ΤΟ ΤΜΗΝΑ ΝΕΟΤΗΤΟΣ ΤΗΣ ΕΝΩΜΕΝΗΣ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗΣ ΣΑΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ ΑΚΟΜΗ ΕΝΑ ΤΕΥΧΟΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨. ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΩΡΑ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ¨ΡΩΜΝΙΟΣ¨ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΘΟΝΗ ΤΟΥ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ ΣΑΣ. ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ Γραφεῖα Θεσσ/νίκης: Μοναστηρίου 225, Μενεμένη, 54628 τηλ: 2310552207, τηλεομοιότυπο: 2310552209 Γραφεῑα Ἀθηνῶν: Πανεπιστημίου 39, Στοά Πεσματζόγλου 10679, 5ος ὄροφος, τηλ.2106930355 http://www.enromiosini.gr/ http://www.romnios.gr/

3. ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΝΟΜΟ
Παπαδόπουλος Θεόφιλος-Πρόεδρος
Κιν. 6985085012
ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ
Κατσιαμάνης Δημήτριος
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΥΛΗΣ
Βασίλας Μιχάλης
ΝΕΑΝΙΚΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ
Κεσελόπουλος Γεώργιος
Κουρῆ Στυλιανὴ
Λουπίδου Θωμαΐς
Μιχαήλ Κατερίνα
Πρωτόπαππας Σπύρος
ΔΙΟΡΘΩΣΕΙΣ
Παπαδόπουλος Γεώργιος,
Τσαλικίδου Μακρίνα, Κουρῆ Ἀναστασία
ΣΕΛΙΔΟΠΟΙΗΣΗ
Ἀνανιάδης Γεώργιος
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ & ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ
’IἹωαννίδου Μαρία
Tηλ. 2310 552719
Καπετάνιου Ἀγγελικὴ
Tηλ. 210 5227967
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Μοναστηρίου 225, 54 628 Μενεμένη-Θεσσαλονίκη,
Τηλ. 2310 55 2207, Τηλεμοιότυπο: 2310 55 2209
http://romnios.gr - E-mail romnios@enromiosini.gr.
http://www.enromiosini.gr - E-mail contact@enromiosini.gr
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΝΕΟΤΗΤOΣ
IΔΙΟΚΤΗΤΗΣ-ΕΚΔΟΤΗΣ
«ΕΝΩΜΕΝΗ ΡΩΜΗΟΣΥΝΗ»
ΚΕΝΤΡΟΝ ΕΝΟΤΗΤΟΣ ΚΑΙ ΜΕΛΕΤΗΣ-ΠΡΟΒΟΛΗΣ ΤΩΝ ΑΞΙΩΝ ΜΑΣ
Ἡ ἐπικοινωνία καί συνεργασία μέ νέους εἶναι ἂμεση ἐπιθυμία καί ἐπιδίωξη τοῦ
περιοδικοῦ μας. Ἐλπίζουμε ὃτι θά ἀνταποκριθεῖτε κομίζοντας προτάσεις καί ἂρθρα.
Ρωμνιός
Φίλοι ἀναγνῶστες,
ἐνημερώνουμε ὅτι τὸ περιοδικό μας θὰ ἐκδίδεται στὸ ἑξῆς κάθε τρεῖς μῆνες,
ἀρχῆς γενομένης μὲ τὸ παρὸν τεῦχος. Περιμένουμε πάντοτε τὶς ἰδέες,
τὶς προτάσεις ἀλλὰ καὶ τὰ ἄρθρα σας στὸ e-mail: romnios@enromiosini.gr.
ISSN: 1792-9431

4. 2
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ AΠΡΙΛΙΟΣ -ΙΟΥΝΙΟΣ 2013
4 Ο ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟΣ ΚΑΝΩΝ ΤΟΥ ΟΡΘΡΟΥ
ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ
ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
Περ­συ­νά­κη Ἐμ­μα­νου­ήλ
6 Προσεγγίζοντας την ησυχαστικη ζωη
τοῦ αββᾶ ισαακ τοῦ Σύρου
Ἰωάννη Τάτση
10 «Ρανάτωσαν γλυκασμον τΑ Ορη»
Φώτη Κόντογλου
Λόγοι ἁγίων πατέρων
14 Διδαχὲς τοῦ ὁσίου Πορφυρίου
16 ΑΓΙΟΝ ΠΑΘΟΣ & ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ
Τριώδιον -Πατερικὰ κείμενα
Ἑορτολογικὰ
18 Ὁ ἀκτήμων γερο-Φιλάρετος Καρουλιώτης
20 Ἅγιος νεομάρτυς Δούκας
Ἐξώφυλλο: Ἐπιστρ
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
22 Ἡ δικαιολογία όφείλεται στὸν ἐγωισμό
Πατριδογνωσία
24 Παναγία ἡ Προυσιώτισσα
Ἡ Κυρὰ τῆς Ρούμελης
Κατερίνας Μιχαήλ

5. 3
Ρωμνιός τεῦχος 12
λόγος ἐκ τοῦ κόσμου
38 Ἡ ὀρθόδοξη σεξουαλικὰ ἀγωγή
π. Γεωργίου Μεταλληνοῦ
41 Γειτόνισσά μου Παναγιά
Καραμέτα Ἀλεξάνδρου
Ἀληθινὲς ἱστορίες ποὺ διδάσκουν
σχολια-ζωντας
42 Ἡ μάνα, τὸ σταυρουδάκι καὶ ὁ Τοῦρκος
44 Ἡ ἐπιστροφὴ τῆς πόρνης
48 Σταυρόλεξο
Ἡ ἱστορία μας
28 Ἡ Κωνσταντινούπολη διαχρονικὰ
καὶ ἡ Ἅλωσή της τὸ 1453
Στεφάνου Καρανίκα
32 Κωνσταντῖνος ΙΑ´ Παλαιολόγος
Ἡ τελευταία ὁμιλία πρὸς τὸν λαόν
ὀλίγον πρὸ τῆς Ἁλώσεως
Χρονικὸν τοῦ Μεγάλου Λογοθέτου
Γεωργίου Σφραντζῆ ἢ Φραντζῆ
Ἑλληνικὴ γλώσσα
36 Ὁ Καποδίστριας καὶ ἡ παιδεία
Δημήτρη Νατσιοῦ
Ἑλληνομνημοσύνη
Νεανικοὶ προβληματισμοί
καὶ προκλήσεις

6. 4
Περ­συ­νά­κη Ἐμ­μα­νου­ήλ
Κα­θη­γη­τοῦ - Ἱ­ε­ρο­ψάλ­του
Ο ΑΝΑΣΤΑΣΙΜΟΣ ΚΑΝΩΝ ΤΟΥ ΟΡΘΡΟΥ­
ΤΗΣ ΑΓΙΑΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ­
ΤΟΥ ΠΑΣΧΑ
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Ἡ
Ἀ­νά­στα­ση τοῦ Χρι­στοῦ εἶ­ναι τὸ
με­γα­λύ­τε­ρο καὶ σπου­δαι­ό­τε­ρο γε­
γο­νὸς ποὺ συ­νέ­βη πο­τὲ στὴ γῆ καὶ
στὸν οὐ­ρα­νό. Ὁ Χρι­στὸς «ἀ­πέ­θα­νε, ἐ­τά­φη,
κα­τελ­θὼν εἰς τὸν Ἅ­δην ἐ­κή­ρυ­ξε με­τά­νοι­αν,
καὶ με­τὰ τρεῖς ἡ­μέ­ρας Ἀ­νέ­στη ἐκ νε­κρῶν»
ἀ­πο­δει­κνύ­ον­τας ἔτ­σι ὅ­τι εἶ­ναι ὁ κύ­ρι­ος τῆς
ζω­ῆς καὶ τοῦ θα­νά­του καὶ ὅ­λα αὐ­τὰ «ἵνα
σώ­σῃ τὸν ἄν­θρω­πον ἐκ τῆς φθο­ρᾶς τῆς
ἁ­μαρ­τί­ας». Ὡς τέ­τοι­ο γε­γο­νὸς ἡ Ἀ­νά­στα­ση
ἀ­πο­τέ­λε­σε ἀν­τι­κεί­με­νο με­λέ­της, ἔ­ρευ­νας καὶ
ἐ­να­σχό­λη­σης πολ­λῶν ἀν­θρώ­πων ἀ­νὰ τοὺς
αἰ­ῶ­νες. Ἡ προ­σέγ­γι­ση ὅ­μως πρὸς τὸ μυ­
στή­ρι­ο δὲν γί­νε­ται χω­ρὶς τὴ χά­ρη τοῦ Ἁ­γί­ου
Πνεύ­μα­τος καὶ τὴ βο­ή­θει­α τοῦ Θε­οῦ. Ἐ­κεῖ­νοι
ποὺ μπό­ρε­σαν νὰ πλη­σι­ά­σουν καὶ ὄ­χι μό­νο
νὰ με­λε­τή­σουν ἀλ­λὰ καὶ νὰ βι­ώ­σουν τὸ μυ­
στή­ρι­ο τῆς Ἀ­νά­στα­σης κα­λύ­τε­ρα ἀ­πὸ τὸν
ὁ­ποι­ον­δή­πο­τε, ἦ­ταν οἱ Θε­ο­φό­ροι πα­τέ­ρες
τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας.
Ἡ Ἀ­νά­στα­ση τοῦ Χρι­στοῦ ἔ­γι­νε ἡ­μέ­ρα
Κυ­ρι­α­κὴ, τὴν ἀ­κρι­βῆ ὅ­μως ὥ­ρα ποὺ ἀ­να­
στή­θη­κε ὁ Χρι­στὸς δὲν γνω­ρί­ζει κα­νέ­νας
ἄν­θρω­πος πα­ρὰ μό­νο ὁ Θε­ός. «Τῇ Ἁ­γί­ᾳ καὶ
Με­γά­λῃ Κυ­ρι­α­κῇ τοῦ Πά­σχα αὐ­τὴν τὴν ζω­
η­φό­ρον Ἀ­νά­στα­σιν ἑ­ορ­τά­ζου­με τοῦ Κυ­ρί­ου
καὶ Θε­οῦ καὶ Σω­τῆ­ρος ἡμῶν Ἰ­η­σοῦ Χρι­στοῦ».
Κα­τὰ τὴν ἡ­μέ­ρα αὐ­τὴ κα­θό­ρι­σε, ἀ­πὸ τὰ
πρῶ­τα χρό­νι­α τῆς ζω­ῆς της, ἡ Ἁ­γί­α Ἐκ­κλη­
σί­α νὰ ἑ­ορ­τά­ζο­μεν μὲ ὕ­μνους καὶ ψαλ­μοὺς
τὸ γε­γο­νὸς τῆς Ἀ­να­στά­σε­ως.
Τὸ κεν­τρι­κὸ ση­μεῖ­ο τῆς ἀ­κο­λου­θί­ας τοῦ
ὄρ­θρου τῆς Ἀ­να­στά­σε­ως εἶ­ναι ὁ γνω­στὸς
σὲ ὅ­λους μας Κα­νό­νας «Ἀ­να­στά­σε­ως ἡ­μέ­ρα
λαμ­πρυν­θῶ­μεν λα­οί...», ποὺ πε­ρι­έ­χει ἐν­νέ­α
ὠ­δὲς καὶ συν­τά­χθη­κε καὶ με­λο­ποι­ή­θη­κε σὲ
ἦ­χο πρῶ­το, ἀ­πὸ τὸν ἅ­γι­ο Ἰ­ω­άν­νη Δα­μα­σκη­
νό. Ἐ­κτός τοῦ Δα­μα­σκη­νοῦ, Κα­νό­να γι­ὰ τὸν
ὄρ­θρο τῆς Ἀ­να­στά­σε­ως συ­νέ­θε­σε καὶ ἐ­με­
λο­ποί­η­σε καὶ ὁ Κο­σμᾶς Με­λω­δός, γνω­στὸς
καὶ μὲ τὸ ὄ­νο­μα Κο­σμᾶς Ἐπί­σκο­πος Μα­ϊ­
ου­μᾶ, ἑ­τε­ρο­θα­λὴς ἀ­δελ­φός τοῦ ἁ­γί­ου Ἰ­ω­
άν­νη Δα­μα­σκη­νοῦ σὲ ἦ­χο δεύ­τε­ρο μὲ βά­ση
τὸν Εἱρ­μὸ «Δεῦ­τε λα­οὶ...», χει­ρό­γρα­φο τοῦ
ὁ­ποί­ου δι­α­σώ­ζε­ται μέ­χρι σή­με­ρα στὴ Μο­
νὴ Βα­το­πε­δί­ου. Ἀ­ξί­ζει ἐ­δῶ νὰ ἀ­να­φέ­ρου­με,
πῶς ἐ­πι­κρά­τη­σε ὁ Κα­νό­νας τοῦ ἁ­γί­ου Ἰ­ω­άν­
νου ἀ­πὸ τὸν Κα­νό­να τοῦ Κο­σμᾶ Με­λω­δοῦ,
γι­ὰ νὰ πα­ρα­δειγ­μα­τι­σθοῦ­με ἀ­πὸ τὴν τα­πεί­
νω­ση τῶν δύ­ο Ἁ­γί­ων με­λω­δῶν καὶ νὰ τοὺς
μι­μη­θοῦ­με. Οἱ δύ­ο Με­λω­δοὶ συ­νέ­τα­ξαν καὶ
με­λο­ποί­η­σαν τοὺς Κα­νό­νες χω­ρι­στὰ ὁ ἕ­νας
ἀ­πὸ τὸν ἄλ­λο. Ὁ Θεῖ­ος μου­σουρ­γὸς Ἰ­ω­άν­
νης «ἐ­ποί­η­σε τὸν Κα­νό­να ὁρ­μώ­με­νος ἐκ τοῦ
εἰς τὸ Πά­σχα πα­νη­γυ­ρι­κοῦ λό­γου τοῦ ἁ­γί­ου
Γρη­γο­ρί­ου τοῦ Θε­ο­λό­γου» εἰς ἦ­χο πρῶ­το.
Ἀ­πὸ τὸ πα­ρα­πά­νω χει­ρό­γρα­φο τῆς Μο­
νῆς Βα­το­πε­δί­ου πλη­ρο­φο­ρού­μα­στε ὅ­τι:
«Ἔ­ψα­λλε πρῶ­τον ὁ Κο­σμᾶς τὸν ἰ­δι­κὸν του
Κα­νό­να» καὶ «ἀκού­σας ἐ­πῄ­νη­σεν αὐ­τὸν ὁ
Ἰ­ω­άν­νης...», «ὕ­στε­ρον δὲ ἔ­ψα­λλε καὶ τὸν
ἰ­δι­κὸν του Κα­νό­να ὁ Θεῖ­ος Ἰ­ω­άν­νης». Ὅ­ταν
ἔ­φθα­σε στὸ τρο­πά­ρι­ο «Νῦν πάν­τα πε­πλή­
ρω­ται φω­τὸς οὐ­ρα­νὸς τε καὶ γῆ καὶ τὰ κα­
τα­χθό­νι­α...» τό­τε ὁ Θεῖ­ος Κο­σμᾶς ὑ­περ­θαυ­
μά­σας καὶ ἐκ­πλα­γεὶς ἔ­φη: «Καὶ σὺ ἀ­δελ­φὲ
Ἰ­ω­άν­νη, τὸ πᾶν ὅ­λον ἐν τοῖς τρι­σὶ τού­τοις
συμ­πε­ρι­έ­λα­βες, καὶ οὐ­δὲν ἀ­φῆ­κας ἔ­ξω­θεν,
ἥτ­τη­μαι γοῦν ἐ­γὼ καὶ τὴν ἧτ­ταν ὁ­μο­λο­γῶ,
ὅ­θεν ὁ μὲν σὸς κα­νὼν ἐ­χέ­τω τὰ πρω­τεῖ­α καὶ
ἀ­ρι­στεῖ­α, καὶ ψαλ­λέ­σθω δη­μο­σί­ως ἐν ταῖς

7. 5
τοῦ Χρι­στοῦ Ἐκ­κλη­σί­αις ὁ δ᾿ ἐ­μὸς ἐν σκό­
τει καὶ γω­νί­ᾳ γε­νέ­σθαι ὡς μὴ ἐν φω­τὶ ἄ­ξι­ος
δι­ὰ τε τὰ νο­ή­μα­τα καὶ δι­ὰ τε τὸν πεν­θι­κὸν
καὶ κλαυθ­μη­ρὸν ἦ­χον, κα­θ᾿ ὅν ἐ­με­λο­ποι­ή­θη,
ἀ­νάρ­μο­στον πάν­τη ὄν­τα ἐν τῇ λαμ­προτά­τῃ
καὶ κο­σμο­χαρ­μο­σύ­νῳ ἡ­μέ­ρᾳ τῆς τοῦ Κυ­ρί­ου
Ἀ­να­στά­σε­ως».
Μέ­σα στὰ λό­γι­α αὐ­τὰ τοῦ ἁ­γί­ου Κο­σμᾶ
Με­λω­δοῦ μὲ τὰ ὁ­ποῖα ἀ­νε­γνώ­ρι­σε τὸν Κα­
νό­να τοῦ ἁ­γί­ου Ἰ­ω­άν­νου κα­λύ­τε­ρον ἀ­πὸ
τὸν δι­κό του ἀ­να­φέ­ρον­ται καὶ οἱ λό­γοι ποὺ
τὸν ὤ­θη­σαν νὰ τὸ κά­νει. Ὁ πρῶ­τος εἶ­ναι
ὅ­τι ὁ ἁ­γι­ος Ἰ­ω­άν­νης μέ­σα σὲ τρεῖς λέ­ξεις
«οὐ­ρα­νός, γῆ, κα­τα­χθό­νι­α» κα­τόρ­θω­σε νὰ
συμ­πε­ρι­λά­βει ὅ­λο τὸ με­γα­λεῖ­ο της Ἀ­να­στά­
σε­ως κα­τὰ τὴν ὁ­ποί­α τὰ «πάν­τα πε­πλή­ρω­
ται φω­τὸς», μί­α πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ποὺ δὲν
μπό­ρε­σε νὰ συλ­λά­βει ὁ Θεῖ­ος Κο­σμᾶς στὸν
ἴ­δι­ο βαθ­μό. Ὁ δεύ­τε­ρος λό­γος εἶ­ναι ὅ­τι ὁ
Ἰ­ω­άν­νης ἐ­με­λο­ποί­η­σε τὸν Κα­νό­να του σὲ
πρῶ­το ἦ­χο, ἐ­νῷ ὁ Κο­σμᾶς σὲ δεύ­τε­ρο ἦ­χο
ποὺ εἶ­ναι «πέν­θι­μος καὶ κλαυθ­μη­ρὸς» καὶ
ὡς τοι­οῦ­τος δὲν ἁρ­μό­ζει «τῇ λαμ­προ­τά­τῃ
καὶ κο­σμο­χαρ­μο­σύ­νῳ ἡ­μέ­ρᾳ τῆς τοῦ Κυ­ρί­ου
Ἀ­να­στά­σε­ως». Πα­ρα­δέ­χθη­κε τὴν ἥτ­τα του
καὶ σὰν Ἐπί­σκο­πος ποὺ ἦ­ταν, κα­θό­ρι­σε νὰ
ψάλ­λε­ται στὴν Ἐκ­κλη­σί­α ὁ κα­λύ­τε­ρος ἀ­πὸ
τὸν δι­κό του Κα­νό­νας τοῦ
ἁγί­ου Ἰ­ω­άν­νη, γι­α­τί ἔτ­σι
παι­δα­γω­γοῦν­ται κα­λύ­
τε­ρα οἱ πι­στοὶ καὶ βο­η­
θοῦν­ται νὰ γι­ορ­τά­σουν
ὅ­σο τὸ δυ­να­τὸν λαμ­πρό­
τε­ρα τὴν Ἀ­νά­στα­ση τοῦ
Κυ­ρί­ου.
Ὁ Ἰ­ω­άν­νης ἐ­φ᾿ ὅ­σον
ἐ­ξυ­μνοῦ­σε μὲ τὸν Κα­νό­
να του τὸ με­γα­λύ­τε­ρο
γε­γο­νὸς τῆς γῆς καὶ τοῦ
οὐ­ρα­νοῦ, ἦ­ταν λο­γι­κὸ
νὰ χρη­σι­μο­ποι­ή­σει τὸν
πρῶ­το ἦ­χο, ἀ­φοῦ αὐ­τὸς
εἶ­ναι πρῶ­τος στὴν τά­
ξη ὅ­πως πα­ρα­δέ­χον­ται
ὅ­λοι οἱ μου­σι­κοί. Εἶ­ναι ὁ
ἦ­χος ποὺ ἔ­χει τὸ μέ­λος
«ὀρ­θρόν, ἔν­τε­χνο, γεν­
ναῖ­ο καὶ τέ­λει­ο». Ἀ­πὸ τὸ
γε­γο­νὸς αὐ­τὸ φαί­νε­ται
πὼς οἱ Ἅ­γι­οι με­λω­δοὶ τῆς
Ἐκ­κλη­σί­ας μας, ποὺ ἦ­ταν
δο­χεῖ­α τοῦ Πνεύ­μα­τος,
κα­θό­ρι­ζαν τοὺς ἤ­χους
ποὺ ἐ­μέ­λι­ζαν. Δὲν με­
λο­ποι­οῦ­σαν κα­τὰ τύ­χη,
ἀλ­λὰ «παι­δα­γω­γοῦν­τες
καὶ βο­η­θοῦν­τες» τοὺς πι­
στούς, ὥ­στε μέ­σα ἀ­πὸ τὸν
ποι­η­τι­κὸ λό­γο καὶ τὴν ἁρ­μο­νί­α τοῦ μέ­λους
νὰ δο­ξά­ζε­ται ὁ Ἀ­να­στά­σι­μος Χρι­στός.
Γι᾿ αὐ­τὸ καὶ ἐ­μεῖς οἱ νε­ώ­τε­ροι πρέ­πει σε­
βό­με­νοι τὴν ἐκ­κλη­σι­α­στι­κὴ τά­ξη ποὺ κα­θο­
ρί­στη­κε ἀ­πὸ τοὺς Ἁ­γίους Πα­τέ­ρες νὰ μὴν
τρο­πο­ποι­οῦ­με τὸ μέ­λος κά­ποι­ων τρο­πα­ρί­ων
ἢ νὰ πα­ρα­βι­ά­ζου­με τὴν Ἐκ­κλη­σι­α­στι­κὴ τά­
ξη ἡ ὁ­ποί­α εἶ­ναι ἀ­πα­ραί­τη­τη γι­ὰ νὰ ὑ­μνεῖ­
ται ὅ­μοι­α ἀ­π᾿ ὅ­λους μας ὁ Βα­σι­λεὺς τοῦ
Οὐ­ρα­νοῦ καὶ τῆς Γῆς.

8. 6
Ἰωάννη Τάτση,
Θεολόγου
Προσεγγίζοντας την ησυχαστικη ζωη ­
τοῦ αββᾶ ισαακ τοῦ Σύρου
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Ὁ
ἀββὰς Ἰσαὰκ ὁ Σύρος ὑπῆρξε ἕνας
ἀπὸ τοὺς μεγαλύτερους ἡσυχαστὲς
τοῦ ὀρθόδοξου μοναχισμοῦ. Γιὰ τὸν
λόγο αὐτὸ καὶ οἱ ἀσκητικοί του λόγοι ἀπευ-
θύνονται κατεξοχὴν στοὺς μοναχοὺς ποὺ
ζοῦνε μὲ τὸν ἡσυχαστικὸ τρόπο ζωῆς. Θὰ
μποροῦσε κανεὶς νὰ συμπεράνει ὅτι οἱ λόγοι
τοῦ ὁσίου δὲν ἀφοροῦν τὴ μεγάλη πλειοψη-
φία τόσο τῶν πιστῶν ποὺ ζοῦνε μέσα στὸν
κόσμο, ὅσο καὶ τῶν μοναχῶν ποὺ ἐπέλεξαν
τὴν κοινοβιακὴ ζωή. Κι ὅμως. Ὁ Γέροντας
Παΐσιος ὁ Ἁγιορείτης προτρέπει ὄχι μόνο
τοὺς προχωρημένους ἡσυχαστὲς νὰ μελε-
τοῦν τὸν ἀββὰ Ἰσαάκ, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀρχά-
ριους. Γράφει σχετικά: «Πολὺ θὰ σὲ βοηθή-
σει ὁ Ἀββὰς Ἰσαάκ, διότι καὶ τὸ βαθύτερο
νόημα τῆς ζωῆς δίνει νὰ καταλάβει κανεὶς
καὶ κάθε εἴδους μικρὸ ἢ μεγάλο κόμπλεξ καὶ
ἐὰν ἔχει ὁ ἄνθρωπος ποὺ πιστεύει στὸν Θεό,
τὸν βοηθάει γιὰ νὰ τὰ διώξει. Ἡ ὀλίγη μελέτη
στὸν Ἀββὰ Ἰσαὰκ ἀλλοιώνει τὴν ψυχὴ μὲ τὶς
πολλές της βιταμίνες»1
.
Ὁ ἀββὰς Ἰσαὰκ ἦταν συριακῆς κατα-
γωγῆς καὶ ἔγινε μοναχὸς σὲ μικρὴ ἡλικία.
Παρέμεινε γιὰ λίγο σὲ κοινόβιο μοναστήρι
καὶ ἀργότερα ἀποσύρθηκε σὲ ἡσυχαστικὸ
μέρος ζώντας μόνος τὴ ζωὴ τῆς ἀπόλυτης
ἡσυχίας καὶ σιωπῆς. Γιὰ πέντε μόνο μῆνες
ἄντεξε τὸ ἐπισκοπικὸ ἀξίωμα, ὅταν ἐξελέγη
ἐπίσκοπος Νινευΐ. Ἐγκατέλειψε τὸν ἐπισκο-
πικὸ θρόνο καὶ ἐπέστρεψε στὴν ἀγαπημέ-
νη του ἔρημο, ἐπειδὴ δὲν ἄντεχε τοὺς πε-
ρισπασμοὺς τοῦ ἐπισκοπικοῦ ἀξιώματος,
ἀλλὰ καὶ τὴν ἀδιαφορία τῶν πιστῶν γιὰ τὴ
διδασκαλία τοῦ Χριστοῦ ποὺ περιέχεται
στὰ ἅγια Εὐαγγέλια. Ἐκεῖ στὴν ἔρημο ἔζη-
σε τὸ μεγαλύτερο μέρος τῆς ζωῆς του καὶ
ἐκοιμήθη σὲ βαθὺ γῆρας, σχεδὸν τυφλὸς
ἐξαιτίας τῆς πολλῆς μελέτης, ἀλλὰ καὶ τῆς
αὐστηρῆς ἄσκησης.
Τὴν πείρα ποὺ ἀπέκτησε ὁ Ἅγιος μέσα
στὰ πυρὰ τῶν πειρασμῶν κατέγραψε στοὺς
Ἀσκητικοὺς Λόγους του, οἱ ὁποῖοι μετα-
φράστηκαν σὲ πολλὲς γλῶσσες καὶ στὰ
ἑλληνικὰ καὶ ἔγιναν τὸ κύριο ἀνάγνωσμα
τῶν ἡσυχαστῶν, ἀλλὰ καὶ πολλῶν πιστῶν
τῆς Ἐκκλησίας μας ὅλους τοὺς αἰῶνες ποὺ
ἀκολούθησαν. Πόσο μεγάλη εἶναι ἡ ἀξία
τῶν λόγων αὐτῶν καταδεικνύει τὸ γεγονὸς
ὅτι σὲ αὐτοὺς ἀναφέρονται πολλοὶ μεγάλοι
ἅγιοι, ὅπως ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς,
ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Σιναΐτης, ὁ ἅγιος Νικό-
δημος ὁ Ἁγιορείτης, ἀλλὰ καὶ πολλοὶ ἄλλοι
φιλοκαλικοὶ Πατέρες. Τὸν ἀββὰ Ἰσαὰκ ἀγά-
πησαν καὶ πολλοὶ ἀπὸ τοὺς σύγχρονους
ἅγιους Γέροντες. Ὁ Γέροντας τῆς Αἴγινας
Ἱερώνυμος συμβούλευε τὰ πνευματικά
του παιδιά: «Νὰ μὴν περάσει μέρα χωρὶς
νὰ διαβάσεις ἔστω καὶ μιὰ σελίδα ἀπὸ τὸν
ἀββὰ Ἰσαάκ. Ἐγὼ πολὺ τὸν ἀγαπῶ τὸν εὐλο-
γημένο, γέροντά μου τὸν ἔχω. Καὶ σὲ ὅ,τι
διαβάζεις, νὰ ἐγκύπτεις καὶ νὰ λέγεις μέσα
σου: Ἐγὼ τὸ πράττω αὐτό; Ἔτσι θὰ παρα-

9. 7
κινεῖσαι ἀπὸ τὴν ἀνάγνωση νὰ μεταβαίνεις
εἰς τὴν πρᾶξιν»2
. Χαρακτηριστικὸς εἶναι ὁ
διάλογος ποὺ εἶχε ὁ Γέροντας Παΐσιος μὲ
τὸν ὅσιο Γέροντα ἀσκητὴ παπα-Τύχωνα.
Νὰ πῶς διηγεῖται
ὁ Γέροντας Παΐ-
σιος τὸ περιστα-
τικό: «Μιὰ μέρα
μὲ ρώτησε: - Ἐσὺ
παιδί μου, τὶ βι-
βλία διαβάζεις;
Τοῦ ἀπάντησα:
- Ἀββὰ Ἰσαάκ. -
Πά, πά, πά, παι-
δί μου, αὐτὸς ὁ
ἅγιος εἶναι μεγά-
λος! Οὔτε ἕναν
ψύλλο δὲν σκό-
τωνε ὁ Ἀββὰς
Ἰσαάκ. Ἤθελε μὲ
αὐτὸ ποὺ εἶπε νὰ
τονίσει τὴ μεγάλη
πνευματικὴ εὐαι-
σθησία τοῦ Ἁγί-
ου».3
Ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ
ὁ Σύρος ὡς ἡσυ-
χαστὴς ἄσκησε μὲ
τρόπο μεθοδικὸ
τὸ ἔργο τῆς προ-
σευχῆς. Στοὺς
λόγους του περι-
γράφει τὰ στάδια
ἀπὸ τὰ ὁποῖα
περνάει ὁ ἀγω-
νιζόμενος στὴν
προσευχὴ πιστός.
Ἡ προσευχή, λέει
ὁ ἀββὰς Ἰσαάκ,
εἶναι μία διαρκὴς
στροφὴ τῶν δυνάμεων τοῦ ἀνθρώπου πρὸς
τὸν Θεό4
. Χρειάζεται τὸν κατάλληλο τόπο
καὶ τρόπο γιὰ νὰ καλλιεργηθεῖ σωστὰ καὶ νὰ
ἀποδώσει καρποὺς πνευματικούς. Κυρίως ἡ
προσευχὴ πρέπει νὰ συνδεθεῖ μὲ τὴν ταπεί-
νωση. Χωρὶς αὐτὴν κανένας δὲν μπορεῖ νὰ
ἀποκτήσει τὴν καθαρὰ προσευχή. Ὅταν
κανεὶς συναισθανθεῖ τὸ βάρος τῶν ἁμαρ-
τιῶν του καὶ τὴν ἀνάγκη τῆς θείας χάριτος
καὶ βοηθείας γιὰ νὰ ἀπαλλαγεῖ ἀπὸ αὐτές,
τότε αὐξάνει τὶς προσευχές του. Ὅσο προ-
σεύχεται τόσο ταπεινώνεται, ἀφοῦ κανένας
ποὺ ζητᾶ δὲν μπορεῖ νὰ μὴν ταπεινωθεῖ5
.
Ὡστόσο, ὁ νοῦς ἀρχίζει νὰ μετεωρίζεται
τὴν ὥρα τῆς προσευχῆς, νὰ ἀσχολεῖται μὲ
διάφορες σκέψεις κακὲς ἢ καλὲς καὶ νὰ μὴν
δίνει σημασία στὴν ἴδια τὴν προσευχή. Μὲ
τὸν καιρὸ ὁ πιστὸς ἀποκτᾶ πείρα τοῦ γεγο-
Ὁ ἀββὰς Ἰσαάκ Ὁ Σῦρος, ἁγιογραφία Φώτης Κόντογλου,

10. 8
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
νότος ὅτι ἡ ὑπερήφανη προσευχὴ ἀπομα-
κρύνει τὴ θεία Χάρη καὶ ὁδηγεῖ στὸν μετε-
ωρισμό, ἐνῷ ἡ ταπεινὴ προσευχὴ ἑλκύει τὸ
θεῖον ἔλεος καὶ γίνεται καθαρή.
Ὁ ἀββὰς Ἰσαὰκ συμβουλεύει τὸν προ-
σευχόμενο νὰ προσεγγίζει τὸν Θεὸ μὲ
τρόπο ἁπλό, σὰν ἕνα μυρμήγκι ἢ σὰν ἕνα
μικρὸ παιδὶ ποὺ μόλις ἄρχισε νὰ ψελλίζει
τὶς πρῶτες λέξεις6
. Ὅταν λόγῳ τῆς ἐργασίας
τῆς προσευχῆς ἀρχίζει ἐντὸς τοῦ πιστοῦ νὰ
ὀρθώνεται ἡ οἴηση γιὰ τὰ ὑψηλά του δῆθεν
ἀσκητικὰ κατορθώματα, τότε ὁ πιστὸς πρέ-
πει νὰ μνημονεύει καὶ πάλι τὶς πτώσεις καὶ
τὰ ἁμαρτήματά του.
Ὁ Θεὸς αὐτὸν ποὺ ἐπιζητεῖ τὴν ταπεί-
νωση τὸν ὁδηγεῖ μὲ πολλοὺς τρόπους σὲ
αὐτὴν καὶ δὲν σταματᾶ νὰ τὸν ταπεινώνει
ἕως ὅτου ἀληθινὰ ταπεινωθεῖ7
. Ὅταν μετὰ
ἀπὸ πολὺ κόπο ἀποκτήσει ὁ πιστὸς τὴν
προσευχὴ μὲ ταπείνωση, τότε ἡ προσευχή
του γίνεται πάντοτε δεκτὴ
ἀπὸ τὸν Θεό. Ἀκολουθεῖ
ἡ ἐπιείκεια, ἡ ὑπομονή,
τὰ δάκρυα, ἡ εὐλάβεια,
ἀλλὰ κυρίως ἡ παντο-
τινὴ ἡσυχία.
Ἡ σιωπὴ εἶναι ἀσκη-
τικὴ ἀρετή, τὴν ὁποία
ὁ ἀββὰς Ἰσαὰκ πολὺ
ἀγαπᾶ. Εἶναι γνωστὸς ὁ
λόγος του «Ὑπὲρ πάντα
τὴν σιωπὴν ἀγάπησον».
Ὁ Φώτης Κόντογλου,
ἁγιογραφώντας τὸν
ἀββὰ Ἰσαάκ, τὸν πα-
ρουσιάζει μάλιστα νὰ
γράφει σὲ βιβλίο αὐτὴν
ἀκριβῶς τὴ φράση. Ἂν
δὲν μποροῦμε νὰ ἀντι-
ληφθοῦμε τὸ πνευμα-
τικὸ βάθος τῆς μικρῆς
αὐτῆς φράσης, τουλά-
χιστον ἂς δοκιμάσουμε
νὰ περιορίσουμε τὴν
περιττὴ πολυλογία μας
στὸν κόσμο τῆς ἀκατα-
στασίας, τῆς φασαρίας
καὶ τῆς πολυγνωμίας
ποὺ ζοῦμε.
Θὰ χρειαζόταν πολλὲς σελίδες γιὰ νὰ
ἀναλύσει κανεὶς τὸ περιεχόμενο τῆς διδα-
σκαλίας τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ. Ἀλλὰ γιατὶ νὰ
διαβάζει κανεὶς ἀναλύσεις γιὰ τὸν ἀββὰ
Ἰσαὰκ καὶ ὄχι τὰ ἴδια τὰ ἀσκητικά του ἔργα;
Ὁ Γέροντας Ἱερώνυμος τῆς Αἴγινας συνιστᾶ
σὲ ὅποιον δὲν ἔχει χρήματα, νὰ βγεῖ ζητιά-
νος, νὰ μαζέψει τὰ ἀπαραίτητα καὶ νὰ πά-
ρει τὸν Ἀββὰ Ἰσαάκ8
. Ἂς μὴν μᾶς φαίνεται
βαρὺς ὁ τόμος τῶν ἔργων τοῦ Ἁγίου. Ἂν τὸν
ἀνοίξουμε, ἂν ἀρχίσουμε νὰ τὸν μελετοῦμε,
τόση γλυκύτητα θὰ βροῦμε στὰ γραφόμε-

11. 9
να, ὥστε θὰ τὸν διαβάσουμε ὄχι μόνο μία,
ἀλλὰ πολλὲς φορές.
Ὑπάρχουν καὶ κάποιοι ποὺ ἀκόμη ἀμφι-
βάλλουν γιὰ τὴν ὀρθοδοξότητα τοῦ ἀββᾶ
Ἰσαάκ. Δὲν θὰ κάνουμε ἐδῶ ἀνάλυση τῶν
λόγων γιὰ τοὺς ὁποίους ἀμφισβητήθηκε
ἀπὸ ἐρευνητὲς, κυρίως τῆς Δύσης, ἡ ἁγιό-
τητα τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ. Πνευματικὴ ἀπάντη-
ση στὸ ζήτημα αὐτὸ δίνει τὸ παρακάτω πε-
ριστατικό, ποὺ περιγράφεται στὸν Βίο τοῦ
Γέροντος Παϊσίου τοῦ Ἁγιορείτου:
«Καθισμένος στὸ πεζούλι ἔξω ἀπὸ τὴ
Σταυρονικήτα συζητοῦσε ὁ Γέροντας μὲ
προσκυνητές. Κάποιος θεολόγος ὑποστή-
ριζε ὅτι ὁ ἀββὰς Ἰσαὰκ ὁ Σύρος ἦταν Νε-
στοριανός. Ἐπανελάμβανε δυστυχῶς τὶς
γνωστὲς δυτικὲς ἀντιλήψεις.
Ὁ π. Παΐσιος προσπαθοῦσε νὰ τοῦς πεί-
σει ὅτι εἶναι ὄχι μόνο ὀρθόδοξος, ἀλλὰ καὶ
Ἅγιος, καὶ ὅτι οἱ ἀσκητικοί του Λόγοι ἔχουν
πολλὴ χάρι καὶ δύναμη, ἀλλὰ ματαίως. Ὁ
θεολόγος ἐπέμεινε πεισματικὰ στὶς ἀπόψεις
του. Ἔφυγε ὁ Γέροντας γιὰ τὸ Καλύβι του
λυπημένος καὶ προσευχόμενος.
Ὅταν προχώρησε λίγο καὶ ἔφθασε στὸ
σημεῖο ποὺ εἶναι ὁ μεγάλος πλάτανος, «κάτι
τοῦ συνέβη», ὅπως εἶπε, χωρὶς νὰ θελήσει
νὰ ἐξηγήσει τὶ ἀκριβῶς ἦταν αὐτό. Σύμφωνα
μὲ μαρτυρία, εἶδε σὲ ὅραμα τὸν χορὸ τῶν
ὁσίων Πατέρων νὰ περνᾶ ἀπὸ μπροστά του.
Κάποιος ἀπὸ αὐτοὺς σταμάτησε καὶ τοῦ
εἶπε: «Εἶμαι ὁ Ἰσαὰκ ὁ Σύρος. Εἶμαι ὀρθο-
δοξότατος. Πράγματι ὑπῆρχε στὴν περιοχή
μου ἡ αἵρεση τοῦ Νεστορίου, ἀλλὰ ἐγὼ τὴν
καταπολέμησα». Ἀδυνατοῦμε νὰ ἐπιβεβαι-
ώσουμε ἢ νὰ ἀπορρίψουμε τὴν ἀξιοπιστία
αὐτῆς τῆς μαρτυρίας. Πάντως, ἀδιαμφισβή-
τητο εἶναι ὅτι τὸ «κάτι ποὺ συνέβη» στὸν Γέ-
ροντα ἦταν ὑπερφυσικὸ γεγονός, ποὺ τὸν
πληροφοροῦσε ξεκάθαρα περὶ τῆς ὀρθοδο-
ξίας καὶ τῆς ἁγιότητος τοῦ ἀββᾶ Ἰσαάκ»9
.
Παλαιότερα ἡ μνήμη τοῦ ἀββᾶ Ἰσαὰκ
γιορταζόταν μαζὶ μὲ τὴ μνήμη τοῦ ὁσίου
Ἐφραὶμ τοῦ Σύρου στὶς 28 Ἰανουαρίου.
Σήμερα ὅμως οἱ περισσότεροι Ἁγιορεῖτες,
ἀλλὰ καὶ πολλοὶ πιστοὶ στὸν κόσμο γιορτά-
ζουν πανηγυρικὰ τὸν ἀββὰ Ἰσαὰκ στὶς 28
Σεπτεμβρίου. Ὑπάρχει μάλιστα Ἀκολουθία
ποὺ εἶναι ἀφιερωμένη ἐξολοκλήρου στὴν
ἀσκητικὴ ζωὴ τοῦ ἀββᾶ Ἰσαὰκ καὶ εἶναι
ποίημα τοῦ ἀειμνήστου Γέροντα Γερασίμου
τοῦ Μικραγιαννανίτου. Τὴν Ἀκολουθία αὐτὴ
ἐξέδωσε ὁ μακαριστὸς Γέροντας Ἰσαὰκ τοῦ
κελιοῦ τῆς Ἀναστάσεως τοῦ Σωτῆρος τῆς
Καψάλας τοῦ Ἁγίου Ὄρους καὶ πολλοὶ μο-
ναχοὶ καὶ πιστοὶ ἑορτάζουν τὸν ἀββὰ Ἰσαὰκ
ψάλλοντας τὴν Ἀκολουθία αὐτή.
1. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Ἐπιστολές, ἔκδ.
Ἱερ. Ἡσυχαστηρίου «Ἅγιος Ἰωάννης ὁ Θεολόγος»,
Σουρωτὴ 1994, σελ. 69.
2. Πέτρου Μπότση, Γέροντας Ἱερώνυμος, ὁ ἡσυ-
χαστὴς τῆς Αἴγινας, Ἀθῆνα 1993, β΄ ἔκδοση, σ.
121
3. Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Ἁγιορεῖται Πατέ-
ρες καὶ ἁγιορείτικα, ἔκδ. Ἱερ.Ἡσυχαστηρίου «Ἅγιος
Ἰωάννης ὁ Θεολόγος», Σουρωτὴ 1993, σελ. 32.
4. Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Λόγος ΠΑ΄.
5. Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Λόγος ΚΑ΄.
6. Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Λόγος ΙΘ΄.
7. Ἀββᾶ Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου, Λόγος ΙΣΤ΄.
8. Πέτρου Μπότση, Γέροντας Ἱερώνυμος, ὁ ἡσυ-
χαστὴς τῆς Αἴγινας, Ἀθῆνα 1993, β΄ ἔκδοση, σ. 17.
9 Ἱερομονάχου Ἰσαάκ, Βίος Γέροντος Παϊσίου τοῦ
Ἁγιορείτου, Ἅγιον Ὄρος 2008, σελ. 259-260.

12. 10
«Ρανάτωσαν γλυκασμον τὰ Ορη»
Φώτη Κόντογλου
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Ἡ
Βυζαντινὴ ψυχὴ εἶναι σὰν περιβό-
λι εὐωδιασμένο. Τὰ τροπάρια της,
τὰ τραγούδια της, τὰ λόγια της, τὰ
εἰκονίσματά της εἶναι ὅλα μοσχοβολημένα.
Κι’ αὐτὸ τὸ μοσχοβόλημα τὸ κληρονόμησε
ὑστερότερα ἡ ρωμηοσύνη, π’ ἀγαπᾶ τὰ
εὐωδιασμένα λουλούδια καὶ τὰ μυρωδικὰ
τῆς Ἀνατολῆς, τὴν κανέλα, τὰ μοσχοκάρ-
φια, τὰ μοσχοκάρυδα, περιφρονημένα ὡς
βάρβαρα ἀπὸ πολλοὺς ξευγενισμένους δι-
κούς μας.
Οἱ ἐκκλησιὲς καὶ τὰ ρημοκλήσια εὐωδιά-
ζουνε μὲ μιὰν ἐξωτικὴ εὐωδιά ἀπὸ τὸ κερί,
τὸ λάδι, τὸ λιβάνι καὶ ἀπὸ τ’ ἀγριολούλου-
δα τοῦ βουνοῦ.
Πολλοὶ ἔχουνε τὴν πλανημένη ἰδέα πὼς
οἱ βυζαντινοὶ δὲν ἀγαπούσανε τὴ Φύση,
γιατί τάχα δὲν ζωγραφίζανε τοποθεσίες·
σάμπως οἱ ἀρχαῖοι Ἕλληνες κάνανε στὸ
μάρμαρο τοποθεσίες καὶ δέντρα; Τὰ μο-
ναστήρια βρίσκουνται χτισμένα πάντα
σὲ τοποθεσίες ἐξαίσιες, διαλεγμένα ἀπὸ
ἀνθρώπους ποὺ φαίνεται πὼς εἴχανε πολὺ
βαθὺ αἴσθημα τῆς φυσιολατρείας κ’ ἢτανε
εὐτυχισμένοι ποὺ ζούσανε μέσα στὴν εὐλο-
γημένη τούτη χώρα, ποῦνε στολισμένη μ’
ὅλες τὶς φυσικὲς χάρες, μὲ βουνὰ ἥμερα π’
ἀγναντεύουνε τὰ περισσότερα τὴ θάλασ-
σα, μὲ ἀκρωτήρια ποὺ ξεπετιοῦνται πρὸς
κάθε μεριά, μὲ κοιλάδες ζωγραφιστές, μὲ
βράχους παράξενους, μὲ νησιὰ ποὺ λὲς κι
εἶναι ὁ ἐπίγειος παράδεισος.
Στὴ μέση στέκεται βουνὸ δασωμένο ἀπὸ
δέντρα καὶ βότανα, τὸ φημισμένο Ἅγιον
Ὂρος. Εἶναι φουντωμένο ἀπὸ δέντρα κάθε
λογής, καστανιές, ἔλατα, πυξάρια, κι ἀπὸ
χαμόδεντρα μυριστικά, ἁγιοκλήματα, μυρ-
σίνες, δάφνες. Στὴν περιφανῆ κορφή του,
ποὺ στέκεται πάνω ἀπὸ τ’ ἀφρισμένο πέ-
λαγο, φυτρώνουνε σπάνια βότανα ποὺ δὲν
βρίσκουνται σ’ ἀλλὰ μέρη τῆς γῆς. Ὁ ὁδοι-
πόρος περπατᾶ σὲ μονοπάτια εὐωδιασμένα
ἀπὸ ἁγνότατα ἀνθιά, ἀνάμεσα σὲ σκοίνους
καὶ σὲ λυγαριὲς ποτισμένες ἀπὸ δροσερὰ
νερά, πατάει ἀπάνω σ’ ἕνα χαλὶ ἀτίμητο,
πιὸ ἀκριβὸ κι ἀπ’ τὸ ροῦχο τοῦ Σολομώντα,
ὅπως εἶπε ὁ Χριστός, ἐνῷ ἀνάμεσα ἀπὸ τὰ
κλαριὰ φτερουγίζει τ’ ἀγέρι τῆς θάλασσας,
φέρνοντάς του τὴν πελαγίσια μοσκοβολιά.
«Ἀγαλλιάσθω ἔρημος καὶ ἀνθήτω ὡς κρί-
νον».
Ἀπὸ τ΄ Ἅγιον Ὂρος ἂς τραβήξουμε κι
ἂς πᾶμε στὴν ἄλλη ἄκρη, στὸ Μοριά, κεῖ
ποῦναι χτισμένο τὸ βυζαντινὸ κάστρο τοῦ
Μυστρᾶ. Μοσκοβολᾶ ὁ Ταΰγετος μὲ τὰ μυ-
ρίπνοα λουλούδια του καὶ μὲ τὰ ἀκατάδε-
χτα ἒλατά του, ποὺ δὲν κατεβαίνουνε ποτὲς
στὸν κάμπο, μόνο γεννιοῦνται καὶ πεθαί-
νουνε στὰ κορφοβούνια. Μοσκοβολᾶ καὶ τὸ
χωριὸ τοῦ Μυστρᾶ ἀπὸ τὶς πορτοκαλλιές,
ὡς καὶ τ’ ἀρχαῖα κτίρια, τὰ γκρεμισμένα τὰ
κάστρα, τὰ σπίτια καὶ οἱἐκκλησιές, καὶ κεῖνα
εὐωδιάζουνε σὰν ἃγια λείψανα.
Οἱ παλαιοί, παρεκτὸς ἀπὸ τὰ κοσμή-
ματα ποὺ παραστένουνε μεταμορφωμένα
ἀνθιὰ κι ἀγριοβότανα, στὶς ἐκκλησιὲς δὲν
ζωγραφίζανε πολλὰ δέντρα μηδὲ λουλού-
δια, τὰ λίγα ὃμως ποὺ ζωγραφίζανε, τὰ
βάζανε μόνο ἐκεῖ ποὺ-πρεπε, ἐκεῖ ποὺ τὸ
ζήταγε ἡ Τέχνη, γιὰ τοῦτο, ἕνα ψηλόλιγνο
κλαράκι, ἀπάνου στὸν βράχο, ἕνα ἀγριοδέ-
ντρι φυτρωμένο στὸ βουνό, σὲ συνεπαίρνει
πιότερο ἀπὸ τὸ πλῆθος τὰ λουλούδια ποὺ

13. 11
σωριάζουνε χωρὶς μέτρο ἄλλοι ζωγράφοι,
πασκίζοντας μάταια νὰ εὐωδιάσουνε τὰ
ἔργα τους. Ἀγριολούλουδα καὶ κάτι λιγοστὰ
δέντρα, βάζουνε στὴ Γέννηση τοῦ Χριστοῦ,
στὴ Βάπτιση κοντὰ στὸν Ἰορδάνη ποτα-
μό, στὴ Βαϊοφόρο ποὺ σκαρφαλώνουνε τὰ
παιδιὰ στὰ δέντρα καὶ κόβουνε τὰ βάγια,
στὴν Ἀνάληψη τοῦ Χριστοῦ λίγα ἐλιόδεντρα
ἀπάνω στὰ βράχια, ποῦ καὶ ποῦ κανένα
κυπαρισσάκι, καμμιὰ βαλανιδιά, κανένα
πουρνάρι καὶ λιγοστὰ ἀγριολούλουδα, ρεί-
κια, θυμάρια, ἀνεμῶνες, μυρώνια, ἀγκάθια
ἀνθισμένα καὶ τέτοια. Κι ὁ Θεοτοκόπουλος
βάζει καὶ κεῖνος λιγοστὰ δέντρα κι ἄνθια στὰ
ἔργα του, μὲ πολλὴ οἰκονομία, γιὰ τοῦτο κι
ἡ εὐωδιὰ τους στέκεται ἀλησμόνητη, ὅπως
εἶναι τὰ κλαριὰ ποὺ σκεπάζουνε τοὺς τρεῖς
μαθητὲς στὴ Γεθσημανὴ καὶ τὰ ἄϋλα χορ-
τάρια ποῦνε φυτρωμένα στὸ βράχο, τὰ
λουλούδια πώχει βαλμένα μέσα σὲ μιὰ γλά-
στρα στὸν Εὐαγγελισμό, κάτι περισσότερα
στὴν Ἀνάληψη τῆς Παναγίας, λίγον κισσὸ
στὸν Ἀπόστολο Πέτρο καὶ στὴ Μαγδαληνή,
κι ἀλλοῦ κάπου – κάπου. Στὸ μαρτύριο τοῦ
ἁγίου Μαυρικίου, ξεχωρίζουνε ἀπάνου στὰ
βράχια κάτι χορτάρια ἀνθισμένα, κι ἓνα
δέντρο κομμένο μὲ τὸ τσεκούρι, ποὺ ἀξίζει
πιὸ πολὺ παρὰ ἕνας λόγγος ὁλάκερος.
Κλαρὶ ὁλοπράσινο βαστᾶνε στὸ χέρι
οἱ Μάρτυρες, σὰν βραβεῖο γιὰ τὸ μαρτύ-
ριο. Ἕνα ἅγιο πρινάρι εἶναι ζωγραφισμένο
κοντὰ στὸν ἃγιο Γιάννη τὸν Πρόδρομο.
Ἐμένα ὅμως περισσότερο μὲ συγκινᾶνε
κεῖνα τὰ ταπεινὰ φυτὰ ποὺ ζωγραφίζουνε
σὰν πλουμίδια κοντὰ στοὺς Ἁγίους, στὰ
χρόνια τῆς σκλαβιᾶς, μόνο μ’ ἓνα χρῶμα

14. 12
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
καφεδί, ποὺ παραστένουνε ἁγιόκλημα,
βάτο, ἀγριοτριανταφυλλιὰ (ἂγρια ροδὴ)
καὶ τέτοια.
Στὰ σκαλιστὰ εἰκονοστάσια καὶ στὰ προ-
σκυνητάρια ποῦναι καμωμένα ἀπὸ ξύλο,
παραστένουνε πολλὰ ἄνθια, περιπλοκάδες
καὶ κληματαριές.
Ἄλλα τὴν πιὸ οὐράνια μυρωδιὰ τὴ
σκορπᾶνε τὰ ἄνθη τῆς βυζαντινῆς Ὑμνωδί-
ας, φυτουργημένα ἀπὸ μεγάλους ποιητές.
Ἐκεῖ πνέει «τὸ ἔαρ τῆς ἀφθαρσίας». Ἐκεῖ
εἶναι οἱ «ἀμάραντοι στέφανοι», ποὺ ἀξιώ-
νουνται ὅσοι μαρτυρήσανε γιὰ τὴν πίστη
τοῦ Χριστοῦ. Ἐκεῖ ἀνθίζουνε τὰ «μυρίπνοα
ἄνθη τοῦ Παραδείσου».
Ἡ Παναγία εἶναι τὸ πλέον εὔοσμον ἄνθος
τῆς Ὀρθοδοξίας, σύμβολο τῆς σεμνότητας
γιὰ τὶς γυναῖκες τῆς Ἑλλάδας. Στολίζουνε
τὴν εἰκόνα της μὲ δροσερὰ λουλούδια, ὅσο
ποὺ νὰ φαίνεται μοναχὰ τὸ μαντηλωμένο
γλυκομελάχροινο καὶ μελαγχολικὸ πρόσω-
πό της, π’ ἀκουμπᾶ ἀπάνου στὸ μάγουλο
τοῦ παιδιοῦ της, καὶ τὴ θυμιατίζει ὁ παπὰς
καὶ νὰ τῆς ψέλνει τοὺς Χαιρετισμούς, ποὺ
λὲς κι εἶναι μαδημένα τριαντάφυλλα καὶ γα-
ρύφαλλα: «Χαῖρε τὸ ἄνθος τῆς ἀφθαρσίας
- Χαῖρε βλαστοῦ ἀμάραντου κλῆμα. - Χαῖρε
ὅτι λειμῶνα τῆς τρυφῆς ἀναβάλλεις. - Χαῖρε
δένδρον ἀγλαόκαρπον ἐξ οὗ τρέφονται
πολλοὶ - χαῖρε ξύλον εὐσκιόφυλλον, ὑφ’ οὗ
σκέπονται πολ-
λοὶ - Χαῖρε ὀσμὴ
τῆς Χριστοῦ
εὐωδιᾶς».
Κι οἱ ψαλ-
τάδες ψέλνου-
νε: «Ρόδον τὸ
ἀμάραντον. -
Στάχυν ἡ βλα-
στήσασα τὸν
θεῖον, - Σὲ τὴν
πλέξασαν τῷ
κόσμῳ ἀχειρό-
πλοκον στέφα-
νον. - Ἐκ σοῦ
ἡ δρόσος ἀπέ-
σταξε, φλογμὸν
πολυθεΐας ἡ
λύσασα” ὅθεν
βοῶμέν σοι:
χαῖρε ὁ πόκος ὁ
ἔνδροσος, ὃν Γε-
δεὼν, Παρθένε,
προεθεάσατο.
- Ἄμπελος ἀληθινή, τὸν βότρυν τὸν πέπει-
ρον ἡ γεωργήσασα. - Ἄνθος τὸ ἀμάραντον
ἡ ἑξανθήσασα. - Μύρον τὸ ἀκένωτον».
Τὰ λουλούδια ποὺ ἀγαπούσανε πιότερο
οἱ Βυζαντινοὶ καὶ τ’ ἀγαπᾶνε κι οἱ σημερινοὶ
Ἕλληνες, ὅσοι δὲν τώχουνε ντροπή, ἢτανε ὁ
βασιλικός, τὸ τριαντάφυλλο, τὸ γαρύφαλ-
λο, ἡ μυρσίνη, ἡ δάφνη, ὁ δυόσμος, ἡ μα-
ντζουράνα, τὸ δεντρολίβανο κι ἄλλα φυτὰ
τοῦ μυστηρίου.
Τὸ εἰκόνισμα τῆς Παναγίας βρέθηκε
μέσα στὶς μυρσίνες καὶ τὴν εἴπανε «Μυρ-
τιδιώτισσα». Ὁ ἃγιος Δημήτριος μοσκοβο-
λοῦσε ὁ τάφος του στὴ Θεσσαλονίκη καὶ

15. 13
τὸν εἴπανε «Μυροβλήτη». Τὸ μοναστήρι
μὲ τὰ φημισμένα ψηφιά, ποῦνε κοντὰ στὴν
Ἀθήνα, ἐπειδὴ ἢτανε χτισμένο μέσα στὶς
δάφνες, τὸ βγάλανε «Δαφνί». Τ’ ἃγια λείψα-
να ἀναβρύζανε μύρα. Στὴ γιορτὴ τοῦ Σταυ-
ροῦ ὁ παπὰς βγαίνει ἀπὸ τ’ ἅγιο Βῆμα σὰν
ἀρχαῖος ἱερέας, βαστώντας ἀπάνου στὸ κε-
φάλι του τὸν δίσκο μὲ τὰ λουλούδια κι ὓστε-
ρα μοιράζει στὸν λαὸ τὸ Χριστολούλουδο.
Τὸν Ἐπιτάφιο τὸν στολίζουνε μὲ λουλούδια
τῆς ἄνοιξης· ὁ παπὰς ραίνει τὴν ἐκκλησία
μὲ ἄνθη, ψέλνοντας «Ἔρραναν τὸν τάφον
αἳ Μυροφόροι μύρα, λίαν πρωΐ ἐλθοῦσαι».
Στὴν Ἀνάσταση πάλι, ὁ παπὰς λευκοφο-
ρεμένος σκορπᾶ δαφνόφυλλα στὰ μάρμα-
ρα ψέλνοντας «Ἀνάστα ὁ Θεὸς κρίνων τὴν
γῆν!».
Πλῆθος τροπάρια εὐωδιάζουν μὲ τὴν
ἐξωτικὴ μυρωδιὰ τῆς πίστης. Ὅσοι ἔχουνε
τὴν ἰδέα πὼς ἡ Βυζαντινὴ Τέχνη εἶναι ξερὴ
ἔρημος, εἶναι πλανημένοι. Ἡ Βυζαντινὴ Τέ-
χνη δὲν ἔχει γλύκες καὶ λιποθυμιὲς αἰσθη-
ματικές, κι ὁ χαλασμένος Ἕλληνας αὐτὰ θέ-
λει καὶ δὲν τὰ βρίσκει· ἂς πάει νὰ βοσκήσει
σ’ ἄλλο λειβάδι.
Ἀπὸ τὰ πολλὰ τροπάρια τῆς Ὀρθοδο-
ξίας, σταχολογῶ λιγοστά, ὅσα ἔρχουνται
στὸν νοῦ μου τώρα :
Στὴν ἁγία Παρασκευή: «Ποίοις εὐφημιῶν
ἂνθεσι στέψωμέν σε, τὴν ἁγίαν, τὴν βδε-
λυξαμένην τὰ γήινα καὶ ἀσπασαμένην τὰ
ἄφθαρτα;..». Στοὺς Ἁγίους Πατέρας τοὺς
ἐν Νικαίᾳ: «Τὰ μυρίπνοα ἄνθη τοῦ Παρα-
δείσου, τὰ πάγχρυσα στόματα τοῦ λόγου».
Στὴ γιορτὴ τοῦ Σταυροῦ : «Ἀγαλλέσθω τὰ
δρυμοῦ ξύλα σύμπαντα, ἁγιασθείσης τῆς
φύσεως αὐτῶν» καὶ «Μυστικὸς εἶ, Θεοτό-
κε, παράδεισος ἀγεωργήτως βλαστήσασα
Χριστόν, ὑφ’ οὗ τὸ σταυροῦ ζωηφόρον ἐν
γῇ πεφυτούργηται δένδρον». Στὸν ἃγιο Συ-
μεών: «Ἐκ ρίζης ἀγαθῆς ἀγαθὸς ἐβλάστησε
καρπός». Στὴ Σταύρωση: «Ὁ τὴν γῆν ζωγρα-
φίσας τοῖς ἂνθεσιν». Στὴ 1η Σεπτεμβρίου,
ποὺ εἶναι ἡ ἀρχὴ τοῦ χρόνου: «Εὐλόγησον,
Κύριε, τὸν στέφανον τοῦ ἐνιαυτοῦ». (ὁ ποι-
ητὴς παρομοιάζει τὸν γύρο τοῦ Χρόνου μὲ
στεφάνι ἀπὸ λουλούδια). Στὴ Γέννηση τοῦ
Χριστοῦ : «Ράβδος ἐκ τῆς ρίζης Ἰεσσαὶ καὶ
ἀνθὸς ἐξ αὐτῆς, Χριστέ, ἐκ τῆς Παρθένου
ἀνεβλάστησας ἐξ ὂρους, ὁ ἐναιτός, κατα-
σκίου δασέως». Στὴ Γέννηση τῆς Παναγίας:
«Ράβδος ἄνθος φέρουσα» καὶ «Σήμερον
ἐβλάστησε τῆς παρθενίας, ἡ ράβδος ἐξ
ἧς ἀνθήσει ἄνθος», «Ἡ θεία μυροθήκη, τὸ
εὐῶδες μύρον ἔνδον φέρουσα». «Ὡραῖος
φανεῖσα γὰρ βλαστός, ἐξήνθησας τῷ κόσμῳ
τὴν ζωήν», «Ἤνθησε τὸ μῆλον τὸ εὐῶδες»,
«Τῆς παρθενίας τὸ θεῖον ἀπάνθισμα». Στὴν
Ὕψωση τοῦ Σταυροῦ : «Μυστικὸς εἶ, Θεο-
τόκε, παράδεισος ἀγεωργήτως βλαστήσασα
Χριστόν». Στὸν Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη: «Τὸ
φυτὸν τῆς ἁγνείας, τὸ μύρον τῆς εὐωδίας,
πάλιν ἀνέτειλεν ἡμῖν». Τῶν ἁγίων Πατέρων :
«Ρανάτωσαν γλυκασμὸν τὰ ὂρη καὶ ἀγαλλί-
ασιν». Τῆς ἁγίας Αἰκατερίνης : «Καὶ ταύτην
τοῖς ἐπαίνοις, ὡς ἂνθεσι, καταστέψωμεν».
Στὰ προεόρτια τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, γιὰ τὴν
Παναγία: «Ὡς ρόδον κοιλάδων καθαρόν, ὡς
κρίνον εὔοσμον». Στοὺς δικαίους : «Δίκαιος
ὡς φοῖνιξ ἀνθίσει καὶ ὡς ἡ κέδρος ἡ ἐν τῷ Λι-
βάνῳ πληθυνθήσεται». Τῆς ἁγίας Μαρίνας:
«Ὡς ἀλάβαστρον μύρον τὸ αἷμά σου προ-
σενήνοχας τῷ σῷ νυμφίῳ Χριστῷ, Μαρίνα
ἀθλοφόρε». Στοὺς ἀσκητές, ὅπως στὸν ἃγιο
Ἀντώνιο: «Ταῖς τῶν δακρύων σου ροαῖς τῆς
ἐρήμου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας». Τοῦ Προ-
δρόμου : «Ὡς ἄνθη τερπνά τοῦ θείου λόγου
συμπλέξαντες ἐγκωμίων τὸν στέφανον σοὶ
προσάγομεν».
Πολλὰ βιβλία ἐκκλησιαστικὰ ἔχουνε
ὀνόματα παρμένα ἀπὸ λουλούδια : «Ἄνθος
– Ἀνθολόγιον – Παράδεισος – Κῆπος χαρί-
των – Λειμωνάριον» καὶ τέτοια.
Ἂχ ! ἡ Ἑλληνικὴ ψυχὴ εἶναι τὸ ἔαρ μὲ
τὰ ἄνθη.
Ἀπὸ τὸ περιοδικὸ ΠΕΙΡΑΪΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ (Ἀφιερωμένα
στὰ Λουλούδια), τεῦχος 2, Μάϊος 1940

16. 14
Διδαχὲς
τοῦὁσίουΠορφυρίου
λΟΓΟΙ
ΑΓΙΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ
››Μπορεῖ νὰ ἁγιάσει ὁ ἄνθρωπος χωρὶς
νὰ τὸ καταλάβει, χωρὶς πόνο καὶ κόπο, ὅταν
διαβάζει, ὅταν ψάλλει, ὅταν εὐχαριστιέται τὸ
Ψαλτήρι, τὴν Παρακλητική, τὸ Εὐαγγέλιο.
››Τὸ νὰ μὴν ἔχεις ἐπαφὴ μὲ τὸν Θεὸ καὶ νὰ
μὴν ἀκουμπᾶς στὸν Θεὸ εἶναι τὸ χειρότερο
πράγμα. Ἀπὸ κεῖ πηγάζουν ὅλα τὰ κακά. Ὅταν
αἰσθανθεῖς ἀποκομμένος ἀπὸ τὸν Θεό.
››Τὸ ἄγχος εἶναι ἀκριβῶς ἡ ὀρφάνια ἀπὸ
τὸν οὐράνιο πατέρα. Ἂν γνωρίσει κανεὶς τὸν
οὐράνιο πατέρα θὰ ἔχει μόνιμη χαρά. Ἐνῷ
ἀλλιῶς δὲν ξέρει τί κάνει καὶ παραφέρεται.
››Γιὰ νὰ διορθωθεῖ τὸ παιδὶ θέλει κοντά του
ἕναν ἅγιο ἄνθρωπο μὲ πολλὴ ἀγάπη, ποὺ δὲν
θὰ τοῦ κάνει διδασκαλία, οὔτε θὰ τὸ φοβερί-
ζει, ἀλλὰ θὰ ζεῖ μὲ ἁγιότητα καὶ τὸ παιδὶ θὰ
τὸν βλέπει καὶ θὰ τὸ μιμηθεῖ. Πρὸ πάντων τὸ
παιδὶ θέλει κοντά του ἕναν ἄνθρωπο πολλῆς
καὶ θερμῆς προσευχῆς. Ὅταν ἡ μητέρα του κά-
νει γιὰ τὸ παιδί της μυστικὰ θερμὴ προσευχή,
τότε αὐτὸ αἰσθάνεται στὴν ψυχή του ἕνα ἀνε-
ξήγητο γιὰ κεῖνο πνευματικὸ χάδι, ποὺ τὸ ἑλκύ-
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα

17. 15
ει πρὸς τὴ μητέρα του. Ἡ μητέρα στὴν προσευχὴ γιὰ
τὰ παιδιά της πρέπει νὰ λιώνει σὰν τὴ λαμπάδα.
››Ἡ θρησκεία μας δὲν εἶναι ἀντίθετη πρὸς τὴν
ἐπιστήμη. Οὔτε ἡ ἐπιστήμη ἀντιστρατεύεται τὴ θρη-
σκεία. Ἀντίθετα συνυπάρχουν καὶ ἡ μία συμπληρώνει
τὴν ἄλλη. Ἐπιστήμη χωρὶς θρησκεία εἶναι καταδικα-
σμένη σὲ ἀποτυχία καὶ ὁ ἐπιστήμονας ποὺ δὲν πι-
στεύει στὸν Θεὸ μόνο κακὸ μπορεῖ νὰ κάνει. Ἰδιαίτε-
ρα ἡ ἐπιστήμη τῆς ἰατρικῆς εἶναι στενὰ συνδεδεμένη
μὲ τὴν πίστη μας.
››Νὰ προσέχουν οἱ νέοι νὰ μὴν πέσουν στὴ σαρ-
κικὴ ἁμαρτία. Βέβαια καὶ μὲ τὸν λογισμὸ ἁμαρτάνει
κανείς, ἀλλὰ ἐλαφρότερα, ἐνῷ μὲ τὴν πράξη πολὺ
βαρύτερα γιατί μ’αὐτὴν γίνονται βαθειὲς ἀλλαγὲς καὶ
ζημιὲς στὴν ψυχή.
››Οἱ στενοχώριες ὀφείλονται στὴν ἀπουσία τοῦ
Χριστοῦ ἀπὸ τὸ βάθος τῆς ψυχῆς μας καὶ στὶς δαι-
μονικὲς ἐνέργειες, στὶς ἁμαρτίες μας.
››Τὸ τσιγάρο δὲν κάνει καλὸ πουθενά. Ἀντίθετα
φέρνει καρκίνους καὶ ἄλλες ἀρρώστιες. Σταματῆστε
το ἀμέσως. Ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν ἁγιότητα πρέπει ν’
ἀρχίσει ἀπὸ τὸ κόψιμο τοῦ τσιγάρου.
››Ὅποιος θέλει, μπορεῖ νὰ ἁγιάσει καὶ μέσα στὴν
Ὁμόνοια.

18. 16
ΑΓΙΟΝ ΠΑΘΟΣ
&
ΑΝΑΣΤΑΣΙΣ
Ὀρθόδοξη πίστη & βίωμα
Τριώδιον
-Ἀδὰμ τοῦ Παραδείσου διώκεται τροφῆς
μεταλαβὼν ὡς παρήκοος, Μωσῆς θε-
όπτης ἐχρημάτισε νηστείᾳ, τὰ ὄμματα τῆς
ψυχῆς καθηράμενος. Διὸ τοῦ Παραδείσου
οἰκήτορες γενέσθαι ἐπιποθοῦντες ἀπαλ-
λαγῶμεν τῆς ἀλυσιτελοῦς τροφῆς, καὶ Θεὸν
καθορᾶν ἐφιέμενοι Μωσαϊκῶς τὴν τετράδα τῆς
δεκάδος νηστεύσωμεν προσευχῇ, καὶ τῇ δεήσει
εἰλικρινῶς προσκαρτεροῦντες κατευνάσωμεν
τῆς ψυχῆς τὰ παθήματα ἀποσοβήσωμεν τῆς
σαρκὸς τὰ οἰδήματα, κοῦφοι πρὸς τὴν ἄνω πο-
ρείαν μετίωμεν, ὅπου αἱ τῶν Ἀγγέλων χορεῖαι
ἀσιγήτοις φωναῖς τὴν ἀδιαίρετον ἀνυμνοῦσι
Τριάδα, καθορῶσαι τὸ ἀμήχανον κάλλος καὶ
δεσποτικόν. Ἐκεῖ ἀξίωσον ἡμᾶς, Υἱὲ Θεοῦ ζω-
οδότα τοὺς ἐπὶ σοὶ πεποιθότας συγχορεῦσαι
ταῖς τῶν Ἀγγέλων στρατιαῖς, ταῖς τῆς τεκούσης
σε Μητρὸς Χριστὲ πρεσβείαις, καὶ Ἀποστόλων
καὶ τῶν Μαρτύρων καὶ πάντων τῶν Ἁγίων.
Ὁ Ἀδὰμ διώχνεται ἀπὸ τὸν Παράδεισο,
ἐπειδὴ πῆρε τροφὴ κι ἔφαγε λόγῳ παρακοῆς.
Ὁ Μωυσῆς ἔγινε Θεόπτης, ἀφοῦ τὰ μάτια
τῆς ψυχῆς ἐκαθάρισε μὲ τὴ νηστεία. Γι’ αὐτὸ
ἐπειδὴ ποθοῦμε νὰ κατοικήσομε στὸν Παρά-
δεισο, ἂς ἀπαλλαχτοῦμε ἀπ’ τὴν ἀπόλαυση,
ποὺ δὲν ὠφελεῖ, καὶ τὸν Θεὸ ἐπιθυμώντας νὰ
βλέπομε... κατὰ τὸν Μωυσῆ ἂς νηστεύσομε
τὴν τετράδα τῆς δεκάδας (δηλ. τὶς σαρά-
ντα μέρες). Μὲ τὴν προσευχὴ καὶ τὴ δέηση
εἰλικρινὰ ἐπιμένοντας ἂς καταπαύσομε τῆς
ψυχῆς τὰ πάθη, ἂς ματαιώσομε τῆς σάρκας
τὰ φουσκώματα. Ἀνάλαφροι ἂς κάνομε τὴν
πορεία μας πρὸς τὰ ἄνω, ὅπου οἱ χοροὶ τῶν
Ἀγγέλων μὲ ἀσίγητες φωνὲς ἀνυμνοῦν τὴν ἀδι-
αίρετη Τριάδα βλέποντας μὲ τὰ μάτια τους
τὸ ἀσύλληπτο κάλλος καὶ δεσποτικόν. Ἐκεῖ
ἀξίωσέ μας, Υἱὲ Θεοῦ ζωοδότα, ἐμᾶς ποὺ σὲ
σένα πιστεύομε, νὰ συμμετάσχομε στοὺς χο-
ροὺς ποὺ ἀποτελοῦν οἱ στρατιὲς τῶν Ἀγγέλων

19. 17
ζωῆς. Γι’ αὐτὸ πέθανε μὲν ὡς θνητό, ἀνέζησε
ὅμως λόγῳ τῆς ζωῆς ποὺ εἶχε μέσα του.
Μέγας Ἀθανάσιος
-Εἴχαμε ἀνάγκη ἀπὸ Θεὸ ποὺ σαρκώθηκε
καὶ πέθανε, γιὰ νὰ ζήσουμε. Ἔχουμε πε-
θάνει μαζί του γιὰ νὰ καθαριστοῦμε. Ἔχουμε
ἀνασυσταθεῖ μαζί του, ἐπειδὴ ἔχουμε συνα-
ποθάνει καὶ ἔχουμε δοξαστεῖ, ἐπειδή ἔχουμε
συναναστηθεῖ.
Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος
-Ἐὰν ντρεπόμαστε νὰ μιμηθοῦμε τὰ πα-
θήματα ποὺ ὑπέστη ὁ Χριστὸς γιὰ ἐμᾶς
καὶ νὰ τὰ πάθουμε, ὅπως τὰ ἔπαθε Ἐκεῖνος,
εἶναι φανερὸ ὅτι οὔτε τῆς δόξας Του θὰ γί-
νουμε συμμέτοχοι.
-Αὐτοὶ ποὺ δὲν θὰ μιμηθοῦν τὰ πάθη τοῦ Χρι-
στοῦ μὲ τὴ μετάνοια καὶ τὴν ὑπακοὴ καὶ δὲν
γίνουν μέτοχοι τοῦ θανάτου Του... αὐτοὶ οὔτε
τῆς πνευματικῆς Του ἀναστάσεως θὰ γίνουν
συμμέτοχοι οὔτε Πνεῦμα Ἅγιο θὰ λάβουν.
Ὅσιος Συμεὼν ὁ Νέος Θεολόγος
-Ὅλα τὰ βιβλία τοῦ κόσμου μαζὶ δὲν
μποροῦν νὰ σοῦ ἑρμηνεύσουν τὸν
τρόπο γιὰ νὰ ἀποκτήσεις ὅλες τὶς ἀρετές,
ὅπως σοῦ τὸν ἑρμηνεύει ὁ Ἐσταυρωμένος Ἰη-
σοῦς!
Ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης
Τριώδιον
Ἀπὸ τὸ βιβλίο Τὸ τριώδιον, τόμος Α΄, ἐκδ.
Πυρφόρος. Ἀπόδοση στὰ νέα ἑλληνικὰ Κων-
σταντῖνος Γανωτῆς.
Πατερικά ἀποφθέγματα
Ἔκδοση τοῦ συμβουλευτικοῦ Κέντρου Νεό-
τητας τῆς Ἱερᾶς Μητροπόλεως Βεροίας, Ναού-
σης καὶ Καμπανίας, 2003.
μὲ τὶς πρεσβεῖες τῆς Μητέρας σου καὶ τῶν
Ἀποστόλων καὶ τῶν Μαρτύρων καὶ ὅλων τῶν
Ἁγίων.
-Ἔφθασε καιρός, ἡ τῶν πνευματικῶν ἀγώ-
νων ἀρχή, ἡ κατὰ τῶν δαιμόνων νίκη, ἡ
πάνοπλος ἐγκράτεια, ἡ τῶν Ἀγγέλων εὐπρέ-
πεια, ἡ πρὸς Θεὸν παρρησία· δι’ αὐτῆς γὰρ
Μωϋσῆς γέγονε τῷ Κτίστῃ, συνόμιλος, καὶ
φωνὴν ἀοράτως, ἐν ταῖς ἀκοαῖς ὑπεδέξα-
το, Κύριε, δι’ αὐτῆς ἀξίωσον καὶ ἡμᾶς, προ-
σκυνῆσαί σου τὰ Πάθη καὶ τὴν ἁγίαν Ἀνάστα-
σιν, ὡς φιλάνθρωπος.
Ἔφτασε ὁ καιρός, ἡ ἀρχὴ τῶν πνευματικῶν
ἀγώνων, ἡ κατὰ τῶν δαιμόνων νίκη, ἡ πάνοπλη
ἐγκράτεια, ἡ ὀμορφιὰ τῶν Ἀγγέλων, ἡ οἰκειό-
τητα πρὸς τὸν Θεόν. Γιατὶ μ’ αὐτὴν ὁ Μωυσῆς
ἦρθε κοντὰ στὸν Θεὸ καὶ φωνὴν ἀοράτως δέ-
χτηκε στὴν ἀκοή του, Κύριε. Μ’ αὐτὴν ἀξίωσε
κι ἐμᾶς νὰ προσκυνήσομε τὰ πάθη σου καὶ
τὴν ἁγίαν Ἀνάσταση ὡς φιλάνθρωπος.
Πατερικά ἀποφθέγματα
-Ὅπως τὰ σπέρματα ποὺ ρίχνονται στὴ
γῆ, ἔτσι καὶ ἐμεῖς μὲ τὸ νὰ πεθαίνου-
με δὲν χανόμαστε, ἀλλὰ σπερνόμαστε γιὰ νὰ
ἀναστηθοῦμε, ἀφοῦ ὁ θάνατος καταργήθηκε
διὰ τῆς χάριτος Τοῦ Σωτήρος.
-Ἐκεῖνα ποὺ ὑπέμεινε διὰ τοῦ σώματος (ὁ
Χριστός), αὐτὰ ὡς Θεὸς τὰ ὑπερύψωσε. Καὶ
πείνασε μὲν σωματικῶς, χόρταινε ὅμως θεϊκῶς
τοὺς πεινῶντες.
-Ὁ Χριστὸς δὲν ἦλθε σὲ ἐπαφὴ μὲ αὐτὴν
τὴν οὐσία τοῦ θανάτου, ἀλλὰ κατέβηκε στὸ
χῶμα τοῦ θανάτου. Διότι δὲν παρέμεινε ἡ
ψυχή του στὸν ἅδη οὔτε ἡ ὑλική του φύση
κατέληξε στὴν ἀποσύνθεση.
-(Τὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ) νὰ παρέμενε
νεκρὸ δὲν ἦταν δυνατόν, διότι εἶχε γίνει ναὸς

20. 18
Ὁ ἀκτήμων γερο-Φιλάρετος Καρουλιώτης
Ἦ
ταν τότε στὸν Ἅγιο Πέτρο ἕνας
Γέροντας ποὺ πήγαινε καὶ ἐργα-
ζόταν στὴ συλλογὴ τῶν φουντου-
κιῶν. Παρακάλεσε τὸν γερο-Φιλάρετο γιὰ
ἕνα διάστηµα νὰ µείνει νὰ φυλάει τὸ κελί
του. Πῆγε, κάθησε δυό-τρεῖς µῆνες, ἀλλὰ
δὲν ἀναπαυόταν καὶ γύρισε στὰ Καρούλια.
Ὅµως ὁ Γέροντας τοῦ Ἁγίου Πέτρου τοῦ
ζητοῦσε ἐνοίκιο γιὰ τοὺς µῆνες ποὺ κάθησε
ἐκεῖ, ἂν καὶ δὲν εἶχαν συµφωνήσει γιὰ ἐνοί-
κιο.
Ὁ γερο-Φιλάρετος δὲν εἶχε νὰ πληρώ-
σει, γι’ αὐτὸ στενοχωριόταν καὶ πίστευε ὅτι
φταίει ὁ ἴδιος. Ὅποιον συναντοῦσε στὸν
δρόµο τοῦ ἔβαζε... µετάνοια λέγοντας:
«Εὐλόγησον, συγχώρησέ µε.
Ἔχασα τὰ χρόνια τῆς καλογερικῆς µου,
διότι δὲν πληρώνω τὸ ἐνοίκιο ποὺ χρω-
στάω».
Τελικά, ὅταν τὸ ἔµαθαν οἱ ἄλλοι πατέ-
ρες, ἔκαναν παρατήρηση στὸν Γέροντα
ποὺ ζητοῦσε ἐνοίκιο ἀπὸ τὸν ἀκτήµονα
γερο-Φιλάρετο καὶ ἐκεῖνος σταµάτησε τὶς
ἐνοχλήσεις πρὸς τὸν ἀνεύθυνο θαυµαστὸ
γέροντα Φιλάρετο.
Εἶχε γνήσια µετάνοια καὶ αὐτοµεµψία.
Ἦταν πολὺ ἤρεµος, δὲν θύµωνε ποτὲ καὶ µὲ
κανέναν.
Ὁ γερο-Γερόντιος τῶν Δανιηλαίων κά-
ποια φορὰ ποὺ πῆγε στὸ κελί τους καὶ ἦταν
ἀνυπόδητος, ὡς συνήθως, τὸν παρατήρησε
αὐστηρὰ λέγοντάς του:
«Ἄλλη φορὰ νὰ µὴν ἔρχεσαι ξυπόλυτος,
ἀλλὰ νὰ φορᾶς παντόφλες.
Εἶσαι ὑποκριτὴς καὶ παριστάνεις τὸν
Ἅγιο».
Μπροστὰ στοὺς προσκυνητὲς καὶ στὰ
νέα καλογέρια δέχθηκε ἀτάραχος τὶς πα-
ρατηρήσεις. Ἔβαλε µετάνοια ἐπαναλαµβά-
νοντας: «Νὰ µὲ συγχωρήσεις».
Τὴν ἄλλη µέρα ποὺ πῆγε στοὺς Δανι-
ηλαίους, φοροῦσε παντόφλες, τὶς ὁποῖες
ἔβγαζε ἔξω ἀπὸ τὴν πόρτα, καὶ θαύµασαν
τὴν ταπείνωσή του.
Ὁ γερο-Γερόντιος τοῦ ἐξήγησε ὅτι αὐτὸ
τὸ ἔκανε γιὰ νὰ µάθουν τὰ καλογέρια τὴν
αὐτοµεµψία καὶ τὴν ταπείνωση, νὰ λέγουν
“εὐλόγησον”, καὶ αὐτὸς ἂς βαδίζει ὅπως
θέλει.
Σὲ ἑορτὲς συγκεντρώνονταν οἱ Καρου-
λιῶτες ἀσκητὲς σὲ ἕνα καλύβι µὲ Ἐκκλη-
σάκι, διάβαζαν τὴν ἀκολουθία, ἔψελναν
τὴν παράκληση καὶ ὅταν δὲν εἶχαν παπά,
διάβαζαν καὶ τὸ Εὐαγγέλιο. Ἔβαζαν τὸν γε-
ρο-Φιλάρετο ὡς ἐγγράµµατο νὰ διαβάζει τὸ
Εὐαγγέλιο, καὶ αὐτὸς τὸ διάβαζε ἐµµελῶς,
ὅπως οἱ ἱερεῖς. Κάποιος Γέροντας τοῦ ἔκανε
παρατήρηση ὅτι δὲν πρέπει νὰ τὸ διαβάζει
ἔτσι, γιατὶ δὲν εἶναι παπάς. Εἶπε «εὐλόγη-
σον», ἀλλὰ καὶ τὴν ἄλλη φορὰ πάλι παρα-
σύρθηκε ἀπὸ τὸν πόθο του καὶ τὸ διάβασε
µὲ µελωδία. Δὲν τὸ διάβαζε γιὰ ἐπίδειξη

21. 19
ἀλλά ἀπὸ ἁπλότητα καὶ εὐλαβικὴ διάθεση,
σὰν προσφορὰ ψαλµωδίας. Στὴν τράπε-
ζα τοῦ ἔκαναν δηµόσια παρατήρηση καὶ
ἐκεῖνος ἔβαλε µετάνοια
σὲ ὅλους λέγοντας:
«Εὐλογεῖτε, πατέ-
ρες, ἔχασα τὰ χρόνια
τῆς καλογερικῆς µου.
Πάλι διάβασα µελωδι-
κά».
Ὅταν ἡ συνοδεία
τοῦ γέροντος Γερα-
σίµου τοῦ Ὑµνογράφου
ἄρχισε νὰ κτίζει τὴν
Ἐκκλησία στὸ σπήλαιο
τῶν Ἁγίων Πατέρων,
µερικοὶ πατέρες τῆς
Σκήτεως, φοβούµενοι
µήπως δὲν καταφέρουν
νὰ τὴν τελειώσουν, ἔλε-
γαν ὅτι ἦταν καλύτερα
νὰ µὴν τὴν ἄρχιζαν.
Οἱ Γέροντες τὰ
ἄκουγαν αὐτὰ καὶ
στενοχωροῦντο. Τότε
κάποια µέρα τοὺς
ἐπισκέφθηκε ὁ γερο-
Φιλάρετος καὶ τοὺς
εἶπε: «Πατέρες, τὸ ἔργο αὐτὸ εἶναι θεάρε-
στο. Εἶδα τὸν ἅγιο Διονύσιο πάνω ἀπὸ τὸ
σπήλαιο νὰ τὸ εὐλογεῖ καὶ µοῦ εἶπε ὅτι τὴν
Ἐκκλησία τοῦ σπηλαίου θὰ τὴ φυλάγει ὁ
ἴδιος καὶ θὰ διατηρηθεῖ ἕως συντελείας τοῦ
κόσµου».
Ἔκτοτε πήγαινε τὶς νύχτες κρυφὰ στὸ
σπήλαιο καὶ προσευχόταν.
Ὁ γερο-Φιλάρετος ἀσθένησε γιὰ ἕνα
µήνα. Πονοῦσε τὸ στοµάχι του καὶ δὲν δε-
χόταν τροφή. Προαισθάνθηκε τὸ τέλος του
καὶ ἑτοιµάστηκε.
Ἀ π ο χ α ι ρ έ τ η σ ε
καὶ συγχωρέθηκε µὲ
τοὺς γειτόνους του,
καὶ µόνος του, χωρὶς
ἄνθρωπο κοντά του,
παρέδωσε τὸ πνεῦµα
του εἰς χεῖρας Θεοῦ
ζῶντος τὸ ἔτος 1956
σὲ ἡλικία 67 ἐτῶν.
Τὸν βρῆκαν κε-
κοιµηµένον µὲ σταυ-
ρωµένα τὰ χέρια οἱ
πατέρες καὶ τὸν ἔθα-
ψαν στὸν τάφο ποὺ
εἶχε προετοιµάσει.
Στὸ κελί του
βρῆκαν µία σκάφη, µὲ
τὴν ὁποίαν ἔπλενε τὰ
ροῦχα του στὴ θάλασ-
σα, µία κουβέρτα καὶ
τὸ βιβλίο τοῦ Ἀββᾶ
Ἰσαὰκ τοῦ Σύρου.
Ὁ γείτονάς του γε-
ρο-Γαβριὴλ ὁ Καρου-
λιώτης, µετὰ τὴν ἀνακοµιδή, φύλαγε τὰ λεί-
ψανά του µαζὶ µὲ τὰ λείψανα τοῦ Γέροντός
του Σεραφεὶµ σὲ µία σπηλιά. Ἡ κάρα του
εἶναι κατακίτρινη.
Τὴν εὐχή του νὰ ἔχουµε. Ἀµήν.
Ἀπὸ τὴν ἀσκητικὴ καὶ ἡσυχαστικὴ ἁγιορείτικη παράδοση.

22. 20
Ἅγιος νεομάρτυς Δούκας
Ὁ
ἃγιος Δούκας καταγόταν ἀπὸ τὴ
Μυτιλήνη. Ἀπὸ νέος ἦταν ὄμορ-
φος καὶ ἐχθρὸς τῶν σαρκικῶν
ἡδονῶν. Ἐργαζόταν ὡς ράπτης στὴν
Κωνσταντινούπολη καὶ τὸν ἔπαιρναν οἱ
ἀγάδες καὶ οἱ μεγιστάνες καὶ ἒραβε τὰ
ροῦχα τους. Μὲ τὸ νὰ μπαίνει καὶ νὰ
βγαίνει πολλὲς φορὲς στὰ παλάτια τῶν
ἀγαρηνῶν, τὸν ἀγάπησε μιὰ γυναίκα, ἡ
ὁποία καταγόταν ἀπὸ ἀριστοκρατικὴ γε-
νιά.
Στὴν ἀρχὴ τοῦ πρόσφερε δῶρα καὶ
μετὰ τὸν παρακινοῦσε μὲ δαιμονικὰ καὶ
ἐρωτικὰ λόγια γιὰ νὰ τὸν κηλιδώσει στὴν
ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα.
Ὁ Δούκας γνώριζε καλὰ τὰ λόγια
τοῦ Εὐαγγελίου: «κάθε ἀγανάκτηση καὶ
θυμὸς καὶ ὀργὴ καὶ κραυγὴ καὶ λόγος
ὑβριστικὸς νὰ ἐξαφανισθεῖ ἀπὸ σᾶς μαζὶ
μὲ κάθε κακότητα» (Ἐφ. 4, 32). Καὶ γι΄
αὐτὸ δὲν ἔδωσε σημασία στὰ ἀναίσχυ-
ντα λόγια τῆς γυναίκας.
Ὁ καθαρὸς ὅμως Δούκας ἐξεπλάγη
καὶ δὲν περίμενε ἀπὸ μιὰ ἀρχόντισσα
νὰ ἀκούσει τόσο ἄσεμνα λόγια .Ἔκανε
ἀμέσως τὸν Σταυρό του καὶ ἔφυγε ἀπὸ
ἐκεῖ, σὰν τὸν πάγκαλο Ἰωσήφ, γιὰ νὰ μὴν
πέσει στὰ πονηρά της δίχτυα. Ἀπὸ τότε
ὁ Ἅγιος, ἂν καὶ ἐκείνη τοῦ διεμήνυε νὰ
περνᾶ ἀπὸ τὸ ἀρχοντικό της, ἐκεῖνος δὲν
ἤθελε νὰ ἔχει καμιὰ σχέση μαζί της.
Στὸ τέλος αὐτὴ πῆγε μόνη της στὸ
ἐργαστήριό του καὶ τοῦ εἶπε: «Ἄκουσε,
νέε μου, νὰ ἔρχεσαι στὰ σαράι μου, ὅπως
καὶ προηγουμένως καὶ μὴ φοβᾶσαι κανέ-
να.
Ὁ ἄντρας μου λείπει σὲ ἐκστρατεία
καὶ ἢ ἔρχεται ἢ δὲν ἔρχεται.
Κι ἂν θέλεις ν’ ἀρνηθεῖς τὴν πίστη
σου, σὲ παίρνω γιὰ ἄντρα. Ἀλλὰ καὶ νὰ
ἔλθει ὁ ἄντρας μου, θὰ σὲ ἔχω τὸν πρῶτο
στὸ παλάτι μου. Κι ἂν ἀκόμη δὲν θέλεις
ν’ ἀλλάξεις τὴν πίστη σου, ἂς μείνεις
καὶ Ρωμηός, μόνο νὰ ἔρχεσαι, ὅπως σοῦ
εἶπα».
Αὐτὰ καὶ ἄλλα πολλά τοῦ εἶπε ἡ νέα
Αἰγυπτία καὶ τὸν προειδοποίησε, ὅτι, ἂν
δὲν ὑποχωρήσει, θὰ ὁδηγηθεῖ σὲ μεγάλες
κακουχίες.
Ὁ Δούκας μόλις ἄκουσε τὰ λόγια
αὐτὰ τῆς μαινάδας ὄχι μόνο δὲν πῆγε
στὸ παλάτι της, ἀλλὰ ἀντιμετώπισε τὶς
κολακεῖες καὶ τὶς ἀπειλὲς μὲ πολλὴ περι-
φρόνηση.
Τότε ἡ ἀναίσχυντη ἐκείνη γυναίκα
πῆγε στὸν Βεζύρη καὶ διέστρεψε τὰ γε-
γονότα. «Ἔχω, λέγει, ἕνα ράπτη ὁπού
ράπτει τὰ ροῦχα τοῦ παλατιοῦ μου, καὶ
τοῦ μήνυσα νὰ ἔλθει νὰ τοῦ δώσω με-
ρικὰ ροῦχα νὰ ράψει καὶ αὐτός μοῦ εἶπε
ἄσχημα λόγια καὶ ἄπρεπα, ὁπού ντρέπο-
μαι νὰ τὰ εἰπῶ. Γὶ΄αὐτὸ τὸν ἔδειρα καὶ

23. 21
ἔφυγε καὶ τώρα εἶναι εἰς τὸ ἐργαστήριό του
καὶ θέλω νὰ τὸν θανατώσεις».
Ὁ Βεζύρης ἐπειδὴ ἡ γυναίκα ἐκείνη κα-
ταγόταν ἀπὸ μεγάλο γένος, τῆς ὑποσχέθη-
κε ὅτι θὰ κάνει τὸ θέλημά της. Ἀμέσως τότε
ἔστειλε τὸν ἔπαρχο (σούμπαση) καὶ ἔφεραν
τὸν Δούκα μπροστά του. Ὁ Βεζύρης ρώτη-
σε τὴ γυναίκα, τί θέλει νὰ τὸν κάνει. Ἐκείνη
εἶπε : «ἂν γένει Τοῦρκος, ἄφησέ τον, εἰ δὲ
καὶ δὲν γίνει, βάλε τον εἰς τὰ τσιγγέλια».
Ὁ Βεζύρης προσπάθησε νὰ τὸν πάρει
μὲ τὸ καλὸ γιὰ νὰ τὸν πείσει, ὅταν ὅμως
εἶδε τὴν ἐμμονή του στὴ χριστιανικὴ πίστη,
προστάζει νὰ τὸν βασανίσουν. Στὴ συνέ-
χεια τὸν ἔγδαραν ζωντανὸ καὶ ἔριξαν
τὸ δέρμα του στὴ θάλασσα. Τὸ δὲ ὑπό-
λοιπο σῶμα τοῦ μάρτυρος τὸ ἔριξαν
στὰ τσιγγέλια καὶ ἔτσι στὶς 24 Ἀπριλίου
1564 ἔλαβε τὸ ἔπαθλο τοῦ μαρτυρίου
στὴ βασιλεία τοῦ Θεοῦ.
ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ
Ἦχος δ΄.Ταχὺ προκατάλαβε.
Ὡς τῶν ὀρθοδόξων ὁ ἐμψυχωτής,
Νεομαρτύρων ὁ ἐμπνευστής,
τῶν Λεσβίων ὁ βλαστός,
καὶ τῆς ἐκκλησίας ὑπέρμαχος,
ἀθλητὰ Δούκα μακάριε,
μεγαλοφώνως πάντας τιμήσωμέν σε,
πρεύσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ,
σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Τιμᾶται 24 Ἀπριλίου
Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Συναξάρι ἁγνότητος»
τοῦ Ἀρχιμ. Παύλου Κ.Ντανᾶ.

24. 22
Ἡ δικαιολογία
ὀφείλεται στὸν ἐγωισμό
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου
Γ
έροντα, ὅταν δὲν δικαιολογῶ τοὺς
ἄλλους γιὰ µιὰ πράξη τους, αὐτὸ
σηµαίνει ὅτι ἔχω σκληρὴ καρδιά;
-Δὲν δικαιολογεῖς τοὺς ἄλλους καὶ δι-
καιολογεῖς τὸν ἑαυτό σου; Μεθαύριο καὶ ὁ
Χριστὸς δὲν θὰ σὲ δικαιολογήσει. Μπορεῖ σὲ
µιὰ στιγµὴ ἡ καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου νὰ γίνει
σκληρὴ σὰν πέτρα, ἂν φερθεῖ µὲ κακία, καὶ σὲ
µιὰ στιγµὴ νὰ γίνει πολὺ τρυφερή, ἂν φερθεῖ
µὲ ἀγάπη. Νὰ ἀποκτήσεις µητρικὴ καρδιά.
Βλέπεις, ἡ µάνα ὅλα τὰ συγχωρεῖ καὶ καµιὰ
φορὰ κάνει πὼς δὲν βλέπει.
Ὅποιος κάνει σωστὴ πνευµατικὴ ἐργασία,
γιὰ ὅλους βρίσκει ἐλαφρυντικά, ὅλους τοὺς
δικαιολογεῖ, ἐνῷ τὸν ἑαυτὸ του ποτὲ δὲν τὸν
δικαιολογεῖ, ἀκόµη καὶ ὅταν ἔχει δίκαιο. Πά-
ντοτε λέει ὅτι φταίει, γιατί σκέφτεται ὅτι δὲν
ἀξιοποιεῖ τὶς εὐκαιρίες ποὺ τοῦ δίνονται. Βλέ-
πει λ.χ. ἕναν νὰ κλέβει καὶ σκέφτεται ὅτι καὶ ὁ
ἴδιος, ἂν δὲν εἶχε βοηθηθεῖ, θὰ ἔκλεβε περισ-
σότερο ἀπὸ αὐτὸν καὶ λέει: «Ὁ Θεὸς ἐµένα µὲ
βοήθησε, ἀλλὰ ἐγὼ οἰκειοποιήθηκα τὰ δῶρα
τοῦ Θεοῦ. Αὐτὸ εἶναι µεγαλύτερη κλεψιά. Ἡ
διαφορὰ εἶναι ὅτι τοῦ ἄλλου ἡ κλεψιὰ φαίνε-
ται, ἐνῷ ἡ δικὴ µου δὲν φαίνεται».
Ἔτσι καταδικάζει τὸν ἑαυτό του καὶ κρίνει
µὲ ἐπιείκεια τὸν συνάνθρωπό του. Ἢ, ἂν δεῖ
στὸν ἄλλον ἕνα ἐλάττωµα, εἴτε µικρὸ εἴτε µε-
γάλο, τὸν δικαιολογεῖ, βάζοντας καλοὺς λο-
γισµούς. Σκέφτεται ὅτι καὶ αὐτὸς ἔχει πολλὰ
ἐλαττώµατα, τὰ ὁποῖα βλέπουν οἱ ἄλλοι. Για-
τί, ἂν ψάξει κανείς, βρίσκει πολλὰ στραβὰ
στὸν ἑαυτό του, ὥστε µπορεῖ εὔκολα νὰ δικαι-
ολογεῖ τὸν ἄλλον. Πόσα καὶ πόσα δὲν ἔχουµε
κάνει! «Ἁµαρτίας νεότητός µου καὶ ἀγνοίας
µου µὴ µνησθῇς, Κύριε».
- Ὅταν, Γέροντα, µοῦ ζητήσουν µιὰ
ἐξυπηρέτηση καὶ τὴν κάνω πρόθυµα,
ἀλλὰ πάνω στὴ βιασύνη κάνω µιὰ µικρὴ
ζηµιὰ καὶ µοῦ κάνουν παρατήρηση, δικαι-
ολογῶ τὸν ἑαυτὸ µου.
-Πῆγες νὰ κάνεις ἕνα καλό, ἔκανες καὶ
µιὰ µικρὴ ζηµιά. Δέξου τὴν παρατήρηση γιὰ
τὴ µικρὴ ζηµιά, γιὰ νὰ λάβεις ὁλόκληρη τὴν
ἀµοιβή. Ὁ διάβολος εἶναι πολὺ πονηρός. Τὴν
τέχνη του τὴν ξέρει ἄριστα. Τὴν πείρα τόσων
χρόνων νὰ µὴν τὴν ἀξιοποιήσει! Σὲ βάζει νὰ
δικαιολογηθεῖς, γιὰ νὰ χάσεις τὴν ὠφέλεια
ἀπὸ τὸ καλὸ ποὺ ἔκανες. Ὅταν δεῖς ἕναν
ἄνθρωπο καταϊδρωµένο νὰ σηκώνει στὸν ὦµο
του ἕνα φορτίο κι ἐσὺ πᾶς νὰ τοῦ τὸ πάρεις,
γιὰ νὰ τὸν ἐλαφρώσεις, ε, αὐτὸ εἶναι κάπως
φυσικό. Εἶδες τὸ βάρος ποὺ κουβαλοῦσε,
κινήθηκες ἀπὸ φιλότιµο καὶ ἔτρεξες νὰ τὸν
βοηθήσεις. Τὸ νὰ σηκώσεις ὃµως µιὰ κουβέ-
ντα ποὺ θὰ σοῦ πεῖ ὁ ἄλλος ἄδικα, αὐτὸ ἔχει
ψωµὶ. Ἄν, ὅταν µᾶς κάνουν µιὰ παρατήρηση,
ἀµέσως δικαιολογούµαστε, αὐτὸ φανερώνει
ὅτι ἔχουµε ἀκόµη µέσα µας ὁλοζώντανο τὸ
κοσµικὸ φρόνηµα.

25. 23
-Γέροντα, ποῦ ὀφείλεται ἡ δικαιολογία;
-Στὸν ἐγωισµό.
Ἡ δικαιολογία εἶναι πτώση καὶ διώχνει
τὴ Χάρη τοῦ Θεοῦ. Πρέπει ὄχι µόνο νὰ µήν
δικαιολογεῖται κανείς, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀγαπή-
σει τὴν ἀδικία ποὺ γίνεται εἰς βάρος του.
Αὐτὴ ἡ δικαιολογία µᾶς ἔβγαλε ἀπὸ τὸν
Παράδεισο. Ἔτσι δὲν τὸ ἔπαθε ὁ Ἀδάµ;
Ὅταν τὸν ρώτησε ὁ Θεός: «µήπως ἔφαγες
ἀπὸ τὸ δένδρο ποὺ σοῦ εἶπα νὰ µὴν φᾶς;»,
ἐκεῖνος δὲν εἶπε: «ἥµαρτον, Θεὲ µου, ναί,
ἔσφαλα», ἀλλὰ δικαιολογήθηκε.
«Ἡ γυναίκα ποὺ µοῦ ἔδωσες, εἶπε, αὐτὴ
µοῦ ἔδωσε καὶ ἔφαγα». Σὰν νὰ ἔλεγε: «Ἐσὺ
φταῖς ποὺ ἔπλασες τὴν Εὒα»!
Μήπως ἦταν ὑποχρεωµένος ὁ Ἀδὰµ σ’
αὐτὸ τὸ θέµα νὰ ἀκούσει τὴν Εὒα;
Ρωτάει ὁ Θεὸς καὶ τὴν Εὒα κι ἐκείνη ἀπα-
ντάει: «Τὸ φίδι µὲ ἀπάτησε».
Ἂν ἔλεγε ὁ Ἀδάµ: «ἥµαρτον, Θεὲ µου,
ἔσφαλα» καὶ ἂν ἔλεγε καὶ ἡ Εὒα: «ἐγὼ ἔσφα-
λα», ὅλα θὰ τακτοποιοῦνταν. Ἀλλὰ ἀµέσως
δικαιολογία-δικαιολογία.
-Γέροντα, τί φταίει, ὅταν κάποιος δὲν
καταλαβαίνει πόσο κακὸ εἶναι ἡ δικαιολο-
γία;
-Τί φταίει; Ὅτι φταίει! Ὅταν κανεὶς δικαι-
ολογεῖ συνεχῶς τὸν ἑαυτό του καὶ νοµίζει ὅτι
οἱ ἄλλοι δὲν τὸν καταλαβαίνουν, ὅτι ὅλοι εἶναι
ἄδικοι καὶ αὐτὸς εἶναι ποὺ πάσχει, εἶναι τὸ
θύµα, ἀπὸ ’κεῖ καὶ πέρα εἶναι ἀνεξέλεγκτος.
Καὶ τὸ παράξενο µερικὲς φορὲς ποιὸ εἶναι;
Ἐνῷ ὁ ἴδιος ἔχει ἀδικήσει καὶ φταίει, λέει:
«Ἐγὼ θὰ τὴ δεχόµουν τὴν ἀδικία, ἀλλὰ δὲν
θέλω νὰ κολασθεῖ ὁ ἄλλος». Πάει δηλαδὴ νὰ
δικαιολογηθεῖ, δῆθεν ἀπό… ἀγάπη, γιὰ νὰ
ἔρθει σὲ συναίσθηση ὁ ἄλλος, ἀπὸ τὸν ὁποῖο
νοµίζει ὅτι ἀδικήθηκε, καὶ νὰ µὴν κολασθεῖ!
Ἢ ἀρχίζει νὰ δίνει ἕνα σωρὸ ἐξηγήσεις, µὴν
τυχὸν καταλάβει ὁ ἄλλος κάτι λάθος καί…
κολασθεῖ! Βλέπετε ὁ διάβολος τί λεπτὴ ἐργα-
σία κάνει;
Γ. Παϊσίου Ἁγιορείτου, «Πνευµατικὸς ἀγώνας. Λόγοι»,
τ Γ΄, ἔκδ. Ι. Ἠσυχ, Εὐαγγελιστὴς Ἰωάννης ὁ Θεολόγος,
Σουρωτή, Θεσ/νίκης.
Οἰκογένεια, μιὰ γωνιὰ τοῦ παραδείσου

26. 24
Παναγία ἡ Προυσιώτισσα
Ἡ Κυρὰ τῆς Ρούμελης
Κατερίνας Μιχαήλ
Δασκάλας
Ἑλληνομνημοσύνη
Γ
ῆ ἁγία, ἑλληνική γῆ. Κατά-
σπαρτη εἶναι ἡ πατρίδα μας
ἀπό μικρά ἢ μεγάλα «θερ-
μοκήπια προσευχῆς», τόπους
ψυχικῆς ἀνάτασης καί πνευμα-
τικό ἀποκούμπι τῶν πιστῶν μέσα
στούς αἰῶνες. Ὁ λόγος γιά τά
μοναστήρια πού κοσμοῦν τόν
χάρτη τῆς Ἑλλάδας σέ κάθε του
γωνιά. Ἀπό τίς πολύβουες πό-
λεις μέχρι τό πιό μικρό ξερονήσι
κι ἀπό τήν ἀκροθαλασσιά μέχρι
τούς ἀπόκρημνους βράχους καί
τά μεγαλόπρεπα δύσβατα ἑλληνι-
κά βουνά, εἶναι ἔντονη ἡ παρου-
σία τῆς Ὀρθοδοξίας μέσα ἀπό τά
ποικίλα προσκυνήματα.
Σέ ἕνα ἀπό αὐτά ἄς ταξιδέ-
ψουμε γιά λίγο μέ τή σκέψη μας.
Στήν ἱστορική Ἱερά Μονή τῆς Πα-
ναγίας τῆς Προυσιώτισσας, πού
στέκει ἐπιβλητικά σέ ἕνα ἀπό τά
πιό ἄγρια καί ἀφιλόξενα ἑλλη-
νικά τοπία, μεταξύ τῶν βουνῶν
Χελιδόνα, Καλιακούδα καί τῆς

27. 25
ἐλατόφυτης ὀροσειρᾶς τοῦ Τυμφρηστοῦ,
σέ ἀπόσταση περίπου 35 χιλιομέτρων ἀπό
τό Καρπενήσι.
Ἡ Μονή ὀφείλει τό ὄνομά της στή
θαυματουργή εἰκόνα τῆς «Παναγίας τῆς
Προυσιώτισσας», πού κατάγεται ἀπό τήν
Προύσα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Σύμφωνα μέ
τήν παράδοση, τήν περίοδο τῆς Εἰκονομα-
χίας, στά χρόνια τοῦ αὐτοκράτορα Θεόφι-
λου, ἡ εἰκόνα βρισκόταν σέ ναό τῆς Πρού-
σας. Στήν προσπάθειά του, λοιπόν, νά τήν
γλιτώσει ἀπό τό αὐτοκρατορικό διάταγμα
καταστροφῆς ὅλων τῶν ἱερῶν εἰκόνων, ἕνα
ἀρχοντόπουλο τή μετέφερε στά μέρη τῆς
Ἑλλάδας, ὅπου ὅμως καί τήν ἔχασε κατά
περίεργο τρόπο.
Ἡ εἰκόνα ἐντοπίστηκε στή σημερινή το-
ποθεσία τοῦ μοναστηριοῦ λίγο καιρό ἀργό-
τερα ἀπό βοσκούς τῆς περιοχῆς, οἱ ὁποῖοι
εἶχαν παρατηρήσει ἕναν φωτεινό στύλο,
πού ξεκινοῦσε ἀπό τή θέση τῆς εἰκόνας καί
χανόταν ψηλά στόν οὑρανό. Χρειάστηκε
νά ἀνοίξουν μονοπάτια καί νά καταβάλουν
μεγάλες προσπάθειες, λόγῳ τοῦ δυσπρόσι-
του τῆς περιοχῆς, μέχρι νά καταφέρουν νά
προσεγγίσουν τή σπηλιά τήν ὁποία ἡ Πα-
ναγία εἶχε ἐπιλέξει γιά καταφύγιο. Λέγεται,
μάλιστα, πώς τό νεαρό ἀρχοντόπουλο πού
εἶχε μεταφέρει τήν εἰκόνα ἀπό τήν Πρού-
σα, ἀφοῦ τήν ἀναγνώρισε καί τήν προσκύ-
νησε μέ δέος, ἀποφάσισε νά μείνει ἰσόβια
στόν τόπο πού ἡ Παναγία εἶχε ὑποδείξει.
Ἐκάρη, λοιπόν, πρῶτος μοναχός στή Χάρη
της μέ τό ὄνομα Διονύσιος. Ἀργότερα, ἡ
σπηλιά στήν ὁποία βρέθηκε ἡ εἰκόνα δι-
αμορφώθηκε σέ ναΰδριο, μέσα στό ὁποῖο
φυλάσσεται ἀκόμη καί σήμερα.
Ἡ Ἱερά Μονή ἀπετέλεσε ἔκτοτε πόλο
Πατριδογνωσία

28. 26
ἕλξης γιά τούς πιστούς ἀπό κάθε γωνιά
τῆς Ἑλλάδος. Εἰδικότερα, μάλιστα, κατά
τήν περίοδο τῆς ἑλληνικής ἐπανάστασης
τοῦ 1821 ὑπῆρχε ἐκεῖ μεγάλη μοναστική
κοινότητα, ἡ ὁποία λειτούργησε ἀκόμη καί
σχολεῖο.
Πολλοί ἦταν καί οἱ ἀγωνιστές πού
βρῆκαν καταφύγιο στήν ἀγκαλιά τῆς Πα-
ναγίας στήν ἀπόκρημνη αὐτή γωνιά τῆς
ἑλληνικῆς γῆς, ὅπως ὁ Λάμπρος Κατσώνης,
ὁ Γεώργιος Καραϊσκάκης καί ὁ Μάρκος
Μπότσαρης. Διασώζει δέ ἡ παράδοση τήν
πληροφορία ὅτι ὁ κορυφαῖος ὁπλαρχηγός
τῆς Ἐπανάστασης, Γεώργιος Καραϊσκάκης,
δώρησε τό ἀσημένιο κάλυμμα τῆς εἰκόνας,
σέ ἔνδειξη εὐγνωμοσύνης πρός τήν Πανα-
γία, γιά τή θεραπεία του, κατά τήν παρα-
μονή του στό μοναστήρι, ἀπό τή θέρμη
πού τόν ταλαιπωροῦσε.
Μετά τήν ἀπελευθέρωση, ἡ Μονή περι-
έπεσε σέ παρακμή, ἀπό τήν ὁποία ἀνέλαβε
νά τήν ἀνορθώσει ὁ ἁγιορείτης πνευματι-
κός Κύριλλος Καστανοφύλλης.
Ἀρκετά χρόνια ἀργότερα, μεγάλο μέρος
τῆς Μονῆς κάηκε ἀπό πυρπόληση τῶν Γερ-
μανῶν στίς 16 Αὐγούστου τοῦ 1944. Κα-
ταστράφηκαν τότε πολλά κειμήλια, σκεύη,
χειρόγραφα καί βιβλία, εὐτυχῶς ὅμως ὄχι
καί ἡ πολύτιμη εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἡ
ὁποία εἶχε
τοποθετηθεῖ
σέ κρύπτη.
Μετά τόν
ἐμφύλιο πό-
λεμο, ὁ ἡγού-
μενος τῆς
Μονῆς ξεκί-
νησε ἐκ νέου
τήν ἀνοικοδό-
μησή της, ἡ
ὁποία συνεχί-
στηκε καί στή
δεκαετία τοῦ
1970 ἀπό τόν
τότε ἡγούμε-
νο τῆς Μονῆς
καί μετέπειτα
ἡγούμενο τῆς
Ἱ.Μ.Δοχειαρίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους, Γρηγό-
ριο.
Ὁ σημερινός προσκυνητής, μετά ἀπό
μία σχετικά δύσκολη, ἀλλά σέ πολλά ση-
μεῖα μαγευτική διαδρομή, φτάνει στό Μο-
ναστήρι τῆς Παναγίας τῆς Προυσιώτισ-
σας. Ἔξω ἀπό τή Μονή ὑπάρχουν δύο κά-
στρα, ἀριστερά καί δεξιά, «οἱ πύργοι τοῦ
Καραϊσκάκη». Ὑπάρχει, ἐπίσης, ἐκκλησάκι
τῶν Ἁγίων Πάντων, ἐνῷ σώζεται καί τό κτί-
ριο ὅπου στεγάστηκε ἐπί Τουρκοκρατίας
ἡ «Σχολή Ἑλληνικῶν Γραμμάτων» πού λει-
τούργησε στή Μονή.
Τό Καθολικό τῆς Μονῆς, ἕνας σταυρο-
ειδής ναός μέ τροῦλο, τιμᾶται στήν Πανα-
γία Προυσιώτισσα καί πανηγυρίζει στίς 23
Αὐγούστου μέ κάθε λαμπρότητα. Ἡ σημε-
ρινή ἁγιογράφηση τοῦ ναοῦ χρονολογεῖται
περίπου στά 1785. Στά δυτικά τοῦ ναοῦ
σώζεται κρύπτη, διαμορφωμένη σέ παρεκ-
κλήσιο, ὅπου φυλάσσεται καί ἡ ἱερή εἰκόνα
τῆς Παναγίας. Στό Μοναστήρι λειτουργεῖ
ἀξιόλογο μουσεῖο μέ ποικίλα ἐκθέματα,
Ἑλληνομνημοσύνη

29. 27
ὅπως εἰκόνες τοῦ 15ου
καί 16ου
αἰῶνος, ἱερά
σκεύη καί ἄμφια, χειρόγραφους κώδικες,
τυπογραφημένα βιβλία, καθώς καί μέρος
τοῦ ὁπλισμοῦ τοῦ Καραϊσκάκη.
Κατά τά χρόνια λειτουργίας τῆς Μονῆς,
καταγράφηκε πλῆθος θαυμάτων πού ἀπο-
δίδονται στήν Παναγία τήν Προυσιώτισσα.
Σώζεται τό περιστατικό τῆς τιμωρίας τοῦ
Γερμανοῦ ἀξιωματικοῦ, πού, ἀφοῦ κατέ-
καψε τά κτίρια τῆς Μονῆς, στράφηκε ἐπί-
μονα ἐναντίον τοῦ ναοῦ. Τότε ἕνα δυνατό
χτύπημα τόν ἔριξε στό πλακόστρωτο καί
μέ τόν τρόπο αὐτό τό χέρι τῆς Παναγίας
διεφύλαξε ἀκέραιο καί ἀβλαβῆ τόν οἶκο
της.
Σύμφωνα μέ ἄλλη διήγηση, κατά τή δι-
άρκεια τοῦ ἐμφυλίου πολέμου, τά χωριά
τῆς Εὐρυτανίας καί τῆς ὀρεινῆς Ναυπα-
κτίας ἐρημώθηκαν, ὅταν οἱ κάτοικοί τους
προσέφυγαν γιά ἀσφάλεια σέ ἄλλα μέρη
τῆς Ἑλλάδος. Τότε, κάποιοι ἀξιωματικοί
καί στρατιῶτες τῆς ἐνάτης μεραρχίας, πού
εἶχε ἀναλάβει
τίς ἐκκαθαρι-
στικές ἐπιχει-
ρήσεις στήν πε-
ριοχή, ἔφτασαν
στή Μονή καί
μπῆκαν στήν
ἐκκλησία νά
προσκυνήσουν.
Μέ ἔκπληξή
τους ἀντίκρυ-
σαν μπροστά
στό τέμπλο ἕνα
καντήλι ἀναμ-
μένο καί μιά
καλόγρια γονα-
τιστή. Θέλησαν
νά μάθουν πῶς
ζεῖ ἐκεῖ μόνη
της καί συντη-
ρεῖται καί ἐκείνη σεμνά καί ταπεινά τούς
ἀπάντησε: «Γιά τή δική μου ζωή δέν χρει-
άζονται φαγητό καί ψωμί. Μοῦ αρκεῖ πού
ἔχω τό καντήλι μου ἀναμμένο».
Σέ συνάντηση τῶν ἀξιωματικῶν ἀργό-
τερα μέ τόν Ἐπίσκοπο Ναυπακτίας καί
Εὐρυτανίας, Χριστόφορο, ἡ ὑπόθεση φω-
τίστηκε, καθώς σέ εἰκόνα πού ἐκεῖνος τούς
ὑπέδειξε, ἀναγνώρισαν στό πρόσωπο τῆς
Θεομήτορος τή μοναχή πού εἶχαν συνα-
ντήσει στό ἐκκλησάκι τῆς σπηλιάς, στό
ἔρημο μοναστήρι τοῦ Προυσοῦ.
Ἀναρίθμητες οἱ μαρτυρίες τῆς θαυ-
ματουργικῆς ἐπέμβασης τῆς Παναγίας,
ἀπ’ ἂκρη σ’ ἂκρη τῆς Ἑλλάδας ἀνά τούς
αἰῶνες. Μέ ὅποιο προσωνύμιο καί ἄν τήν
τιμοῦν καί τήν προσκυνοῦν οἱ πιστοί, ἡ
Ὑπεραγία Θεοτόκος, ἡ Ὑπέρμαχος Στρα-
τηγός παραμένει «τό φυλακτήριον πάντων
καί χαράκωμα, καί κραταίωμα καί ἱερόν κα-
ταφύγιον».
Πατριδογνωσία

30. 28
Ἑλληνομνημοσύνη
Ἡ
ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως
ἀπό τούς Ὀθωμανούς Τούρκους
στίς 29 Μαΐου τοῦ 1453 ἀποτε-
λεῖ γιά ἐμᾶς τούς Νεοέλληνες καί Ρωμιούς
φυσικά, ἡμέρα θρήνου καί μνήμης. Ἡμέρα
θρήνου, διότι ἡ Βασιλίδα τῶν πόλεων, ἡ
Θεοφύλακτος πόλη, ἡ Κωνσταντινούπολη,
κατελήφθη (ἤ ἁλώθηκε) ἀπό χέρια ἐχθρικά
γιά δεύτερη φορά. Εἶναι ὅμως καί ἡμέρα
μνήμης, διότι μᾶς ὑπενθυμίζει τήν εἴσοδο
τοῦ Γένους μας σέ μία ἀπό τίς μελανότερες
σελίδες τῆς μυριόχρονης ἱστορίας μας: τήν
Τουρκοκρατία.
Γιά πάνω ἀπό χίλια χρόνια, ἡ Κωνστα-
ντινούπολη ἀποτέλεσε πρωτεύουσα τῆς
Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, τῆς πιό μακρο-
χρόνιας ἴσως ἀπό ὅλες ὅσες δημιουργήθη-
καν στό πέρασμα τῶν αἰώνων. Ὑπῆρξε τό
λίκνο τοῦ μεσαιωνικοῦ Ἑλληνισμοῦ. Προσέ-
φερε τά μέγιστα στή διαμόρφωση ὄχι μόνο
τῆς δικῆς μας ρωμαίικης εὐσυνειδησίας καί
ταυτότητας, ἀλλά καί στήν ἴδια τήν ὕπαρ-
ξη τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πολιτισμοῦ. Εἶναι πολύ
δύσκολο νά φανταστοῦμε πῶς θά ἦταν ἡ
Εὐρώπη σήμερα, ἄν δέν ἦταν τό Βυζάντιο
σέ ρόλο κυματοθραύστη ἀπέναντι στίς
βαρβαρικές ἐπιδρομές. Βασιλεῖς ὑποχώ-
ρησαν, αὐτοκρατορίες λύγισαν καί ἐχθροί
κατατροπώθηκαν, δοκιμάζοντας τήν ἰσχύ
καί τό μεγαλεῖο της Ρωμιοσύνης. Ἡ ἴδια ἡ
Πόλη πολιορκήθηκε 29 φορές ἀπό βάρβα-
ρους ἐπιδρομεῖς καί ἐπίδοξους σφετερι-
στές, ἀλλά μέ τή βοήθεια τῆς Ὑπερμάχου
Στρατηγοῦ, τῆς Κυρίας Θεοτόκου, παρέ-
μεινε ὄρθια καί λαμπρή, ἀποδεικνύοντας
συνεχῶς ὅτι ἡ Κωνσταντινούπολη ἦταν Θε-
οφρούρητος Πόλη.
Ἡ μνησικακία ὅμως τῶν Φραγκολατί-
νων καί τό ζηλόφθονο μίσος τους γιά μία
πόλη καί μία αὐτοκρατορία πού συγκέ-
ντρωνε τόσο πλοῦτο, ὑλικό καί πνευματικό,
ὁδήγησαν τά στίφη τῶν Σταυροφόρων τῆς
Δ’ Σταυροφορίας μπροστά στά τείχη τῆς
Πόλεως καί στήν ἅλωσή της στίς 13 Ἀπρι-
λίου 1204, κατακερματίζοντας οὐσιαστικά
τήν Βυζαντινή Αὐτοκρατορία σέ μικρότερα
κρατίδια, ἑλληνικά καί φραγκικά. «Ἦταν τό
μεγαλύτερο ἔγκλημα στήν ἱστορία», θά ἐπι-
σημάνει ὁ ἔγκριτος βρετανός βυζαντινολό-
γος σέρ Στῆβεν Ράνσιμαν.
Ἄν καί ἡ Κωνσταντινούπολη ἐλευθερώ-
θηκε τό 1261 καί ἡ Βυζαντινή Αὐτοκρατο-
ρία ξαναγεννήθηκε ἀπό τίς στάχτες της,
Ἡ Κωνσταντινούπολη διαχρονικὰ
καὶ ἡ Ἅλωσή της τὸ 1453
Στεφάνου Καρανίκα
καθηγητοῦ Θεολόγου