1. ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ «Η ΤΕΡΠΝΗ»
(του καθηγητή ΚΩΝ. ΣΙΑΜΑΚΗ)
ΕΚ∆ΟΣΗ: ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΤΕΡΠΝΗΣ
ΒΑΓΕΝΑΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ
Σύµβουλος 18ης Περιφέρειας Θεσσαλονίκης
Κυρίες, κύριοι, αγαπητοί συµπατριώτες,
Θα ήθελα αρχικά να ευχαριστήσω τον πολιτιστικό σύλλογο Τερπνής, την
πρόεδρο και το διοικητικό συµβούλιο για την τιµή που µου έκαναν να παρουσιάσω το
εξαίρετο βιβλίο του καθηγητή κ. Κων/νου Σιαµάκη και βέβαια τον ίδιο για την αποδοχή
του.
Ο γενικότερος σκοπός της παρουσίασης αυτής θεωρώ πως είναι να αναδειχτεί ο
ιστορικός-κοινωνικός-λαογραφικός- πολιτιστικός-οικονοµικός- περιβαλλοντικός
θησαυρός της Τερπνής και ευρύτερα της Βισαλτίας µέσα από το αξιόλογο συγγραφικό
έργο της προσωπικότητας του κ. καθηγητή.
Το βιβλίο διακρίνεται για την επιστηµονική του τεκµηρίωση, το πλήθος των
αναφορών που εµπεριέχει και τα µηνύµατα που εκπέµπει σε όλους. Όλες του οι
αναφορές όχι µόνο οδηγούν σε ποικίλες πηγές αναζήτησης της γνώσης αλλά αποτελούν
και οι ίδιες πολύτιµο υλικό ως αυθύπαρκτη-αυθεντική ιστορική πηγή.
Επίσης - ο τρόπος συγγραφής του βιβλίου- προσφέρει στον αναγνώστη τη
δυνατότητα να διατηρεί αµείωτο το ενδιαφέρον του και να προσλαµβάνει τις γνώσεις
από τα ποικίλα θέµατά του ευχάριστα και ικανοποιητικά.
Από την πλευρά της θεσµοθετηµένης εκπ/σης το βιβλίο αυτό αποτελεί σηµαντική
πηγή-αξιόλογο υλικό- για τη διδασκαλία της Ιστορίας και ιδιαίτερα της Τοπικής Ιστορίας-
όπως έχει επισηµοποιηθεί στα Αναλυτικά Προγράµµατα Σπουδών. Τα θέµατά του µπορεί
να αποτελέσουν αφορµή και για διαθεµατικές προσεγγίσεις της γνώσης, να
αντιµετωπιστούν ολιστικά (σφαιρικά) τα γνωστικά αντικείµενα µε σχέδια εργασίας και να
οδηγήσουν τα παιδιά να µαθαίνουν «πώς να µαθαίνουν» σύµφωνα µε τις νέες
ερευνητικές επιστηµονικές µεθόδους.
Επίσης µπορεί να συνδυαστούν µε προγράµµατα Μουσειακής Εκπαίδευσης.-Η
Τερπνή-όπως γνωρίζουµε- διαθέτει ένα αξιόλογο Λαογραφικό Μουσείο για το οποίο
εκπονήθηκε και ενδεικτικό εκπαιδευτικό πρόγραµµα για τα παιδιά. Άλλωστε-όλη η
Βισαλτία έχει σηµαντικούς τοµείς να αναδείξει: Λαογραφικό Μουσείο Νιγρίτας-
Αηδονοχωρίου-Αµπέλων, Πηγάδι της Γερακίνας-Μουσείο Εκπαίδευσης, αρχαιολογικούς

2. χώρους, διάφορα µνηµεία, παλιές εκκλησίες, χώρους παραγωγής, ιαµατικές πηγές,
παραδοσιακά κτίρια…και πραγµατοποιεί ποικίλες εκδηλώσεις…
Αυτά όλα είναι δυνατό να λειτουργήσουν ως Οικοµουσείο δηλαδή ένα δίκτυο που
να συνδέει πολιτισµό-ιστορία-αρχαιολογία-θρησκεία-οικονοµία-καθηµερινή ζωή-
λαογραφία… και να αποτελέσει µία περιοχή όχι µόνο για συγκεκριµένες µαθησιακές
διαδικασίες, αλλά να συνδέει το σχολείο µε την κοινωνία και τη ζωή και ακόµη να
προσφέρει τουριστική και οικονοµική ανάπτυξη.
Το βιβλίο αυτό -από την πρώτη µατιά- συνδέεται µε όλα τα προηγούµενα που
αναφέρθηκαν. Αξιοσηµείωτη παρατήρηση –επίσης- είναι ότι ο αγαπητός µας
συγγραφέας διευκρινίζει µε ταπεινότητα στην Εισαγωγή του πως το βιβλίο περιλαµβάνει
ενότητες ξεχωριστές η µία από την άλλη χωρίς ενιαία ιστορική ροή των γεγονότων.
Μήπως- όµως-µε αυτόν τον τρόπο ο αναγνώστης έχει το πλεονέκτηµα να συνδυάσει ο
ίδιος όλα τα περιεχόµενα των ενοτήτων και -επίσης- να οδηγηθεί βαθύτερα και
ευρύτερα κάτω από το πρίσµα µίας διαφορετικής αντίληψης; ∆ηλαδή «Γίνοµαι τοπικός
και παράλληλα αισθάνοµαι οικουµενικός» ή και αντίστροφα: «Σκέφτοµαι πλανητικά
και δραστηριοποιούµαι τοπικά;»
Η συγγραφή τoυ βιβλίου αρχίζει µε µία µικρή Εισαγωγή που ενηµερώνει τον
αναγνώστη σε τι αναφέρεται. Περιέχει- σε 120 περίπου σελίδες- (21) αυτοτελείς
ενότητες (οµιλίες-άρθρα-ανακοινώσεις…) που δηµοσιεύτηκαν κατά καιρούς. Είναι
καλογραµµένες µε µικρές ή µεγάλες παραγράφους, µε εικόνες σποραδικά που
ανανεώνουν την ανάγνωση και περιέχουν θέµατα αρχαιολογίας-µνηµείων-ενδυµασίας-
θρησκείας-κτιρίων-διαφόρων αντικειµένων…, µε γλώσσα δηµοτική και µε γραφή
πολυτονική. Σε κάθε ενότητα αναγράφονται και παραποµπές που επεξηγούν κάποια
σηµεία της συγγραφής ή παραπέµπουν σε πηγές. Στο έγχρωµο εξώφυλλο απεικονίζεται
από αεροφωτογραφία η Τερπνή , ενώ στο οπισθόφυλλο µία περιοχή από τις ανασκαφές
της Βέργας-Παλαιοκάστρου- Τερπνής. Προλογίζουν: Ο ∆ήµαρχος Βισαλτίας, ο πρόεδρος
της Κοινότητας Τερπνής και η πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Τερπνής µε
ιδιαίτερο θαυµασµό και ικανοποίηση για το έργο αυτό. Παρουσιάζονται ακόµη :
Πρακτικό για την ονοµατοδοσία της Τερπνής, πίνακας που δείχνει πότε δηµοσιεύτηκαν
οι ενότητες του βιβλίου, ευρετήριο ονοµάτων που αναφέρονται στις ενότητες. Η
βιβλιοδεσία είναι πολύ καλή, το µέγεθος όπως και το βάρος του είναι τέτοια που να µη
δυσκολεύουν τον αναγνώστη να το κρατά και να το µελετά. Η έκδοσή του έγινε από τον
πολιτιστικό σύλλογο Τερπνής µε χορηγό τον κ. ∆. Αναστασιάδη.
Στη συνέχεια -η παρουσίαση αυτή-περιλαµβάνει κάποια πληροφοριακά στοιχεία
από τις ενότητες που θεωρούνται από την πλευρά της εκπ/σης σηµαντικά όχι µόνο για
τη συλλογή πρωτόγνωρων γνώσεων αλλά και για προβληµατισµό, συσχετισµούς
εννοιών-µετασχηµατισµούς-γενικεύσεις-διερεύνηση…βασικούς παράγοντες για την
ανάπτυξη της κριτικής ικανότητας και της δηµιουργικότητας καθώς και για την
καλλιέργεια της ιστορικής σκέψης και ιστορικής συνείδησης.

3. Στις ενότητες του βιβλίου αναφέρονται: Ευρήµατα από κόκαλα τεράστια-φηµισµένα
ως κόκαλα γιγάντων ή και ως κόκαλα µεγάλων προϊστορικών ζώων. Η φράση του
συγγραφέα: «∆εν ξέρω τι απέγιναν τα κόκαλα εκείνα» προκαλεί προβληµατισµό και
παρακινεί για διερευνητικές δραστηριότητες. Σηµαντικές πληροφορίες για το βασιλιά της
Βισαλτίας Ρήσο που «κολυµπούσε στο χρυσάφι», τους χειµάρρους της περιοχής, την
περιοχή της Ολυµπιάδας και του Παγγαίου που είχαν άφθονο χρυσό, την προέλευση του
ονόµατος του αίµατος σε ρέζους (+) ή (-) από το όνοµα του Ρήσου, τις εκστρατείες των
Μακεδόνων βασιλιάδων Φιλίππου και Μ. Αλεξάνδρου που στηρίχτηκαν στις τεράστιες
εξορύξεις χρυσού από το Παγγαίο, τη διέλευση των στρατευµάτων του Μ.
Αλεξάνδρου από τη Βισαλτία, την εκπαίδευσή του στα άλογα στον κάµπο των Σερρών
και της Νιγρίτας , την επιθεώρηση των καραβιών του µεγάλου στρατηλάτη στη λίµνη
του Αχινού, τον απόπλου του στόλου από το µεγάλο εµπορικό λιµάνι της Αµφίπολης
και το επιβλητικό µαρµάρινο µνηµείο του «Λέοντα της Αµφιπόλεως».
Eπιπλέον αξιοσηµείωτο ενδιαφέρον προκαλεί το γεγονός ότι στα γύρω βουνά της
Τερπνής ζούσαν λιοντάρια, λεοπαρδάλεις, πάνθηρες και πίθηκοι καθώς υπήρχε και
πλούσια φυσική βλάστηση. Γίνεται ακόµη γνωστό ότι η Τερπνή λεγόταν αρχικά
«Γραίων πόλις», µετά Βέργα-Κάστρο-Παλαιόκαστρο-Τσιαρπίστα ( Τσιάρπ = πηγή νερού)
και τελικά Τερπνή.
Πολλοί κάτοικοι της Τερπνής και των γύρω περιοχών ήρθαν από τη Θεσσαλία γύρω
στο 1770 µΧ. και το χτίσιµο του ∆ηµ. Σχολείου έγινε το 1910.Οι κάτοικοι µετακόµισαν
στην αρχαία θέση του Αγίου Μανδηλίου το 1917-18 µε προτροπή των συµµάχων κατά
τον Α΄ παγκόσµιο πόλεµο και ο µεγαλύτερος αριθµός του πληθυσµού της Τερπνής
έφτασε σε 2872 κατοίκους το 1961.
Eντύπωση προκαλεί η αναφορά στο ∆ηµοτικό τραγούδι του Μαυρουδή- γύρω στο
1490- Ελληνοχριστιανού που µαρτύρησε για την πίστη του. Είναι γραµµένο σε τρεις
παραλλαγές:(Τερπνής-Νιγρίτας –Σερρών). Αναφέρεται επίσης ο ρόλος της Εκκλησίας και
η ιστορία της , οι γύρω ναοί, η λατρεία και η πίστη των χριστιανών κατοίκων και η
προσφορά του συντοπίτη και ευεργέτη βιοµήχανου κ. ∆ηµήτρη Αναστασιάδη.
Μάλιστα αξίζει ιδιαίτερα να σηµειωθεί ότι η επιχείρησή του παράγει το καλύτερο
µονωτικό υλικό στον κόσµο και ότι τα αρχαιολογικά ευρήµατα της Βεργίνας
καθαρίστηκαν και συντηρήθηκαν αφιλοκερδώς στο εργοστάσιό του.
Συγκινητικές είναι οι αφηγήσεις του συγγραφέα για την προσφυγιά. Ο ίδιος κατάγεται
από προσφυγική οικογένεια- όπου µας δίνει τις προσωπικές του εµπειρίες για τη ζωή
του, τα παιδικά του χρόνια, τους προγόνους του, τους ιδιωµατισµούς της γλώσσας,
ονόµατα των προσφύγων και των περιοχών τους, την απάνθρωπη συµπεριφορά των
Τούρκων κατά τις περιόδους εκτοπισµού των Ελλήνων της Μ. Ασίας και της λεηλασίας
των κατοικιών τους.
Η µάχη στα Πλατανούδια αποτελεί άλλο ένα ξεχωριστό γεγονός που σηµατοδοτεί την
έννοια της φιλοπατρίας και τον αγώνα για ελευθερία και ανεξαρτησία των λαών.

4. Aναφέρονται επίσης αξιόλογα πρόσωπα από την ιστορία της Τερπνής (γιατρών-
δασκάλων-ιερέων-ευεργετών…) που πρόσφεραν πολύτιµες υπηρεσίες, δίνεται έµφαση και
σε λαογραφικά στοιχεία όπως η ενδυµασία αντρών και γυναικών, τα παιδικά
παιγνίδια, οι καλλιέργειες της περιοχής, οι οµαδικές εργασίες, τα προϊόντα, η
διασκέδαση. Γίνεται αναφορά στα ζώα(άγρια και ήµερα), στα νερά της περιοχής και
στη χλωρίδα της. Στο τέλος του βιβλίου η επιγραφή- που είναι εντοιχισµένη στο
Λαογραφικό Μουσείο- επισφραγίζει ως περίληψη όλη τη συγγραφή.
Γενικώς, από όλο αυτό το πλούσιο υλικό αναδύονται αρκετές έννοιες για µελέτη και
επέκτασή της, για συγκρίσεις και αξιολογήσεις, για ήθος και επικοινωνία, για παιδεία,
όπως: ιστορία, ναυσιπλοΐα, εµπόριο, εκπαίδευση, ιατρική, νοσηλευτική, γλυπτική,
αρχαιολογία, γεωγραφία, γεωλογία, φυτολογία, ζωολογία, βιοµηχανία, οικονοµία,
µετανάστευση, θρησκευτική λατρεία, τοπική ιστορία, οικογενειακή ζωή, οικιακή
οικονοµία, λογοτεχνία,…...δωρεά, συνεργασία, ελευθερία, ανάπτυξη,…
Όλα αυτά για την εκπαίδευση των παιδιών αποτελούν σηµαντική πηγή προσφοράς
του συγγραφέα για πρωτότυπες γνώσεις, αφορµή για καλλιέργεια δεξιοτήτων και
ανάπτυξη συναισθηµάτων, για προώθηση της έρευνας και για ενίσχυση του αισθήµατος
της φιλοπατρίας που να συνδυάζεται µε το σεβασµό των πεποιθήσεων πολιτισµικών
πρακτικών κι άλλων κοινωνιών και ακόµη για τη διαµόρφωση ολοκληρωµένων
προσωπικοτήτων.
Μπορούµε –επίσης- να συσχετίσουµε - όλα όσα αναφέρθηκαν για την αξία αυτού του
βιβλίου - µε την Ψυχολογία, την Παιδαγωγική και τη διδακτική µεθοδολογία της Ιστορίας,
µε έναν προβληµατισµό και µε µία σύντοµη ερµηνεία που ακολουθεί:
Πώς όλοι µας µαθαίνουµε και κατανοούµε την Ιστορία και –ιδιαίτερα- τα παιδιά;
Από ποιες ηλικίες µπορούν τα παιδιά να µάθουν και να κατανοήσουν την Ιστορία;
Είναι η Ιστορία µόνο γνώσεις, περιγραφή για αποµνηµόνευση και εξέταση του
µαθητευόµενου ή και κάποια άλλα πράγµατα; Τα ερωτήµατα αυτά απασχολούν
πολλά χρόνια τους παιδαγωγούς και τους γνωστικούς-κοινωνικούς ψυχολόγους και οι
έρευνες που έχουν γίνει µέχρι τώρα θεωρούνται ικανοποιητικές, αλλά… ακόµη
συνεχίζονται …
Από τα µέσα του 20ου αιώνα υποστηριζόταν η άποψη ότι τα παιδιά κατανοούν την
Ιστορία ως …γεγονότα που το ένα ακολουθεί το άλλο-κατά στάδια γνώσεων ή
πληροφοριών.(Πιαζέ). Προτείνονταν: εξιστόρηση-συζήτηση στις οµάδες –επισκέψεις-
συγκρίσεις-δραµατοποιήσεις… Αργότερα προτάθηκαν κι άλλες απόψεις, όπως: Η
εκµάθηση της Ιστορίας να γίνεται «σπειροειδώς» δηλαδή τα ίδια τα παιδιά να
οικοδοµούν τις νέες γνώσεις πάνω στις προηγούµενες και να διευρύνουν το πεδίο των
γνώσεών τους
µε τη µορφή της σπείρας.(Μπρούνερ)-Βασική αρχή: Μπορεί να διδαχτεί οτιδήποτε σε
οποιαδήποτε ηλικία αλλά µε τον κατάλληλο τρόπο.-Προτείνονται –επιπλέον- η εργασία

5. µέσα από τις πηγές και η διερευνητική-ανακαλυπτική µάθηση µε συνεργατική
διαδικασία.…
Στη συνέχεια χρησιµοποιήθηκε συνδυασµός των προηγούµενων απόψεων και
δόθηκε έµφαση στην καλλιέργεια των δεξιοτήτων, της ενσυναίσθησης και στην αξία
της ιστορικής αφήγησης.
Νεότερες έρευνες παίρνοντας υπόψη τις θέσεις της Γνωστικής και Κοινωνικής
Ψυχολογίας καθώς και της κειµενογλωσσολογίας για τη διδασκαλία και τη µάθηση, τη
διαδικασία των συλλογισµών και την κατανόηση των κειµένων… διαπιστώνουν ότι για
την ανάπτυξη της ιστορικής σκέψης και ιστορικής συνείδησης στις µικρότερες ηλικίες
χρειάζεται γνώση αλλά –κυρίως- ποικίλη και αρκετή δραστηριοποίηση (Κώνος του
Dale) και αν συνδυάζεται µε τη χρήση των πηγών-βιβλιοθηκών-εποπτικού υλικού και
την κατάλληλη µεθοδολογία από τον συνειδητοποιηµένο εκπαιδευτικό τότε η
πρόσληψη των γνώσεων γίνεται ευκολότερα και αναπτύσσεται περισσότερο η κριτική
σκέψη και η δηµιουργικότητα.
Ως απόρροια όλων αυτών:
Οι µαθητές από παθητικοί καταναλωτές να µετατρέπονται σε ερευνητές και
παραγωγούς και η Ιστορία να µη διδάσκεται µε απολογητικό τρόπο αλλά µε
συνδυαστική και συστηµατική σκέψη και δράση.(Εφ. Αβδελλά)
Αξίζει να σηµειωθεί ότι µέσα στην έννοια της δραστηριοποίησης περιλαµβάνεται η
επέκταση των γνώσεων, η συνεργασία, η σύγκριση, η έκφραση (δραµατοποίηση…)
και η διάχυση των αποτελεσµάτων. π.χ. Από τη µάχη στα Πλατανούδια: (…Μόλις οι
εχθρικές δυνάµεις στρατοπέδευσαν στη θέση «Γκορνιτσιά»… πώς έδρασαν τα µέλη
(…τεσσάρων) γειτονικών οικογενειών της Τερπνής;)
∆ραστηριοποίηση: (Τέσσερις οµάδες παιδιών της τάξης αναπαριστούν τις οικογένειες
και αναλαµβάνουν δράση… Στο τέλος παρουσιάζουν τις ενέργειές τους στις άλλες τάξεις-
στους γονείς..).
Άρα: ιστορική πληροφορία - συνεργασία -επέκταση-σύγκριση - έκφραση-διάχυση…
Παρατηρούµε- λοιπόν- ότι για την κατανόηση της Ιστορίας υπάρχουν πολλές πηγές
και είσοδοι στην αέναη κίνηση και στην ποικιλία της …και το βιβλίο αυτό- όπως
πιστεύω όλοι και όλες να συµφωνούµε- έχει πολλά ενδιαφέροντα θέµατα για την
πρόσληψη και την επέκταση της γνώσης.
Οι γενικότερες διαπιστώσεις που παράλληλα αποτελούν και ειδικούς στόχους της
συγγραφής αυτής, µπορεί να είναι:
Η συσχέτιση του παρελθόντος µε το παρόν και µε την ίδια µας την καθηµερινότητα.
Η αλληλεπιδραστική σχέση του ανθρώπου µε το φυσικό περιβάλλον και τα
πολιτιστικά δηµιουργήµατα.
Η κατανόηση της εξέλιξης του πολιτισµού.
Η διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονοµιάς.
Η προώθηση της ανθρώπινης γνώσης.

6. Η σχέση της επιστήµης και της τέχνης µε την καθηµερινή ζωή.
Η προαγωγή της ποιότητας της κοινωνικής ζωής.
Η προβολή των µουσειακών χώρων.
Η συνεργασία και η επικοινωνία.
Η µετάβαση από τον παθητικό θαυµασµό στην παρώθηση για διερευνητικές
πρακτικές ανακάλυψης της γνώσης.
Η ανοχή και ο σεβασµός σε διαφορετικές οπτικές.
Η ανάπτυξη της κριτικής σκέψης και της δηµιουργικότητας.(∆ΕΠΠΣ-ΑΠΣ)
Η καλλιέργεια ηθικών αρχών και αξιών…. και βέβαια :
Η αναγνώριση της προσωπικότητας του συγγραφέα που εκφράζεται µέσα από ένα
συνδυασµό όλων αυτών των προηγούµενων σκοπών –στόχων και διαπιστώσεων που
αναφέρθηκαν.
Ως επίλογο θεωρώ πως αυτά που ακολουθούν ανταποκρίνονται στη σηµερινή
εκδήλωση:
«Μην πάρεις πέτρα από ναού χαλάσµατα, διαβάτη. Αν ξαναχτίσουν το ναό θα
λείπει ένα κοµµάτι».(Γ. ∆ροσίνης)
«Το πολιτιστικό-ιστορικό-κοινωνικό-φυσικό περιβάλλον δεν το κληρονοµήσαµε
από τους προγόνους µας, αλλά το δανειστήκαµε από τα παιδιά
µας».(Περιβαλλοντική αρχή)
«Η µεγαλύτερη χαρά είναι να δίνεις,…» (Αγία Γραφή-Πατέρες της Εκκλησίας-Γ.
Ρίτσος),….
«Η ιστορία διδάσκει τα πάντα , ακόµη δε και το µέλλον».(Λαµαρτίνος)
«Μπορείς να δίνεις χωρίς να αγαπάς, δεν µπορείς-όµως- να αγαπάς χωρίς να
δίνεις».(Λαϊκό Γνωµικό)
«Προσφορά και αλληλοπεριχώρηση». (Θεολογική διδαχή)
« H προσωπικότητα του συγγραφέα»
( Tου Ψυχολόγου-Κοινωνιολόγου E. SCHEIN):
(Όπως σε ένα µήλο…):
- Η φλούδα : εξωτερικά-δείχνει τις ιστορικές-φιλολογικές γνώσεις του.
- Η ψίχα : ενδιάµεσα-δείχνει τα µηνύµατα που πηγάζουν από τα θέµατα του βιβλίου του.
-Τα σποράκια : στο κέντρο(πυρήνα) του µήλου- δείχνουν τις ηθικές αρχές και αξίες
που εκπέµπονται από την προσωπικότητα του κ. Κωνσταντίνου Σιαµάκη και
γίνονται πράξη.
Τον ευχαριστούµε θερµά !
Αναστάσιος Βαγενάς