ παρατη-
ρήσουμε πολὺ συχνά, παραπάνω ἀπὸ ὅ,τι
ἐπιτρέπεται, μία ἀπάθεια, μία παραίτηση,
ἕνα μίσος πρὸς τὴν αἰσθητική: παρατημέ-
να παιχνίδια στὶς παιδικὲς χαρές, βουλιμία
γιὰ τὴν ‘’ἀξιοποίηση’’ τοῦ οἰκοδομήσιμου
χώρου, τσιμεντωμένα σοκάκια, ποὺ κάποτε
ἦταν χωμάτινα ἢ ἀκόμη καὶ πέτρινα, καλυμ-
μένα μὲ σοβὰ σπίτια λόγῳ ‘’ἀνακαίνισης’’,
τοίχους βαμμένους, ἀπελπισμένη προσπά-
θεια νὰ γίνουν ‘’ἑλκυστικοί’’, ἀλουμινένια
παράθυρα καὶ ἀσχήμια (-α στερητικὸ καὶ
σχῆμα).
Ὅλα αὐτὰ εἶναι ἀποδείξεις γιὰ τὸ πόσο
ἀπαξιωμένη εἶναι ἡ ἀρχιτεκτονικὴ καὶ γε-
νικότερα ἡ αἰσθητικὴ εἰδικὰ τὶς τελευταῖες
δεκαετίες. Δυστυχῶς τὸ νὰ μιλήσει κάποιος
καὶ νὰ ἀναλύσει τὴν ἀρχιτεκτονικὴ δραστη-
ριότητα στὴν Ἑλλάδα τῶν τελευταίων χρόνων
εἶναι ἕνα ἐγχείρημα καταδικασμένο νὰ ἀπο-
τύχει γιὰ πολλοὺς λόγους, κυρίως δὲ λόγῳ
ἔλλειψης χώρου καὶ χρόνου. Μπορεῖ, παρό-
λα αὐτά, νὰ ὑπάρξει μία περιληπτικὴ πε-
ριγραφὴ τῆς κατάστασης χωρὶς νὰ ἀναλύει
σὲ βάθος ἢ κατὰ τόπους τὶς ἀρχιτεκτονικὲς
συνήθειες, ἀλλὰ νὰ ἐπικεντρωθεῖ στὰ κοινὰ
χαρακτηριστικὰ ποὺ συναντῶνται σὲ ὅλα τὰ
μέρη τῆς Ἑλλάδας.
H ἔμφαση στὴν ὀπτικὴ καὶ ἐφήμερη
πλευρὰ τῆς ἀρχιτεκτονικῆς, χωρὶς νὰ ὑπο-
λογίζεται ἢ νὰ ὑπολογίζεται πολὺ λίγο ἡ
κοινωνική της πλευρὰ καὶ ἡ πολιτισμικὴ,
ἀποτελεῖ τὸ βασικὸ χαρακτηριστικό τῆς
ἑλληνικῆς ἀρχιτεκτονικῆς τὸ τελευταῖο
τέταρτο τοῦ εἰκοστοῦ αἰώνα. Οἱ ἀρχιτε-
κτονικὲς τάσεις - ὁ μεταμοντερνισμός, ὁ
ὑστερομοντερνισμός, ἡ ἀποδόμηση καὶ τὸ
νεομοντέρνο - εἶναι συνέπεια τῶν κοινωνικῶν
καὶ πολιτισμικῶν ἀλλαγῶν τοῦ ὕστερου κα-
πιταλισμοῦ. Ἀνταποκρίνονται δηλαδὴ στὶς
ἀνάγκες τῶν ὑπερκαταναλωτικῶν, ἀτομο-
κεντρικῶν καὶ ἡδονιστικῶν κοινωνιῶν αὐτῆς
τῆς ἐποχῆς. Πρόκειται γιὰ «ἀνάγκες» ποὺ
διαμορφώνουν τὰ ἐλεγχόμενα μέσα μαζικῆς

25
ἐπικοινωνίας μὲ τὴ δύναμη τῆς πληροφόρη-
σης ἢ παραπληροφόρησης καὶ τὴ σαγήνη
τῆς διαφήμισης. Ἔτσι, στὶς μεταμοντέρνες
κοινωνίες εὐδοκιμοῦν τὸ ἐφήμερο, τὸ ἐπι-
φανειακό, τὸ εὐχάριστο, τὸ «διονυσιακό», ἡ
ἄρνηση σταθερῶν προτύπων καὶ σταθερῶν
ἀξιῶν, ἡ λογική τοῦ γρήγορου κέρδους καὶ
τῆς ἥσσονος προσπάθειας, καὶ ἡ ὑποκατά-
σταση τῆς δημιουργίας ἀπὸ τὸν συνδυασμὸ
ἑτοιμοπαράδοτων πραγμάτων ἢ ἰδεῶν.
Σημαντικὸ ρόλο βέβαια θὰ παίξει καὶ ἡ
κρατικὴ ἀναλγησία, καθὼς τὸ κράτος δὲν
εἶδε ποτὲ στὰ σοβαρὰ τὴν αἰσθητική τοῦ
χώρου καὶ τὴ σημασία τῆς ἀρχιτεκτονικῆς.
Ἡ ἀρχιτεκτονικὴ συνδέθηκε μὲ παράνομο
πλουτισμό, γραφειοκρατία καὶ πελατειακὲς
σχέσεις.
Αὐτὸ ὀφείλεται ἐν μέρει στὴ διεύρυνση
τοῦ δημόσιου τομέα, ἀλλὰ περισσότερο στὴ
νοοτροπία τῶν ἰθυνόντων. Τὸ ἴδιο ἰσχύει καὶ
μὲ τὴν ἀρχιτεκτονικὴ ἀξιώσεων τοῦ ἰδιωτικοῦ
τομέα. Στὰ δημόσια καὶ ἰδιωτικὰ κτίρια γοή-
τρου υἱοθετεῖται πλέον τὸ διαβλητὸ καὶ ἰσο-
πεδωτικὸ σύστημα τῆς «μελετοκατασκευῆς»,
στὸ ὁποῖο οἱ ἀρχιτέκτονες-μελετητὲς εἶναι
ὑπάλληλοι τοῦ κατασκευαστῆ ἢ ἄμεσα ἐξαρ-
τημένοι ἀπὸ αὐτόν. Συνέπεια ὅλων αὐτῶν
εἶναι ἡ ποιοτικὴ καὶ συμβολικὴ ὑποβάθμιση

26
τοῦ δημόσιου χώρου καὶ τῶν νέων κτιρίων
γοήτρου.
Ἀπαξιωμένη ἀπὸ τὸ κράτος καὶ ἀκολου-
θώντας τὸ ρεῦμα τοῦ και-
ροῦ ἡ ἀρχιτεκτονικὴ τῶν
σπιτιῶν τῆς Ἑλλάδας πε-
ριορίστηκε σὲ ρόζ, σομὸν
καὶ παρόμοιες ἀποχρώ-
σεις σὲ τοίχους, ἄσπρα
ἀλουμίνια μὲ χρωματιστὸ
περίγραμμα, τέντες σὲ
κάθε σημεῖο ποὺ εἰσχωρεῖ
λίγος ἥλιος ἢ (ἐκεῖ ὃπου)
πιὸ πρὶν ὑπῆρχε φυσικὴ
σκίαση ἀπὸ ἕνα φυτό,
‘’ἀνακαίνιση’’ παλαιῶν
πέτρινων σπιτιῶν θάβο-
ντας τὸ πέτρινο στοχεῖο
μέσα στὴ βαρβαρότητα
τοῦ σοβᾶ, τσιμεντωμέ-
νες αὐλὲς, γιὰ νὰ γίνουν
πάρκινγκ γιὰ τὰ χρεωμένα
ἀλλὰ πολυτελῆ αὐτοκίνη-
τα, πλαστικὲς γλάστρες,
πλαστικὴ ζωή.
Ἡ τέχνη, ἄρα καὶ ἡ ἀρχιτεκτονική,
μπορεῖ νὰ ζήσουν σὲ αὐτονομία, ἀλλὰ
ὑπάρχει καὶ μία τους πλευρὰ ποὺ συν-
δέεται μὲ τὴν οἰκονομική, πολιτικὴ καὶ
ἰδεολογικὴ ἱστορία μίας κοινωνίας, κι
ἔτσι τὰ δημιουργήματα μποροῦν νὰ
εἶναι παράλληλα ‘’αἰσθητικὰ μορφώμα-
τα καὶ κοινωνικὰ γεγονότα’’, ὅπως εἶπε
καὶ ὁ Adorno.
Ἂν μπορούσαμε νὰ προσδιορίσουμε
χρονικὰ τὴν ἀλλαγὴ τῆς ἀρχιτεκτονικῆς
ἀπὸ ἀξία σὲ ἀπαξία, θὰ λέγαμε ὅτι συ-
μπίπτει μὲ τὸ ‘’βάλτωμα’’ ποὺ παρα-
τηρεῖται στὴν τέχνη στὶς δεκαετίες τοῦ
80-90. Στὴν δεκαετία τοῦ 1980-90 ση-
μειώνεται κλιμάκωση τῆς κρίσης τῆς τέ-
χνης. Δὲν ὑπάρχει κανένα νέο σημαντικὸ
αἰσθητικὸ ρεῦμα καὶ τὰ παλαιὰ παρήκ-
μαζαν. Ἡ ὥριμη καπιταλιστικὴ κοινωνία ἐπι-
βλήθηκε στὴν τέχνη, ἡ ὁποία δὲν κατάφερε
νὰ ἀρθρώσει λόγο καὶ νὰ ἀφυπνίσει.
Ἡ τέχνη, ὡς συλλογικὸ καὶ κοινωνικὸ φαι-
νόμενο, ἔγινε καθρέφτης τῶν καταστροφῶν,
ποὺ δημιούργησε ἡ καπιταλιστικὴ ἐπέκταση,
καὶ τῆς ὑποβάθμισης ἀλλὰ καὶ μετατροπῆς

27
τοῦ ἀνθρώπου σὲ ἀντικείμενο.
Ἡ ἀρχὴ τοῦ κακοῦ δὲν ὁριοθετεῖται
χρονικὰ μὲ ἀκρίβεια. Ὁπωσδήποτε ὑπῆρξε
ἡ προεργασία σὲ προηγούμενες δεκαετίες,
ὅταν οἱ προσφυγικοὶ συνοικισμοὶ καὶ οἱ
ἐργατικὲς γειτονιὲς μετατρέπονταν σὲ πο-
λυκατοικίες χωρὶς πράσινο, χωρὶς ἥλιο, στε-
ρώντας ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους τὴν αὐλή, τὴ
γειτονιά, τοὺς χώρους κοινωνικῆς ζύμωσης,
τὰ μικρομάγαζα, τὰ καφενεδάκια, τοὺς κή-
πους καὶ τὰ ὄμορφα δρομάκια τους.
Ἡ ὑπόσχεση μιᾶς
πιὸ ‘’μοντέρνας’’
ζωῆς ἦταν ἀρκετὴ,
γιὰ νὰ μετατρα-
ποῦν σὲ πολίτες ποὺ
ζοῦσαν τὸ μικροα-
στικό τους ὄνειρο.
Σήμερα, φέρο-
ντας τὸ βαρὺ φορ-
τίο τῆς κρίσης, μᾶς
παρηγορεῖ ποὺ δια-
πιστώνεται μία ἀφύ-
πνιση, ἔστω καὶ σὲ
ἐμβρυακὴ μορφή,
ποὺ ἀφορᾶ ἀκόμη
καὶ τὴν ἀρχιτεκτο-
νικὴ καὶ τὴν πολεο-
δομία. Μᾶς παρηγο-
ρεῖ ποὺ σιγὰ σιγὰ τὸ
σομὸν ξεθωριάζει καὶ
μαζί του ὅλη ἡ ἰδεο-
λογία ποὺ κουβαλᾶ.
Ἀκόμη πιὸ παρήγορο εἶναι ποὺ ὁ σημερινὸς
Ἕλληνας καταλαβαίνει πόσο ἀβίωτο εἶναι νὰ
τοποθετεῖς τὴ ζωή σου μέσα σὲ πολυκατοι-
κίες ποὺ σὲ ἀποκόπτουν ἀπὸ τοὺς συναν-
θρώπους σου, σὲ ἀποξενώνουν. Χρειάστηκε
ὁ ‘’σεισμὸς’’ τῆς οἰκονομικῆς κρίσης, γιὰ νὰ
ἀντιληφθοῦμε σὲ τί ἔρεβος ρίξαμε τὴ ζωή
μας καὶ ποιὲς ἦταν οἱ συνέπειες τοῦ μικρο-
αστικοῦ ἔπους ποὺ μὲ τόση συνέπεια γρά-
φαμε.
Σχεδιάζοντας κατοικίες ἀκαλαίσθητες μὲ
στόχο νὰ ζήσουμε σὲ αὐτὲς καὶ ὄχι νὰ συνυ-
πάρξουμε σὲ γειτονιές, μὲ ὄνειρο νὰ βάλου-
με τὴν ἀκριβῆ τηλεόραση καὶ νὰ ἀράξουμε
τὸ πολυτελὲς ἁμάξι μας, εἰκονοποιούσαμε
τὴν ἰδεολογία ποὺ μᾶς κατέκλυζε.
Μία ἰδεολογία ἄσχημη, ἀπρόσωπη, ἀτο-
μικιστική, μισάνθρωπη, ποὺ δυστυχῶς λει-
τουργεῖ ὡς κάτοπτρο τῆς νοοτροπίας μας.

28
Ποῦ εἶναι ἡ χαρὰ κρυμμένη σήμερα;
Ο
ἱ ἐπισκέψεις στὰ μοναστήρια προ-
καλοῦν μία ἀνάταση στὴν ψυχή,
ἀλλὰ αὐτὸ ποὺ πάντα μοῦ ἔκανε
ἰδιαίτερη ἐντύπωση εἶναι ἡ ἀκτινοβολοῦσα
χαρὰ στὰ πρόσωπα τῶν μοναχῶν. Πρὶν χρό-
νια εἶχα τὴν εὐλογία νὰ ἐπισκεφτῶ μὲ παρέα
φίλων ἕναν γέροντα καὶ νὰ ἔχουμε μαζί του
συνομιλία στὸν ὑπαίθριο χῶρο τῆς μονῆς
γιὰ δύο τρεῖς ὧρες. Μᾶς φιλοξένησε, ἀπά-
ντησε στὶς ἀπορίες καὶ τὶς ἀνησυχίες μας
καὶ εἴχαμε τὴν τιμὴ νὰ προσκυνήσουμε ἅγια
λείψανα. Μίλησε γιὰ τὴν ἐλπίδα ποὺ ἔχει
στὸν Χριστό, γιὰ τὴ βοήθεια ποὺ λαμβάνει
ἀπὸ τὴν Παναγία καὶ τὴν πίστη του στὴν
πρόνοια τοῦ Θεοῦ, ὄχι ὡς τετριμμένα λόγια
ποὺ βγαίνουν μηχανικὰ ἀπὸ τὸ στόμα του,
ἀλλὰ, ὅπως μπορῶ νὰ πῶ ὅτι ἀπεκόμισα, ὡς
πραγματικὸ βίωμα ποὺ ὑπάρχει στὴν καρδιά
του καὶ στὴν καθημερινὴ ἀσκητικὴ ζωή του.
Αὐτὸ ἐπίσης ποὺ θέλω νὰ τονίσω εἶναι τὸ
παρακάτω. Ὁ φίλος ποὺ ὁδηγοῦσε πρὸς τὸν
τόπο τῆς ἐπιστροφῆς καὶ εἶχε φροντίσει γιὰ
τὴν ἐπίσκεψη στὸν γέροντα, μὲ ρωτάει νὰ πῶ
τὶς ἐντυπώσεις μου καὶ ἀπαντῶ:
«Νιώθω ξεκούραστος καὶ ἀνακουφισμέ-
νος, εἶμαι λὲς καὶ ἔχω πάει μία βδομάδα δι-
ακοπές!». Ἡ ἠρεμία καὶ ἡ χαρὰ τοῦ γέροντα
μὲ συνόδευε γιὰ μέρες.
Σὲ ἐπίσκεψη σὲ ἄλλο μοναστήρι μὲ ἕναν
ἐγκαταβιοῦντα μοναχὸ ἔχω πάλι νὰ ὁμολογή-
σω ὅτι ἡ χαρὰ ποὺ εἶχε ἡ ὄψη τοῦ προσώπου
του ἦταν ἀπερίγραπτη. Ἂν μιλήσουμε μὲ τὰ
κοσμικὰ μέτρα καὶ σταθμὰ ἦταν λὲς καὶ εἶχε
κερδίσει τὸν πρῶτο λαχνὸ τοῦ λαχείου. Φυ-
σικὰ καμία σχέση μὲ αὐτό. Εἶχε μέσα του τὸν
Χριστό, τὴν πηγὴ τῆς χαρᾶς. Βρίσκεται μα-
κριὰ ἀπὸ τὶς σύγχρονες πολιτεῖες ποὺ προ-
σφέρουν τὰ πάντα, κάθε λογῆς ὑλικὸ ἀγαθό,
κάθε εἴδους διασκέδαση, ἄνεση κι εὐκολία.
Νὰ ζεῖ ἐκεῖ μόνο μὲ τὰ ἀπολύτως ἀναγκαῖα
καὶ νὰ ἀναρωτιέσαι ‘’μὰ καλὰ τί ἔχει αὐτὸς ὁ
ἄνθρωπος καὶ εἶναι τόσο χαρούμενος’’.
Οἱ δύο παραπάνω περιπτώσεις ἀποτέλε-
σαν ἀφορμὴ γιὰ σκέψη καὶ προβληματισμό.
Σὲ μικρὸ ἢ μεγαλύτερο βαθμὸ ὁ καθένας
μας, ἔχει ὅλες τὶς ἀνέσεις, κι ὅμως συχνὰ
οἱ περισσότεροι γκρινιάζουμε, δυσανασχε-
τοῦμε, βαρυγκωμᾶμε, ἄλλοτε μᾶς φταῖνε οἱ
ἄλλοι, δὲν εἴμαστε ἱκανοποιημένοι καὶ συχνὰ
πυκνὰ κάτι μᾶς λείπει.
Κι αὐτοὶ οἱ μοναχοὶ νὰ λένε «Δόξα σοι,
ὁ Θεός», χωρὶς ἄνετα σπίτια, μεγάλα αὐτο-
κίνητα, ἀκριβὰ ροῦχα, πλούσια γεύματα,
ὑπολογιστή, διαδίκτυο, διασκεδάσεις ἢ πο-
λυτέλειες. Γιατί, πῶς εἶναι δυνατόν; Ἡ μόνη
ἀληθινὴ καὶ ἀστείρευτη χαρὰ εἶναι ὁ Χρι-
στός. Αὐτὴ εἶναι ἡ μόνη ἀπάντηση ποὺ ἔχω
νὰ δώσω.
Ἂς ἐπιστρέψουμε στὸ σήμερα, ὅπου
βρισκόμαστε κατὰ γενικὴ ὁμολογία σὲ μία
δύσκολη ἐποχή. Ἡ οἰκονομικὴ δυσπραγία κι
ἡ αὐξανόμενη παγκόσμια ἀναστάτωση μᾶς
ὁδηγεῖ σὲ ἀναταραχὲς ἐσωτερικὲς, γιατί ξε-
βολευόμαστε ἀπὸ τὴν εὐμάρεια στὴν ὁποία

29
εἴχαμε συνηθίσει, ἀλλὰ καὶ σὲ μία γενικότε-
ρη ἀνασφάλεια γιὰ τὸ μέλλον μας. Καὶ δυ-
στυχῶς, οἱ πολλοὶ ξεχάσαμε ὅτι ὁ ἄνθρωπος
δὲν ἔχει μόνο ὑλικὴ ὑπόσταση καὶ, ὅταν κολ-
λήσει στὰ ὑλικὰ, θὰ ἀνισορροπήσει καὶ, ὅταν
γιὰ κάποιο λόγο δὲν θὰ ἔχει τὴν ἄνεση στὰ
ὑλικὰ πράγματα, θὰ δυσκολευτεῖ νὰ ξανα-
προσδιορίσει τὴν ὕπαρξή του στὸν κόσμο
αὐτὸ ποὺ ζοῦμε. Ὁ ἠγαπημένος Ἰακὼβ, ὁ
προπάτωρ τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, «ἔφαγε,
ἐχορτάσθη, ἐλιπάνθη, ἐπαχύνθη καὶ ἀπε-
λάκτισεν ὁ ἠγαπημένος». Ἀπελάκτισε θὰ πεῖ
κλώτσησε. Ἀπομακρύνθηκε ἀπὸ τὸν Θεό. Δὲν
τρέφεται ὁ ἄνθρωπος μόνο μὲ ψωμί, ἀλλὰ
καὶ μὲ τὰ ζωοποιὰ λόγια τοῦ Θεοῦ. «Οὐκ ἐπ’
ἄρτῳ μόνο ζήσεται ἄνθρωπος ἀλλ’ ἐν παντὶ
ρήματι ἐκπορευομένῳ διὰ στόματος Θεοῦ».
Ἡ καλοπέραση χοντραίνει τὸ μυαλὸ καὶ δὲν
σκεφτόμαστε τίποτε ἄλλο ἀπὸ τὸ πῶς νὰ
καλοπερνοῦμε. Νὰ ὅμως τώρα ποὺ ἡ καλο-
πέραση τελειώνει. Ἀναρωτιέμαι μήπως τελικὰ
ἀποδειχτήκαμε τόσο φτωχοί, ποὺ τὸ μόνο
ποὺ εἴχαμε ἦταν τὰ χρήματα γιὰ νὰ δίνουν
στὴ ζωὴ μας νόημα καὶ σκοπό.
Ὁ μακαριστὸς γέροντας Παΐσιος συμ-
βούλευε τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἁπλοποιήσουν
τὴ ζωή τους. Ἔλεγε χαρακτηριστικά: «Ὅσο
ἀπομακρύνονται οἱ ἄνθρωποι ἀπὸ τὴ φυσικὴ
ζωή, τὴν ἁπλή, καὶ προχωροῦν στὴν πολυτέ-
λεια, τόσο αὐξάνει καὶ τὸ ἀνθρώπινο ἄγχος.
Καὶ ὅσο ἀπομακρύνονται ἀπὸ τὸν Θεό, ἑπό-
μενο εἶναι νὰ μὴν βρίσκουν πουθενὰ ἀνά-
παυση.
Ὅταν δοῦμε ἄνθρωπο μὲ μεγάλο ἄγχος,
στενοχώρια καὶ λύπη, ἐνῷ τὰ ἔχει ὅλα – τί-
ποτε δὲν τοῦ λείπει -, πρέπει νὰ γνωρίζουμε
ὅτι τοῦ λείπει ὁ Θεός. Γενικὰ, τὰ ἁπλὰ πολὺ
βοηθοῦν. Αὐτὴ τὴ γλυκύτητα τῆς ἁπλότητας
δὲν τὴν ἔχετε καταλάβει.
Ἡ ἁπλότητα ξεκουράζει». Στὴ συνέχεια
ὁ γέροντας ἀναφέρεται σὲ ἕναν οἰκογενει-
άρχη, ποὺ ὅλοι, ἕντεκα ψυχὲς, ζοῦσαν σὲ
ἕνα δωμάτιο. «…Ὅμως αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος
ἦταν χαρούμενος καὶ συνέχεια δοξολογοῦσε
τὸν Θεό. Ἔβλεπε κανεὶς στὸ πρόσωπο αὐτοῦ
τοῦ οἰκογενειάρχη ζωγραφισμένη τὴ θεία
Χάρη. Εἶχε μέσα του τὸν Χριστὸ καὶ ἦταν
γεμάτος χαρὰ καὶ τὸ δωμάτιό του γεμάτο

30
ἀπὸ παραδεισένια χαρά. Ἐνῷ αὐτοὶ ποὺ
δὲν ἔχουν μέσα τους τὸν Χριστό, εἶναι γε-
μάτοι ἀπὸ ἄγχος, καὶ δύο ἄνθρωποι νὰ εἶναι
δὲν χωρᾶνε μέσα σὲ ἕντεκα δωμάτια. Ἐνῷ οἱ
ἕντεκα αὐτοὶ ἄνθρωποι μαζὶ μὲ τὸν Χριστό,
χωροῦσαν μέσα σὲ ἕνα δωμάτιο…».
Ὁ ὅσιος Σεραφεὶμ τοῦ Σάρωφ ἀναφέρει:
«Ἡ περιττὴ μέριμνα γιὰ τὰ βιοτικὰ πράγμα-
τα εἶναι γνώρισμα ἀνθρώπου ἄπιστου καὶ
μικρόψυχου. Καὶ εἶναι συμφορά, ἂν φρο-
ντίζουμε οἱ ἴδιοι γιὰ τὸν ἑαυτό μας καὶ δὲν
στηριζόμαστε στὸν Θεό, ποὺ φροντίζει γιά
μας».
Ἂς θυμηθοῦμε τὸν πλούσιο ἐκεῖνο τοῦ
Εὐαγγελίου, ποὺ χαιρόταν γιὰ τὴ σοδειά του
καὶ μονολογοῦσε: «Ψυχή, ἔχεις πολλὰ ἀγαθά,
ποὺ ἀρκοῦν γιὰ χρόνια πολλά, ξεκουράσου,
τρῶγε, πίνε, διασκέδαζε» (Λουκ. 12:19).
Τότε ὁ Θεὸς τοῦ εἶπε: «Ἀνόητε, αὐτὴ τὴ
νύχτα θὰ παραδώσεις τὴ ζωή σου. Αὐτὰ
λοιπὸν ποὺ ἑτοίμασες σὲ ποιὸν θὰ ἀνή-
κουν;» (Λουκ. 12:20). Κι ὁ ἱερὸς Αὐγουστίνος
ὀνομάζει τὸν πλοῦτο δηλητήριο τῆς ἀγάπης,
γιατί φαρμακώνει καὶ θανατώνει τὴν ἀγάπη
στὸν Θεὸ καὶ τὸν συνάνθρωπο.
Ὁ ἄνθρωπος δὲν ἔχει μεγαλύτερο θη-
σαυρὸ σ’ αὐτὸν τὸν κόσμο ἀπὸ τὴν ψυχή
του. Καὶ ἀκριβῶς αὐτὸν τὸν θησαυρὸ εἶναι
τὸ μόνο ποὺ μπορεῖ νὰ σώσει ἀπὸ τὴν κατα-
στροφὴ καὶ τὸν θάνατο.
Ἡ ψυχὴ τοῦ ἀνθρώπου στὰ μάτια τοῦ
Θεοῦ εἶναι τὸ μεγαλύτερο, τὸ πολυτιμότερο
ἀπ’ ὅλον τὸν ὑλικὸ κόσμο, κατὰ τὸν λόγο
τοῦ Χριστοῦ: «Τί γὰρ ὠφελεῖται ἄνθρωπος
ἐὰν τὸν κόσμον ὅλον κερδίσῃ, τὴν δὲ ψυχὴν
αὐτοῦ ζημιωθῇ;» (Ματθ. 16,26).
Ὁ Φώτης Κόντογλου γράφει: «Ὁ ἄνθρω-
πος εἶναι σὲ ὅλα ἀχόρταγος, θέλει ν’ ἀπολά-
ψει πολλά, χωρὶς νὰ μπορεῖ νὰ τὰ προφτάξει
ὅλα. Καὶ βασανίζεται. Ὅποιος ὅμως φτάσει
σὲ μία κατάσταση ποὺ νὰ εὐχαριστιέται μὲ
τὰ λίγα, καὶ νὰ μὴ θέλει πολλά, ἔστω κι ἂν
μπορεῖ νὰ τ’ ἀποχτήσει, ἐκεῖνος λοιπὸν εἶναι
ὁ εὐτυχισμένος. Δὲν τὸ κάνει ἀπὸ οἰκονο-
μία, εἴτε γιατί ἔχει τὴν ἰδέα πὼς τὰ πολλὰ
τὸν βλάφτουνε στὴν ψυχὴ ἢ στὸ σῶμα. Ἀλλὰ
γιατί στὰ λίγα καὶ στὰ ἁπλὰ βρίσκει πιὸ ἁγνὴ
ἱκανοποίηση. Καὶ περισσότερο ἀπ’ ὅλα,
ἐπειδὴ μὲ τὰ ἁπλὰ καὶ μὲ τὰ λίγα δὲν χά-
νει τὸν ἑαυτό του. «Τὶς ἐστι πλούσιος; Ὁ ἐν
ὀλίγῳ ἀναπαυόμενος»…Οἱ ἄνθρωποι δὲν βρί-
σκουνε πουθενὰ ἡσυχία, γιατί ἐπιχειροῦνε
νὰ ζήσουνε χωρὶς τὸν ἑαυτό τους. Τρέχου-
νε ἀπὸ δῶ κι ἀπὸ κεῖ νὰ βροῦνε τὴν εὐτυ-
χία, μὰ εὐτυχία δὲν ὑπάρχει ἔξω ἀπὸ τὸν
ἑαυτό μας. Θέλουμε νὰ εὐχαριστηθοῦμε μὲ
συμπόσια ἀπ’ ὅπου λείπουμε. Ὅποιος ἔχει
χάσει τὸν ἑαυτό του, ἔχει χάσει τὴν εὐτυχία.
Εὐτυχία δὲν εἶναι τὸ ζάλισμα ποὺ δίνουνε οἱ
πολυμέριμνες ἡδονὲς κι ἀπολαύσεις, ἀλλὰ ἡ
εἰρήνη τῆς ψυχῆς καὶ ἡ σιωπηλὴ ἀγαλλίαση
τῆς καρδίας.
Μ’ αὐτὸ τὸ βύθισμα στὸν ἑαυτὸ του βρί-
σκει ὁ ἄνθρωπος τὸν Θεό. Γιὰ τοῦτο εἶπε
ὁ Χριστός: «Οὐκ ἔρχεται ἡ βασιλεία τοῦ
Θεοῦ μετὰ παρατηρήσεως, οὐδὲ ἐροῦσιν
ἰδοὺ ὧδε ἢ ἰδοὺ ἐκεῖ. Ἰδοὺ γὰρ ἡ βασιλεία
τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν». «Μὴν ψάχνετε,
ζαλισμένοι ἄνθρωποι, ἐδῶ κι ἐκεῖ νὰ βρεῖτε
τὴν εὐτυχία. Γιατί ἡ εὐτυχία βρίσκεται μέσα
σας»… Μέγας λόγος, ὅπως ὅλα τὰ θεϊκὰ λό-
για. Μέσα μας εἶναι ὁ θησαυρός. Ἀπ’ ἔξω
εἶναι ξέρακας, κι ἂς μὴ μᾶς ξεγελᾶ ἡ φασα-
ρία καὶ τὰ ψεύτικα πυροτεχνήματα. Ὅποιος
ζεῖ ἐξωτερικά, ζεῖ ψεύτικα. Ὅποιος ζεῖ ἐσω-
τερικά, ζεῖ ἀληθινά. Ξέρω καλὰ τί εἶναι ἡ ζωὴ
ποὺ ζοῦνε οἱ λεγόμενοι κοσμικοὶ ἄνθρωποι,
οἱ ἄνθρωποι ποὺ διασκεδάζουνε, ποὺ ταξι-
δεύουνε, ποὺ ξεγελιοῦνται μὲ λογῆς-λογῆς
θεάματα, μὲ ἀσημαντολογίες, μὲ σκάνδαλα,
μὲ διάφορες ματαιότητες, ποὺ ἀπὸ μακριὰ
φαντάζουνε γιὰ κάποιο πράγμα σπουδαῖο
καὶ ζηλευτό, ἐνῷ σὰν τὰ δεῖ κανένας ἀπὸ
κοντά, ἀπορεῖ γιὰ τὴ φτώχεια ποὺ ἔχουνε
καὶ τὸ πόσο κούφιοι εἶναι οἱ ἄνθρωποι ποὺ
ψευτογελιοῦνται μ’ αὐτὰ τὰ γιατροσόφια
τῆς εὐτυχίας. Ξέρω λοιπὸν καλὰ αὐτὴ τὴ
ζωή, γιατί, ἀναγκαστικά, ἔζησα, κάποιες
φορές, μὲ ἀνθρώπους πλούσιους, ποὺ μὲ
προσκαλούσανε στὰ σπίτια τους, στὶς
ἐπαύλεις τους, στὰ κότερά τους καὶ στὶς
ἄλλες διασκεδάσεις τους. Μελαγχολία μ’

31
ἒπιανε ἀπὸ κείνη τὴν κατάσταση. Ἔβλεπα
δυστυχισμένους ἀνθρώπους, ποὺ κάνανε
τὸν εὐτυχισμένο, κατάδικους ποὺ κάνανε
τὸν ἐλεύθερο. Ἀλλά, ἂν δὲν καταγινόντανε
μὲ τόσες ψεύτικες χαρές, θὰ πέφτανε στὴ
βαρεμάρα, στὴ λεγόμενη ἀνία. Ἢ τὸ ἕνα, ἢ
τὸ ἄλλο. Ἄδειοι ἀπὸ κάθε οὐσία, τρισδυστυ-
χισμένοι. Ἡ ψυχὴ εἶναι ἀνύπαρκτη κι ἀνύ-
παρκτη ἡ εὐτυχία, ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ. Πῶς
νὰ γίνει ψωμί, σὰν δὲν ὑπάρχει προζύμι; Πῶς
νὰ μὴν εἶναι ὅλα ἄνοστα, ἀφοῦ δὲν ὑπάρχει
τὸ ἁλάτι. Ὢ ἐσεῖς ποὺ ἔχετε τὰ πλούτη καὶ
ποὺ μόνο τί λογῆς εἶναι ἡ ἀληθινὴ χαρὰ δὲν
ξέρετε.».
Ὁ π. Χαράλαμπος Παπαδόπουλος ἀνα-
φέρει γιὰ τὴ χαρὰ τοῦ χριστιανοῦ: «Ἡ χαρὰ
καὶ ἡ εἰρήνη εἶναι ταυτόσημα τῆς παρουσίας
τοῦ Θεοῦ.
Στὶς μέρες μας ὑπάρχει δυστυχῶς μία
παραχάραξη καὶ μία παραμόρφωση τοῦ χρι-
στιανικοῦ μηνύματος καὶ τῆς χριστιανικῆς
ζωῆς. Καὶ πολλὲς φορὲς αὐτὴ παρουσιάζεται
στὸ προφὶλ ἑνὸς ἀνθρώπου μελαγχολικοῦ,
μίζερου, ἐσωστρεφοῦς, ποὺ δὲ γελάει, ποὺ
δὲ χαίρεται, ποὺ τὸ σῶμα του ἔχει μία ἀκι-
νησία πτώματος, μὲ μία δυσαρμονία στὶς κι-
νήσεις του καὶ σὲ ὅλη τὴν ὕπαρξή του. Αὐτὸ
δὲν εἶναι χριστιανός. Αὐτὸ δὲν ἔχει ἀναφορὰ
στὸν Χριστό.
Ὁ Θεὸς εἶναι χαρά, εἶναι εὐλογία, εἶναι
ἄνοιγμα, εἶναι πλάτυνση τῆς ὕπαρξης, εἶναι
ἄνοιξη. Ἀνοίγει ὁ ἄνθρωπος, ἔρχεται ἡ χαρὰ
τοῦ Ἁγίου Πνεύματος μέσα του. Τὰ βλέπει
ὅλα λαμπρὰ καὶ χαριτωμένα. Κι ἂς εἶναι δύ-
σκολα κι ἂς εἶναι προβληματικὰ κι ἂς εἶναι
ταλαίπωρος. Ἀλλὰ χαίρεται ποὺ Κάποιος
τὸν ἀγαπάει. Χαίρεται ποὺ Κάποιος δὲν τὸν
ἀφήνει νὰ πάει στὸ μηδέν. Χαίρεται τὴ χαρὰ
τῆς ἀναστάσεως. Χωρὶς νὰ εἶναι ὅλα καλὰ
στὴ ζωή του. Αὐτὴ ἡ ταύτιση τοῦ χριστια-
νοῦ μὲ τὸν κακομοίρη, τοῦ μίζερου, ποὺ ὅλα
τὰ βλέπει ἁμαρτωλά, κακὰ καὶ ἄσχημα, δὲν
ἔχει καμία σχέση μὲ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα αὐτὸ
τὸ πράγμα. Ἂν δοῦμε τὴν εἰκόνα τοῦ ἁγίου
Σεραφεὶμ τοῦ Σαρὼφ, θὰ ἀντικρίσουμε ἕναν
ἄνθρωπο κυρτωμένο, ποὺ τὸ πρῶτο πράγ-
μα ποὺ θὰ ἔρθει στὸ μυαλὸ μας εἶναι ὅτι ὁ
ἄνθρωπος αὐτὸς ὑποφέρει. Κι ὄντως ὑπέ-

32
φερε. Ἀλλὰ, ἂν δοῦμε τὸ πρόσωπό του, θὰ
δοῦμε τὴ χαρὰ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἔλα-
μπε, ἦταν χαρούμενος. Καὶ δὲν ἦταν ὅτι δὲν
ὑπέφερε. Εἶχε τὰ καθημερινὰ βάσανα ποὺ
ἔχουν ὅλοι. Ἀλλὰ ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ
σχέση μὲ τὸν Θεὸ τοῦ ἔφερνε χαρά. Αὐτὸς
εἶναι ὁ χριστιανός».
Τὸ ὀρθόδοξο βίωμα κατὰ βάση εἶναι χα-
ρούμενο καὶ χαροποιό. Ἕνας παλαιός, μεγά-
λος ἀσκητής, ὁ ὅσιος Νεῖλος ἀναφέρει: «Ἡ
χαρὰ καταστρέφει τὴ λύπη, στὶς συμφορὲς
δίνει ὑπομονή, στὶς προσευχὲς χάρη, στοὺς
κόπους καὶ μόχθους εὐφροσύνη, …, στοὺς
πενθοῦντες παρηγοριά, στὶς θλίψεις βοή-
θεια καὶ συνδρομή, στὴν ἀγάπη στολισμὸ
καὶ στὴ μακροθυμία ἐπιβράβευση».
Γὶ αὐτὸ εἶχε δίκιο ὁ γέροντας Παΐσιος
ὅταν πολὺ ὡραῖα ἔλεγε: «ἔχω μία ζυγαριὰ καὶ
ἀπὸ τὴ μία μεριὰ βάζω ὅλες τὶς χαρὲς τοῦ
κόσμου καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη βάζω τὴ μισὴ χαρά
μου, καὶ ἡ ζυγαριὰ γέρνει πρὸς τὰ μένα!».
Εἶναι δυστυχισμένος ὅποιος δὲν γνωρίζει τὸν
Θεὸ κι ἂς ἔχει ὅλα τὰ πλούτη καὶ τὶς δόξες
τοῦ κόσμου. Τὰ μικρὰ παιδιὰ χαίρονται μὲ
ἕνα αὐτοκινητάκι πιὸ πολὺ ἀπὸ ὅ,τι ὁ πα-
τέρας τους, ὅταν ἀγοράζει μερσεντές. Ἂν
ρωτήσεις ἕνα κοριτσάκι: «Τί θέλεις, ἕνα κου-
κλάκι ἢ μία πολυκατοικία;» νὰ δεῖς, θὰ σοῦ
ἀπαντήσει: «Ἕνα κουκλάκι». Καὶ τελικὰ τὰ
μικρὰ παιδιὰ γνωρίζουν τὴ ματαιότητα τοῦ
κόσμου.
Ὅσο λιγότε-
ρες ἀνάγκες ἔχει
ἕνας ἄνθρωπος,
τόσο πιὸ ἐλεύ-
θερος εἶναι. Λέει
ὁ ἅγιος Ἰωάννης
ὁ Χρυσόστομος
«Αὐτὸ πρὸ πάντων
εἶναι πλοῦτος, τὸ
νὰ μὴν ἔχει κα-
νεὶς ἀνάγκη ἀπὸ
πλοῦτο. Γιατί τὸ
χαρακτηριστικό
τοῦ πλουσίου δὲν
εἶναι νὰ κατέχει
πολλά, ἀλλὰ νὰ
μὴν ἔχει ἀνάγκη
ἀπὸ πολλά».
Μαυρίζει ἡ
ψυχή μας ἀπὸ τὴ
γενικότερη κατά-
σταση ποὺ ἐπι-
κρατεῖ, γιατί δὲν
ἔχουμε τὴν ἐλπίδα μας στὴν πρόνοια τοῦ
Θεοῦ. Τὸ θέμα μας εἶναι πῶς μποροῦμε, ἂν
θελήσουμε, νὰ ξεφύγουμε. Νὰ ξεφύγουμε
ὄχι ἀπὸ τὴν ὑλικὴ δυσκολία, ἀλλὰ νὰ βροῦμε
τὴν πραγματικὴ ψυχικὴ δύναμη νὰ στα-
θοῦμε στὰ πόδια μας, δίνοντας ἐλπίδα καὶ
φῶς στὴ ζωή μας. Καὶ τὸ Φῶς καὶ ἡ Ζωὴ εἶναι
ὁ Χριστός. Λεγόμαστε χριστιανοὶ χωρὶς στὴν
οὐσία νὰ ζοῦμε χριστιανικά. Ὁ Χριστὸς ἔκα-
νε τομὴ στὴν ἱστορία ὄχι μὲ τὴν ἠθική του
διδασκαλία, ἀλλὰ μὲ τὶς δύο ἀλήθειες ποὺ
μᾶς ἔδειξε μὲ τὴ ζωή Του καὶ τὸ κήρυγμά

33
Του. Τὴν Ἀνάσταση καὶ τὴν Ἀγάπη. Μὲ τὴν
Ἀνάστασή Του ἔδωσε λύση στὸ μεγαλύτερο
αἴνιγμα καὶ πρόβλημα τοῦ ἀνθρώπου.
Λέει ὁ ἅγιος Πορφύριος ὁ Καυσοκαλυ-
βίτης: «Ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ χαρά, τὸ φῶς
τὸ ἀληθινό, ἡ εὐτυχία. Ὁ Χριστὸς εἶναι
ἡ ἐλπίδα μας. Ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ πᾶν.
Αὐτὸς εἶναι ἡ ἀγάπη μας. Ἀπὸ κεῖ πηγά-
ζει ἡ χαρά. Ἡ χαρὰ εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Χρι-
στός. Εἶναι μία χαρά, ποὺ σὲ κάνει ἄλλον
ἄνθρωπο. Ὅσο μπορεῖτε νὰ νηστεύετε,
ὅσες μετάνοιες μπορεῖτε νὰ κάνετε, ὅσες
ἀγρυπνίες θέλετε ν’ ἀπολαμβάνετε, ἀλλὰ
νὰ εἶστε χαρούμενοι. Νὰ ἔχετε τὴ χαρὰ
τοῦ Χριστοῦ. Εἶναι ἡ χαρὰ ποὺ διαρκεῖ
αἰώνια, ποὺ ἔχει αἰώνια εὐφροσύνη. Αὐτὸ
θέλει πιὸ πολὺ ὁ Χριστός, νὰ μᾶς γεμίζει
ἀπὸ χαρά, διότι εἶναι ἡ πηγὴ τῆς χαρᾶς.
Ὁ Χριστὸς εἶναι ἡ ζωή, ἡ πηγὴ τῆς ζωῆς,
ἡ πηγὴ τῆς χαρᾶς, ἡ πηγὴ τοῦ φωτὸς τοῦ
ἀληθινοῦ, τὸ πᾶν».
Φαίνεται ὅμως ὅτι ἡ χαρὰ σήμερα εἶναι
δυσεύρετη. Φυσιολογικά, ἀφοῦ, ὅπως
ἔχουμε φτιάξει τὴ ζωή μας καὶ τὴν κοινω-
νία μας, λείπει ἡ χαρά, γιατί ἀπὸ τὴ ζωὴ
μας λείπει ὁ Χριστός, ἡ πηγὴ τῆς χαρᾶς.
Ἡ εὐτυχία κι ἡ χαρὰ δὲν βρίσκεται στὶς
κοσμικὲς διασκεδάσεις καὶ τὸ χρῆμα, εἶναι
ὑπόθεση ἐσωτερική, εἶναι θέμα πνευμα-
τικῆς ἀναζητήσεως. Ὅσο ὅμως περισσότε-
ρο ἀπομακρυνόμαστε ἀπὸ τὸν Θεό, τόσο
περισσότερο γινόμαστε δυστυχισμένοι, κι
ὅλα καὶ ὅλοι μᾶς φταῖνε: οἱ ἄλλοι, ἡ κοινω-
νία, τὸ σύστημα, ὁ Θεός. Ἐνῷ ἡ λύση τοῦ
προβλήματος εἶναι ἁπλή, ὅπως μᾶς λέει
ὁ ψαλμωδός: ”ἀνάθεσε στὸν Κύριον τὴν
ὁδόν σου, ἔλπιζε σὲ Αὐτόν, βρὲς ἀνάπαυ-
ση στὸν Κύριο” (Ψαλμ. 37, 5-7).
Μελετώντας τὸν Λόγο τοῦ Θεοῦ, ζώ-
ντας κοντὰ στὸν Χριστό, συμμετέχοντας
στὴ μυστηριακὴ καὶ λατρευτικὴ ζωὴ τῆς
Ἐκκλησίας, πραγματικὰ θὰ βροῦμε χαρὰ
καὶ γαλήνη, ἡ ταραγμένη ψυχὴ θὰ ἀνα-
παυθεῖ καὶ θὰ εἰρηνεύσει, καὶ τότε θὰ μπο-
ροῦμε νὰ ἀντιμετωπίζουμε τὰ πράγματα
μὲ ἠρεμία καὶ χαμόγελο, ἔστω κι ἂν ἔχουμε
προβλήματα καὶ στενοχώριες. Ἡ ἀληθινὴ
χαρὰ δίνει μία ἐσωτερικὴ πληροφόρηση
καὶ βεβαιότητα, ποὺ τὴν κάνει μόνιμη καὶ
ἀναφαίρετη ἀπὸ τὴν καρδιὰ τοῦ ἀνθρώ-
που, παρὰ τὶς ἐξωτερικὲς ἀντιξοότητες. Ὁ
Πασκὰλ τὸ λέει ξεκάθαρα: «Κανένας δὲν
εἶναι πιὸ χαρούμενος ἀπὸ τὸν πραγματικὸ
χριστιανό».
Εὔχομαι ὅλοι νὰ κάνουμε τὸν καλὸ ἀγώ-
να, γιὰ νὰ βροῦμε τὴν ἀληθινὴ χαρὰ στὸ
πρόσωπο τοῦ ζωοδότη Κυρίου μας Ἰησοῦ
Χριστοῦ. Ἀμήν.
Ἐπιλογὴ ἀποσπασμάτων:
Ἰωάννης Καραθανάσης
Ἀποσπάσματα ἀπομαγνητοφωνημένης ὁμιλίας
γέροντα Μακαρίου τοῦ Ἱεροῦ Χιλανδαρινοῦ Κελ-
λίου Γέννησης τῆς Θεοτόκου, Μαρουδά http://
evaggelismostheotokou.gr/?p=33374
Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου Λόγοι Α, Μὲ πόνο
καὶ ἀγάπη γιὰ τὸ σύγχρονο ἄνθρωπο
Ἡ φωνὴ τῶν Πατέρων, Τόμος Α, Ἱερὰ Μονὴ Παρα-
κλήτου, Ὠρωπὸς Ἀττικῆς 2004, Ὁσίου Σεραφεὶμ
τοῦ Σάρωφ – σταχυολογήματα
Πῶς θὰ σωθοῦμε, Ἱερὰ Μονὴ Παρακλήτου,
Ὠρωπὸς Ἀττικῆς 2009
Δρόμος δίχως Θεὸ δὲν ἀντέχεται, Ἁγίου Νικολάου
Βελιμίροβιτς, Ἐκδόσεις ἐν πλῷ 2011
Μοναχοῦ Μωυσέως Ἁγιορείτου, Παθοκτονία,
Ἐκδόσεις ἐν πλῷ 2011
Ἀρχιμανδρίτη Κύριλλου Κεφαλόπουλου, Γιὰ μία
ὄμορφη ζωὴ μὲ τὸ Χριστό, www.enromiosini.gr
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Εἰς Α’ Τιμ., ὁμιλ.
ΙΑ’, 2, ΕΠΕ 23, 298-300 – MG 62, 555-556
Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος, Εἰς Ψαλμ. ΡΙΑ’, 2,
ΕΠΕ 6, 436 – MG 55, 293
Φώτης Κόντογλου – Μυστικὰ ἄνθη
Χαρά, χριστιανικὲς ἐντολές, π. Χαράλαμπος Πα-
παδόπουλος http://plibyos.blogspot.gr/
Ἡ χαρὰ ἡ ἀληθινὴ – μοναχὸς Μωυσῆς Ἁγιορεί-
της, ἐφημερίδα Μακεδονία
Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Βίος καὶ
λόγοι, Ἱερὰ Μονὴ Χρυσοπηγῆς, Χανιὰ 2003

34
Ὅσο ὑπάρχουν ἄνθρωποι
Ε
ἶχαἐπιβιβα-
στεῖ λοιπὸν
στὸν προα-
στιακὸ μὲ κάποιους
φίλους, στὸν δρόμο
τῆς ἐπιστροφῆς,
μετὰ ἀπὸ μία ὄμορ-
φη μέρα. Τὰ ἐκδο-
τήρια εἰσιτηρίων
εἶχαν κλείσει ἀπὸ
ὥρα. Κάποιοι ἀπὸ
ἐμᾶς εἴχαμε εἰσι-
τήριο μὲ ἐπιστρο-
φή, κάποιοι ἄλλοι
ὄχι. Ἀνεβαίνουμε
λοιπὸν στὸ βαγο-
νάκι μας, περνάει ὁ εἰσπράκτορας καὶ μᾶς
ἐπικυρώνει τὰ εἰσιτήρια.
Ἔβγαλε καὶ στὴ φίλη μας ποὺ δὲν εἶχε καὶ
παράλληλα πιάνουμε τὴν κουβέντα μαζί του.
Δίπλα μας ὁ νεαρὸς ποὺ μᾶς καθησύχασε στὸν
σταθμὸ πὼς μποροῦμε νὰ βγάλουμε εἰσιτήριο
καὶ μὲς στὸν προαστιακὸ (γιατί εἴχαμε κάπως
ἀνησυχήσει). Ἀθλητής. Ὁ ἐλεγκτὴς γυρίζει καὶ
μᾶς λέει: «Καλὸ παιδί, κάθε μέρα τὸν βλέπω.
Κρίμα δὲν εἶναι γιὰ 1,5 στάση νὰ πληρώνει κάθε
μέρα εἰσιτήριο;». Κι ἔτσι δὲν τοῦ «ἔκοψε». Ἐμεῖς
σπεύσαμε νὰ τοῦ δείξουμε τὸ φοιτητικό μας
πάσο, γιὰ νὰ σιγουρευτεῖ πὼς δικαιολογημένα
βγάλαμε μειωμένο εἰσιτήριο. Μοῦ λέει: «Κορίτσι
μου, αὐτοὺς ποὺ δὲν ἔχουν πάσο τοὺς κατα-
λαβαίνω. Ποτὲ κάποιος ποὺ δὲν ἔχει μαζί του
πάσο, δὲν θὰ μὲ ρωτήσει ἂν θέλω νὰ τὸ δῶ.»
Ἐμεῖς τοῦ ἀνταπαντᾶμε πὼς μπορεῖ κάποιος
νὰ μπλοφάρει καὶ ἀποκρίνεται πὼς τὴν μπλό-
φα τὴ μυρίζεται πιὰ ἀπὸ μακριά. Σκέφτομαι…
Τί δουλειὰ κι αὐτή…! Καθημερινὰ νὰ παίζεις
τὸν ψυχολόγο καὶ τὸν ἀστυνό-
μο σὲ τόσους ἀνθρώπους! Λίγο
ἀργότερα ὁ χαριτωμένος κύριος
ἐπιστρέφει, ὅπως πάντα μὲ χαμό-
γελο! Γυρίζει καὶ μᾶς λέει: «Μόλις
εἶδα ἕναν κύριο ποὺ μὲ συγκίνησε»!
Καὶ μᾶς ἀφηγεῖται: «Πῆγα νὰ κάνω
τὸν προβλεπόμενο ἔλεγχο καὶ στὰ
ὑπόλοιπα βαγόνια καὶ ἕνας κύριος
μοῦ δείχνει ἓνα χαρτὶ ποὺ τοῦ ἐπι-
τρέπει 4 δωρεὰν μετακινήσεις καὶ
τοῦ λέω: «γιατί μοῦ τὸ δίνετε αὐτό
γιὰ μία τόσο κοντινὴ διαδρομὴ ἀπὸ
Κατερίνη-Θεσσαλονίκη;» Γυρίζει
καὶ μᾶς λέει: «Ὁ ἄνθρωπος αὐτὸς
θὰ μποροῦσε νὰ τὸ χρησιμοποιήσει
σὲ κάποια μακρύτερη διαδρομή, θὰ μποροῦσε
νὰ διασχίσει ὅλη τὴν Ἑλλάδα, νὰ πάει ἀπὸ τὴν
Ἀλεξανδρούπολη ὡς τὴν Ἀθήνα, κι αὐτὸς θέλει
νὰ ταξιδέψει ἀπὸ τὴν Κατερίνη ὡς τὴ Θεσσα-
λονίκη»! καὶ συνεχίζει φανερὰ συγκινημένος:
«ὁ κύριος αὐτός μοῦ εἶπε πὼς ἡ γυναίκα του
ἔπαθε ἐγκεφαλικὸ καὶ πάει νὰ τὴ δεῖ στὴ Θεσ-
σαλονίκη καὶ πρέπει νὰ ξαναγυρίσει πίσω καὶ
αὔριο νὰ ξαναπάει, γι’ αὐτὸ καὶ ἤθελε νὰ χρη-
σιμοποιήσει τὶς δωρεὰν διαδρομές του». Ἐμεῖς
εἴχαμε παγώσει, δὲν περιμέναμε τέτοια ἐξέλιξη
στὴ μικρὴ ἱστοριούλα μας. Καὶ τὸ ἀποκορύφω-
μα; Τὰ λόγια τοῦ ἐλεγκτῆ ποὺ ἀκόμα ἠχοῦν στ’
αὐτιά μου: «Δὲν τοῦ ἀκύρωσα τὸ εἰσιτήριο»,
καὶ συνέχισε λέγοντας στὸν ἐπιβάτη: «Αὔριο τὸ
μεσημέρι καὶ τὸ βράδυ ποὺ θὰ εἶμαι πάλι ἐγὼ
στὸν προαστιακὸ ἔλα πάλι τὴν ἴδια ὥρα, γιὰ νὰ
πᾶς δωρεὰν νὰ ἐπισκεφτεῖς τὴ γυναίκα σου»!
Εἶναι νὰ ἀπογοητεύεται κανεὶς καὶ νὰ με-
ριάζει ὅσο ὑπάρχουν τέτοιοι ἄνθρωποι;

35
Ἰωάννου Φρουδαράκη
Ε
ἶναι λίγες οἱ λέξεις γιά νά περιγράψεις
ἐτούτη τήν γυναὶκα.
Δυό λόγια θά πῶ γιά μνημόσυνο.
Ὁ πρῶτος γιός της γενήθηκε ἀνάπηρος.
Εἶχε πόδια ἀτροφικά καί ὅλη του τή ζωή τή ζεῖ
σέ μιά καρέκλα ἤ στό κρεβάτι πού βρίσκεται
ἀκριβῶς δίπλα του.
Ἡ κ. Δέσποινα τόν διακονοῦσε μόνη της,
ἐπειδή δέν ἤθελε νά τόν ἀφήσει σέ ἵδρυμα.
Ἑξήντα πέντε χρόνια δέν βγῆκε ἀπό τό φτωχικό
της. Τό ἀπέριτο σπιτάκι της ἤτανε ὁ Παράδει-
σος ὁλόκληρης τῆς γειτονιᾶς.
Κάποτε καί ἡ κ. Δέσποινα ἀνήμπορη κι
ἐκείνη ἔβαλε τό κρεββάτι της δίπλα στόν γιό
της. Σάν ξαπλώνανε τά κεφάλια τους σχεδόν
ἀκουμπούσανε.
Πρίν λίγο καιρό μοῦ εἶπε ἐτούτη τήν κουβέ-
ντα συγκινημένη.
«Γιέ μου, μιά ζωή διακονοῦσα τόν γιό μου
καί τώρα μέ ἀξίωσε ὁ Θεός καί τόν ἔχω συντρο-
φιά. Κάθε βράδυ μοῦ χαϊδεύει μέ τό χέρι του τό
κεφάλι μου. Ποιός ἄλλος ἔχει τέτοια χάρη;
Δόξα σοι ὁ Θεός.»
Ὁ γιός της, χαριτωμένος καί αὐτός, κάποτε
μοῦ εἶπε ἐτούτο τόν ἀπίστευτο λόγο...
«Εἶμαι πολύ εὐχαριστημένος ἀπό τή ζωή
μου, ἀδερφέ.
Ποτέ δέν περπάτησα καί ἔτσι ὁ Θεός δέν
μοῦ στέρησε τίποτα στή ζωή μου.»
Τό δωμάτιο τῆς κ. Δέσποινας ἤτανε γιά μένα
καί γιά πολλούς ἄλλους τόπος ἀναπαύσεως,
γαλήνης, καταφύγιο, άληθινό σχολεῖο, ἕνα
πραγματικό νοσοκομεῖο γιά ὅλες τίς ἀρρώστι-
ες τῆς ζωῆς.
Κοιμήθηκε τή Β’ Κυριακή τῶν Νηστειῶν,
σέ ἡλικία 98 ἑτῶν.
Αἰωνία της ἡ μνήμη.
Μικρὸ Συναξάρι

36
Ἀφιέρωμα
Ὁδοιπορικό
Τετάρτη, 23 Ἰουλίου 2014
Συνάντηση «ἐπὶ τῶν ὑδάτων» στὸ λιμάνι
τῆς Ἡγουμενίτσας. Ὅλοι οἱ Ρωμνιοὶ – γνω-
στοὶ καὶ ἄγνωστοι μεταξὺ μας- μὲ ἕνα ξεχω-
ριστὸ κέφι καὶ ὄρεξη ξεκινᾶμε γιὰ τὴν Κάτω
Ἰταλία. Οἱ πρῶτες στιγμὲς ἀμηχανίας λύνο-
νται μὲ παιχνίδι καὶ πειράγματα βόρειοελ-
λαδιτῶν καὶ νοτιοελλαδιτῶν!
Πέμπτη, 24 Ἰουλίου 2014
Τοπικὴ ὥρα 10:00 – Ἄφιξη στὸ Μπάρι
καὶ ἡ ἐκδρομὴ ξεκινᾶ! Ἐκεῖ μᾶς περιμένει
ὁ κος Γιάννης. Ξεχωρίζει δίπλα του μία φι-
γούρα χαμογελαστὴ μὲ χέρια ἀνοιχτά, σὰν
προσπάθεια νὰ μᾶς ἀγκαλιάσει ὅλους μαζί.
Εἶναι ὁ πατὴρ Ἰωάννης, ποὺ θὰ μᾶς συντρο-
φεύσει καὶ θὰ μᾶς ξεναγήσει στὴν ἐκδρομή.
Ἀπὸ τὴν πρώτη στιγμὴ καταλάβαμε ὅτι ἡ
παρουσία του θὰ εἶναι πολὺ ζωντανή!
1η στάση: Στὸν Panortodox ναό, ὅπως
τὸν ὀνόμασε ὁ π. Ἰωάννης, τοῦ Ἁγίου Νικο-
λάου. Στὸν καθολικὸ ναὸ γάμος, στὸν ὀρθό-
δοξο, κάτω, Ρώσικη θεία λειτουργία.
2η στάση: Μπρίντιζι.
Πρῶτα στὴν ὀρθόδοξη ἐκκλησία τοῦ Ἁγί-
ου Νικολάου. Ἡ πρώτη φορὰ ποὺ γέμισε μὲ
τόσο κόσμο ἡ ἐκκλησία (καὶ χαρὰ ἄραγε;).
Φτιάχτηκε μὲ τὴ βοήθεια τῆς Ρωσίας καὶ
εἶναι ἀπὸ τὶς ἐλάχιστες ποὺ θεμελιώθηκαν
ὀρθόδοξες. Στὴ συνέχεια περιηγηθήκαμε
στὴν πόλη καὶ στὸ λιμάνι – ποὺ ἀπὸ τὸ 264
π.Χ. ἀποτελεῖ σημαντικὸ ναυτικὸ κέντρο-
καὶ εἴδαμε τὴν κολώνα, σῆμα κατατεθὲν τοῦ
δήμου. Σ’ αὐτὴ τὴν πρώτη κοινή μας βόλτα
στὸ λιμάνι, οἱ ἁπανταχοῦ Ρωμνιοὶ ἑνωθήκα-
με σὰν μία παρέα ποὺ γνωριζόμασταν ἀπὸ
ΡωμΝιοὶ
Ἀφιέρωμα

37
Οἱ ΡωμΝιοὶ στήν Ἑλληνόφωνη Καλαβρία
χρόνια. Καὶ φυσικὰ τὸ «γιορτάσαμε» μὲ το-
πικὸ παγωτό. Τὸ βράδυ θὰ ἀκολουθοῦσε ἕνα
ὄμορφο, αὐθόρμητο ἑλληνικὸ γλέντι σὲ μία
ἄκρως ἰταλικὴ πιτσαρία στὸ Λέτσε.
Παρασκευή, 25 Ἰουλίου 2014
1η στάση: Ὀτράντο
Μετὰ ἀπὸ ἕνα εὔθυμο ξύπνημα καὶ πρω-
ινὸ ξεκινᾶμε γιὰ τὸ Ὀτράντο. Τὸ πιὸ κοντινὸ
σημεῖο τῆς Ἰταλίας μὲ τὴν Ἑλλάδα καὶ σημα-
ντικότατο λιμάνι ἐπὶ Βυζαντίου. Τὰ σοκάκια
τῆς πόλης γραφικὰ καὶ πανέμορφα. Ἡ θέα
στὴ θάλασσα μαγευτικὴ κι ἕνας οὐρανὸς γε-
λαστὸς καὶ ὁλοφώτεινος! Τὰ ἐρείπια σπιτιῶν
ἀπὸ τὴ Μυκηναϊκὴ ἐποχή, τὰ Βυζαντινὰ τεί-
χη, εἶναι ἀδιάψευστοι μάρτυρες τοῦ Ἑλλη-
νικοῦ στοιχείου. Στην Chiesa di san Ρietro,
βυζαντινὴ ἐκκλησία τοῦ 8ου αἰώνα, μᾶς
ξάφνιασαν οἱ ἀραβικὲς ἐπιγραφὲς στὶς ἁγιο-
γραφίες. Ὁ π. Ἰωάννης μᾶς εἶπε ὅτι αὐτὸ
γινόταν γιὰ προστασία ἀπὸ τοὺς Ἄραβες
εἰσβολεῖς. Ἂν ἔριχνες μία ματιὰ ἀπὸ ψηλὰ
στὴ βόλτα μας στὰ σοκάκια τοῦ Ὀτράντο,
θὰ ἔβλεπες ἕνα ὄμορφο πολύχρωμο σινάφι
καὶ θὰ ἄκουγες γέλια ἀνακατεμένα μὲ κου-
βέντες! Δὲν ἔλειπαν βέβαια καὶ τὰ προστάγ-
ματα περὶ ταχείας ἀναχώρησης!
2η στάση: Χωριὸ Καλημέρα
Ἂν καὶ ταλαιπωρηθήκαμε μέχρι νὰ τὸ
βροῦμε, μᾶς ἀντάμειψε τὸ καλωσόρισμά
του: Μία στήλη ποὺ ἔγραφε στὰ γκρεκάνικα
«ξένος δὲν εἶσαι ἐδῶ στὴν Καλημέρα». Ἐκεῖ
καὶ ἕνα ἀρχαῖο γλυπτὸ (ρόδακας) δωρισμένο
ἀπὸ τὸν δῆμο Ἁμαρουσίου μὲ τὸν ὁποῖο ἔχει
ἀδελφοποιηθεῖ τὸ χωριό. Ὁ κ. Παλαμᾶς μᾶς
ξενάγησε στὸ λαογραφικὸ μουσεῖο.
3η στάση: Στερνατία.
Ἀποικία ἀπὸ τὸν 8ο αἰώνα π.Χ. μὲ τὸν
στήν Ἑλληνόφωνη Καλαβρία
Ταξίδι

38
ἀποικισμό. Ἐκεῖ ἐπισκεφτήκαμε τὸ παλιὸ
ἐλαιοτριβεῖο καὶ στὴ συνέχεια τὸν σύλλογο
«Chorama», δηλαδὴ « Ἡ χώρα μας».
Εἴχαμε μία ἁπλή, πλὴν ζεστὴ ὑποδοχὴ
ἀπὸ τὸν πρόεδρο κ. Ἰντίνο. Ἐκεῖ ἀκούσαμε
γκρεκάνικα ποιήματα. Ὁ κύριος Μαστροη-
λία, (δηλαδὴ Μαστροηλίας) μᾶς εἶπε πὼς
«Στὸ σπίτι μας μιλούσαμε μόνο τὴ γλώσσα
μας, μόνο γκρίκο». Τώρα ὅμως αὐτὴ ἡ διάλε-
κτος τείνει νὰ ἐκλείψει. ‘’Ποιὸς φταίει ἄραγε
γι’ αὐτό;’’ ἀναρωτήθηκα, καὶ μοῦ ἦρθε στὸν
νοῦ μία φράση ἀπὸ ἕνα ποίημα τοῦ Ἐλύτη
« Τὴ γλώσσα μοῦ ἒδωσαν ἑλληνική (…) μο-
νάχη ἔγνοια ἡ γλώσσα μου στὶς ἀμμουδιὲς
τοῦ Ὁμήρου».
Τὸ βράδυ σμίξαμε σ’ ἕνα κτῆμα παρέες
παρέες. Δὲν ξεχώριζες τῆς Ἀθήνας ἀπὸ τῆς
Λάρισας. Εἴχαμε γίνει μία ὁμάδα!
Σάββατο, 26 Ἰουλίου 2014
Ἀναχωροῦμε ἀπὸ τὸ Λέτσε καὶ ἀφήνουμε
τὴν περιοχὴ τῆς Ἀπουλίας μὲ κατεύθυνση
τὴν Καλαβρία.
1η στάση: Ἀρχαιολογικὸς χῶρος
τοῦ Μεγαπόντο.
Ἐδῶ χτυπάει ἡ καρδιὰ τῆς Μεγάλης Ἑλλά-
δας. Εἶναι μαζὶ μὲ τὸ Τάραντα ἀπὸ τὶς ση-
μαντικότερες πόλεις τῆς ἀρχαιότητας. Μετὰ
τῆς καθιερωμένες, πλέον, ὁμαδικὲς φωτογρα-
φίες στὸν ναὸ τῆς Ἥρας, ξεκινᾶμε μία πο-
ρεία- ποὺ θὰ κρατήσει πολὺ- μὲ προορισμὸ
τὸ Μέλιτο τῆς Καλαβρίας. Στὴ διαδρομὴ τὸ
παιχνίδι, τὸ τραγούδι καὶ ἡ κουβέντα ἔδι-
ναν κι ἔπαιρναν. Δὲν ἔλειψαν φυσικὰ καὶ οἱ
ἀπαραίτητες στάσης γιὰ δοκιμή… τοπικῶν
προϊόντων! Στὴ διαδρομὴ ἡ ξενάγηση τόσο
ἀπὸ τὸν κ. Γιάννη ὅσο καὶ ἀπὸ τὸν π. Ἰωάννη
μᾶς ἔδωσαν τὶς ἀπαραίτητες πληροφορίες.
Τὸ Μεγαπόντο ἦταν σημαντικὴ πόλη ἐπὶ
Βυζαντίου καὶ εἶχε σπουδαῖα μοναστήρια,
κυρίως στὴν περιοχὴ τῆς Βασιλικάντας.
Τὸ βράδυ βρεθήκαμε στὸ ἑλληνόφωνο χω-
ριὸ Bova Marina, ὅπου δειπνήσαμε στὸν ἦχο
κατωιταλιάνικων τραγουδιῶν. Γυρνώντας στὸ
λεωφορεῖο μας, μία κυρία ποὺ ἅπλωνε τὰ
ροῦχα της ἄκουσε τὴν πιὸ περίεργη καντάδα
ποὺ θὰ μποροῦσε νὰ φανταστεῖ!
Κυριακή, 27 Ἰουλίου 2014
Μιὰ στάση – σταθμός, μιὰ συνάντηση
ἐμπειρία ζωῆς.
Ἐκκλησιαστήκαμε στὸ μοναστήρι τῆς
Σεμινάρα, ἀφιερωμένο στὸν Ἅγιο Ἠλία τὸν
Σικελιώτη καὶ στὸν Ἃγιο Φιλάρετο τὸν Κη-
πουρό. Ἡ ζέστη δὲν μᾶς ἐπηρέασε. Ἡ ζέ-
στη τῆς καρδιᾶς τῆς μοναχῆς Στεφανίας μᾶς
κατέκαψε. Μᾶς ἀγκάλιασε σὰν ἀδέρφια καὶ
Ἀφιέρωμα

39
μᾶς μίλησε μὲ περίσσια ἀγάπη. Ἂν καὶ Σέρ-
βα στὴν καταγωγὴ, ἡ ψυχὴ της ἀνάβλυζε
Ἑλλάδα. Ἑλλάδα αὐθεντικὴ καὶ ἡρωική.
Μετὰ τὴν ὄμορφη κουβέντα «ἄρχισαν τὰ
ὄργανα» καὶ ἑλληνικὰ παραδοσιακὰ τραγού-
δια ἀκούστηκαν στὸ χωριὸ τοῦ Βαρλαάμ,
κέντρο τῆς Ἰταλικῆς μαφίας!
Ξεκινήσαμε μὲ λύπη γιὰ τὸν ἀποχωρισμὸ,
ἀλλὰ καὶ μὲ ὑποσχέσεις γιὰ ἀντάμωση.
Διασχίσαμε τὸ Ἄσπρο Μόντε.
1η στάση: στὸ βυζαντινὸ χωριὸ Στίλο
καὶ στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Νικολάου.
2η στάση: ἀφοῦ περάσαμε τὰ βουνὰ
τῶν μοναχῶν φτάσαμε στὴ μονὴ τοῦ Ἁγίου
Ἰωάννου τοῦ θεριστῆ στὸ Μπιβόντσι.
Καὶ κάπως ἔτσι ἦρθε καὶ τὸ τελευταῖο
μας βράδυ στὴν Ἰταλία. Μὲ τὰ φῶτα τῆς Σι-
κελίας γιὰ φόντο καὶ τὸν ἦχο τῆς θάλασσας
ἀνακατεμένο μὲ μουσικὲς καὶ φωνὲς τῶν ντό-
πιων μοιραστήκαμε ἐντυπώσεις καὶ κάναμε
σχέδια γιὰ τὶς ἑπόμενες ἐκδρομές.
Δευτέρα, 28 Ἰουλίου 2014
Τελικὰ ὁ Πενταδάχτυλος δὲν εἶναι μόνο
βουνὸ τῆς Κύπρου. Ἔχει καὶ ἡ Καλαβρία
τὸν δικό της. Ἕνα χωριὸ γραφικό, τὸ ὁποῖο,
ὅμως, ἐρημώθηκε λόγῳ ἔλλειψης νεροῦ.
Ἀφοῦ περιηγηθήκαμε στὰ σοκάκια του καὶ
κάναμε ἔντονη τὴν παρουσία μας μὲ τὶς φω-
νές μας, μπήκαμε στὸ λεωφορεῖο καὶ πήραμε
τὸν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς…
Μπαίνοντας στὸ πλοῖο σχηματίσαμε ἕνα
μεγάλο κύκλο, προσπαθήσαμε νὰ χωρέσου-
με ὅλοι ἐκεῖ. Διασκεδάσαμε, τραγουδήσαμε,
μοιραστήκαμε τὶς ἐμπειρίες μας καὶ… πή-
ραμε κι ἕναν ὑπνάκο! Χωριστήκαμε καὶ πάλι
στὸ λιμάνι ποὺ μᾶς ἕνωσε. Καὶ εὐχηθήκαμε
νὰ ἀνταμώσουμε καὶ πάλι. Ἀπὸ αὐτὴν τὴν
ἐκδρομὴ αὐτὸ ποὺ θέλω νὰ κρατήσω εἶναι ἡ
μορφὴ τῆς μοναχῆς. Εἶναι τὸ καλωσόρισμα
στὸ καλημέρα, εἶναι τὰ μνημεῖα ποὺ μαρτυ-
ροῦν Ἑλλάδα. Εἶναι ἡ ὄμορφη παρέα μὲ τὴ
ζεστὴ καρδιὰ καὶ τὸ μεγάλο κέφι. Θέλω νὰ
σβήσω ἢ μᾶλλον θέλω νὰ ἀλλάξω τὸ ὅτι αὐτὴ
ἡ λαμπρὴ Ἑλλάδα, ποὺ ὑπῆρχε κάποτε ἐκεῖ,
ἀργοσβήνει… Ἀρρωστημένη ἀπὸ τὴν αἰώνια
πανάκεια τῆς Ἑλλάδας, ποὺ εἶναι ἡ προβολὴ
τοῦ «ἐγώ». Θυμηθεῖτε καὶ τὰ λόγια τοῦ Μα-
κρυγιάννη. Νὰ εἴμαστε «στὸ ἐμεῖς καὶ ὄχι
στὸ ἐγώ»…
Ἀφημένη ἀπὸ τὶς ἐδῶ ἀρχές…
Θέλω νὰ ξαναζωντανέψει ἡ ἑλληνικὴ
ψυχὴ στοὺς «γκρεκάνους». Μιὰ ψυχὴ ποὺ
νὰ ‘ναι σὰν τοῦ π. Ἰωάννη. Θερμὴ καὶ ἁπλή.
Γεμάτη ἀγάπη γιὰ τὴν Ἑλλάδα καὶ τὸν
ἄνθρωπο.

40
Τ
ὸ φαινόμενο τῆς ἐγκατάστασης ἑλλη-
νικῶν πληθυσμῶν στὴ Δύση, καὶ συ-
γκεκριμένα σὲ Νότιο Ἰταλία καὶ Σικε-
λία, ξεκινᾶ τὸν 8ο αἰώνα π.X. κατὰ τὴν περίοδο
τοῦ Β΄ Ἑλληνικοῦ ἀποικισμοῦ. Οἱ Συρακοῦσες,
πόλη ποὺ ἀργότερα ἡ ἱστορική της διαδρομὴ
θὰ ἀποτελέσει τὸν καταλύτη στὶς ἐξελίξεις γιὰ
τὴν κυριαρχία στὴ νῆσο τῆς Σικελίας καὶ στὴν
εὐρύτερη θαλάσσια περιοχή, ἱδρύθηκε ἀπὸ
Κορίνθιους πιθανὸν μαζὶ μὲ Δωριεῖς ἀπὸ τὴν
Ἤλιδα τὸ 756 ἢ τὸ 733π.Χ. Ἡ Σύβαρις ποὺ
ἱδρύθηκε τὸ 709π.Χ. μαζὶ μὲ τὸ Μεταπόντιον
τὸ 709-708π.Χ. καὶ τὸν Κρότωνα τὸ 710π.Χ.
στὸν κόλπο τοῦ Τάραντα λογίζονται ὡς ἀποι-
κίες τῶν Ἀχαιῶν. Ἡ διαχρονικὴ ἐντατικοποίη-
ση τοῦ φαινομένου τοῦ ἑλληνικοῦ ἀποικισμοῦ
στὸν εὐρύτερο χῶρο τῆς Δυτικῆς Μεσογείου
ὁδηγεῖ τὸν Πλάτωνα κατὰ τὸν 4ο αἰώνα π.Χ.
νὰ παρομοιάσει τὴ Μεσόγειο ὡς βάλτο γύρω
ἀπὸ τὸν ὁποῖο οἱ Ἕλληνες βρίσκονται ὡς μυρ-
μήγκια ἢ βάτραχοι.
Ὁ ἑλληνισμὸς ἐπανεισήχθη στὴ νότια
Ἰταλία ἀπὸ τοὺς Βυζαντινοὺς μέσα ἀπὸ μιὰ
μακρά, βραδεία πορεία ποὺ δὲν ἔχει ἀκόμα δι-
ερευνηθεῖ ἐπαρκῶς. Τὸν 6ο αἰώνα ἐπανακατα-
κτήθηκε ἡ Σικελία καὶ ἡ νότια Ἰταλία ἀπὸ τοὺς
στρατηγοὺς τοῦ Ἰουστινιανοῦ, Βελισσάριο καὶ
Ναρσῆ (534-554), καὶ ἔτσι στὸ κατόπι τῶν βυ-
ζαντινῶν στρατευμάτων ἀφίχθησαν Ἕλληνες
στρατιωτικοὶ καὶ κρατικοὶ ἀξιωματοῦχοι μὲ
τὶς οἰκογένειές τους, ἔμποροι, ἐκκλησιαστικοὶ
ἄνδρες καὶ μοναχοί. Πιθανὸν ὁ ἀριθμὸς τῶν
Ἑλλήνων νὰ μὴν ἦταν τόσο μεγάλος, ὡστόσο
στὴ νότια Ἰταλία καὶ ἰδιαίτερα στὴν ἀνατο-
λικὴ Σικελία ἐξακολουθοῦσε ἀναμφίβολα νὰ
ὑπάρχει ἕνας ἐν μέρει ἑλληνικὸς πληθυσμὸς
χωρικῶν καὶ ποιμένων, ποὺ ἀναγόταν στὴν
ἀρχαιότητα. Τότε, λοιπόν, διασπάρθηκε ἀκό-
μα μιὰ φορὰ κάποια ἱκανοποιητικὴ γνώση
Ἑλληνικῶν στὰ ἀστικὰ κέντρα.
Ἡ βυζαντινὴ ἐπιρροή, βέβαια, αὐξήθηκε
πάρα πολὺ στὴ νότια Ἰταλία κατὰ τὴ διάρ-
κεια τοῦ 7ου αἰώνα, μὲ τὴ μόνιμη ἐγκατάστα-
ση Ἑλλήνων ποὺ ἀφίχθησαν γιὰ πρώτη φορὰ
μεταξὺ 636-642. Μελχίτες πρόσφυγες ἀπὸ τὴ
Συρία, τὴν Παλαιστίνη καὶ τὴν Αἴγυπτο, ποὺ
τράπηκαν σὲ φυγὴ μπροστὰ στὸν κίνδυνο τῶν
μουσουλμάνων, φαίνεται ὅτι ξεκίνησαν τὸν
δεύτερο ἐξελληνισμὸ τῆς Καλαβρίας. Αὐτοὶ οἱ
μετανάστες ἦταν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐκκλησι-
αστικοὶ ἄνδρες καὶ μοναχοί. Μετέφεραν μαζί
τους τὰ κινητά τους ὑπάρχοντα, λειψανοθῆκες
καὶ εἰκόνες, ἐλεφαντοστά, ἐκκλησιαστικὰ κο-
σμήματα καὶ ἄλλα παρόμοια ἀντικείμενα,
ὁρισμένα ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἐξακολουθοῦν νὰ δι-
ατηροῦνται στὰ μουσεῖα τοῦ Catanzaro, τοῦ
Ρηγίου καὶ ἀλλοῦ. Ο Francesco Russo, πρόσφα-
τα, τόνισε ἐμφατικὰ τὴ συριακὴ καὶ ἀνατολικὴ
προέλευση πολλῶν ἀπὸ αὐτὰ τὰ ἀναμνηστικὰ
ἀντικείμενα, καθὼς ἐπίσης καὶ τὶς ἀνατολικὲς
ἐπιρροές, ποὺ σύντομα κατέστησαν διακριτὲς
στὴν τέχνη καὶ στὴν ἀρχιτεκτονική τῆς Καλα-
βρίας. Οἱ Ἕλληνες πρόσφυγες ἀπὸ τὴ Συρία,
τὴν Παλαιστίνη καὶ τὴν Αἴγυπτο μετέφεραν
μαζί τους τὶς λειτουργικὲς πρακτικὲς στὴν
Καλαβρία, ὅπως ὀνομαζόταν ἀπὸ τὸν 7ο αἰώ-
να καὶ ἑξῆς ὁλόκληρη ἡ νότια περιοχὴ τῆς
Ἰταλίας. Τότε εἰσήχθησαν στὴν Καλαβρία τὸ
συροπαλαιστινιακὸ τυπικό τοῦ ἁγίου Ἰακώβου
(ἀπὸ τὴν Ἀντιόχεια) καὶ τὸ ἑλληνοαιγυπτιακὸ
τυπικό τοῦ ἁγίου Μάρκου (ἀπὸ τὴν Ἀλεξάν-
δρεια), ὄχι ὅμως καὶ οἱ λειτουργίες τοῦ ἁγίου
Το Βυζάντιο και η νότια ιταλία
Μία ἱστορικὴ μελέτη τοῦ Kenneth M. Setton
Ἀφιέρωμα

41
Βασιλείου ἢ τοῦ ἁγίου Ἰωάννη Χρυσοστόμου,
ποὺ τελοῦνταν στὴν Κωνσταντινούπολη.
Ἡ βυζαντινοποίηση τῆς Καλαβρίας ἀπο-
τελεῖ γεγονὸς κομβικῆς σημασίας γιὰ τὴ με-
σαιωνικὴ ἱστορία τῆς Ἰταλίας. Ἔπειτα ἀπὸ
τὴν πρώτη μετανάστευση τῶν ἐξελληνισμένων
Σύρων καὶ Αἰγυπτίων τὸν 7ο
αἰώνα ἀκολούθησε ἕνα δεύ-
τερο ρεῦμα προσφύγων τὸν
ἑπόμενο αἰώνα, αὐτὴν τὴ
φορὰ ἀπὸ τὴν Κωνσταντι-
νούπολη καὶ τὴν Ἑλλάδα,
λόγῳ τῆς εἰκονοκλαστικῆς
καταστολῆς τοῦ βυζαντινοῦ
αὐτοκράτορα Λέοντα Γ’ τοῦ
Ἰσαύρου καὶ τοῦ γιοῦ του
Κωνσταντίνου Ε’ Κοπρωνύ-
μου (725—775). Ὁρισμένοι
μελετητὲς ὑπολόγισαν τὸν
ἀριθμὸ τῶν μοναχῶν καὶ
τῶν ἐκκλησιαστικῶν ἀνδρῶν,
καθὼς καὶ τῶν λαϊκῶν ποὺ
πῆραν τὸν δρόμο γιὰ τὴ νό-
τια Ἰταλία, σὲ 50.000. Ὁπωσ-
δήποτε, φαίνεται ὅτι μὲ αὐτὸ
τὸ τελευταῖο ρεῦμα ἀφίχθηκε
ἕνας μεγαλύτερος ἀριθμὸς
σὲ σχέση μὲ ἐκεῖνον τοῦ 7ου
αἰώνα. Ὅλοι αὐτοὶ οἱ νεήλυ-
δες, προερχόμενοι ἀπὸ τὴν
Κωνσταντινούπολη καὶ τὴν
Ἑλλάδα, ἐνδυνάμωσαν καὶ
διαφοροποίησαν τὸ ἑλλη-
νικὸ στοιχεῖο στὴν Καλαβρία.
Ἔφεραν ἐπίσης μαζί τους τὶς
λειτουργίες τοῦ Βασιλείου
καὶ τοῦ Χρυσοστόμου, ποὺ
τελοῦνταν στὴν Κωνσταντι-
νούπολη.
Ἡ νότια Ἰταλία κρατήθηκε ἐνάντια στὶς
προσπάθειες τῶν μουσουλμάνων. Ὁ Βασίλει-
ος Α’ ὀργάνωσε στὰ ἀνατολικὰ τὴν περιοχὴ
ποὺ ἀποκλήθηκε Λογγοβαρδία λίγο-πολὺ σὰν
μία βυζαντινὴ ἐπαρχία ἢ «θέμα» καί, ὡς μέρος
τῆς ἐπιβεβαίωσης τῆς βυζαντινῆς κυριαρχίας,
ἔστειλε σὲ αὐτὸν τὸν τόπο περίπου τρεῖς χι-
λιάδες Ἕλληνες (καὶ ἐνδεχομένως Σλάβους)
ἀποίκους, οἱ ὁποῖοι φαίνεται νὰ ἐγκαταστά-
θηκαν στὴν περιοχὴ δυτικά τοῦ Μπάρι. Ὁ
ἑλληνισμός, ὡστόσο, δὲν εὐτύχησε καὶ τόσο
στὴ Σικελία, ποὺ εἶχε ἤδη κατακτηθεῖ σὲ μεγά-
λο ποσοστὸ ἀπὸ τοὺς μουσουλμάνους μεταξὺ
827 καὶ 902. Ἔπειτα ἀπὸ ἐνάμιση αἰώνα τὸ
νησὶ ἀνακτήθηκε ἀπὸ τοὺς χριστιανοὺς καὶ
κατόπιν ἀπὸ τοὺς Νορμανδοὺς (1060-1091),
ποὺ προσέθεσαν τὴ δική τους λαμπρὴ ψηφί-
δα στὸ πλούσιο μωσαϊκό τοῦ σικελικοῦ πολιτι-
σμοῦ τοῦ 12ου αἰώνα, στὸ ὁποῖο ὅμως, ὅπως
θὰ δοῦμε, τὸ ἑλληνικὸ στοιχεῖο παρέμεινε

42
ἔκδηλο.
Οἱ χριστιανοὶ δὲν διώχτηκαν τόσο πολὺ
ἀπὸ τοὺς μουσουλμάνους στὴ Σικελία, ὡστό-
σο ἀρκετοὶ Ἕλληνες μετανάστευσαν ἀπὸ τὸ
νησὶ στὴν Καλαβρία στὰ τέλη τοῦ 9ου καὶ
κατὰ τὸν 10ο αἰώνα. Παρὰ τὸ ὅτι δὲν ὑπάρ-
χουν ἐξέχουσες προσωπικότητες μεταξὺ τῶν
Ἑλλήνων ποὺ μετανάστευσαν στὴν Καλαβρία
ἀπὸ τὴ Συρία καὶ τὴν Αἴγυπτο τὸν 7ο αἰώνα
ἢ ἀπὸ τὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴν Ἑλλάδα
τὸν 8ο, ἕνας ἀριθμὸς διάσημων ἐκπροσώπων
τῆς καλαβριανῆς ἁγιογραφίας τοῦ 10ου αἰώνα
ἦταν σικελικῆς καταγωγῆς. Ὁ ἑλληνικὸς πολι-
τισμὸς τῆς Καλαβρίας ἦταν ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον
ἐκκλησιαστικός. Ἀπὸ τὴν ἀρχὴ τοῦ 10ου αἰώ-
να, ἔπειτα ἀπὸ τὴ βυζαντινὴ παλινόρθωση,
οἱ ἀρχαῖες πόλεις στὴ νότια Ἰταλία ἀνοικο-
δομήθηκαν, νέες ἱδρύθηκαν καὶ συνεπῶς ὁ
πληθυσμὸς αὐξήθηκε. Αὐτὲς οἱ πόλεις ἦταν
ἀνέκαθεν πολὺ ἀνεξάρτητες. Ἄλλοτε προστα-
τεύονταν ἐναντίον τῶν μουσουλμάνων καὶ τῶν
Νορμανδῶν καὶ ἄλλοτε συνῆπταν συνθῆκες
μαζί τους.
Παρ’ ὅτι ὑπῆρχαν πολλοὶ Ἕλληνες στὶς
πόλεις τῆς Καλαβρίας, ὅπως τὸ Ρήγιο καὶ τὸ
Rossano, οἱ πόλεις τῆς Ἀπουλίας ἦταν κυρίως
λατινικές. Ἀκόμα καὶ τὸ Μπάρι, κέντρο τῆς
κατοπινῆς βυζαντινῆς διοίκησης στὴ νότια
Ἰταλία, εἶχε μόνο μία μικρὴ ἑλληνικὴ παροι-
κία. Ὁ ἑλληνικὸς πολιτισμὸς μεταφέρθηκε στὴ
νότια Ἰταλία ἀπὸ τὸν βασιλειανὸ μοναχισμό.
Ὁ βυζαντινὸς νόμος ποὺ ἐπικράτησε στὴν
Καλαβρία καὶ στὴ Γῆ τοῦ Ὀτράντο καθὼς καὶ
μερικὰ ἀπὸ τὰ σημαντικότερα βυζαντινὰ νο-
μικὰ χειρόγραφα κείμενα προέρχονται ἀπὸ τὴ
νότια Ἰταλία.
Μὲ τὴν ἀνάμειξη τοῦ Γερμανοῦ αὐτοκρά-
τορα Ὄθωνα Α’ στὶς ὑποθέσεις τῆς Ἰταλίας
καὶ τοῦ παπισμοῦ, ἡ ἑλληνικὴ θέση στὴ νό-
τια Ἰταλία ἀπειλήθηκε. Καθ’ ὅλη τὴ διάρκεια
τῶν τριῶν τελευταίων δεκαετιῶν τῆς ὀθωνικῆς
περιόδου (973- 002), τὸ ἑλληνικὸ κύρος πα-
ρέμεινε πολὺ ὑψηλὸ στὴν Ἰταλία, παρὰ τὴν
ἀποτυχία νὰ προστατευτεῖ ἡ Καλαβρία καὶ ἡ
Ἀπουλία ἀπὸ τοὺς μουσουλμάνους. Οἱ Γερ-
μανοί, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι διασκέδαζαν τὶς
ὑποψίες καὶ τὶς ἐχθρότητες, εἶχαν γοητευτεῖ
ἀπὸ τὴ βυζαντινὴ αὐτοκρατορικὴ ἰδέα. Ἕνα
χρόνο πρὶν ἀπὸ τὸν θάνατο τοῦ πατέρα του,
ὁ Ὄθωνας Β’ παντρεύτηκε τὴ Θεοφανὼ (972),
ποὺ ἔγινε μητέρα τοῦ Ὄθωνα Γ’, ἡ ζωὴ τοῦ
ὁποίου σφραγίστηκε μὲ τὸ νευρωτικὸ ὅραμα
τοῦ χρυσοῦ καὶ τοῦ μεγαλείου τοῦ Βυζαντίου.
Τόσο οἱ γερμανικὲς αὐτοκρατορικές ὅσο καὶ
οἱ τοπικὲς ρωμαϊκὲς φατρίες ἀνταγωνιζόμενες
γιὰ τὸν παπισμὸ καὶ τὸν ἔλεγχο τῆς Ἐκκλησίας
ἔστρεφαν τὸ βλέμμα πρὸς τὶς ἀκτὲς τοῦ Βο-
σπόρου γιὰ ὑποστήριξη.
Ὁ καλαβριανὸς ἑλληνικὸς πολιτισμὸς
ἀναπτύχθηκε κατὰ τὴ διάρκεια τοῦ 10ου καὶ
11ου αἰώνα παράγοντας ἀξιόλογες προσω-
πικότητες ὅπως ὁ ὅσιος Νεῖλος, ποὺ ἵδρυσε
τὴν περίφημη μονὴ τῆς Grottaferrata στοὺς
πρόποδες τοῦ Mode Cavo πάνω στὴ ἀρχαία
Via Latina, καθὼς καὶ ὁ πρῶτος βιογράφος του
ὅσιος Βαρθολομαῖος, ἀμφότεροι γηγενεῖς τοῦ
Ἀφιέρωμα

43
Rossano. Ἐξάλλου, στὸν τομέα τῶν γραμμά-
των ἡ καλαισθησία τοῦ Βυζαντίου τοῦ 10ου
αἰώνα μαρτυρεῖται στὴν Παλατινὴ Ἀνθολογία,
στὴν κλασικὴ παιδεία μέσα ἀπὸ τὶς μελέτες
τοῦ Ἀρέθα Καισαρείας καὶ τὸ λεξικὸ Σουίδα,
ἐνῷ μία γεύση ἀπὸ τὸ κοσμικό του πνεῦμα μᾶς
δίνεται στὸν διάλογο ποὺ ἄλλοτε ἀποδιδόταν
στὸν Λουκιανὸ καὶ τώρα ὀνομάζεται Φιλόπα-
τρις. Ο Salomon Reinach, ἐδῶ καὶ ἕναν αἰώνα,
ἔγραψε γιὰ αὐτὸ τὸ ἐνδιαφέρον ἔργο πὼς «ὅ,τι
ἔχει ἐκληφθεῖ ὡς παγανισμὸς στὸν Φιλόπα-
τρι, δὲν ἀποτελεῖ παρὰ μόνο μία βυζαντινὴ
μορφὴ τοῦ Οὐμανισμοῦ [...] μία ἀναγέννηση
τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος καὶ τῆς κλασικῆς
καλαισθησίας». Λέγεται ὅτι ἀπὸ τὸν 8ο ἕως
καὶ τὸν 11ο αἰώνα, περίπου διακόσια ἢ καὶ
περισσότερα ἑλληνικὰ μοναστήρια ἱδρύθηκαν
στὴ νότια Ἰταλία. Πολλὰ ἑλληνικὰ μοναστήρια
ὑπῆρχαν ἐπίσης καὶ στὴ Σικελία, ἀλλὰ σὲ αὐτὰ
οἱ μοναχοὶ ὑπέφεραν πολὺ κατὰ τὴ διάρκεια
τοῦ 9ου καὶ τοῦ 10ου αἰώνα, λόγῳ τῆς μακρᾶς
διαμάχης ἀνάμεσα στοὺς μουσουλμάνους καὶ
στοὺς χριστιανοὺς γιὰ τὴν κυριαρχία πάνω
στὸ νησί. Οἱ βυζαντινὲς ἐκκλησίες καὶ τὰ πα-
ρεκκλήσια πολλαπλασιάστηκαν στὴν Καλα-
βρία. Τὰ κωνσταντινουπολίτικα πρότυπα εἶναι
διακριτὰ στὴ χειρογραφία, στὶς μικρογραφίες,
προφανῶς ἀκόμα καὶ στὴ ζωγραφική, ἀπὸ τὴν
ὕστερη εἰκονοκλαστικὴ περίοδο καὶ ἑξῆς. Πρὶν
ἀπὸ τὸν 11ο αἰώνα εἶχε ἀρχίσει νὰ ἀναπτύσ-
σεται μία καλαβριανὴ-ἑλληνικὴ τεχνοτροπία,
ποὺ ἄφησε τὴν ἀτομική της σφραγίδα πάνω
στὰ γηγενῆ ἔργα. Αὐτὸ καθίσταται ἰδιαίτερα
ἀξιοπρόσεκτο στὴν ἀναπαραγωγὴ τῶν χειρο-
γράφων, καθὼς ἕνας ἀριθμὸς ἀπ’ αὐτά, ποὺ
σήμερα βρίσκεται στὶς ἑλληνικὲς καὶ στὶς ἀνα-
τολικὲς βιβλιοθῆκες, εἶναι καλαβριανῆς προ-
έλευσης. Ἀπὸ τὸν 8ο αἰώνα καὶ ἔπειτα σημει-
ώθηκε μιὰ σταθερὴ ἀνταλλαγὴ προσώπων καὶ
βιβλίων ἀνάμεσα στὴν Καλαβρία καὶ στὴ βυ-
ζαντινὴ αὐτοκρατορία, καθὼς ὑπῆρχαν μικρὲς
παροικίες Ἑλλήνων ἐμπόρων στὴ Βενετία, στὴν
Ἀγκόνα, στὸ Μπάρι, στὸ Λέτσε, στὴ Νεάπολη
καὶ ἀλλοῦ, καὶ ὡς ἐκ τούτου οἱ ἰδέες καὶ τὰ
ἔργα συνταξίδευαν μὲ τὰ ἐμπορεύματα.
Θὰ ἦταν εὔκολο νὰ συντάξουμε ἕναν κα-
τάλογο Ἰταλιωτῶν Ἑλλήνων λογίων μοναχῶν.
Οἱ βασιλειανὲς βιβλιοθῆκες, στὶς ὁποῖες αὐτοὶ
ἐργάζονταν, ἦταν πολὺ καλές κι ἀνάμεσα στὰ
βιβλία τους βρίσκουμε κλασικὰ χειρόγραφα,
ὅπως ἐκεῖνα τοῦ Ἀριστοτέλη καὶ τοῦ Ἀρι-
στοφάνη στὴ βιβλιοθήκη τοῦ Casole. Πολὺ
περισσότερο ὅμως οἱ ποιητὲς τοῦ Ὀτράντο,
ἰδιαίτερα μάλιστα ὁ Ἰωάννης Γράσσος, κάνουν
στὰ ἔργα τους πολλὲς ὑπαινικτικὲς ἀναφορὲς
στοὺς Κλασικούς.
Τὸ σπουδαῖο μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Νικο-
λάου στὸ Casole παρέμεινε τὸ κύριο κέντρο
διασπορᾶς τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ στὴ νό-
τια Ἰταλία ἐπὶ αἰῶνες, ἕως καὶ τὴν καταστροφή
του ἀπὸ τοὺς Τούρκους τὸ 1480. Εἶχε χτιστεῖ
στὴν ἀνατολικότερη κορυφογραμμὴ ἐκείνου
τοῦ ἀκρωτηρίου γιὰ τὸ ὁποῖο ὁ Diels λέει ὅτι
«ἡ Ἰταλία φαίνεται σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο νὰ ἁπλώ-
νει τὸ χέρι της στὴν Ἑλλάδα», κι οἱ ἡγούμενοί
του ἔπαιξαν σημαντικὸ ρόλο στὶς παπικὲς
διπλωματικὲς καὶ ἄλλες σχέσεις μὲ τὴ βυζα-
ντινὴ Αὐλὴ καὶ Ἐκκλησία. Ο Giovanni Mercati
μελέτησε τὴν ἱστορία καὶ τὴν ἀκίνητη περιου-
σία διαφόρων βασιλειανῶν μοναστηριακῶν
βιβλιοθηκῶν στὴν Καλαβρία καὶ στὴ Σικελία.
Τὸν 16ο αἰώνα αὐτὰ τὰ μοναστήρια ἐξακο-
λουθοῦσαν νὰ διαθέτουν ἕναν ἱκανὸ ἀριθμὸ
χειρογράφων. Τὸν καιρὸ τοῦ Βησσαρίωνα, στὴ
νότια Ἰταλία, ἀκόμα καὶ σὲ ἕνα τέτοιο κέντρο
ὅπως ὁ Ἅγιος Νικόλαος τοῦ Casole, ἡ ἑλληνικὴ
γλώσσα καὶ ἰδιαίτερα ὁ ἑλληνικὸς πολιτισμὸς
εἶχαν περιέλθει σὲ σοβαρὴ παρακμή. Παρὰ
ταῦτα μία ὁλόκληρη γενιὰ Ἰταλῶν λογίων, δι-
δαγμένων ἀπὸ βυζαντινοὺς καθηγητές, εἶχαν
κατακτήσει τὴ γλώσσα καὶ μελετοῦσαν τὴ
λογοτεχνία, τὴ φιλοσοφία καὶ τὴν ἐπιστήμη
τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων. Τὸ γεγονός, βέβαια,
τῆς κατάκτησης τῶν Ἑλληνικῶν ἀπὸ μέρους
τῶν προαναφερθέντων Ἰταλῶν στὶς πρῶτες
δεκαετίες τοῦ 15ου αἰώνα δὲν πρέπει νὰ μᾶς
ἐκπλήσσει, καθὼς προηγήθηκαν γενιὲς ποὺ
εἶχαν προετοιμάσει τὸ ἔδαφος. Ἐκεῖνο ὅμως
ποὺ ἔχει σημασία εἶναι ἡ εὔκολη πρόσβαση
στὸν ἑλληνικὸ πολιτισμὸ ποὺ παρουσιάστηκε
στὴ νότια Ἰταλία. Αὐτὸ φαίνεται νὰ ὀφείλεται
ἐν μέρει στὸ ὅτι οἱ βυζαντινοὶ δάσκαλοί τους
τῶν Ἑλληνικῶν προέρχονταν κυρίως ἀπὸ τὸ

44
Ἀφιέρωμα
Βυζάντιο, τὸν Μωρέα καὶ τὸ Αἰγαῖο, παρὰ ἀπὸ
τὴ νότια Ἰταλία, καὶ γι’ αὐτὸ ἄλλωστε τὸν 15ο
αἰώνα οἱ μεγάλες μέρες τοῦ νοτιοϊταλιωτικοῦ
ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ δίνουν τὴν ἐντύπωση ὅτι
ἀνήκουν πιὰ στὸ μακρινὸ παρελθόν.
Οἱ Ἕλληνες τῆς νότιας Ἰταλίας εἶχαν οὐσι-
αστικὰ καταστεῖ μειονότητα κατὰ τὴ νορμαν-
δικὴ περίοδο καὶ ἡ γλώσσα τους εἶχε παρα-
χωρήσει σταδιακὰ τὴ θέση της στὴ Λατινική.
Οἱ Ἕλληνες ἐπίσκοποι εἶχαν ἀντικατασταθεῖ
ἀπὸ Λατίνους, οἱ ὁποῖοι ὅμως συχνὰ χειροτο-
νοῦσαν Ἕλληνες ἱερεῖς, μᾶλλον ἀντικανονικὰ
ὡς πρὸς τὸ λατινικὸ τυπικό. Ἔτσι, διάφορες
ἕδρες καταλήφθηκαν ἀπὸ Λατίνους ἐπισκό-
πους στὰ τέλη τοῦ 11ου καὶ 12ου αἰώνα, ὅπως
π.χ. τοῦ Cotrone τὸ 1300, τοῦ Rossano τὸ
1364, τῆς Santa Ciriaca τὸ 1497 καὶ τέλος τῆς
Bova τὸ 1573. Ὁ ἑλληνικὸς κλῆρος καὶ οἱ Ἕλλη-
νες μοναχοὶ στερήθηκαν σὲ πολλὰ μέρη τὴ δι-
δασκαλία ποὺ ἀπολάμβαναν στὸ παρελθόν.
Ἡ παιδεία τους παρήκμασε, ἰδιαίτερα ἀπὸ τὸν
πρώιμο 15ο αἰώνα καὶ ἔπειτα. Οἱ βιβλιοθῆκες
τους ἔχασαν τὸ νόημα ποὺ εἶχαν πρωτύτερα
καὶ ἡ στρατολόγηση ἱκανῶν ἀνδρῶν κατέστη
δυσχερής. Οἱ Λατίνοι καθολικοὶ ἔβλεπαν μὲ
καχυποψία τοὺς Ἰταλιῶτες-Ἕλληνες γείτονές
τους. Οἱ τελευταῖοι ἔβρισκαν προβληματικὲς
καὶ ἀνυπόφορες τὴν ἰδιομορφία τοῦ τυπικοῦ
καὶ τῆς γλώσσας τῶν πρώτων. Ὡστόσο, οἱ Ἰτα-
λιῶτες-Ἕλληνες ἱερεῖς καὶ τὸ βυζαντινὸ τυπικὸ
ἐπιβίωσαν ἐπὶ μακρὸν στὴν ὑποδοχὴ ποὺ ἐπι-
φυλασσόταν στοὺς Λατίνους ἐπισκόπους στὴν
Bova (1573). Τὸ τυπικὸ ἀποδείχτηκε σχεδὸν
τόσο ἐπίμονο ὅσο καὶ ἡ γλώσσα, ἔστω καὶ μὲ
παραφθορὲς λόγῳ τῆς αὐξανόμενης ἄγνοιας,
ἱκανὸς μάλιστα ἀριθμὸς ἐκκλησιῶν διατήρησε
τὸ βυζαντινὸ τυπικὸ ἕως καὶ τὸν 17ο αἰώνα.
Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα, παρ’ ὅτι πολὺ παρε-
φθαρμένη, διατηρήθηκε γιὰ πολὺ περισσότερο
χρόνο στὴν Καλαβρία καὶ στὴ Γῆ τοῦ Ὀτρά-
ντο, ἐξακολουθώντας νὰ ἐπιβιώνει ἀκόμα καὶ
σήμερα μὲ ἀπίστευτο πεῖσμα. Τὸν ὕστερο 13ο
αἰώνα ὁ Roger Bacon συνιστοῦσε διαρκῶς σὲ
ὅποιον ἐπιθυμοῦσε νὰ μάθει Ἑλληνικὰ νὰ
ταξιδεύει στὴ νότια Ἰταλία, ἐνῷ τὸν ἑπόμενο
αἰώνα ὁ Πετράρχης συμβούλευε ἕναν νέο, ποὺ
καὶ αὐτὸς ἐπιθυμοῦσε νὰ μάθει Ἑλληνικά, νὰ
μεταβεῖ στὴν Καλαβρία κι ὄχι στὴν Κωνσταντι-
νούπολη. Μιὰ ἀπόδοση τοῦ πεζογραφήματος
‘’Μυθιστόρημα τῆς Τροίας’’, τοῦ συρμοῦ στὴ
Γαλλία τὸν ὕστερο 13ο καὶ τὸν 14ο αἰώνα, κα-
ταγράφει στὰ σύγχρονα γεγονότα τῆς ἐποχῆς
ὅτι οἱ χωρικοί τῆς Καλαβρίας καὶ τῆς Ἀπου-
λίας μιλοῦσαν μόνο Ἑλληνικὰ καὶ ὅτι ἡ θεία
λειτουργία ἐτελεῖτο «μὲ τὸν ἑλληνικὸ τρόπο καὶ
στὴ γραικικὴ γλώσσα».

45
Ἡ ἐπιμονὴ τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας στὴ νό-
τια Ἰταλία ὑπῆρξε ἐντυπωσιακή, ἀπόδειξη τῆς
δύναμης μιᾶς ἄλλοτε εὐγενικῆς παράδοσης.
Τὸ 1820—1821 ὁ Karl Witte ἐντόπισε μία δωδε-
κάδα ἑλληνόφωνων χωριῶν στὶς νότιες πλαγιὲς
τοῦ ὂρους Aspromonte, στὸ ἀκροδάκτυλο τῆς
Ἰταλίας, ὄχι μακριὰ ἀπὸ τὸ Ρήγιο. Ἕναν αἰώ-
να ἀργότερα, στὶς δεκαετίες τοῦ 1920 καὶ τοῦ
1930, ὁ Gerhard Rohlfs ἀνακάλυψε ὅτι πέντε
ἀπὸ αὐτὰ τὰ χωριὰ εἶχαν χάσει τὶς ἑλληνικὲς
διαλέκτους τους, χωρὶς ὡστόσο νὰ συμβεῖ τὸ
ἴδιο στὰ ὑπόλοιπα ἑπτὰ ἀπὸ αὐτά, ὅπου οἱ
βοσκοὶ καὶ οἱ χωρικοὶ ἐξακολουθοῦσαν νὰ δια-
τηροῦν τὴν ἑλληνική τους διάλεκτο (στὴν Bova
κυρίως, στὸ Roccaforte καὶ στὸ Chorio, στὸ
Condofuri καὶ στὸ Galliciano, στὸ Rochudi ἢ
Roghudi, στὸ Chorio di Rochudi, καὶ τέλος στὴν
Amendolea). Αὐτοὶ οἱ τόποι ἦταν συλλήβδην
δίγλωσσοι, ὅμως οἱ οἰκογένειες ποὺ ἀνῆκαν
στὴν ἀνώτερη κοινωνικὴ τάξη εἶχαν πάψει νὰ
μαθαίνουν πιὰ τὴν τοπικὴ ἑλληνικὴ διάλεκτο.
Ἡ μείωση πάντως τοῦ ἀριθμοῦ ἐκείνων ποὺ
μιλοῦν Ἑλληνικὰ σὲ αὐτὴν τὴν περιοχὴ εἶναι
τόσο σημαντικὴ στὶς ἡμέρες μας, ὥστε νὰ θε-
ωρεῖται βέβαιο ὅτι ὁ ἐνεστὼς αἰώνας θὰ κα-
ταστεῖ σύντομα μάρτυρας τῆς τελικῆς τους
ἐξαφάνισης.
Ἕνα ἀκόμα ἑλληνόφωνο ὑπόλειμμα τοῦ
μακρινοῦ παρελθόντος βρίσκεται στὴν ἀπο-
μονωμένη φτέρνα τῆς ἰταλικῆς χερσονήσου,
στὴ Γῆ τοῦ Ὀτράντο. Ἐδῶ, περίπου ὀκτὼ
χιλιόμετρα νότια τοῦ Λέτσε, ὑπάρχει ἕνα
σύμπλεγμα ἐννέα πόλεων ὅπου τὰ Ἑλληνικὰ
ἐξακολουθοῦν νὰ διατηροῦνται ὡς «οἰκιακὴ
γλώσσα» (Calimera, Martignano, Sternatia,
Soleto, Zollino, Castrignano dei Gresi, Martano
καὶ Melpignano). Μολονότι ὑπῆρχαν πολὺ
περισσότερες ἑλληνόφωνες περιοχὲς στὴ Γῆ
τοῦ Ὀτράντο πρὶν ἀπὸ 150 χρόνια ἀπ’ ὅ,τι
τώρα, ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα ἔχει δείξει ἐδῶ μιὰ
ἐκπληκτικὴ ζωντάνια, καθὼς ὁμιλεῖται ἀκόμα
στοὺς δρόμους καὶ στὰ καταστήματα αὐτῶν
τῶν πόλεων χωρὶς κανένα ἴχνος συστολῆς. Τὰ
τελευταία 400 χρόνια ὁ ἀριθμὸς τῶν ἑλληνό-
φωνων πόλεων ἔχει μειωθεῖ ἀπὸ 30 σὲ 8 ἢ 9,
ὡστόσο περίπου 16.000 ἄτομα ἐξακολουθοῦν
σὲ αὐτὴν τὴν περιοχὴ νὰ μιλοῦν Ἑλληνικά. Ἐν
κατακλεῖδι, αὐτὴ ἡ ἐπιβίωση τῆς ἑλληνικῆς
γλώσσας ἐπὶ τόσους αἰῶνες στὴν Ἰταλία ἀπο-
τελεῖ μιὰ ἐκπληκτικὴ ἐκδήλωση τῶν ἔμμονων
ἀνακλαστικῶν τοῦ ἀνθρωπίνου πνεύματος καὶ
τῆς συνέχειας τοῦ πολιτισμοῦ του.
Πηγὴ: Ἀποσπάσματα ἀπὸ τὸ ἔργο τοῦ Kenneth
M. Setton Τὸ Βυζαντινὸ ὑπόβαθρο τῆς Ἰταλικῆς
Ἀναγέννησης. http://www.e-istoria.com

46
Ἀφιέρωμα
Ἀ
ξέχαστη ἔχει χαραχτεῖ στὴ μνή-
μη μας ἡ παρουσία τοῦ πατρὸς
Ἰωάννη Giannoccolo, ἐφημέριου
τοῦ ἑλληνορθόδοξου ἱεροῦ ναοῦ τοῦ Ἁγί-
ου Νικολάου στὸ Brindisi, ὁ ὁποῖος μᾶς
συνόδευε σὲ ὅλη τὴ διάρκεια τοῦ ὁδοιπο-
ρικοῦ μας.
Ὁ πατὴρ Ἰωάννης ἀεικίνητος καὶ χα-
μογελαστὸς βρισκόταν πάντα πρόθυμος
νὰ ἐπικοινωνήσει μαζί μας ἀλλὰ καὶ νὰ
μᾶς ξεναγήσει μὲ τὸν δικό του μοναδικὸ
τρόπο.
Μὲ τὰ λιγοστὰ ἑλληνικὰ ποὺ διέθετε,
καθὼς καὶ τὸ χαρακτηριστικό του χιοῦμορ
-τὸ ὁποῖο ὑπογράμμιζε τὸ ἰταλικό του τα-
περαμέντο- μᾶς προσέγγισε μὲ ἰδιαίτερο
ἐνδιαφέρον.
Στοχεύοντας σὲ μία καρδιακὴ γνωρι-
μία, συχνὰ ἀπευθυνόταν στὸν καθένα
ἀπὸ ἐμᾶς ξεχωριστά.
Μὲ πρωτόγνωρη ἁπλότητα ἀνέσυρε
μοναδικὲς ἱστορίες ἀπὸ προσωπικές του
ἐμπειρίες, βιώματα ἀλλὰ καὶ ἱστορικὰ γε-
γονότα. Ἱστορίες τὶς ὁποῖες δὲν δίσταζε
νὰ μοιραστεῖ μαζί μας σὲ κάθε εὐκαιρία.
Ἀνήσυχο πνεῦμα καθὼς εἶναι καὶ μὲ
σπουδὲς θεολογίας, φιλολογίας καὶ βυζα-
ντινῆς ἱστορίας στὸ ἐνεργητικό του μᾶς
ταξίδεψε μὲ τὶς ἀφηγήσεις του στὶς μνῆμες
τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ καὶ τῆς ξεχα-
ΜΟΡΦΕΣ
ΠΟΥ
ΓΝΩΡΙΣΑ
Ὁ κ. Γ. Μπόκας καὶ ὁ πατὴρ Ἰωάννης

47
σμένης Μεγάλης Ἑλλάδας, τὰ μνημεῖα καὶ
τὰ προσκυνήματα τῆς Καλαβρίας καὶ τῆς
Ἀπουλίας. Κι ὅταν ὅλες οἱ φωνὲς εἶχαν σω-
πάσει ἀπὸ τὴν κούραση καὶ τὸ φορτωμένο
πρόγραμμα τῶν ἡμερῶν, ἀπὸ τὶς πολύωρες
διαδρομές, μέσα στὸ ποῦλμαν ἄκουγες τὴν
σχεδὸν ‘’πατρικὴ’’ φωνὴ τοῦ πατρὸς Ἰωάννη.
Ἀκούραστος νὰ δίνει κουράγιο κι ἐλπίδα γιὰ
τὴ συνέχεια ὄχι μόνο τῆς ἐκδρομῆς ἀλλὰ καὶ
τῆς πορείας μας στὸν κόσμο.
Κι ἂν δὲν τὸ ἔλεγε μὲ τὰ λιγοστά του
ἑλληνικὰ λόγια, σίγουρα κάτι τέτοιο ἒνιωθες
πὼς ἐννοοῦσε. Γιατί, ὅταν ἡ ψυχὴ γεμίζει μὲ
Ἀγάπη ἀληθινὴ, τὰ λόγια περισσεύουν.

48
Ἀφιέρωμα
ΜΝΗΜΕΣ ΑΝΕΞΙΤΗΛΕΣ
ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΙΚΙΣΜΟ ΣΕΜΙΝΑΡΑ
ΤΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΝ ΚΑΤΩ ΙΤΑΛΙΑ
Εὐαγγελίας Κουτσιώρα
Τ
ὸ καλοκαίρι τοῦ 2014 βρεθήκαμε
ὡς ἐκδρομεῖς μὲ ὁμάδα τῆς Ἐνωμέ-
νης Ρωμηοσύνης στὴ γειτονικὴ χώρα
τῆς Ἰταλίας. Προορισμὸς μας ἦταν ἡ Νότιος
Ἰταλία.
Τὸ τοπίο τῆς Ἰταλικῆς χερσονήσου τὸ βλέ-
παμε καταπράσινο καὶ θύμιζε Ἑλλάδα. Εἶναι
γνωστὸ ὅτι ἀπὸ τὴν ἀρχαιό-
τητα κατοικοῦσαν ἐκεῖ Ἕλλη-
νες. Καθὼς διασχίζαμε μὲ τὸ
λεωφορεῖο τὶς πανέμορφες
περιοχὲς τῆς Νότιας Ἰταλίας
ξετυλιγόταν νοητὰ μπροστὰ
μας ἡ ἀρχαία Μεγάλη Ἑλλά-
δα (Magna Graecia) μὲ τὶς
ἀποικίες της καθὼς καὶ ἡ πο-
λυκύμαντη ἱστορία τοῦ Βυζα-
ντίου. Ἱστορικὲς μνῆμες ποὺ
ἀξίζει κανεὶς νὰ τὶς γνωρίζει,
ἀλλὰ καὶ νὰ τὶς ἀνανεώνει.
Ἡ Κάτω Ἰταλία, μετὰ τὴν
ἐπικράτηση τοῦ Χριστιανι-
σμοῦ, ἦταν γεμάτη ἀπὸ Ὀρθόδοξα μονα-
στήρια, σκῆτες καὶ ἀσκηταριά. Στὴν περιοχὴ
ἐγκαταστάθηκαν Βυζαντινοὶ στρατιωτικοὶ
καὶ πολιτικοὶ ὑπάλληλοι. Ἦταν, πράγματι,
ἕνα κομμάτι τῆς βυζαντινῆς Ἀνατολῆς στὴ
Δύση. Τὰ πάμπολλα μοναστήρια, οἱ λαῦρες
καὶ οἱ σκῆτες, ποὺ ἀκόμη διασώζονται, ἔστω
καὶ ὡς ἐρείπια, μαρτυροῦν ὅτι ἀποτελοῦσε
ζωντανὸ τμῆμα τῆς Δυτικῆς Ρωμηοσύνης καὶ
ἦταν αὐτὸ ποὺ φαίνεται νὰ κράτησε περισ-
σότερο τὴν Ἑλληνορθόδοξη συνείδηση, πρὶν
πέσει ὁριστικὰ στοὺς κατακτητές.
Οἱ Ὀρθόδοξοι ἀσκητὲς τῆς Ἰταλίας καὶ
τῆς Σικελίας κράτησαν πάνω τους τὸν θαυ-
μασμὸ καὶ τὰ βλέμματα ὁλόκληρων ἐπαρχιῶν
γιὰ τὴ συνέπεια τῆς χριστιανικῆς ζωῆς καὶ
γιὰ τὴ φήμη τῆς ἀρετῆς τους.
Τὸ 8ο αἰώνα μ. Χ. ὑπῆρχαν
ἐκεῖ περίπου 40 ἐπίσκοποι, οἱ
ὁποῖοι διοικητικὰ ἀνῆκαν στὸ
Πατριαρχεῖο Κωνσταντινου-
πόλεως. Οἱ ἱστορικοὶ ἐντόπι-
σαν περίπου 1.500 Ὀρθόδοξα
ἑλληνικὰ μοναστήρια μόνο στὸ
βασίλειο τῆς Νεάπολης. Οἱ
Ἕλληνες ἅγιοι ποὺ συνδέονται
μὲ τὴν κάτω Ἰταλία ὑπολογίζο-
νται στοὺς 76.
Στὸν Ἰταλικὸ Νότο, στὴν
περιοχὴ τῆς Ἀπουλίας καὶ τῆς
Καλαβρίας βρίσκεται μιὰ Ἑλλά-
δα ξεχασμένη, μὲ τὴν πιὸ γλυκιά, τὴν πιὸ
τραγουδιστὴ ἑλληνικὴ ποὺ μιλήθηκε ποτέ, τὴν
«Γκρίκο». Μέχρι καὶ τὸν 9ο αἰώνα στὴν Ἰταλία
καὶ ἰδίως στὴ Σικελία μιλοῦσαν τὴν Ἑλληνικὴ
γλώσσα, ἀλλὰ στὴ συνέχεια οἱ Ἕλληνες ὑπέ-
στησαν διωγμοὺς μὲ κύριο σκοπὸ τὴν ἀποξέ-
νωσή τους ἀπὸ τὸ πατριαρχεῖο Κωνσταντι-
νουπόλεως. Ἡ Καλημέρα, τὸ Μαρτάνο, τὸ
Καστρινιάνο ντέι Γκρέτσι, τὸ Μαρτινιάνο, τὸ

49
Τζολίνι, τὸ Σολέτο, ἡ Στερνατία καὶ τὸ Μελ-
πινιάνο σήμερα εἶναι ἑλληνόφωνα χωριὰ τῆς
Ἀπουλίας ποὺ βρίσκονται νότια τῆς πόλης
τοῦ Λέτσε. Βορειοδυτικά τοῦ Ρέτσιο ὑπάρ-
χουν ἄλλα ἑλληνόφωνα χωριά: Ἡ Ἀμυγδαλέα,
τὸ Γκαλλιτσιανό, ἡ Μπόβα κ.ἄ.
Τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς, καθὼς ἐπισκεπτό-
μασταν τὸν οἰκισμὸ Σεμινάρα τῆς Καλαβρίας,
σὲ μιὰ διασταύρωση παρατηρήσαμε κάτι πα-
ράξενο. Ἀπὸ τὰ ἀριστερά μας ὑπῆρχε μιὰ πι-
νακίδα ποὺ κατεύθυνε τοὺς ταξιδιῶτες πρὸς
ἕνα ὀρθόδοξο ἑλληνικὸ
Μοναστήρι τῆς περιοχῆς
καὶ ἀπὸ τὰ δεξιὰ μας ἕνα
μπρούτζινο ἄγαλμα τοῦ
Βαρλαὰμ τοῦ Καλαβροῦ.
Χωρὶς νὰ τὸ ἐπιδιώξουμε,
ἦρθαν στὴ μνήμη μας
οἱ μεγάλοι ὁμολογιακοὶ
ἀγῶνες γιὰ τὴν Ὀρθόδο-
ξη πίστη μας ποὺ ἔγιναν
τὸν 14ο αἰώνα στὴν Ἀνα-
τολικὴ αὐτοκρατορία μὲ
πρωταγωνιστὴ τὸν ἅγιο
Γρηγόριο Παλαμᾶ καὶ
κύριο ἀντίπαλό του τὸν
ἀποστάτη Βαρλαὰμ ἀπὸ
τὴ Σεμινάρα τῆς Καλα-
βρίας.
Τὸ ἑλληνικὸ ὀρθό-
δοξο Μοναστήρι αὐτῆς
τῆς περιοχῆς ἦταν ἀφι-
ερωμένο στὸν ἅγιο Ἠλία
τὸν Σπηλαιώτη καὶ στὸν
ἅγιο Φιλάρετο ποὺ κατα-
γόταν ἀπὸ τὴ Σεμινάρα καὶ ἦταν κηπουρός.
Ἡ εὐλαβέστατη ἡγουμένη τοῦ Μοναστηριοῦ
λεγόταν Στεφανία καὶ μᾶς προξένησε μεγά-
λη ἐντύπωση. Μᾶς διηγήθηκε τοὺς μεγάλους
ἀγῶνες της νὰ κρατήσει τὸ Ὀρθόδοξο αὐτὸ
μοναστήρι. Μετὰ τὸ τέλος τῆς Θείας Λειτουρ-
γίας ἡ σερβικῆς καταγωγῆς ἡγουμένη Στεφα-
νία μᾶς φιλοξένησε μὲ περίσσια ἀγάπη καὶ
μᾶς μίλησε γιὰ διάφορα θέματα τῶν ὀρθο-
δόξων τῆς Ἰταλίας, γιὰ τὴν ἐπανίδρυση τοῦ
μοναστηριοῦ μὲ τὴν εὐλογία τοῦ ὀρθόδοξου
Μητροπολίτη Ἰταλίας καὶ Μάλτας Γενναδί-
ου πρὶν περίπου μία δεκαετία, ἀλλὰ καὶ γιὰ
τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ ποὺ μὲ τὴν
ὀρθότητα τῆς πίστης του κατατρόπωσε τὸν
αἱρετικὸ Βαρλαάμ.
Ἀναφέρει ἡ ἱστορία ὅτι ἡ ἐχθρικὴ ἐπέλαση
τῶν σταυροφόρων τοῦ Πάπα, τῆς Δ’ Σταυρο-
φορίας (1201-1204), ἐναντίον τῆς Ὀρθόδο-
ξης Ἀνατολῆς καὶ ἡ στρατιωτικὴ κατάληψη
τῶν ἐδαφῶν τῆς Ἀνατολικῆς Ρωμηοσύνης,
γνωστὴ ὡς Φραγκοκρατία, ἄφησε στοὺς Ρω-
μηοὺς τὶς πιὸ ἀλγεινὲς
ἐντυπώσεις, ἀφοῦ ταυ-
τίστηκε μὲ τὶς λεηλασί-
ες, τὴ βία, τοὺς βανδα-
λισμοὺς καὶ τὸ αἷμα. Ὁ
φράγκικος «Χριστιανι-
σμός», δηλ. ἡ αἵρεση τοῦ
Παπισμοῦ, ἀποδείχτηκε
καὶ στὴν πράξη ὅτι ἦταν
ἕνας «Χριστιανισμὸς» κα-
κοποιημένος, νεκρὸς καὶ
ἀδιέξοδος.
Ὁ Πάπας ἐπιχείρησε
πολλὲς φορὲς καὶ μὲ κάθε
μέσο νὰ ὑποτάξει Ἐκκλη-
σιαστικὰ τὴν Ἀνατολικὴ
Ὀρθοδοξία. Παράδειγμα
ὁ Πάπας Γρηγόριος ὁ
Ι΄ τὸ 1275, στὴ Σύνοδο
τῆς Λυών. Ἐκεῖ ὁ Πάπας
Γρηγόριος ὁ Ι΄ θέλησε νὰ
ὑποτάξει τὴν Ὀρθοδοξία
μὲ τὴ σύμφωνη γνώμη τοῦ
ἑνωτικοῦ αὐτοκράτορα
Μιχαὴλ Παλαιολόγου καὶ τοῦ Λατινόφρονα
πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ἰωάννη Βέκ-
κου. Στὴν παραπάνω προδοσία ἀντέδρασε
σθεναρὰ τὸ Ἅγιον Ὄρος καὶ γι’ αὐτὸν τὸν
λόγο μόνο στὴν Ἱερὰ Μονὴ Ζωγράφου θανα-
τώθηκαν 26 μοναχοὶ - μάρτυρες, ἐπειδὴ ἦταν
ἀσυμβίβαστοι μὲ τὶς παραπάνω ἐπιλογὲς τῶν
κεφαλῶν τοῦ Γένους μας. Αὐτὴ ἡ σύνοδος δὲν
εἶχε κανένα μέλλον.
Πενήντα περίπου χρόνια ἀργότερα ὁ
Πάπας ἐπιχειρεῖ καὶ πάλι νὰ διαβρώσει τὴν

50
ἀνατολικὴ Ὀρθοδοξία, χτυπώντας τὴν καρ-
διὰ τῆς διδασκαλίας της. Φερέφωνό του τώρα
εἶναι ὁ λόγιος μοναχὸς ἀπὸ τὴ Σεμινάρα τῆς
Καλαβρίας, Βαρλαὰμ ὁ Καλαβρός.
Αὐτὸς ὁ λόγιος μοναχὸς καὶ ἄριστος γνώ-
στης τῆς Ἑλληνικῆς ἄφησε τὴν Καλαβρία καὶ
ἦρθε στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ τὴ Θεσσα-
λονίκη, θέλοντας νὰ διδάξει τὴ δική του φιλο-
σοφικὴ ἀντίληψη γιὰ τὴ Χριστιανοσύνη, ποὺ
οὐσιαστικὰ ἀκύρωνε τὴν Ὀρθόδοξη πατερικὴ
διδασκαλία.
Ὁ Βαρλαὰμ Καλαβρός, φορώντας ὀρθό-
δοξο προσωπεῖο, ὑποστήριζε ὅτι οἱ δογμα-
τικὲς διαφορές μας μὲ τοὺς Παπικοὺς εἶναι
ἀσήμαντες καὶ πρέπει νὰ παραγκωνιστοῦν.
Δήλωνε ὅτι πρέπει νὰ ὑπάρχει ἀμοιβαῖος σε-
βασμὸς καὶ νὰ γίνει ἡ ἕνωση Ἀνατολῆς καὶ
Δύσης, χωρὶς νὰ θιγεῖ οὔτε ἡ πίστη τῶν Πα-
πικῶν, οὔτε ἡ πίστη τῶν Ὀρθοδόξων!
Παρ’ ὅλα αὐτὰ ὁ Βαρλαὰμ ἔστρεφε τὰ
βέλη του ἐναντίον τῶν Ὀρθοδόξων μοναχῶν
καὶ τῆς νοερᾶς προσευχῆς, ἀποκαλώντας
τοὺς Ὀρθόδοξους ἁγιορεῖτες μοναχοὺς αἱρε-
τικούς. Ἀκόμα ἔλεγε ὅτι οὐσία καὶ ἐνέργεια
στὴ Θεότητα ταυτίζονται καὶ ὅτι δὲν ὑπάρχει
δυνατότητα ἐμπειρικῆς ἐπικοινωνίας ἀνθρώ-
που καὶ ἀληθινοῦ Θεοῦ στὴν ἐπίγεια ζωή.
Ἐκεῖ ποὺ ξεπέρασε κάθε ὅριο ὁ ἐκ Σεμινάρας
νεωτεριστὴς μοναχὸς ἦταν ὅταν ἰσχυρίστηκε
πὼς τὸ φῶς τοῦ Χριστοῦ στὴ Μεταμόρφω-
ση δὲν ἦταν τὸ Θεϊκὸ ἄκτιστο φῶς, ἀλλὰ ἕνα
φῶς κτιστό, ὅπως εἶναι καὶ τὸ φῶς τοῦ ἥλιου!
Κάποιοι στὴν Ἀνατολὴ ἔσπευσαν νὰ γίνουν
ὀπαδοί του!
Ὅλη ἡ Ἀνατολικὴ αὐτοκρατορία, ὡστό-
σο, ἀναστατώθηκε ἀπὸ τὶς κακοδοξίες τοῦ
Ἀφιέρωμα

51
Βαρλαάμ. Τότε ἦταν ποὺ ἀναδεί-
χτηκε ἕνα μεγάλο ἀνάστημα τῆς
Ὀρθοδοξίας, ὁ ἅγιος Γρηγόριος
Παλαμᾶς. Αὐτός, μὲ τὰ συγγράμ-
ματά του, σύνετριψε καὶ κονιορ-
τοποίησε τὰ μυθώδη ἐπιχειρήματα
τοῦ Βαρλαὰμ καὶ χρειάστηκε νὰ
συγκληθοῦν τέσσερις Ὀρθόδοξες
σύνοδοι (1341, 1347, 1351 καὶ
1368) γιὰ νὰ λήξει αὐτὴ ἡ ὕπου-
λη προσπάθεια τῶν Φράγκων νὰ
νοθεύσουν τὴν καθαρότητα καὶ
τὴν αὐθεντικότητα τῆς Ὀρθόδο-
ξης Χριστιανικῆς Πίστης.
Ὁ Γρηγόριος Παλαμᾶς, ἐννιὰ
χρόνια μετὰ τὴν κοίμησή του
(1368), ἀνακηρύχθηκε καὶ ἐπι-
σήμως ἅγιος τῆς Ἐκκλησίας καὶ
τὰ ὀστά του μυροβλύζουν καὶ
κοσμοῦν τὸν ὁμώνυμο μητροπο-
λιτικὸ Ναὸ τῆς Θεσσαλονίκης. Ὁ
καλαβρὸς Βαρλαὰμ προσχώρησε
ὁριστικὰ στὴν ἀγκαλιὰ τοῦ Πάπα,
ὁ ὁποῖος τὸν τίμησε χειροτονώ-
ντας τον ἐπίσκοπο Ἱέρακος!
Ποιὸς δὲν θυμᾶται ὅτι ὁ Πά-
πας ἐπιχείρησε νὰ ὑποτάξει τὴν
Ἀνατολὴ καὶ πάλι στὴ ληστρικὴ
Σύνοδο Φερράρας - Φλωρεντίας
(1438-1439 μ.Χ.), λίγο πρὶν τὴν ἅλωση τῆς
Πόλης; Ὅμως οὔτε αὐτὴ ἡ προσπάθεια καρ-
ποφόρησε, ἀφοῦ ὁ ἅγιος Μάρκος Ἐφέσου
ὁ Εὐγενικὸς δὲν ἔβαλε τὴν ὑπογραφή του.
Κράτησε ψηλὰ τὸ λάβαρο τῆς Ὀρθοδοξίας
ζητώντας, ὡς προϋπόθεση τῆς ἕνωσης Ἀνα-
τολῆς καὶ Δύσης, τὴν ἐπιστροφὴ τοῦ Πάπα
στὴν Ὀρθόδοξη διδασκαλία, προϋπόθεση
ποὺ προσέκρουσε στὴν ὑπεροψία καὶ ἀδιαλ-
λαξία τοῦ Πάπα.
Καὶ σήμερα παρακολουθοῦμε μιὰ προ-
σπάθεια ἅλωσης τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπὸ τὸν
Παπισμό στὰ πλαίσια τῆς αἵρεσης τοῦ Οἰκου-
μενισμοῦ καὶ τῆς Παγκοσμιοποίησης. Ὁ πα-
πικὸς Καρδινάλιος Walter Kasper, πρὶν πέντε
περίπου χρόνια, δήλωσε γιὰ τὴν ἕνωση Ἀνα-
τολῆς καὶ Δύσης: «Δὲν πρόκειται περὶ ἑνω-
μένης Ἐκκλησίας. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία θὰ
διατηρήσει τὴν παράδοσή της»! Μᾶς θύμισε
τὴν παλιὰ πονηριὰ τοῦ ἐκ Καλαβρίας Βαρ-
λαάμ. Ὅποιος, ὅμως, γνωρίζει τὸ παρελθὸν
ἔχει καὶ σαφῆ κριτήρια ἀποτίμησης μιᾶς κα-
τάστασης καὶ μπορεῖ νὰ διαπιστώσει ὅτι ἡ
ἱστορία τοῦ Βαρλαὰμ ἐπαναλαμβάνεται. Δὲν
μένει παρὰ ἐμεῖς, ὡς ρωμηόπουλα, νὰ βρε-
θοῦμε μὲ τὸ στρατόπεδο καὶ τὴν ἁγιασμένη
παράδοση τοῦ ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ.
Μετὰ ἀπὸ πέντε μέρες περιοδείας στὴν
Κάτω Ἰταλία πήραμε τὸν εὐχάριστο δρόμο
τῆς ἐπανόδου μας στὴν Ἑλλάδα φορτωμένοι
ἀπὸ παραστάσεις, εἰκόνες καὶ μοναδικὲς
ἐμπειρίες ποὺ θὰ τὶς θυμόμαστε γιὰ πάντα.

52
Ἀφιέρωμα
Ἡ Γερόντισσα Στεφανία
καὶ ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ
μέσῳ τοῦ Πόνου
καὶ τῆς Ἀγάπης
Ἡ
συνάντηση ποὺ εἴχαμε μὲ τὴ
Γερόντισσα Στεφανία ἦταν
μᾶλλον ἡ πιὸ ὡραία ἐμπει-
ρία ποὺ ζήσαμε στὴν ἐκδρομὴ τῶν Ρω-
μνιῶν στὴν Κάτω Ἰταλία. Αὐτὴ ἡ μοναχὴ
μὲ τοὺς λόγους ἀλλὰ περισσότερο μὲ τὸν
τρόπο ποὺ μᾶς μίλησε μᾶς συγκίνησε
καὶ μᾶς ἄγγιξε τὴν καρδιά, πράγμα ποὺ
μᾶς ἔκανε νὰ νιώσουμε τὴν παρουσία
τοῦ Θεοῦ.
Γιὰ μένα προσωπικὰ εἶναι ἡ πρώτη
φορὰ ποὺ βλέπω τόσο ἔντονα μαζὶ τὸν
ΠΟΝΟ καὶ τὴν ΑΓΑΠΗ σὲ ἕναν ἄνθρωπο.
Καὶ σκεφτόμουνα πῶς μπορεῖ κάποιος
νὰ φτάσει σὲ τέτοια πνευματικὴ κατά-
σταση, ποὺ δύσκολα τὴ συναντᾶμε μέσα
στὸν σημερινὸ κόσμο.
Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι, πρῶτα
ἐγώ, εἴμαστε καλομαθημένοι, ζοῦμε στὸ
American Way of Life ποὺ ὑπάρχει πα-

53
ντοῦ ἐξαιτίας τῆς παγκοσμιοποιήσε-
ως.
Δηλαδή, θέλουμε μόνο καλοπέραση,
τὰ θέλουμε ὅλα γρήγορα καὶ εὔκολα,
καὶ προσπαθοῦμε νὰ εἴμαστε μακριὰ
ἀπὸ τὴ δυσκολία, τὴν ὑπομονή, τὴν
προσπάθεια, τὴ θυσία, κλπ. Ψάχνουμε
περισσότερο τὶς σωματικὲς ἡδονὲς τοῦ
κόσμου, παρὰ τὶς πνευματικές ἡδονὲς
τοῦ Θεοῦ. Ἂν καὶ ποθοῦμε νὰ ζοῦμε μιὰ
ζωὴ ἐν Χριστῷ, γενικά μᾶς ἐξουσιάζουν
οἱ πειρασμοὶ καὶ οἱ ἐπιθυμίες μας καὶ
δὲν πορευόμαστε κατὰ τὸ θέλημα τοῦ
Θεοῦ καὶ Πατρός μας.
Ὅμως οἱ πραγματικοὶ ἀγωνιστές,
ὅπως ἡ Γερόντισσα Στεφανία, εἶναι
ἐντελῶς ἀπομακρυσμένοι ἀπὸ τὴν καλο-
πέραση καὶ ἀπὸ τὶς κοσμικὲς ἐπιθυμίες.
Αὐτοὶ ἐπιλέγουν «τὴ στενὴ καὶ τεθλιμ-
μένη ὁδὸ τῆς σωτηρίας» καὶ ὄχι «τὴν
πλατεία ὁδὸ τῆς ἀπωλείας».
Δὲν ἀποφεύγουν τὶς δυσκολίες, τὶς
δοκιμασίες, τὶς θλίψεις, τοὺς πόνους
καὶ τοὺς κόπους, ἀλλὰ βλέπουν ὅλα
αὐτὰ σὰν φάρμακα σταλμένα ἀπὸ τὸν
Θεὸ γιὰ νὰ θεραπευθοῦν. Φάρμακα ποὺ
μαζὶ μὲ ὑπομονή, πίστη καὶ ἀγάπη κα-
θαρίζουν τὸν νοῦ καὶ τὴν καρδιὰ ἀπό
τὰ πάθη, ἑτοιμάζοντας τὸν ἄνθρωπο
γιὰ νὰ γίνει ναὸς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.
Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο, ἡ Γερόντισσα,
πρῶτα σὰν μοναχή, ἀπαρνήθηκε ὅλα τὰ
τοῦ κόσμου ψάχνοντας τὰ τοῦ θεοῦ.
Ἄφησε ὅλη τὴν περιουσία της, ἄφη-
σε τὴν πατρίδα της καὶ ἐπιπλέον πῆγε
νὰ κτίσει μοναστήρι σὲ μιὰ χώρα ποὺ
δὲν εἶναι ὀρθόδοξη, καὶ μάλιστα στὴν
ἴδια τὴ γενέτειρα τοῦ Βαρλαὰμ τοῦ Κα-
λαβροῦ.
Τὰ ἐγκατέλειψε ὅλα καὶ ἐπέλεξε μία
ζωὴ γεμάτη δυσκολίες, στερήσεις καὶ
θυσίες διὰ τὴν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ.
Καὶ λόγῳ ὅλων αὐτῶν ἔχει χαριτωθεῖ,
πράγμα ποὺ διαπιστώσαμε καθὼς μᾶς
μιλοῦσε μὲ ΠΟΝΟ καὶ ΑΓΑΠΗ γιὰ ὄλα
τὰ δύσκολα ποὺ περνᾶ, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὰ
θαύματα ποὺ ζεῖ καθημερινά.
Ο ΠΟΝΟΣ καὶ ἡ ΑΓΑΠΗ της μᾶς θύ-
μισε τοὺς Ἁγίους τῆς Ἐκκλησίας μας,
οἱ ὁποῖοι βίωσαν τὸ Ἱερὸ Εὐαγγέλιο καὶ
ἐφάρμοσαν ὅλα ὅσα ἐμεῖς διαβάζουμε
στὰ πνευματικὰ βιβλία τῆς Ἐκκλησίας.
Οἱ Ἅγιοι δὲν ψάχνουν τὴν παρηγο-
ριὰ στὶς ἡδονὲς τοῦ κόσμου, ἀλλὰ πε-
θαίνοντας κάθε μέρα γιὰ τὸν κόσμο ὁ
Θεὸς τοὺς δίνει πλούσια τὴν παρηγοριὰ
Του μέσῳ τῆς χάριτός Του.
Μακάρι νὰ γίνει τὸ παράδειγμα τῆς
Γερόντισσας Στεφανίας ἕνα φῶς στὸν
κόσμο μας, ποὺ θὰ μᾶς ὁδηγεῖ μὲ ΠΟΝΟ
καὶ ΑΓΑΠΗ στὴν πραγματικὴ χαρὰ καὶ
μακαριότητα διὰ τῆς στενῆς καὶ τεθλιμ-
μένης ὁδοῦ «τοῦ Κυρίου καὶ Θεοῦ καὶ
Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ».

54
Ἀφιέρωμα
Ἡ ἐπίσκεψή μας
στὸ μοναστήρι
τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ
στὸ Μπιβόντζι
“Τ
οῖς ἐρημικοῖς ζωὴ μακαρία
ἐστί, θείῳ ἔρωτι πτερουμέ-
νοις”. Αὐτὰ τὰ λόγια μᾶς
ἦλθαν εὐθὺς στὸν
νοῦ ὅταν ἐπισκεφθήκαμε μὲ τὴν
ὁμάδα τῆς Ε.ΡΩ. τὴν Ἱερὰ Μονὴ
τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ.
Ἀφιερωμένο στὸν ἅγιο Ἰωάννη
τὸν Θεριστὴ τὸν ἐν Καλαβρίᾳ (10ος
αἰώνας μ.Χ.), ἕνα μοναστήρι μικρό,
χτισμένο στὴν κορυφὴ ἑνὸς λόφου
πάνω ἀπὸ μία ἀπόκρυφη κοιλάδα,
μὲ ἕνα καθολικὸ ποὺ δεσπόζει δί-
πλα στὰ χαλάσματα τῶν παλιῶν κε-
λιῶν. Λίγο πιὸ χαμηλὰ στὸν λόφο,
κάτω ἀπὸ τὰ μποστανάκια τῶν
Ρουμάνων Πατέρων, μπορεῖ νὰ δεῖ
κανεὶς τὰ νεόκτιστα κελιὰ καὶ τὸ
ἀρχονταρίκι τῆς Μονῆς. Μιὰ πραγματικὴ
πνευματικὴ παλαίστρα γιὰ τοὺς ἀσκητὲς
ποὺ καθαγιάστηκαν διὰ μέσου τοῦ ἀγώνα
τους στὴν περιοχή.
Ἕνας ἀπὸ αὐτοὺς ἦταν καὶ ἡ ἁγιασμέ-
νη μορφὴ τοῦ π. Κοσμᾶ Μοναχοῦ. Γεν-
νημένος στὸ Γκρίμποβο τῆς Ἠπείρου τὸ
1952, ἐκάρη μοναχὸς τὸ 1986 καὶ ὕστερα
ἀπὸ λίγα χρόνια βρέθηκε στὴν Κάτω Ἰτα-
λία, γιὰ νὰ ἀνακτήσει (ἐπανασυστήσει)
τὸν ὀρθόδοξο μοναχισμὸ στὰ βυζαντινὰ
ἐρείπιά της. Ὑπῆρξε ὁ ἀναστηλωτὴς τῆς
μονῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστῆ.
Τὴν παρέλαβε στὴν κυριολεξία χαλάσμα-
τα καὶ μὲ τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ καὶ τὴν ἀμέρι-
στη συμπαράσταση καὶ βοήθεια τοῦ Ἁγί-
ου εἴδαμε αὐτὸ τὸ θεσπέσιο οἰκοδόμημα.

55
Τὸ ὄνομα τοῦ π. Κοσμᾶ εἶναι ἄρρηκτα
συνδεδεμένο μὲ τὴ Μονή. Ὁ ἄνθρωπος
αὐτὸς ἦταν λὲς καὶ συγχρωτιζόταν νο-
ερὰ καὶ πνευματικὰ μὲ τοὺς παλαιοὺς
ἀσκητὲς τῆς μονῆς.
Χαρακτηριστικό τῆς κατάστασης ποὺ
ἦτο ἡ μονὴ τὴν ἐποχὴ ποὺ βρέθηκε ἐκεῖ
καὶ τοῦ ἀγῶνος του (τοῦ π. Κοσμᾶ) εἶναι
ἡ ἑξῆς ἀνέκδοτη ἱστορία, ποὺ μᾶς ἀφη-
γήθηκε ὁ πρόεδρος τῆς ἑλληνικῆς κοινό-
τητας τοῦ Πρίντεζι καὶ προσωπικὸς φίλος
τοῦ π. Κοσμᾶ κ. Ἰωάννης Νταβίλης:
«Δὲν θὰ ξεχάσω ποτὲ τὴ Θεία Λει-
τουργία ποὺ εἶχε τελεστεῖ καταχείμωνο,
Ἰανουάριο μήνα, στὴ Μονή.
Ἐκείνη τὴν ἡμέρα χιόνιζε, ὁ ἀέρας
λυσσομανοῦσε. Στέγη δὲν ὑπῆρχε τότε,
μόνο ὁ τροῦλος ἦταν στὴ θέση του καὶ
τὰ τείχη τῆς μονῆς.
Τὰ εἶχε βρεῖ ὅλα γκρεμισμένα. Τὸ χιό-
νι ἔπεφτε μέσα στὸν Ναὸ καὶ μέσα στὸ
Ἱερὸ κατὰ τὴ Μεγάλη Εἴσοδο.
Ὅλοι οἱ πιστοὶ εἶχαν παγώσει, ἀλλὰ
ὁ π. Κοσμᾶς ἔστεκε ἀγέρωχος χαμένος
μέσα στὸν δικό του χωροχρόνο, ὡσὰν νὰ
βγῆκε ἀπὸ κάποιο γεροντικό.
Ἦταν κάτι τὸ συγκλονιστικό.”
Θὰ κλείσω παραθέτοντας τὰ ἴδια τὰ
λόγια τοῦ π. Κοσμᾶ γιὰ τὴ Μονή ἀπὸ τὸν
πρόλογο τοῦ βιβλίου “Βίος καὶ Ἀκολου-
θία Ὁσίου Ἰώαννου Θεριστῆ”: “Εἰς τὰ
ἴδια ἠλώθημεν” καὶ μᾶς παρέλαβαν στορ-
γικὰ οἱ Ἅγιοι τοῦ τόπου, τὰ χαλάσματα
καὶ οἱ ὑπόγειοι στεναγμοὶ τῶν φιμωμένων
προγόνων μας.
Σερνόμαστε ἀνάμεσα στὶς πέ-
τρες καὶ νοιώθουμε ὅτι μᾶς κοιτά-
ζουν οἱ ρωγμὲς τῶν τοίχων καὶ δὲν
ξέρουμε ν’ ἀπαντήσουμε. Χανόμα-
στε συχνὰ μέσα στὰ μπερδεμένα
χνάρια τοῦ περασμένου καιροῦ καὶ
προσπαθοῦμε νὰ ξύσουμε τὴ σκου-
ριὰ τοῦ χρόνου ποὺ ἒπιασε τόπο
μέσα στὰ ἀσαφῆ περιγράμματα καὶ
τὶς ρευστὲς χρονολογίες.
Πότε-πότε νοιώθουμε ὅτι ξυ-
πνοῦν γύρω μας φωνὲς ποὺ κάποτε
τὶς ἔπνιξαν. Ἀπὸ τότε ποὺ ἤρθαμε
σ’ αὐτὰ τὰ λαγκάδια, ἀντικρίσαμε
τὴν ἱερότητα μέσα σὲ μία ὑπέροχη
γύμνια!
Ἄδεια ἡ ἐκκλησία κι ἀφκιασίδωτη ἔχει
ἀνακτήσει τὴν καθαρότητα τῆς ἀρχιτε-
κτονικῆς της δομῆς, ὅπου διακρίνονται
καθαρὰ οἱ ἐπεμβάσεις τῶν τελευταίων
Λατίνων μοναχῶν.
Τὸ πένθιμο λάλημα τοῦ γκιώνη, ποὺ
φωλιάζει σὲ μία τρύπα τοῦ τοίχου, μᾶς
θυμίζει τὸ ψαλμικό: “Ὠμοιώθην πελεκά-
νι ἐρημικῷ, ἐγενήθην ὡσεὶ νυκτικόραξ ἐν
οἰκοπέδῳ”.»
Τέλος, ταπεινὰ καὶ κατανυχτικὰ εὐχα-
ριστήσαμε τὸν Κύριό μας καὶ τὴν Πανα-
γία μας γιὰ τὴν ἐπίσκεψή μας αὐτή, ψέλ-
νοντας ὅλοι μαζὶ μέσα στὸ Καθολικὸ τὸ
“τῇ Ὑπερμάχῳ”.
Τέλος καὶ τῷ Θεῷ δόξα.

56
Ἀφιέρωμα
Ἡ Ρωμηοσύνη στὴ Νότια Ἰταλία
Παναγιώτη Σ. Μαρτίνη,
Δρ. Θεολογίας, τ. Σχολ. Συμβούλου
Ὅ
ταν γίνεται λόγος γιὰ τὴν Κ.
Ἰταλία, ὁ νοῦς συνήθως πη-
γαίνει σ’ αὐτὸ ποὺ ἔχει χα-
ρακτηριστεῖ ὡς «Μεγάλη Ἑλλὰς» (Magna
Grecia), γιατί ἐκεῖ οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες δημι-
ούργησαν πλῆθος ἀποικιῶν μὲ μεγάλο πο-
λιτισμό. Ἄλλωστε καὶ σήμερα ὁ ἐπισκέπτης
μπορεῖ νὰ θαυμάσει τὰ ἴχνη τοῦ πολιτισμοῦ
ποὺ ἄφησαν οἱ πρόγονοί μας ἀπὸ ἐρείπια
ναῶν, πόλεων καὶ ἄλλων στοιχείων, ποὺ μὲ
ἐπιμέλεια διατηροῦνται καὶ προβάλλονται.
Ἀκόμη καὶ οἱ δρόμοι τῆς Τρινακρίας, ὅπως
ὀνομάζει ὁ Ὅμηρος τὴ Σικελία, φέρουν τὰ
ὀνόματα Ἑλλήνων φιλοσόφων, ποιητῶν καὶ
ἱστορικῶν. Εἶναι γνωστὸν ὅτι ἡ Μ. Ἑλλά-
δα γεωγραφικὰ περιελάμβανε τρεῖς περι-
οχὲς τῆς Ν. Ἰταλίας: Τὴν Ἀπουλία (Grecia
Salentina), τὴν Καλαβρία (Grecia Calabria)
καὶ τὸ νησὶ τῆς Σικελίας.
Σκοπός μας, σὲ ὅσα στὴ συνέχεια θὰ
ἀναφερθοῦν, εἶναι νὰ παρουσιάσουμε τὸ
χριστιανικὸ καὶ ἰδιαίτερα τὸ ἑλληνορθόδο-
ξο, βυζαντινό, παρελθὸν τῆς μεσημβρινῆς
Ἰταλίας, ποὺ μέχρι πρότινος εἶχε ἀγνοηθεῖ.
Σήμερα γίνονται ἀξιόλογες προσπάθειες νὰ
ἔλθει στὸ «φῶς» αὐτὸ τὸ πλούσιο βυζαντινὸ
παρελθόν.
Ὁ χριστιανισμὸς διαδόθηκε στὴν Ἰταλικὴ
Χερσόνησο, ὅπως εἶναι γνωστόν, ἀπὸ τὴν
ἀποστολικὴ ἐποχή. Τὴν ἴδια περίπου περίο-
δο, τὸν 1° μ.Χ. αἰ., ἱδρύεται καὶ ἡ Ἐκκλησία
τῆς Σικελίας ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τῶν Ἀπο-
στόλων Πέτρου καὶ Παύλου, Παγκράτιο,
ἐπίσκοπο Ταυρομενίου (σημ. Ταορμίνας),
Μαρκιανὸ Συρακουσῶν καὶ Βιτάλιο, ἐπίσκο-
πο Κατάνης. Καὶ βέβαια ὁ ἑλληνισμὸς τῆς Κ.
Ἰταλίας βοήθησε, ἰδιαίτερα μὲ τὴ γλώσσα,
στὴ γρήγορη ἐξάπλωση τοῦ χριστιανισμοῦ,
ἀφοῦ ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα δὲν σταμάτησε
νὰ χρησιμοποιεῖται σ’ αὐτὲς τὶς περιοχὲς
στὶς ἀλλεπάλληλες κατακτήσεις τους ἀπὸ
Ρωμαίους, Ἄραβες, Γερμανούς, Λογγοβάρ-
δους καὶ Νορμανδούς. Ἡ ἑλληνικὴ γλώσσα
παρέμεινε ἡ γλώσσα τοῦ λαοῦ καί ὅταν
ἀργότερα ὡς ἐπίσημη καθιερώθηκε ἡ λατι-
νική. Ἔτσι ἡ ἑλληνικὴ γίνεται καὶ ἡ γλώσσα
τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἀργότερα, ἀφοῦ συνδε-
θεῖ καὶ μὲ τὸ βυζαντινὸ τυπικό, γιὰ αἰῶνες
αὐτὰ τὰ δύο στοιχεῖα θὰ σφραγίσουν τὸ
ἑλληνορθόδοξο παρελθὸν τῆς Ν. Ἰταλίας,
ἰδιαίτερα μάλιστα αὐτὸ τῆς Καλαβρίας καὶ
Σικελίας.
Στὴ διατήρηση τῆς γλώσσας καὶ ὅλων
ἐκείνων τῶν στοιχείων ποὺ συνθέτουν ὡς
οὐσία καὶ παράδοση τὴν ὀρθόδοξη Ἀνατο-
λή, συνέβαλε ὁ μοναχισμός, ποὺ ἐξελίχθηκε
πολὺ γρήγορα καὶ δυναμικὰ στὴν Κ. Ἰταλία.
Ὅταν ὁ Μ. Ἀθανάσιος στὸ διάστημα τῆς
ἐξορίας του στὴ Δύση ἔγινε ὁ εἰσηγητὴς
τοῦ μοναχισμοῦ, στὴν Κ. Ἰταλία καὶ ἰδι-
αίτερα στὴ Σικελία ἀναφέρεται ἡ ὕπαρξη
μοναχών1
.
Ἀλλὰ καὶ μέχρι τὸν 11° αἰ. πολλοὶ Ἕλλη-
νες μοναχοὶ ἐπισκέπτονται τὴν Ἰταλία, με-

57
τακαλούμενοι ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν πάπα, ἀφοῦ
ἡ Ἐκκλησία παρέμενε ἑνωμένη καὶ πολλοὶ
πάπες ἦσαν ἑλληνικῆς καταγωγῆς.
Ὅταν τὸ 534 μ.Χ. ὁ στρατηγὸς Βελισά-
ριος θὰ ἀνακαταλάβει τὸ «Θέμα» τῆς Κ.
Ἰταλίας, τότε θὰ ἐνισχυθεῖ σημαντικὰ τὸ
ἑλληνικὸ στοιχεῖο, καθὼς καὶ ὁ μοναχισμὸς
μὲ τὴ βυζαντινή του παράδοση, ποὺ θὰ
συμβάλει στὴν ὀργάνωση τῆς ἐκκλησια-
στικῆς ζωῆς καὶ διοίκησης. Ἔτσι ἔχουμε τὴ
δημιουργία πολλῶν Μητροπόλεων καὶ Ἐπι-
σκοπῶν, καθὼς καὶ μονῶν, λαυρῶν καὶ σκή-
τεων. Καὶ ἡ ἐνίσχυση αὐτὴ θὰ συνεχιστεῖ,
ὅταν θρησκευτικὲς καὶ ἐθνικὲς περιπέτειες
θὰ ἀναγκάσουν ἕνα πλῆθος μοναχῶν νὰ
ἐγκαταλείψουν τὴν ὀρθόδοξη Ἀνατολὴ, γιὰ
νὰ ἔλθουν στὴν Ἰταλία καὶ ἰδιαίτερα στὴν
Καλαβρία καὶ Σικελία. Ὁ μονοφυσιτισμός,
τὸ Ἰσλὰμ καὶ ἀργότερα ἡ Εἰκονομαχία (717-
843 μ.Χ.) θὰ δημιουργήσουν αὐτὸ τὸ ρεῦμα
τῆς εἰσόδου τῶν Ἑλλήνων μοναχῶν στὴν Κ.
Ἰταλία.
Σύμφωνα μὲ τοὺς ἱστορικούς, μόνο κατὰ
τὴν περίοδο τῆς Εἰκονομαχίας, δηλ. σὲ διά-
στημα 120 ἐτῶν, 50.000 μοναχοὶ κατέφυγαν
στὴ Δύση καὶ ἰδιαίτερα στὶς δύο ἑλληνό-
φωνες περιοχές, τὴν Καλαβρία καὶ Σικελία.
Οἱ μοναχοὶ αὐτοὶ στὶς νέες τους πατρίδες
δὲν ἦλθαν μὲ ἄδεια χέρια, θὰ μεταφέρουν,
ἐκτὸς ἀπὸ τὸ ἐκκλησιαστικό τους φρόνη-
μα καὶ ἦθος, τὴν ἀσκητική τους παράδοση
καὶ παιδεία, ἕναν θησαυρὸ ὁλόκληρο ἀπὸ
«κτητορικά, λειτουργικά καὶ μοναστηριακὰ
τυπικά, ἁγιολογικά, ὑμνολογικὰ καὶ ἐκκλη-
σιαστικὰ κείμενα, πολλά καὶ πολύτιμα χει-
ρόγραφα, πάμπολλες εἰκόνες καὶ ἱερὰ λεί-
ψανα Ἁγίων»2
. Δὲν θὰ ἦταν ὑπερβολὴ νὰ
ὀνομάσει κανεὶς αὐτὴν τὴν περίοδο πρό-
δρομο τῆς Ἀναγέννησης, ποὺ θὰ συντελε-
στεῖ στὴ Δύση ὕστερα ἀπὸ αἰῶνες.
Ὅμως, ἡ Κ. Ἰταλία θὰ βρεθεῖ στὸ φυσικὸ
καὶ ἐκκλησιαστικό της περιβάλλον, ὅταν τὸ
732/33 ὁ αὐτοκράτορας Λέων Γ΄ ὁ Ἴσαυ-
ρος θὰ τὴν προσαρτήσει πνευματικὰ καὶ

58
Ἀφιέρωμα
διοικητικὰ στὸ πατριαρχεῖο τῆς Κων/λεως,
ἀντιδρώντας στὴν εἰκονόφιλη θέση τοῦ
πάπα. Ἄλλωστε ἐναντίον αὐτῆς τῆς πολι-
τικῆς τοῦ Λέοντα ἀντέδρασαν, μαζὶ μὲ τὴν
Ἑλλάδα, ἡ Καλαβρία καὶ ἡ Σικελία.
Δυστυχῶς, οἱ ἀλλεπάλληλες ἐπιδρομὲς
καὶ κατακτήσεις τῶν Ἀράβων καὶ τῶν Σα-
ρακηνῶν, οἱ ὁποῖοι
ἤδη ἀπ’ τὸν 9°
αἰ. ἔχουν κατα-
κτήσει τὴ Σικελία
καὶ λυμαίνονταν
τὰ παράλια της
Καλαβρίας, θὰ
δημιουργήσουν
σιγὰ-σιγὰ τὴν
ἀποδυνάμωση τοῦ
ἑλληνικοῦ στοιχεί-
ου, καθὼς καὶ τῶν
μοναστικῶν κέ-
ντρων, ποὺ εἶχαν
γνωρίσει μεγάλη
ἄνθιση καὶ ἀσκή-
τευσαν σ’ αὐτὰ
ὀνομαστοὶ ἀββά-
δες.
Καὶ ἡ ἀπειλὴ
συνεχίζεται ὅταν τὸν 10° αἰ. εἰσβάλλουν
ἀπὸ βορρᾶ οἱ Γερμανοί. Ὁ Γερμανὸς ἡγεμό-
νας Ὄθων Α’ (936-973), ἀφοῦ ἔγινε κύριος
τῆς Ρώμης, ἔφτασε λεηλατώντας μέχρι τὴν
Καλαβρία. Καὶ φτάνουμε στὸ τελευταῖο καὶ
τελικὸ κτύπημα ποὺ δόθηκε ἀπὸ τοὺς Νορ-
μανδοὺς τὸν 11° αἰ. Οἱ νέοι κατακτητὲς
«ἀπὸ τυχοδιῶκτες γίνονται κύριοι τῆς Κ.
Ἰταλίας καὶ Σικελίας, ἐκμεταλλευόμενοι τὶς
ἐσωτερικὲς δυσκολίες τῆς βυζαντινῆς αὐτο-
κρατορίας, καὶ φτάνουν μέχρι τὴν Νεάπολι
καὶ ἱδρύουν τὸ βασίλειο τῶν δύο Σικελιῶν
ἢ τῆς Νεαπόλεως»3
. Πιστοὶ στὸν πάπα οἱ
Νορμανδοί, μὲ σκοπὸ νὰ νομιμοποιήσουν
τὴν κυριαρχία τους, ἔσπευσαν νὰ δώσουν
ὅρκο πίστεως σ’ αὐτὸν καὶ νὰ τοῦ ὑποσχε-
θοῦν ὅτι θὰ ὑποτάξουν στὴν Ἁγία Ἕδρα
«τὸ δουκάτο τῆς Ἀπουλίας καὶ τῆς Καλα-
βρίας, καθὼς καὶ τὸ μελλοντικὸ δουκάτο
τῆς Σικελίας». Ἔτσι, προσπάθησαν νὰ ἐκλα-
τινίσουν τὴν ἐκκλησιαστικὴ ζωὴ καὶ ὀργά-
νωση τῶν ἑλληνορθόδοξων αὐτῶν περιοχῶν
μὲ τὴν τοποθέτηση λατίνων ἐπισκόπων. Μὲ
τὸν τρόπο αὐτὸν ἄνοιξαν τὶς πύλες στοὺς
Λατίνους καὶ πλῆθος Βενεδικτίνων μοναχῶν
εἰσέβαλε γιὰ τὸν πλήρη ἐκλατινισμὸ κλήρου
καὶ λαοῦ. Καὶ ὁ χρόνος συνεχῶς κυλάει σὲ
βάρος τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου, ἡ παρακμὴ
τοῦ ὁποίου θὰ ὁλοκληρωθεῖ, ὅταν ἡ Ν. Ἰτα-
λία θὰ ἀποκοπεῖ ἀπὸ τὸ πατριαρχείο
Κων/λεως μετὰ τὴ Φραγκοκρατία (1204).
Καὶ ἀρχίζει ἡ ἀντίστροφη κίνηση. Μο-
ναχοὶ κι ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ ἑλληνικοῦ
πληθυσμοῦ τῆς Κ. Ἰταλίας μεταναστεύουν
στὴν Ἑλλάδα καὶ ἰδιαίτερα στὴν Πελοπόν-
νησο. Στὴν Πάτρα καὶ στὴν εὐρύτερη περι-
οχὴ ὑπῆρχαν κοινότητες Καλαβρῶν, ὅπως
μαρτυροῦν τὰ τοπωνύμια Χαλανδρίτσα,
Καλάβρι(υ)τα, Καλαβρούζα, Φραγκαβίλλα
κ.ἂ. Τὰ πιὸ πολλὰ μοναστήρια περιῆλθαν
στοὺς Ἑλληνόρρυθμους (Οὐνίτες) Καθολι-
κούς, οἱ ὁποῖοι στὴ λατρεία διατήρησαν
τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα καὶ τὸ βυζαντινὸ τυ-
πικὸ γιὰ λόγους προσηλυτιστικούς.
Τέλος, τὸ 1579 ὁ πάπας ὀργάνωσε ἕνα
τάγμα, αὐτὸ τῶν «βασιλειανῶν», μὲ σκοπὸ
νὰ ὑπαγάγει σ’ αὐτὸ ὅλους τοὺς Ἕλληνες

59
μοναχούς τῆς Ν. Ἰταλίας. Στὸ τάγμα αὐτὸ
ἀνήκουν καὶ οἱ μοναχοί τῆς ἑλληνόρρυθμης
μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης (Grottaferrata),
λίγο ἔξω ἀπὸ τὴ Ρώμη, ποὺ κρατάει στὴ λα-
τρεία τὸ βυζαντινὸ -ὀρθόδοξο τυπικὸ καὶ
τὴν ἑλληνικὴ γλώσσα.
Ἀπὸ τὰ προηγούμενα διαπιστώνουμε
ὅτι ἡ Κ. Ἰταλία ἦταν γεμάτη ἀπὸ μοναστή-
ρια, σκῆτες καὶ ἀσκηταριά, ἦταν, πράγμα-
τι, ἕνα κομμάτι τῆς βυζαντινῆς Ἀνατολῆς
στὴ Δύση. Τὰ πάμπολλα μοναστήρια, οἱ
λαῦρες καὶ οἱ σκῆτες, ποὺ ἀκόμη διασώ-
ζονται, ἔστω καὶ ὡς ἐρείπια, μαρτυροῦν
τὴ βυζαντινὴ -ἑλληνική της παράδοση. Ὁ
Πέτρος Ροδοτᾶς, καθηγητὴς τῆς ἑλληνικῆς
γλώσσας στὴ βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ καὶ
ἐπίσκοπος τῶν Ἑλληνορρύθμων τῆς Καλα-
βρίας (1735) στὸ ἔργο του Dell’ origine del
rito Greco in Italia (Περὶ τῆς προελεύσεως
τοῦ ἑλληνικοῦ ρυθμοῦ στὴν Ἰταλία), ἀνεβά-
ζει τὸν ἀριθμὸ τῶν ἑλληνικῶν μοναστηριῶν
ποὺ ὑπῆρχαν στὸ βασίλειο τῆς Νεάπολης
σὲ 1.500. Στὴν εἰσαγωγὴ δὲ τοῦ ἴδιου ἔργου
του ἀναφέρει: «... ἔχουμε ἕναν ἐξαιρετικὸ
ἀριθμὸ ἑλλήνων-μοναχῶν, ποὺ ὑπῆρξαν
ἀντικείμενο κοινοῦ θαυμασμοῦ, καὶ ποὺ
κράτησαν πάνω τους τὰ βλέμματα ὁλόκλη-
ρων ἐπαρχιῶν γιὰ τὴν αὐστηρότητα τῆς
ζωῆς, γιὰ τὴ φήμη τῆς ἀρετῆς καὶ γιὰ τὰ κα-
ταφανῆ παραδείγματα προτροπῆς πρὸς τὸ
καλό... Ὑπῆρξαν τὰ φῶτα τῆς μοναστικῆς
διδασκαλίας καὶ πειθαρχίας στὴν Ἰταλία
καὶ ἀπὸ τὸν 8° αἰ. τὴ λάμπρυναν μὲ τὴν
ἑξαίρετη ἁγιωσύνη τους...»4
. Καὶ στὴ συνέ-
χεια μᾶς δίνει ἕνα μακρὺ κατάλογο ἀπὸ 76
Ἕλληνες Ἁγίους τῆς Κ. Ἰταλίας.
Ἀπὸ τὸν μακρὺ αὐτὸν κατάλογο ἐνδει-
κτικὰ θὰ ἀναφέρουμε τοὺς πιὸ ὀνομαστοὺς
Καλαβρο-Σικελοὺς Ἁγίους, πολλοὶ ἀπὸ τοὺς
ὁποίους σχετίστηκαν μὲ τὴν «καθ’ ἡμᾶς
Ἀνατολή».
Ὀνομαστικὰ εἶναι: Ὁ ἅγιος Μεθόδιος,
πατριάρχης Κων/λεως. Γεννήθηκε στὶς Συ-
ρακοῦσες τῆς Σικελίας περὶ τὸ 789 μ.Χ.
Ὁ ἅγιος Ἀθανάσιος, ἐπίσκοπος Μεθώνης,
ἀπὸ τὴν Κατάνη τῆς Σικελίας (9ος αἰ.).
Ὁ ὃσιος Ἰωσὴφ ὁ Ὑμνογράφος, ὁ πολυ-
γραφότερος τῶν ἐκκλησιαστικῶν ποιητῶν,
γεννήθηκε στὶς Συρακοῦσες, πιθανότατα
τὸ 816 μ.Χ. Οἱ ὅσιοι Ἠλίας ὁ Σπηλαιώτης,
ὁ Καλαβρὸς (9ος αἰ.), Νεῖλος ὁ Καλαβρὸς
(10ος αἰ.), ἱδρυτὴς τῆς μονῆς τῆς Κρυπτο-
φέρρης (Grottaferrata), Φαντίνος ὁ Νέος, ὁ
Καλαβρὸς (10ος αἰ.), ποὺ πιθανότατα ἐπι-
σκέφθηκε καὶ τὴν περιοχὴ τῶν Καλαβρύτων,
συγκεκριμένα τὴ μονὴ τῆς Ἁγίας Λαύρας,
Ἰωάννης ὁ Θεριστὴς (10ος - 11ος αἰ.),
Βαρθολομαῖος ὁ Νέος (10ος - 11ος αἰ.),
συνιδρυτὴς τῆς μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης,
Λουκᾶς ὁ Γραμματικός, ἐπίσκοπος Ἀσύλων
(12ος αἰ.) καὶ τέλος ὁ ὅσιος Βαρθολομαῖος
τοῦ Σίμερι (12ος αἰ.), ὁ ὁποῖος ἐπισκέφθηκε
τὸ Ἅγιον Ὂρος «ἔνθα διὰ μακρὸν χρονικὸν
διάστημα παρέμεινεν ἡ μνήμη τῆς Μονῆς
τοῦ Καλαβροῦ», κατὰ τὸν πατριάρχη Βαρ-
θολομαῖο.
Τελευταῖα γίνεται μία σημαντικὴ προ-
σπάθεια, τόσο ἀπὸ τοὺς ἑλληνόφωνους τῆς
Κ. Ἰταλίας, ὅσο καὶ ἀπὸ τοὺς ἐδῶ ἱστορι-
κούς, βυζαντινολόγους κ.ἂ., ὥστε νὰ βγά-
λουν στὸ φῶς ὅλη αὐτὴν τὴν παράδοση καὶ
ἱστορία, ποὺ γιὰ αἰῶνες παρέμενε κρυμμένη
στὶς διάφορες βιβλιοθῆκες τῆς Δύσης. Καὶ
αὐτὸ φαίνεται ἀπὸ τὶς μελέτες ποὺ γίνονται,
ἀπὸ τὶς ἐκδόσεις «βίων» πολλῶν ἰταλοελλή-
νων Ἁγίων καὶ ἀπὸ τὰ Ἰνστιτοῦτα «Βυζα-
ντινῶν Μελετῶν» ποὺ ἱδρύονται, ὅπως στὴν
Μπούα (Βονα), Ἁγ. Σεβερίνα τῆς Καλαβρίας
καὶ στὸ Μαντανίτσι τῆς Σικελίας.
Τέλος, ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Οἰκουμενικοῦ
Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου, τὸν Μάρτιο
τοῦ 2001, στὴν Κ. Ἰταλία σκοπὸ εἶχε νὰ
εὐλογήσει καὶ νὰ ἐνισχύσει αὐτὴ τὴν προ-
σπάθεια
1. Migne, P. L. 23, 48.
2. Ὁ ὅσιος Νεῖλος ὁ Καλαβρός, Ἐκ. Ἱ. Κοινοβίου Εὐαγγε-
λισμοῦ τῆς Θεοτόκου, β’ ἔκδ., Ὀρμύλια 2002, σελ. 24.
3. Βλ. προηγ. σελ. 31, σήμ. 37.
4. Tom. II, ρ. 104 - 108.
Πηγή: http://www.epikoinonein.gr/media/ellino3.pdf

60
Ἀφιέρωμα
Κάτω Ἰταλία:
Ἐκεῖ ποὺ διασώζεται
ὁ γλωσσικός μας πολιτισμός!
Ἀ
ξίζει νὰ ταξιδεύεις! Ταξίδι σημαί-
νει ἀναζήτηση τοῦ νέου, τοῦ δια-
φορετικοῦ, τοῦ πρωτοποριακοῦ!
Μπορεῖ ὅμως νὰ σημαίνει καὶ ἐπαφὴ μὲ τὴν
παράδοση καὶ μὲ ἀνθρώπους ποὺ μέσα
τους τὴν κουβαλοῦν καὶ τὴ διακονοῦν! Καὶ
τότε διαπιστώνεις ὅτι ἡ γεωγραφικὴ ἀπό-
σταση ἐκμηδενίζεται χάρη στὴ στενὴ προ-
σέγγιση ποὺ ὀφείλεται στὴν κοινὴ γλώσ-
σα καὶ ταυτότητα! Τοὺς καταλαβαίνεις
αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους, γιατί ἡ καρδιὰ
καὶ ἡ ψυχὴ τους μιλᾶ ἑλληνικά! «Ἐδῶ, στὴν
Κάτω Ἰταλία, παλαιότερα μιλούσαμε μόνο
Γκρίκο» μᾶς εἶπε ὁ κ. Ἠλίας, ἕνας ἡλικιωμέ-
νος Κατωιταλιά-
νος, ὅταν τὸν
ἐπισκεφτήκαμε
μὲ τὴ νεότητα
τῆς Ἑνωμένης
Ρωμηοσύνης
τὸν περασμέ-
νο Ἰούλιο στὸ
πλαίσιο τῆς
ἐκδρομῆς μας
στὴν Μεγά-
λη Ἑλλάδα.
Τὸν ἀκούγαμε
προσεχτικά!
Μᾶς ἔβαλε νὰ
καθίσουμε καὶ
σ τ ρ α μ μ έ ν ο ι
ὅλοι πρὸς τὸ
μέρος του τὸν
ἀκούγαμε νὰ
ἀπαγγέλλει μὲ θαυμαστὴ εὐγλωττία ποιή-
ματα σὲ αὐτὸ τὸ ἑλληνικὸ ἰδίωμα, τὰ γκρί-
κο! Ἕνα κομμάτι τοῦ πολιτισμοῦ μας ζοῦσε
μέσα του! Ἕνα κομμάτι τῆς πατρίδας μας
ἐγκαταβίωνε στὴν καρδιά του!
Τὸν χειροκροτήσαμε θερμά! Θαυμάσα-
με τὴ δύναμη τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας ποὺ
μέσῳ τῆς μεγάλης ἀποικιακῆς δραστηρι-

61
ότητας τῶν προγόνων μας μεταφέρθηκε
στὴν Ἀπουλία καὶ τὴν Καλαβρία ἀπὸ τὰ
ἀρχαῖα χρόνια (ἴσως καὶ πρὶν τὸν 8ο αἰώ-
να π.Χ) καὶ ἐπι-
βιώνει μέχρι σή-
μερα ἐξελιγμένη
βέβαια στὶς διά-
φορες συνθῆκες
τῆς Ἰταλίας
δίνοντας ἕνα
ἀκόμη ἰδίωμα,
τὰ γκρεκάνικα ἢ
γκρίκο!
Τὸν 1ο αἰώνα
μ.Χ χάρη στὴν
ἑλληνικὴ γλώσσα
οἱ περιοχὲς τῆς
Κάτω Ἰταλίας
ἐκχριστιανίζο-
νται ἀπὸ τοὺς
μαθητὲς τῶν
Ἀποστόλων, ἐνῷ
κατὰ τὰ βυζαντινὰ χρόνια ἀνθεῖ ἔντονα
ἐκεῖ ὁ ὀρθόδοξος μοναχισμὸς μὲ πλῆθος
μοναστηριῶν καὶ ἀσκηταριῶν. Ἀργότερα,
ὅταν ἡ Πόλη ἔπεσε, ἡ μετακίνηση τῶν Ρω-
μηῶν πρὸς τὴ Μεγάλη Ἑλλάδα ἐντάθηκε
μὲ ἀποτέλεσμα τὴν ἐνίσχυση τοῦ ἑλλη-
νικοῦ στοιχείου τουλάχιστον γιὰ δύο
αἰῶνες.
Ἀπὸ τὸν 16ο αἰώνα ὅμως καὶ ἔπειτα
οἱ ἔντονες παρεμβάσεις καὶ πιέσεις τοῦ
Βατικανοῦ, ποὺ ἔφτασαν μέχρι καὶ στὴ
βίαιη ἐπιβολὴ τῶν παπικῶν κακοδοξιῶν
στοὺς ἑλληνικοὺς πληθυσμοὺς τῆς Με-
γάλης Ἑλλάδας, θὰ συντελέσουν στὴν
σταδιακὴ ἀπώλεια τῆς ὀρθόδοξης πί-
στης καὶ συνακόλουθα στὴν ἀλλοίωση
τῆς ἐθνικῆς ἰδιοπροσωπίας. Βαθμιαῖα
οἱ ἑλληνικοὶ πληθυσμοὶ θὰ ἀρχίσουν νὰ
παρακμάζουν, ἐνῷ στὰ πιὸ σύγχρονα
χρόνια μὲ τὴν καθιέρωση τῆς ὑποχρε-
ωτικῆς φοίτησης σὲ ἰταλικὰ σχολεῖα, μὲ
τὴν καθημερινὴ ἐπαφὴ μὲ τοὺς Ἰταλοὺς
καὶ μὲ τὴν ἔντονη ἐπιρροὴ τῶν ΜΜΕ τὰ
γκρεκάνικα διατρέχουν τὸν κίνδυνο τῆς
ἐξαφάνισής τους. Δυστυχῶς, λίγοι πλέον
εἶναι οἱ ἄνθρωποι, ὅπως ὁ κ. Ἠλίας ποὺ
συναντήσαμε, οἱ ὁποῖοι μιλοῦν ἀκόμη
τὰ γκρεκάνικα διατηρώντας σὲ ἐκεῖνα τὰ
μέρη τὸν ρωμαίικο πολιτισμό μας.
Γιὰ μᾶς οἱ περιοχὲς αὐτὲς τῆς Ἀπου-
λίας καὶ τῆς Καλαβρίας δὲν ἀποτελοῦν
ἁπλῶς μία ἀνάμνηση, ἕνα ἀπέραντο μου-
σεῖο, γιατί μουσεῖο εἶναι ἡ ληξιαρχικὴ
πράξη θανάτου ἑνὸς πολιτισμοῦ. Εἶναι
ἀνεκτίμητος καὶ ζωνταντὸς θησαυρός! Τὸ
ταξίδι σου σὲ αὐτὰ τὰ μέρη εἶναι ταυ-
τόχρονα ταξίδι στὴν ἑλληνικὴ καὶ ὀρθό-
δοξη παράδοσή μας! Ἂς ἐλπίσουμε ὅτι
ἡ σύγχρονη δύσκολη κατάσταση στὰ
ἑλληνόφωνα χωριὰ τῆς Κάτω Ἰταλίας θὰ
καταστεῖ ἀναστρέψιμη, ὅτι θὰ καταφέ-
ρουν γιὰ μιὰ ἀκόμη φορὰ νὰ διασώσουν
τὴν παραδοσιακή τους διάλεκτο καὶ τὴν
ὀρθόδοξη παρουσία ἐκεῖ καὶ ὅτι θὰ πα-
ραμείνουν κατὰ τὸν 21ο αἰώνα ζωντανὰ
μνημεῖα τοῦ σπουδαίου ἱστορικοῦ τους
παρελθόντος καὶ μοναδικὲς ὀάσεις δια-
τήρησης τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας.

62
Ἀφιέρωμα
Εὐχαριστοῦμε γιὰ ὅλα...
Ἰάκωβου Τρικαλιώτη,
ἀπὸ τὴν παρέα τῶν Ρωμνιῶν Ἀθηνῶν
Τ
ὴ δεύτερη μέρα τῆς ἐκδρομῆς μας
στὴν Κάτω Ἰταλία εἴχαμε μία εὐχάρι-
στη συνάντηση. Μᾶς συνόδεψαν στὰ
Ἑλληνόφωνα χωριὰ τοῦ Σαλέντο ὁ κ. Γεώργι-
ος Μπόκας μαζὶ μὲ τὸν κ. Ἀνδρέα Μπλάνο.
Φιγοῦρες γνώριμες καὶ ἀγαπητὲς γιὰ πολλοὺς
ἀπὸ ἐμᾶς. Ἀπὸ τοὺς ἀθόρυβους σκαπανεῖς
τοῦ σωματείου τῆς Ἑνωμένης Ρωμηοσύνης.
Θυμᾶμαι τὶς πρῶτες μας προσπάθειες γιὰ τὴν
ὀργάνωση αὐτῆς τῆς ἐκδρομῆς, μὲ ἀρκετὲς δυ-
σκολίες καὶ προβληματισμούς. Τότε θυμᾶμαι
καὶ τὸν εἰλικρινῆ λόγο τοῦ κ. Μπόκα «Ἀδέρφια
μὴν τὰ παρατᾶτε! Πρέπει τὰ νέα παιδιὰ νὰ
γνωρίσουν αὐτὰ τὰ μέρη ποὺ μυρίζουν Ἑλλά-
δα καὶ Ρωμηοσύνη. Θὰ σᾶς στηρίξουμε, εἴμα-
στε μαζί σας!»
Καὶ ἔτσι ἀκριβῶς ἔγινε. Τὸ σωματεῖο ἀγκά-
λιασε τὴ νεότητα καὶ τὴ στήριξε.

63
Ὁ κ. Μπόκας μᾶς ἀκολούθησε στὸ ὁδοιπο-
ρικὸ ποὺ εἴχαμε στὰ Ἑλληνόφωνα χωριὰ Κα-
λημέρα καὶ Στερνατία. Στὸ χωριὸ Καλημέρα
ἐπισκεφτήκαμε τὸ Λαογραφικὸ μουσεῖο τοῦ
χωριοῦ.
Ὁ ὑπεύθυνος τοῦ Μουσεί-
ου μᾶς ξενάγησε στὸ πλούσιο
μωσαϊκό τῆς περιοχῆς, στὴν
ἀρχαιολογία, τὴν ἱστορία, τοὺς
θρύλους καὶ τὶς παραδόσεις, τὴ
μουσικὴ καὶ τὰ τραγούδια της!
Ἀπὸ τὸ χωριὸ τῆς Στερνατία
κάποιοι κάτοικοι μᾶς ἀπήγγει-
λαν τραγούδια καὶ ποιήματα
τῶν Γκρεκάνων μὲ θέμα τὴν ξενι-
τιὰ καὶ τὸν ἔρωτα. Ἐκεῖ, πίσω σὲ
κάποιες γωνιὲς τοῦ Μουσείου
διέκρινα καὶ τὸν κ. Μπόκα ποὺ
προσπαθοῦσε νὰ συγκρατήσει
τὴ συγκίνησή του. Μᾶς ἔλεγε
μετὰ ‘’Αὐτὴ εἶναι ἡ Ρωμηοσύνη
ἀδέρφια!
Ὁ πλούσιος πολιτισμὸς τῶν
Γκρεκάνων, ἡ μνήμη ποὺ διατη-
ρεῖται ἔντονα στὶς παραδόσεις
τῶν Ἑλληνοφώνων!’’
Τὸ βράδυ δειπνήσαμε σὲ
ἕνα χωριὸ τοῦ Σαλέντο.
Ἐκεῖ ἡ παρέα τῶν Ρωμνιῶν
ἔστησε καὶ τὸ δικό της γλέντι!
Νταούλι, κλαρίνο καὶ χορὸς ,
τὸ δικό μας Ρωμαίικο πανηγυ-
ράκι!
Ὁ κ. Μπόκας ἐνθουσιασμέ-
νος ἀπὸ τὴ χαρὰ τῆς νεολαίας
καὶ τὸ παραδοσιακὸ γλέντι ,
μᾶς ἔλεγε βουρκωμένος ‘’Ἀδέρ-
φια μόνο μὲ τέτοια λεβέντικη
καὶ Ρωμαίικη νοοτροπία θὰ πάει ἡ Ἑλλάδα
μας μπροστά! Συνεχίστε τὸν ἀγώνα σας καὶ
ἐμεῖς μαζί σας!’’. Μᾶς κάλεσε, μάλιστα μὲ ὅλα
τὰ ἔξοδα δικά του, νὰ ἀνταμώσουμε στὰ μέρη
του μετὰ ἀπὸ λίγο καιρό. Ἤθελε νὰ συγκε-
ντρώσει ὅλους τοὺς Ρωμνιοὺς τῆς Ἑλλάδας
σὲ μιὰ Ρωμαίικη σύναξη. Ἤθελε νὰ ἀνταμώ-
σουν, νὰ τραγουδήσουν, νὰ συζητήσουν, νὰ
χαροῦν! Ὅμως ὁ Δεσπότης Χριστὸς, ὁ Βασι-
λεὺς τῶν βασιλευόντων, κάλεσε κοντὰ του τὸν
ἀδερφὸ μας Γεώργιο, εἰς τὰ ἐπουράνια καὶ τὰ
πνευματικά, εἰς τὴν βασιλείαν του!
Ἡ φλόγα τῆς Ρωμαίικης, λεβέντικης καὶ πε-
ρήφανης καρδιᾶς σου ἀδερφὲ Γεώργιε ἀπο-
τελεῖ γιὰ ὅλους μας ἕναν φωτεινὸ ὁδοδείκτη
τηλαυγοῦς ζωῆς καὶ πορείας. Ὅλη ἡ παρέα
τῶν Ρωμνιῶν εἰλικρινῶς εὐγνωμονοῦσα σοῦ
εὔχεται καλὸ παράδεισο!

64
Ἡ ἐπανάσταση τοῦ
Εἰκοσιένα ἀνέδειξε πολλοὺς
ἥρωες ποὺ ἔδωσαν τὰ πά-
ντα στὸν ἱερὸ ἀγώνα γιὰ τὴν
ἀπελευθέρωση τῆς πατρίδας,
ἀψηφώντας τοὺς κινδύνους
καὶ προσφέροντας ἀκόμα καὶ
τὴ ζωή τους γιὰ τὸ ὑπέρτα-
το ἀγαθό τῆς ἐλευθερίας καὶ
τῆς ἀξιοπρέπειας.
Ἐκεῖνο ὅμως ποὺ μᾶς
προξενεῖ ἰδιαίτερη ἐντύπωση
εἶναι τὸ γεγονὸς πὼς αὐτοὶ οἱ ἥρωες, ποὺ ἦταν
ἀπαίδευτοι ἢ ὀλιγογράμματοι, ποὺ ἔζησαν καὶ
μεγάλωσαν σὲ κλίμα ὑποταγῆς καὶ ἀπανθρωποί-
ησης, σὲ καθεστὼς βάρβαρο, διέθεταν ἀρετὲς
πού, δυστυχῶς, σήμερα δὲν διακρίνουν τὸν
σύγχρονο πολιτισμένο καὶ μορφωμένο ἄνθρω-
πο. Μπόρεσαν καὶ ὄρθωσαν πνευματικὸ καὶ
ἠθικὸ ἀνάστημα σὲ μιὰ ἐποχὴ ποὺ κάθε ἔννοια
ἠθικῆς καὶ ἀξιοπρέπειας εἶχε καταπατηθεῖ.
Ἦταν ἱκανοὶ νὰ διακρίνουν καὶ νὰ ξεχωρίζουν
ὄχι μόνο ἁπλὲς κατηγορίες, ἁπλὲς ἔννοιες, ἀλλὰ
νὰ προβαίνουν σὲ κρίσεις καὶ ἀξιολογήσεις ὑψη-
λοῦ ἐπιπέδου.
Ἕνας τέτοιος ἥρωας ἦταν καὶ ὁ ‘’ΔΗΜΗ-
ΤΡΗΣ ΜΑΚΡΗΣ - Ο ΚΛΕΦΤΗΣ ΤΟΥ ΖΥΓΟΥ’’.
Ὄντας ἀπαίδευτος μπόρεσε νὰ καταλάβει ὅτι
ἐκεῖνο ποὺ προέχει στὸν καιρὸ τοῦ ἀγώνα γιὰ
τὴ λευτεριὰ ἦταν ἡ ὁμόνοια καὶ ὄχι ἡ διχόνοια.
Εἶχε διαπιστώσει ὅτι ὁ καθένας θὰ πρέπει νὰ
πράττει καὶ νὰ περιορίζεται σ’ αὐτὸ ποὺ γνω-
ρίζει καλά. Διέκρινε, λοιπόν, τὴν πολιτικὴ ἀπὸ
τὴ στρατιωτικὴ-πολεμικὴ τέχνη.
Ἒμπρακτα ἀναγνώριζε τὴν ἀνάγκη ὕπαρξης
πολιτικῆς ἡγεσίας στὸν ἀγώνα, ἐπηρεασμένος
καὶ ἀπὸ τὴν ἰδιότητα τοῦ Φιλικοῦ, διατηρώντας
γιὰ τὸν ἑαυτὸ του τὸν ρόλο τοῦ στρατιώτη-
πολεμιστῆ. Δὲν δίστασε νὰ ἀποστασιοποιηθεῖ
ἀπὸ κάθε ἐμφυλιοπολεμικὴ ἐνέργεια. Ἡ στάση
του ἦταν στάση ἀπόλυτης ἀποστασιοποίησης.
Πουθενὰ δὲν ἀναφέρεται συμετοχή του σὲ
ἐμφυλίους, φατριασμοὺς ἢ πολιτικὲς ἀντιπα-
ραθέσεις, ἀρνούμενος συνειδητὰ κάθε ἄλλον
ρόλο ἀπὸ ἐκεῖνον τοῦ Πρωτοκαπετάνιου τῆς
περιοχῆς του. Ὄχι μόνο δὲν σήκωσε ποτὲ ὅπλο
κατὰ ὁμοθρήσκων του, ἀλλὰ οὔτε ἔμεινε κἂν νὰ
ἀντιπαρατεθεῖ· μόνο κατέφευγε, ὅταν οἱ περι-
στάσεις τὸ ἀπαιτοῦσαν, στὰ λημέρια του, ὅπου
ἦταν ἀδιαφιλονίκητος ἀρχηγὸς καὶ κυβερνήτης
μέχρι τὸ τέλος τοῦ Ἀγώνα. Ὁ Μακρῆς, ἕνας
ἄνθρωπος μὲ τὰ χέρια βουτηγμένα στὸ αἷμα
τῶν ἐχθρῶν ἀπὸ τὴν ἐφηβεία του, ποὺ ἀργότερα
στὸν Ἀγώνα κατηγορήθηκε γιὰ μαζικὲς σφαγὲς
Τουρκόφιλων Ἑβραίων στὸ Βραχώρι ἢ μισθοφό-
ρων Ἀλβανῶν αἰχμαλώτων στὸν Ἅη Δημήτρη
τοῦ Μεσολογγίου, δὲν θέλησε νὰ τὰ λερώσει μὲ
ἐκεῖνο ἑνὸς ὁμόθρησκού του, ἀκόμη κι ἂν ἐπρό-
κειτο γιὰ προδότη. Χαρακτηριστικὸ παράδειγ-
μα ἡ στάση ποὺ κράτησε ἀπέντι στὸν προδότη
βοσκὸ καὶ τὸν κυνηγὸ ὁδηγό, καθὼς ἀρκέστηκε
μόνο στὸ νὰ διατάξει τὸν συγκεκριμένο βοσκὸ
νὰ φύγει γιὰ πάντα ἀπὸ τὸν Ζυγό. Ὡς φορέ-
ας τοῦ Ἑλληνικοῦ πολιτισμοῦ, κατανοοῦσε τὴν
ἀτομικότητα τῆς εὐθύνης. Γι’ αὐτὸ ἐπέτρεψε
στὰ παιδιὰ τοῦ προδότη νὰ μείνουν στὸν Ζυγὸ
χωρὶς νὰ τὰ πειράξει ποτὲ κανείς, μὲ δική του
διαταγή. Στὸν δὲ κυνηγὸ, ποὺ ὁ Ἀράπης ὑπο-
χρέωσε νὰ τὸν ὁδηγήσει, ὡς γνήσιος ἀρχηγὸς
ἔδειξε τὴ μεγαθυμία του, χωρὶς νὰ θεωρήσει τὴν
πράξη του αὐτὴ ως πράξη προδοσίας, μολονό-
τι προσέφερε ὑπηρεσία στὸν ἐχθρό. Ξεχώριζε
τὴν ἑκούσια ἀπὸ τὴν ἀναγκαστική προσφορὰ
ὑπηρεσίας στὸν ἐχθρό. Καὶ πόσο δικαιωμένος
θὰ ἔνιωσε, ὅταν, χρόνια μετά, στὴν Πρώτη Πο-
λιορκία τοῦ Μεσολογγίου, ἕνας ἄλλος κυνηγός,
ὑποχρεωμένος σὲ ὑπηρεσία ἀπὸ τοὺς Τούρ-
κους, ἔσωσε τὴν πόλη καὶ τὸν Ἀγώνα μὲ τίμημα
τὸ αἷμα τῆς οἰκογένειάς του. Ἦταν ὁ ὑπέροχος
Κώστας Ζούκας ἢ Γιάννης Γούναρης, ὁ μετέπει-
τα Καλόγερος τῆς Κλεισούρας.
Αὐτὴν τὴν ἲδια στάση θὰ κρατήσει καὶ ἀργό-
τερα ἀπέναντι σὲ καπετάνιους ποὺ κάνανε κα-
πάκια, συμφωνίες μὲ τοὺς Τούρκους. Δὲν θὰ
τοὺς καταδικάσει οὔτε θὰ τοὺς κρίνει, παρα-
μένοντας ἔτσι πιστὸς στὴν ἀγάπη του γιὰ τοὺς
ὁμόθρησκους, τοὺς ὁποίους ξεχώριζε ἀπὸ τοὺς
ἐχθρούς, καὶ στὴν ἀρχή του ὅτι κανεὶς Ἕλληνας
δὲν περίσσευε στὸν κοινὸ ἀγώνα γιὰ τὴ λευτεριὰ
τῆς πατρίδας. Ἀξίζει, πράγματι, ὁ ἥρωας ‘’ΔΗ-
ΜΗΤΡΗΣ ΜΑΚΡΗΣ’’ νὰ ἀποτελεῖ γιὰ μᾶς τοὺς
νεώτερους παράδειγμα πρὸς μίμηση, γιατί μόνο
ἡ μνήμη δὲν ἀρκεῖ, ἂν θέλουμε νὰ εἴμαστε ἄξιοι
ἀπόγονοί του.
ΔΗΜΗΤΡΗΣΜΑΚΡΗΣ
ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
ΕΝΩΜΕΝΗΡΩΜΗΟΣΥΝΗ
1
1
ΣΕΙΡΑ: ΙΣΤΟΡΙΟΜΝΗΜΟΣΥΝΗ
ΣΕΙΡΑ:ΙΣΤΟΡΙΟΜΝΗΜΟΣΥΝΗ
Ἰωάννης Δ. Μακρῆς
’ µέση µ’»
ΜΑΚΡΗΣ

66
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ
1. Ἡ Ἑλληνικὴ γλώσσα
συνδέθηκε μὲ τὸ Βυζαντινὸ
........
3. Νορμανδὸς ἡγεμόνας ποὺ
μετέφερε 15.000 Ἓλληνες
τὸν 12ο αἰώνα στὴν
Κ. Ἰταλία
4. Εἰσέβαλαν ἀπὸ τὸν Βορρὰ
τὸν 10ο αἰώνα καὶ ἀπείλησαν
τὸ Ἑλληνικὸ στοιχεῖο
9. Ἔτσι λέγονται τὰ Ἑλληνικὰ
τῆς Κ. Ἰταλίας ποὺ μιλάγανε
οἱ Ἕλληνες ἀπὸ τὸν 19ο
αἰώνα καὶ μετὰ
11. Αὐτὴ ἡ ἐκκλησία πίεζε γιὰ
τὴν σταδιακὴ ὑποχώρηση
τῆς Ἑλληνικῆς γλώσσας
ἔναντι τῆς Ἰταλικῆς.
12. Ἅγιος τῆς Κ. Ἰταλίας ποὺ
γεννήθηκε στὴν Καλαβρία
καὶ ἱδρυτὴς τῆς Μονῆς
Κρυπτοφέρρης
13. Γεγονὸς ποὺ ἔστειλε
κύματα Ἑλλήνων στὴν Κ.
Ἰταλία
14. Περιχὴ τῆς Κ. Ἰταλίας
ὅπου δὲν παρήκμασε τὸ
Ἑλληορθόδοξο στοιχεῖο
οὒτε τὸν 11ο αἰώνα
16. Ἀφαίρεσαν τὰ ἐδάφη τῆς
Κ. Ἰταλίας ἀπὸ τοὺς Βυζαντινοῦς τὸν 11ο αἰώνα
19. Σὲ αὐτὴν τὴν περίοδο κατέφυγαν στὴν Κ. Ἰταλία πολλοὶ
μοναχοὶ
ΚΑΘΕΤΑ
2. Ἕνας ἀπὸ τοὺς μαθητὲς τοῦ Ἀποστόλου Παύλου ποὺ ἴδρυσε
καὶ τὴν Ἐκκλησία τῆς Σικελίας
5. Βοήθησε τὴν Ἑλληνικὴ γλώσσα νὰ παραμείνει ζωντανὴ στὴν
Κ. Ἰταλία
6. Αὐτὸς ὁ στρατηγὸς ἀνακατέλαβε τὸ θέμα Κ. Ἰταλίας τὸ 534
μ.χ
7. Λυμαίνονταν τὰ παράλια τῆς Κ. Ἰταλίας ἀπὸ τὸν 9ο αἰώνα καὶ
μετὰ
8. Τρινακρία ὀνόμαζε ὁ Ὅμηρος αὐτὸ τὸ μέρος τῆς Κ. Ἰταλίας
μὲ τὸ ἔντονο Ἑλληνικὸ στοιχεῖο
10. Ἑλληνόφωνη περιοχὴ τῆς Κ. Ἰταλίας
15. Αὐτὸς ὁ αὐτοκράτορας προσάρτησε πνευματικὰ στὸ
Πατριαρχεῖο Κων/λεως τὴν Κ. Ἰταλία
17. Ἅγιος τῆς Κ. Ἰταλίας ποὺ γεννήθηκε στὶς Συρακοῦσες καὶ
ἔγινε καὶ πατριάρχης Κῶν/λεως
18. Σὲ αὐτὸ τὸ Βασίλειο ὑπῆρχαν περίπου 1500 Μοναστήρια
Πρὸς «ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ» ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη, Τηλέφωνο: 2310 552207, Τηλεμοιότυπο: 2310 552209
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ
ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ: _____________________________________________________________________________________________________
ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: _____________________________________________________________________________________________________________
Τ.Κ.:_________________________ ΠΟΛΗ:__________________________________________ ΧΩΡΑ: ___________________________________
ΕΠΑΓΓΕΛΜΑ / ΙΔΙΟΤΗΤΑ: __________________________________________________________________________________________________
ΤΗΛΕΦΩΝΑ: ______________________________________________ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ___________________________________
(ΠΑΡΑΚΑΛΟΥΜΕ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΤΕ ΟΛΑ ΤΑ ΠΕΔΙΑ)
ΔΕΛΤΙΟΣΥΝΔΡΟΜΗΣ
ΕΤΗΣΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗ: Ἐσωτερικοῦ: 15€, Ἐξωτερικοῦ: 25€,
ΤΡΑΠΕΖΙΚΟΣ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΟΣ:
Eurobank, BIC: EFGBGRAA
IBAN:GR4002603220000140200352972
emai: contact@enromiosini.gr
ΠΕΙΡΑΙΩΣ: SWIFT-BIC: PIRBGRAA 5253-059675-650
IBAN: GR67 0172 2530 0052 5305 9675 650
ΟΡΙΖΟΝΤΙΑ1.ΤΥΠΙΚΟ3.ΡΟΓΗΡΟΣ4.ΓΕΡΜΑΝΟΙ9.ΓΚΡΕΚΑΝΙΚΑ11.ΚΑΘΟΛΙΚΗ12.ΝΕΙΛΟΣ13.ΑΛΩΣΗ14.ΑΠΟΥΛΙΑ16.ΝΟΡΜΑΝΔΟΙ19.ΕΙΚΟΝΟΜΑΧΙΑΣ-ΚΑΘΕΤΑ2.ΠΑΓΚΡΑΤΙΟΣ5.ΚΛΗΡΟΣ
6.ΒΕΛΙΣΑΡΙΟΣ7.ΣΑΡΑΚΗΝΟΙ8.ΣΙΚΕΛΙΑ10.ΚΑΛΑΒΡΙΑ15.ΛΕΩΝ17.ΜΕΘΟΔΙΟΣ18.ΝΕΑΠΟΛΗ
ΣΤΑΥΡΟΛΕΞΟ

οιEΚΔΟΣΕΙςμασ ΟΣΙΟΥ ΕΦΡΑΙΜ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ
Λόγος στὸν Προφήτη Ἰωνᾶ καὶ
γιὰ τὴ μετάνοια τῶν Νινευϊτῶν.
Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ.
ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟ
Η ΕΥΘΥΝΗ ΤΗΣ ΕΠΙΛΟΓΗΣ ΜΑΣ
Βιομετρικὰ διαβατήρια,
Ἠλεκτρονικὲς ταυτότητες...
(Δεύτερη ἔκδοση).
Τιμή: 7 Εὐρώ
ΠΑΝΤΕΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΙΑΔΗ
(Παντέλ-Ἀγᾶ)
«Μνῆμες τοῦ Ποντιακοῦ
Ἔπους 1913-1922»
Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΠΑΪΣΙΟΣ -
ΩΣ ΝΕΟΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΩΝΤΑΣ
ΤΟΥΣ ΝΕΟΥΣ
Προσφέρεται ΔΩΡΕΑΝ
ΑΠΟΦΘΕΓΜΑΤΑ
ΑΒΒΑ ΙΣΑΑΚ ΤΟΥ ΣΥΡΟΥ
ΜΑΡΙΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΑΜΑΣΟΥΛΑ
«Ὁ Ἅγιος τῶν Ἑλληνικῶν Σχολείων
Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός»
ΕΞΑΝΤΛΗΜΕΝΟ
Μοναχοῦ ΜΑΞΙΜΟΥ Ἰβηρίτου
(Νικολοπούλου)
Τά Ἁγιορειτικά
Μνημεῖα
τῆς Φύσεως
ΑΓΙΟΝ ΟΡΟΣ
2011
ΤάἉγιορειτικάΜνημεῖατῆςΦύσεωςΜοναχοῦΜΑΞΙΜΟΥἸβηρίτου
(Νικολοπούλου)
EJOFYLLO 6/20/11 10:53 AM Page 1
π. Παΐσιος
Ο ΓΕΡΟΝΤΑΣ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
Μαρίας Γουμενοπούλου
ΤΑ ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ
ΤΗΣ ΦΥΣΕΩΣ
Μοναχοῦ Μαξίμου Ἰβηρίτου
ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ
«Τό Μυστήριο τοῦ Γάμου -
Κοινωνία Ἀγάπης»
ΤΑ ΝΕΟΤΑΞΙΚΑ ΒΙΒΛΙΑ
ΓΛΩΣΣΑΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ
ΣΧΟΛΕΙΟΥ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΑΤΣΙΟΥ
Δασκάλου
ΠΡΟΣΕΥΧΗΤΑΡΙΟΝ
ΟΣΙΟΣ ΠΕΤΡΟΣ
ΤΗΣ ΑΤΡΩΑΣ
ΜΕΓΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ
Ο ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ
ΓΕΡΩΝ ΠΑΪΣΙΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ
ὁ Ἀσυρματιστὴς τοῦ Στρατοῦ καὶ τοῦ Θεοῦ
ΨΑΛΤΗΡΙΟΝ
Προσφέρεται
ΔΩΡΕΑΝ
ΟΠΤΙΚΟΑΚΟΥΣΤΙΚΟΣ
ΔΙΣΚΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ
ΕΘΝΑΠΟΣΤΟΛΟ
ΑΓΙΟ ΚΟΣΜΑ
ΤΟΝ ΑΙΤΩΛΟ

www.enromiosini.gr
www.romnios.gr

¨ΡωμΝιός¨ - 16ο & 17ο ΤΕΥΧΟΣ - (ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014)

More Related Content

What's hot

Similar to ¨ΡωμΝιός¨ - 16ο & 17ο ΤΕΥΧΟΣ - (ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014)

More from ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ Ε.ΡΩ.

Recently uploaded

¨ΡωμΝιός¨ - 16ο & 17ο ΤΕΥΧΟΣ - (ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014)