Παρουσίαση της κοινωνίας των Ελλήνων από τον 15ο έως το 19ο αιώνα και οι οικοινομικοί και κοινωνικοί μετασχηματισμοί που έλαβαν χώρα από τα μέσα του 18ου έως τις αρχές του 19ου αιώνα.

1. ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 1

2. 
 Μέσα σε δυο αιώνες (15ος - 17ος αιώνας) οι Οθωμανοί
Τούρκοι κατέκτησαν ολόκληρη σχεδόν την ελληνική
Χερσόνησο.
 Ορισμένες όμως περιοχές παρέμειναν, ήδη από το 1204, για μεγαλύτερο
ή μικρότερο χρονικό διάστημα στην κυριαρχία των Λατίνων και κυρίως
των Βενετών, των Γενουατών και των Φράγκων.
ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΥΠΟ ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 2

3. 
 Πατριάρχης ο Γεννάδιος Β’ (Γεώργιος
Σχολάριος) αναγνωρίζεται ως πνευματικός
και πολιτικός ηγέτης, ως εθνάρχης
Δικαίωμα παρέμβασης στην Υψηλή Πύλη
για θέματα που αφορούσαν τους ορθόδοξους
χριστιανούς.
Δικαίωμα ίδρυσης εκκλησιαστικών
δικαστηρίων για εκδίκαση υποθέσεων
αστικού δικαίου (διαζύγια, κληρονομιές
κ.α.).
Δικαίωμα επιβολής φορολογίας στους
πιστούς για τις ανάγκες της Εκκλησίας ή για
λογαριασμό της οθωμανικής διοίκησης.
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ
ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ
O Μωάμεθ Β΄ ο Πορθητής παραχωρεί
τα προνόμια του Πατριαρχείου στον
Πατριάρχη Γεννάδιο Σχολάριο
Πατριαρχείο: Η ανώτατη θρησκευτική
αλλά και πολιτική αρχή των Ορθοδόξων
κατά την Τουρκοκρατία. Αποτελεί το
κέντρο της Ορθόδοξης Εκκλησίας ανά
τους αιώνες. Η έδρα του βρίσκεται ακόμη
και σήμερα στη συνοικία Φανάρι της
Κωνσταντινούπολης.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 3

4. 
Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΝΟΜΙΑ
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Γεννάδιος
Σχολάριος συνομιλεί με τον σουλτάνο
Μεχμέτ Β',
Αθήνα, Γεννάδειος Βιβλιοθήκη
 Η παραχώρηση προνομίων συνέβαλλε
στην
 καλύτερη διοίκηση μέσω της Εκκλησίας
των εκατομμύρια χριστιανών σε όλη την
Αυτοκρατορία
 ενίσχυση του οργανωμένου διοικητικού
δικτύου της Εκκλησίας
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 4

5. 
Ο ΘΕΣΜΟΣ ΤΗΣ
ΚΟΙΝΟΤΗΤΑΣ
 Οι Έλληνες κάθε χωριού ή πόλης αποτελούσαν μία κοινότητα.
 Πρόκειται για ένα είδος τοπικής αυτοδιοίκησης που απέκτησε
κύρος και δικαιοδοσίες, φορολογικές, εκπαιδευτικές κ.α.
 Εκλέγονταν κοινοτικοί άρχοντες : πρόκριτοι, δημογέροντες,
κοτζαμπάσηδες
 Αποτέλεσαν πόλο εθνικής συσπείρωσης και εστία
καλλιέργειας του δημοκρατικού πνεύματος.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
5

6.  Ζούσαν στη συνοικία Φανάρι, γύρω
από το Πατριαρχείο της
Κωνσταντινούπολης
 Ήταν μορφωμένοι και γλωσσομαθείς
 Κατέλαβαν υψηλά αξιώματα στην
Υψηλή Πύλη όπως Δραγουμάνος
(διερμηνέας) της Υψηλής Πύλης,
Δραγουμάνος του Στόλου και
Ηγεμόνας των Παραδουνάβιων
Ηγεμονιών
 Απέκτησαν κύρος, επιρροή και
μεγάλη οικονομική δύναμη
ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ
Ανώτερος διοικητικός υπάλληλος των
οθωμανών (φαναριώτης).
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
6

7. 
 Είχαν καλή οικονομική
κατάσταση.
 Έδειχναν ενδιαφέρον για
τη διάδοση των
νεωτερικών ιδεών μεταξύ
των συμπατριωτών τους
o ιδρύοντας σχολεία στις
πατρίδες τους
o τυπώνοντας βιβλία,
περιοδικά, εφημερίδες
o χορηγώντας υποτροφίες
ΕΜΠΟΡΟΙ ΚΑΙ
ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΔΕΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
7

8. 
 Αρματολοί : ένοπλα σώματα
Ελλήνων που η οθωμανική διοίκηση
οργάνωσε για να φυλάνε ορισμένες
περιοχές
 Κλέφτες: ένοπλοι Έλληνες που
κατέφυγαν στα βουνά και ζούσαν με
ληστείες και κλοπές.
 Με την πάροδο των χρόνων οι δύο
έννοιες ταυτίστηκαν στη συνείδηση
των Ελλήνων
ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΕΣ
Κλέφτης, σχέδιο του Thomas Hope,
Αθήνα, Μουσείο Μπενάκη
Αρματολός, ελαιογραφία του
Richard Bonington, Αθήνα,
Μουσείο Μπενάκη
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
8

9. 
ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ ΚΑΙ ΚΛΕΦΤΕΣ
 Οι αρματολοί και οι κλέφτες ήταν
οι κύριοι εκφραστές της ένοπλης
αντίστασης των Ελλήνων εναντίον
των Οθωμανών
 Έγιναν συνώνυμοι της ανδρείας και
του αγώνα για την ελευθερία
 Αποτέλεσαν τον πυρήνα των
αγωνιστών της ελληνικής
επανάστασης
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
9

10. 
 Ξεπερνούσαν το 80% του πληθυσμού.
 Καλλιεργούσαν κτήματα κρατικά ή ιδιωτικά (τσιφλίκια)
που ανήκαν σε Τούρκους και σπανιότερα σε Έλληνες.
 Ζούσαν δύσκολα και στερημένα
ΑΓΡΟΤΕΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
10

11. 
 Πλήθαιναν στο βαθμό που
αναπτυσσόταν το εμπόριο και η
ναυτιλία
ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ
ΚΑΙ ΝΑΥΤΕΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
11

12. Κλήρος
Φαναριώτες
Προεστοί
Έμποροι και
Καραβοκύρηδες
Κλέφτες και Αρματολοί
Αγρότες
Ναύτες και απασχολούμενοι στο εμπόριο
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
12

13. 
Ο ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ
ΜΕΣΑ 18ΟΥ ΑΙΩΝΑ – ΑΡΧΕΣ 19ΟΥ ΑΙΩΝΑ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 13

14. 
Οι Έλληνες κυριαρχούν στο εμπόριο της Βαλκανικής
 Για έναν ολόκληρο αιώνα μετά το 1750, τα ελληνικά ήταν η γλώσσα του
εμπορίου στα Βαλκάνια και οι βαλκάνιοι έμποροι, ανεξάρτητα από την εθνική
τους προέλευση, μιλούσαν γενικά ελληνικά […]. «Έλληνας» πρώτα απ’ όλα
σήμαινε πλανόδιος πωλητής ή έμπορος και μ’ αυτή την έννοια ακόμα και ένας
Εβραίος μπορούσε να είναι «Έλληνας».
T. Stoianovich, «Ο κατακτητής ορθόδοξος βαλκάνιος έμπορος», Σπ. Ασδραχάς (επιμ.), Η οικονομική
δομή των βαλκανικών χωρών, Μέλισσα, Αθήνα 1979, σ. 318.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Το λιμάνι της Χίου, ένα από τα κύρια εμπορικά κέντρα του
ελληνισμού κατά την προεπαναστατική περίοδο
Συνδυάζοντας την εικόνα με το
περιεχόμενο της πηγής να εξηγήσετε
ποια ήταν βασική δραστηριότητα των
Ελλήνων στα μέσα του 18ου αιώνα.
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
14

15.  Επέκταση του ευρωπαϊκού εμπορίου στην Ανατολή
 Στο εμπόριο και την ναυτιλία διακρίνονται Έλληνες, Αρμένιοι και
Εβραίοι.
 Ευνοϊκές συνθήκες
 Συνθήκη Κιουτσούκ – Καϊναρτζή (1174) ρωσοτουρκική συνθήκη 
επέτρεπε την ελεύθερη κίνηση πλοίων με ρωσική σημαία στα Στενά του
Βοσπόρου
 Περιορισμός του αγγλικού και γαλλικού εμπορίου στην Ανατολή
 Οι Έλληνες καραβοκύρηδες αποκτούν τον έλεγχο σημαντικού μέρους
του εμπορίου
 Σπουδαία εμπορικά κέντρα
 Θεσσαλονίκη, Ιωάννινα, Σμύρνη, Χίος
 ελληνικές παροικίες στο εξωτερικό
Εμπόριο
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
15

16. 
 ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Εναντιωνόταν στη διάδοση των ιδεών του Διαφωτισμού
γιατί θεωρούσε ότι μία επανάσταση θα έθετε σε κίνδυνο την
ίδια και τον ελληνισμό.
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Ορισμένοι κληρικοί υιοθέτησαν διαφωτιστικές αντιλήψεις και
κάποιοι δραστηριοποιήθηκαν εναντίον της οθωμανικής
αυτοκρατορίας
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 16

17. 
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΙ
Ευγένιος Βούλγαρης, 1716-1806ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
17

18. 
ΦΑΝΑΡΙΩΤΕΣ
ΠΡΟΕΣΤΟΙ
ΕΜΠΟΡΟΙ & ΚΑΡΑΒΟΚΥΡΗΔΕΣ
ΚΛΕΦΤΕΣ
ΑΡΜΑΤΟΛΟΙ
ΑΓΡΟΤΕΣ
ΑΠΑΣΧΟΛΟΥΜΕΝΟΙ ΣΤΟ ΕΜΠΟΡΙΟ & ΝΑΥΤΕΣ
ΑΛΛΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΟΜΑΔΕΣ
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ 18

19.  Τα Ορλοφικά (1770)
ξεσπά επανάσταση με ρωσική υποκίνηση στην Πελοπόννησο που
απέτυχε
o μικρή κινητοποίηση των Ελλήνων
o μικρός αριθμός ρωσικών πλοίων με επικεφαλής τους
αδελφούς Ορλόφ
 Κίνηση του Λάμπρου Κατσώνη, Έλληνα απεσταλμένου της
Ρωσίας, να ξεσηκώσει τους κατοίκους των νησιών του Αιγαίου
– δεν είχε επιτυχία
 Σύγκρουση των κατοίκων του Σουλίου, αυτόνομης περιοχής
της Ηπείρου, με τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων – το 1803
υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή
ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ
ΟΘΩΜΑΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ
(τέλη 18ου αιώνα)
ΦΑΤΣΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑ ΦΙΛΟΛΟΓΟΣ
19