ศ.นพ.วิจารณ์ พานิช บรรยายในการสัมมนา “การเรียนการสอนที่ผูกพันกับสังคม” จัดโดยสถาบันคลังสมองของชาติ ๒๕ กรกฎาคม ๒๕๕๙

1. การเรียนการสอนที่ผูกพันกับสังคม
วิจารณ์ พานิช
กรรมการบริหารสถาบันคลังสมองของชาติ
บรรยายในการสัมมนา “การเรียนการสอนที่ผูกพันกับสังคม” จัดโดยสถาบันคลังสมองของชาติ ๒๕กรกฎาคม ๒๕๕๙

3. การเรียนรู้แห่งศตวรรษที่ ๒๑
• ก้าวข้าม ความรู้ สู่ ทักษะ
• ก้าวข้าม พัฒนาการด้านวิชาการ สู่ พัฒนาการรอบ
ด้าน ... ทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑
• สู่ ฉันทะ / แรงบันดาลใจ ในการทาเพื่อผู้อื่น สังคม
มิติด้านใน
• เรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง(Transformative Learning)
สู่ การเป็นผู้นาการเปลี่ยนแปลง(Change Agent)

4. เป้ าหมายการศึกษาในศตวรรษที่ ๒๑
• เรียนให้ได้(ความรู้และ) ทักษะ และ อุปนิสัย เพื่อชีวิตที่
เปลี่ยนแปลง เรียนให้รู้จริง (mastery learning) เป็นฐานที่มั่นคงในการ
ต่อยอด เรียนเพื่ออนาคตของตนเอง ไม่ใช่เรียนเพื่อสอบ ไม่ใช่
เรียนเพื่ออวด
• เรียนโดยลงมือทา และคิด (เป็นทีม) ทั้งในห้องเรียนและในสภาพ
จริง
• ครูไม่สอนความรู้สาเร็จรูป ทาหน้าที่ออกแบบโจทย์(ปฏิบัติ) ตั้ง
คาถาม เอื้ออานวย (facilitate) หรือโค้ช ประเมิน (formative assessment)
และให้คาแนะนาป้อนกลับ (feedback)

5. 21st Century Skills
• Interdisciplinary
Themes
• Learning Skills
• Life & Career Skills
www.p21.org

6. Interdisciplinary Themes
• Global & Local Awareness
• Financial, Economic, Business, &
Entrepreneurial Literacy
• Civic Literacy
• Health Literacy, Social Literacy
• Environmental Literacy

7. Learning Skills
• Creativity & Innovation
• Critical Thinking & Problem Solving
• Communication & Collaboration

8. Life & Career Skills
• Flexibility & Adaptability
• Initiative & Self-direction
• Social & Cross-cultural Skills
• Productivity & Accountability
• Leadership & Responsibility
• Integrity
• Inner Skills / Self-discipline / Emotional /
Spiritual

9. ลักษณะนิสัย - Executive Function (EF)
ความมุมานะ (เชื่อพรแสวง - Growth Mindset) ความใฝ่รู้
อดทนรอเพื่อสิ่งที่ดีกว่า การควบคุมตนเอง มีวินัย
ในตนเอง สานึกผิดชอบชั่วดี ความรับผิดชอบ
ความมั่นคงทางอารมณ์ ความมั่นใจในตนเอง (self-
esteem) ความขยันหมั่นเพียร ความกระตือรือร้น
เห็นอกเห็นใจผู้อื่น (empathy)
Non-cognitive Development
ไม่สามารถฝึกได้ด้วยการสอนแบบถ่ายทอด
ความรู้ (Passive Learning)
Characters

10. เรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง
https://www.gotoknow.org/posts/tags/Mezirow
https://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/001/118/349/original_8a511172e210f2942a79c400363f4033.jpg
การท้าทายระบบโลกทัศน์
เปลี่ยนระบบคุณค่าและโลกทัศน์
ประสบการณ์ตรง + ไตร่ตรองสะท้อนคิด
+ อารมณ์

11. เรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง
https://www.gotoknow.org/posts/tags/Mezirow
https://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/001/118/349/original_8a511172e210f2942a79c400363f4033.jpg
การท้าทายระบบโลกทัศน์
เปลี่ยนทั้งเนื้อทั้งตัว
ประสบการณ์ตรง + ไตร่ตรองสะท้อนคิด
ใจ คิด พฤติกรรม
+ อารมณ์
พลังทั้งหก

12. พลังทั้งหก
• ประสบการณ์ของปัจเจก
• การสะท้อนคิดอย่างจริงจัง
• สุนทรียสนทนา
• มุมมอง/วิธีการที่ครบด้าน (holistic)
• บริบท
• ความสัมพันธ์ที่จริงใจ

13. การเรียนรู้สู่การเปลี่ยนแปลง
• Individual Learning + Social Learning
• Action Learning + Reflection Learning
• Integrated Learning

14. รู้
เข้าใจ
นาไปใช้
วิเคราะห์
สังเคราะห์
ประเมิน/เปรียบเทียบ
เปลี่ยนวิธีเรียนรู้
เปลี่ยนกระบวนทัศน์/ตัวตนTransformative Learning
การเรียนรู้ ๘ ระดับ
Modified Bloom’s Taxonomy

16. Develop Growth Mindset
Not Fixed Mindset

17. ทั้งหมดนั้นไม่เกิดหากจัดการเรียนรู้แบบเก่า
• ไม่ได้เกิดจากการเรียนแบบรับถ่ายทอดความรู้
สาเร็จรูป
• แต่เกิดจากการเรียนโดยการลงมือปฏิบัติ (action)
ตามด้วยการไตร่ตรองสะท้อนคิด(reflection)
• การเรียนแบบลงมือปฏิบัติที่ดีที่สุดคือ ปฏิบัติใน
สถานการณ์จริง ในท่ามกลางความซับซ้อนและไม่
แน่นอน

18. Learning
Herbert A. Simon
https://www.scbfoundation.com/publishing.php?project_id=292#publishing/292/5462
Learning results from what
student does and thinks
and only from what student
does and think. The teacher
can advance learning only
by influencing what the
student does to learn.

19. Constructionism นิรนัย
อุปนัย

20. เหตุการณ์ ความจาใช้งาน
ความจาระยะยาว
ตระหนักรู้ และคิด
รู้ข้อเท็จจริงและกระบวนการ
เรียนรู้ จา
สังเกต เก็บข้อมูล
ลืม
Ref.: Daniel T. Willingham. Why Don’t Students Like School?, 2009
Working
Memory
Longterm
Memory

21. Adult Learning
Observation &
Reflection
Forming Abstract
Concepts
Testing in New
Situations
Concrete
Experience
1
2
3
4
Student Learning = AL + Scaffolding

22. การเรียนรู้ที่ดีที่สุด
• คือการเรียนรู้จากการปฏิบัติในสถานการณ์จริง
• เรียนเป็นทีม
• ตามด้วย critical reflection
• ครู/อาจารย์ทาหน้าที่ (๑) กาหนดเป้าหมายร่วมกับศิษย์
(๒) สร้างบรรยากาศอิสระจากความกลัว และ (๓)ตั้งคาถาม
ให้เกิด critical reflection เชื่อมโยงกับความรู้ทฤษฎี
เชื่อมโยงกับความดีงาม (๔) เรียนรู้จากการทาหน้าที่ดังกล่าว โดย
เรียนเป็นทีม/ชุมชน … PLC (ProfessionalLearning Community)

26. การฝึกงาน/สหกิจศึกษา
• ต้องมีการกาหนดเป้าหมายการเรียนรู้ชัดเจน
• มี reflection / AAR เป็นระยะๆ เพื่อให้อาจารย์ใช้
Embedded Formative Assessmentตามด้วย
Constructive Feedback
• ให้เกิดการเรียนรู้บูรณาการ ของ นศ. และ อจ.
• และเกิดคุณประโยชน์ต่อสถานฝึกงาน
• เกิดความผูกพันที่ดีต่อเนื่อง ได้ฝึกด้านจิตใจ
https://www.gotoknow.org/posts/tags/ประเมินเพื่อมอบอานาจ

27. เครือข่ายมหาวิทยาลัยสร้างสรรค์สังคม
https://www.gotoknow.org/posts/608280
https://www.gotoknow.org/posts/591178

28. ค่ายสร้างเสริมประสบการณ์นักศึกษาแพทย์ ครั้งที่ ๖๔
https://www.youtube.com/watch?v=Uj3Grc8tOPw
ศูนยแพทยศาสตรศึกษาชั้นคลินิก โรงพยาบาลมหาราชนครราชสีมา
https://www.gotoknow.org/posts/452037

29. สรุป การเรียนการสอนที่ผูกพันกับสังคม
• เปิดโอกาสให้ได้เรียนจากสถานการณ์จริง เรียนจาก
การปฏิบัติ ตามด้วย reflection สู่ mastery learning,
holistic learning & transformative learning
• หนุนให้มหาวิทยาลัยเชื่อมโยงการเรียนการสอนเข้า
กับพันธกิจมหาวิทยาลัยกับสังคม… community
engagement

30. สรุป การเรียนการสอนที่ผูกพันกับสังคม
• ผลลัพธ์คือ Concerned Citizen : นศ., อจ., มหาฯ
• มหาฯ เป็นส่วนหนึ่งของการพัฒนาบ้านเมือง ได้
วิวัฒนาการไปกับสภาพสังคม/บ้านเมือง
• บัณฑิตได้รับการฝึกฝนทักษะ ฉันทะ กระบวนทัศน์
เพื่อชีวิตที่ดี พลเมืองดี ในศตวรรษที่ ๒๑ เพื่อการ
ดารงชีวิตในโลกที่ไม่ชัดเจนว่าอนาคตจะเป็น
อย่างไร