3. Πρόλογος
Κατά την διάρκεια της αναζήτησης μας όσο αφορά
την επαγγελματική μας κατάρτιση αποφασίσαμε να
ασχοληθούμε με το θέμα ‘’μένω στον τόπο
μου:ερευνώ, μαθαίνω ,δημιουργώ…‘’ έτσι ώστε να
γνωρίσουμε τον τόπο μας και τις προοπτικές του.
Ξεκινήσαμε να ψάχνουμε πληροφορίες στο
διαδίκτυο και σε βιβλία, ενώ παράλληλα
επισκεφθήκαμε το αρχαιολογικό μουσείο και το
επιμελητήριο του Κιλκίς
Θέλοντας να αποφύγουμε την απομάκρυνση μας
από την περιοχή, προσπαθήσαμε να μελετήσουμε
διεξοδικά τα στοιχεία που βρήκαμε για να
καταλήξουμε σε ένα συμπέρασμα.
4. Εισαγωγή
Η ομάδα μας μελέτησε τα ιστορικά γεγονότα, την
ζωή και τις ασχολίες των κατοίκων στην περιοχή
του Κιλκίς και στα γύρω χωριά.
Αρχίσαμε λοιπόν, με μια ιστορική αναδρομή στο
παρελθόν θέλοντας να καταλήξουμε στο
συμπέρασμα εάν τελικά αξίζει να μείνουμε στον
τόπο μας και να μην φύγουμε από αυτόν ψάχνοντας
για καλύτερες συνθήκες ζωής.
5. ΠΡΟΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Από τα προϊστορικά ακόμη χρόνια, η περιοχή του
νομού μας κατοικήθηκε και δημιουργήθηκαν αξιόλογοι
οικισμοί. Πρέπει να σημειωθεί ότι εντοπίστηκαν χώροι
από την πρώιμη εποχή του χαλκού και του σιδήρου που
μετέπειτα αναπτύχθηκαν σε σημαντικά κέντρα.
Αρχαιολογικές ανασκαφές σε πολλές τοποθεσίες έφεραν
στο φως ευρήματα της περιόδου αυτής. Την εποχή αυτή
που η εξάρτηση των ανθρώπων από το περιβάλλον ήταν
άμεση, η χωροθέτηση των οικισμών εντοπίστηκε σε
περιοχές με φυσικά πλεονεκτήματα και πλούσιες
παραγωγικές δυνατότητες.
Ο αρχαιότερος οικισμός εντοπίζεται στη Κολχίδα
(4000π.Χ.).
Η μεγαλύτερη πυκνότητα οικισμών παρατηρείται στις
παραποτάμιες περιοχές του Αξιού και του Γαλλικού
ποταμού. Οικισμοί της εποχής αυτής είναι οι τούμπες
στο Ανθόφυτο , Άσπρος, Αξιοχώρι, Γαλλικός,κ.α.
6. Πρώιμη εποχή σιδήρου
Προς το τέλος της εποχής του χαλκού διαπιστώνονται
ανασκαφικά εμπορικές επαφές με τη Νότιο Ελλάδα και τους
Μυκηναίους. Τους Μυκηναίους προσέλκυσε η άφθονη ξυλεία,
οι δυνατότητες μεταφοράς με το ρεύμα του Αξιού και το
πλούσιο σε μεταλλεύματα υπέδαφος της περιοχής.
Η εμφάνιση της μεταλλουργίας μετέπειτα συνετέλεσε στην
ανάπτυξη της οικονομίας και της κοινωνικής
διαστρωμάτωσης. Τα αντικείμενα από μέταλλο
χρησιμοποιούνταν ως σύμβολα δύναμης. Επιπλέον η εισαγωγή
και χρήση ανθεκτικότερων μεταλλικών αντικειμένων στην
παραγωγική διαδικασία και άμυνα, είχε ως αποτέλεσμα την
αύξηση της γεωργικής παραγωγής και του πληθυσμού.
Οι οικισμοί της εποχής αυτής (π.χ. παλαιό Γυναικόκαστρο,
Τσαουσίτσα) καταλαμβάνουν θέσεις με φυσικές αμυντικές
δυνατότητες και πρόσβαση σε πηγές νερού.
7. Ποιοι κατοικούσαν στην περιοχή αυτή;
Ο Όμηρος αναφέρεται μέσα στο έργο του πολλές φορές στην
περιοχή του Κιλκίς.
Συγκεκριμένα στην Ιλιάδα κάνει μία αναφορά στους Παίονες
και στη συμμετοχή αυτών στον Τρωικό πόλεμο (12 αι. π.Χ.)
εξυμνώντας τη γενναιότητα του λαού των Παιόνων οι οποίοι
κατοικούσαν γύρω από τον ποταμό Αξιό θεωρώντας τον ως τον
ωραιότερο της γης.
Εκτός αυτού στην περιοχή του Κιλκίς αναφέρθηκαν ο
Θουκυδίδης και ο Στράβων.
Γεγονός είναι πάντως πως οι Παίονες έπαιξαν πρωτεύοντα
ρόλο στα πράγματα του Βορειοελλαδικού χώρου.
Για την καταγωγή των Παιόνων έχουν γραφτεί πολλά.
Υπερισχύει η άποψη πως ήταν Πελασγικής καταγωγής .
Στα ομηρικά χρόνια κύρια έδρα των Παιόνων ήταν η κοιλάδα
του Αξιού και πρωτεύουσα της χώρας τους ήταν η Αμυδών .
8. Μετά τα ομηρικά χρόνια
Μετά τα ομηρικά χρόνια παρατηρούνται έντονες
μετακινήσεις λαών με σκοπό την κατάληψη
εύφορων εδαφών που θα τους έδιναν όλα εκείνα τα
υλικά αγαθά που τους έλλειπαν και τους ανάγκαζαν
να μετακινούνται.
Οι κυριότερες φυλές που κατοικούσαν στο
μακεδονικό χώρο κατάφεραν να ξεχωρίσουν από
άλλες μικρότερες φυλές και να σχηματίσουν
κράτη.
10. Αρχαίοι χρόνοι
Σύμφωνα με μαρτυρίες που μας άφησε ο Ηρόδοτος στην περιοχή του
νομού μας κατά την περίοδο της μακρινής αρχαιότητας (τέλη 6ου π.Χ.
αι.) υπήρχαν τρία κράτη: Η Βοττιαία, η Μυγδονία, και η Κρηστωνία.
Η Βοττιαία εκτεινόταν μεταξύ Λουδία και Αξιού και οι κάτοικοί της
ήταν έποικοι από την Κρήτη που ήρθαν με αρχηγό τον Βόττωνα.
Σημαντικές πόλεις ήταν η Ειδομένη, η Γορτυνία, η Ευρωπός και η
Αταλάντη.
Στα βόρεια της Βοττιαίας υπήρχε η Παιονία της οποίας αξιόλογες
πόλεις ήταν: οι Στεναί, η Βυλάζωρα, οι Στόβοι, η Δόβηρος κ.α.(που
σήμερα βρίσκονται έξω από τα όρια του ελληνικού κράτους).
Η Μυγδονία βρισκόταν στην περιοχή μεταξύ του Αξιού και Γαλλικού
ποταμού. Η Μύγδονες πήραν το όνομά τους από τον Βασιλιά τους τον
Μύγδονα – Θρακικής καταγωγής. Σπουδαίες πόλεις τους στο Κιλκίς ήταν
η Καλίνδοια, η Βράγυλος ( Μεταλλικό), και η Μόρυλλος ( Άνω
Απόστολοι).
Η Κρηστωνία βρισκόταν πέρα από τον Γαλλικό ποταμό, ως το Δίσωρο
όρος (σημερινά Κρούσσια). Οι Κρήστωνες θεωρούνταν Πελασγικής φυλής
και είχαν πρωτεύουσά τους την Κρηστώνα. Γνωρίζουμε από τον Ηρόδοτο
ότι εκμεταλλεύονταν μεταλλεία αργύρου στο Δίσωρον όρος (πολλές στοές
εξόρυξης μεταλλευμάτων, συναντάμε ιδίως στην γύρω από την αρχαία
πόλη του Παλατιανού περιοχή). Ασχολούνταν επίσης με την υλοτομία, τη
γεωργοκτηνοτροφία και την αλιεία
11. Μακεδονικό Κράτος
Όταν ιδρύθηκε το Μακεδονικό Κράτος (8ος αι. πΧ.) τα κράτη
αυτά όπως και πολλά άλλα άρχισαν να υποτάσσονται στην νέα
δύναμη. Οι Μακεδόνες ήταν Δωριείς που αρχικά κατοικούσαν
στην Πίνδο.
Οι πλουτοπαραγωγικές πηγές που προστέθηκαν στο κράτος
των Μακεδόνων με την ενσωμάτωσή της μεταξύ Πάικου και
Δίσωρου περιοχής δεν ήταν καθόλου ευκαταφρόνητες. Η
μεταλλοφόρος αυτή περιοχή έδωσε πλούτο και πιότερη
δύναμη στο νέο κράτος. Ακόμη οι μεγάλες δασικές εκτάσεις
που απλώνονταν από τη Δοϊράνη μέχρι το Βερτίσκο
βρίσκονταν πια υπό την κυριαρχία του. Μεγάλες ποσότητες
ναυπηγήσιμης και οικοδομήσιμης ξυλείας αγόραζαν οι
Αθηναίοι. Σημαντική επίσης ήταν και η γεωργοκτηνοτροφία.
12. Ελληνιστικά χρόνια
Μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου δεν έλειψαν οι
ανταγωνισμοί για το θέμα της διαδοχής, όπως δεν έλειψαν
και οι αιματηρές συγκρούσεις και, όπως σε παρόμοιες
περιπτώσεις συμβαίνει , εμφανίστηκε ξένος κίνδυνος και
απειλή.
Οι Γαλάτες ήταν ο καινούριος κίνδυνος, που το 280 π.Χ.,
κατέρχονται στη Μακεδονία και προβαίνουν σε ληστείες,
λεηλασίες και άπειρες καταστροφές.
Εκείνη τη χρονική περίοδο το Μακεδονικό θρόνο κατέλαβε
ο Αντίγονος Γονατάς ο οποίος προσπάθησε να κρατήσει το
μακεδονικό κράτος μακριά από το δρόμο της κατάρρευσης.
Στην εποχή αυτή κτίσθηκε μια πόλη βορειοδυτικά της
Κρηστωνίας και ονομάστηκε προς τιμήν του, Αντιγόνεια.
Στα χρόνια του Φιλίππου Ε’ οι νέοι εχθροί που εμφανίστηκαν
ήταν οι Ρωμαίοι. Αυτοί εκμεταλλευόμενοι τις ενδοελληνικές
διενέξεις έγιναν κύριοι της Ελληνικής Χερσονήσου .
14. o Μετά την ήττα του Περσέα στην Πύδνα το 168
π.Χ. το μακεδονικό βασίλειο έσβησε για πάντα. Οι
Ρωμαίοι κατακτητές χώρισαν την Μακεδονία σε
τέσσερα τμήματα. Ο χωρισμός αυτός απέβλεπε
στην αποδυνάμωση της ενότητας του μακεδονικού
λαού έτσι ώστε να αποφευχθεί μια πιθανή εξέγερση
εναντίον της Ρώμης.
o Το εμπόριο είχε καταστραφεί εντελώς και οι
Ρωμαίοι σφετερίζονταν τα αργυροχρυσοχοεία και τα
δημόσια κτήματα.
o Ακόμη καταλήστευσαν τα καλλιτεχνικά έργα της
Ελλάδας και τα μετέφεραν στη Ρώμη.
Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν ο λαός να φτωχύνει
και η ζωή του να καταστεί ελεεινή.
15. o Οι Ρωμαίοι κατάλαβαν το λάθος τους και άφησαν
το λαό να εκμεταλλεύεται τα ορυχεία. Ο λαός όμως
δεν ησύχασε και υποστήριξε τον Ανδρίσκο στην
μάχη του κατά των Ρωμαίων.
o Μετά την ήττα του Ανδρίσκου το 148π.Χ. οι
Ρωμαίοι διέλυσαν το διοικητικό σύστημα των
τεσσάρων τμημάτων και μετέτρεψαν τη
Μακεδονία σε ρωμαϊκή επαρχία. Έτσι ο λαός
απέκτησε πάλι την ενότητά του, που ήταν
απαραίτητη για την οικονομία του.
o Από το 118 π.Χ. άρχισαν να εισβάλλουν και άλλοι
επιδρομείς, όπως Σκορδίσκοι, Δάρδανοι, Γαλάτες,
Μανδοί και Θράκες.
16. ΤΑΥΡΙΑΝΑ & ΚΑΛΛΙΚΟΣ
Την περίοδο αυτή ιδρύεται ο ρωμαϊκός
σταθμός Ταυριανά και ο οικισμός ή
ρωμαϊκός σταθμός Καλλικός, που αποτελεί
σημαντικό κέντρο συλλογής χρυσού,
προερχόμενου από τον ποταμό Εχέδωρο.
Καλλικώς ήταν το δερμάτινο κόσκινο με το
οποίο συλλέγονταν ο χρυσός. Άλλωστε ο
ποταμός πήρε την ονομασία ‘’Γαλλικός’’ από
τον οικισμό Καλλικό.
17. o Το 27 π.Χ. η Μακεδονία έγινε εσωτερική
συγκλητική επαρχία καθώς σχηματίστηκαν και
άλλες ρωμαϊκές επαρχίες στο βορρά και επί 250
περίπου χρόνια δεν ενοχλήθηκε από καμία
βαρβαρική επιδρομή.
o Στο διάστημα αυτό οι οικισμοί που καταστράφηκαν
ανοικοδομήθηκαν, ξανάνθισε το εμπόριο, οι
Μακεδόνες παράτησαν τους πολέμους και τα όπλα
και καταπιάστηκαν με πλήθος επαγγέλματα.
o Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να ανέβει το βιοτικό
επίπεδο και ο πληθυσμός να αυξηθεί.
o Ακόμη άρχισαν να καταφθάνουν πλήθος ανθρώπων
από όλα τα μέρη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας για να
ζήσουν καλύτερα ασχολούμενοι με διάφορα
επαγγέλματα. Όλη αυτή η οικονομική άνθιση της
Μακεδονίας δεν ξέφυγε από το πνευματικό πνεύμα
των Εβραίων που εγκαθίστανται στις μεγάλες πόλεις.
18. o Το 250 π.Χ. εμφανίζονται οι Γότθοι και
αρχίζουν επιδρομές και λεηλασίες. Ιδιαίτερα
κακοπάθησε η Δόβηρος και η γύρω περιοχή.
o Επί Ιουλιανού γίνεται προσπάθεια επαναφοράς
της αρχέγονης Ελληνικής Θρησκείας. Μαρτύρησαν
πολλοί Χριστιανοί, μεταξύ των οποίων και 15
Ιερομάρτυρες στη Στρώμνιτσα (οι Πεντεκαίδεκα
Μάρτυρες είναι οι πολιούχοι Άγιοι της).
o Το 378 μ.Χ αρχίζει μια μεγάλη περίοδος
επιδρομών λόγω της μεγάλης μετανάστευσης
εθνών όπως οι Βησιγότθοι, Οστρογότθοι, Ούννοι,
Σλάβοι και Άραβες.
o Το 395 μ.Χ. το Ρωμαϊκό κράτος διαμοιράζεται
σε Ανατολικό και Δυτικό.
20. o Κατά τα βυζαντινά χρόνια η κοιλάδα του Αξιού γίνεται
δίοδος και πύλη εισόδου και καθόδου βορείων λαών με
επιθετικές διαθέσεις. Τέτοιοι λαοί ήταν οι Βησιγότθοι, οι
Οστρογότθοι, οι Ούννοι , οι Άβαροι και οι Σλάβοι.
o Οι τελευταίοι πάντως εγκαθίστανται στα Βαλκάνια
τον 6ο και 7ο μ.Χ. αι. Σε μια από τις επιδρομές τους
κατέβηκαν με μονόξυλα από τον Αξιό κουβαλώντας τις
γυναίκες και τα παιδιά τους με σκοπό να εγκατασταθούν
μόνιμα. Πολιόρκησαν τη Θεσσαλονίκη, αλλά ο δυνατός
αξιώτης άνεμος διέλυσε τα μονόξυλα τους και συνετέλεσε
στην διάλυσή τους.
o Αναφέρεται ότι τότε άλλοι Σλάβοι εγκαταστάθηκαν
στη Μακεδονία και άλλοι στη Θεσσαλία. Οι καταστροφές
που προξένησαν οι λαοί αυτοί ήταν τεράστιες. Παρ’ όλες
τις καταστροφικές αυτές επιδρομές οι Έλληνες κάτοικοι
της περιοχής μετά από κάθε βαρβαρική πλημμυρίδα
ξανάρχιζαν με επιμονή τις ανοικοδομήσεις.
21. o Τον 9ο μ.Χ. η Μακεδονία θα γνωρίσει ένα βάρβαρο
λαό, που ως τώρα βρισκόταν στα βόρεια σύνορα της
βυζαντινής αυτοκρατορίας, τους Βουλγάρους . Ο
ανταγωνισμός υπήρξε μακραίωνος.
o Επί αυτοκράτορα Βασιλείου του Βουλγαροκτόνου
ο βουλγαρικός στρατός κατέλαβε την Δόβηρο και
τοποθέτησε σε αυτή βουλγαρική διοίκηση, ενώ
καταστράφηκαν τα Ταυριανά. Επίσης όπως
πιθανολογείται καταστράφηκε και ο οικισμός του
Καλλικού. Από τότε παύουν να αναφέρονται και
άλλες πόλεις της περιοχής όπως οι Βράγυλες, η
Ευρωπός, η Ειδομένη, η Δόβηρος κ.α.
23. o Πολύ σπουδαίο αρχαιολογικό εύρημα της
δεκαετίας του 1980. Τα ανασκαφικά ευρήματα
δείχνουν ότι το παλαιοχριστιανικό κτήριο
μετατράπηκε τον 9ο -10ο αιώνα σε καθολικό
μοναστήρι με υψηλό βαθμό οργάνωσης, αποκτώντας
εξωτερικό περίβολο και τις απαραίτητες
εγκαταστάσεις.
o Την ίδια εποχή κτίστηκε στον απέναντι λόφο η
μικρή τρίκλιτη εκκλησία του Αη-Γιάννη και
άρχισε να λειτουργεί το ασκηταρειό μέσα στο
σπήλαιο της Ζωοδόχου πηγής.
o Το σπουδαίο αυτό μοναστηριακό συγκρότημα
καταστράφηκε αργότερα. Έτσι τον 11ο αι. γνώρισε
σημαντικές επισκευές. Από το δεύτερο στρώμα
ζωγραφικής των τοίχων της εκκλησίας αυτής
προέρχονται μερικά πολύτιμα σπαράγματα.
24. ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΙ
o Αν αντιπαρέλθουμε την κατοπινή περίοδο και
εκείνη της Φραγκοκρατίας, που επίσης άφησε έντονα
τα σημάδια της , και σταθούμε στους χρόνους των
Παλαιολόγων, θα πρέπει να αναφερθούμε σε δύο ως
σήμερα σωζόμενα μνημεία, που τον καιρό της
δημιουργίας τους και μετέπειτα έπαιξαν ρόλο στην
ιστορία και στην οικονομική και κοινωνική ζωή της
περιοχής.
o Είναι το μοναστήρι της Παναγίας της Γουμένισσας
και το Γυναικόκαστρο. Είναι και τα δύο
δημιουργήματα της περιόδου του αυτοκράτορα
Ανδρόνικου Γ’ ο οποίος δεν παρέλειψε, παρά τους
εμφυλίους πολέμους από τους οποίους σπαράσσονταν
το Βυζάντιο, να δημιουργήσει έργα σημαντικά και
αξιόλογα.
26. o Η Εκκλησία της Παναγίας της Γουμένισσας και
η περιοχή παραχωρήθηκε με αυτοκρατορικό
χρυσόβουλο το 1346 μ.Χ. στην ιερή μονή των Ιβήρων
του Αγίου Όρους και δημιουργήθηκε μοναστηριακό
κέντρο , που συνετέλεσε σημαντικά στην πνευματική
και πολιτιστική ανάπτυξη και κίνηση της περιοχής.
o Ήταν αιτία να δημιουργηθεί γύρω του μια
αξιόλογη κωμόπολη και εμπορικό κέντρο , στα δε
κατοπινά χρόνια της σκλαβιάς να γίνει εστία
διατήρησης της ελληνικής παράδοσης και
κληρονομιάς.
28. o Με το δεύτερο έργο που έγινε γνωστό με το όνομα
Γυναικόκαστρο ελεγχόταν όλη η κοιλάδα του Αξιού.
Ήταν ισχυρότατο φρούριο και διέμεναν σε αυτό
βυζαντινοί αξιωματούχοι.
o Το 1383 το φρούριο καταλήφθηκε από τους
Τούρκους και στην πολιορκία του αντιστάθηκαν
σθεναρά οι γυναίκες της περιοχής, για αυτό πήρε
και το όνομα : Γυναικόκαστρο, ‘’Αβρέτ Χισσάρ’’.
o Αναμφισβήτητα το Γυναικόκαστρο με τους γύρω
από αυτό οικισμούς, υπήρξε σημαντικό εμπορικό
και διοικητικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής. Με
την πάροδο του χρόνου δημιουργήθηκε οικισμός
κάτω από το Βυζαντινό κάστρο, που εξελίχθηκε σε
εμπορικό κέντρο τους πρώτους Οθωμανικούς
αιώνες.
29. o Αναφερόμενοι στην ευρύτερη περιοχή του Αξιού
πρέπει να πούμε πως κατά την εποχή των εμφυλίων
συγκρούσεων και τις μετακινήσεις των αντιμαχόμενων
στρατευμάτων, χρησιμοποιήθηκαν και άλλα κάστρα
όπως το κάστρο Μελάνθιου-Επταλόφου, το κάστρο του
Μυριόφυτου, της Στρώμνιτσας κ .α.
o Την ταραχώδη αυτή περίοδο παρουσιάζεται και ο
ισχυρός Σέρβος βασιλιάς Στέφανος Ντουσσάν (1331-
1355 μ.Χ.) ο οποίος κατέλαβε την περιοχή που
εξετάζουμε καθώς και άλλες περιοχές της Μακεδονίας
αλλά προσωρινά.
o Όμως το 1354 μ.Χ. παρουσιάζεται ένας άλλος
φοβερός εχθρός, οι Οσμανίδες Τούρκοι. Βρίσκουν το
Βυζαντινό κράτος να βιώνει μέσα στην παρακμή και
στην αποσύνθεση και μη βρίσκοντας κανένα σοβαρό
εμπόδιο προχωρούν προς κατάκτηση ολόκληρης της
Μακεδονίας. Η περιοχή μας κατακτήθηκε με την
κατάληψη του Γυναικόκαστρου το 1383, ενώ η
Θεσσαλονίκη το 1430, και στις 29 Μαΐου 1453,
ακολουθεί η άλωση της Πόλης.
31. oΗ ακριβής ημερομηνία της κατάκτησης της
περιοχής αυτής από τους Οσμανίδες Τούρκους
καθορίζεται με την κατάληψη του
Γυναικόκαστρου στα 1383.
oΣτην επόμενη δεκαετία πραγματοποιείται μόνιμη
εγκατάσταση πολεμικών ομάδων, των λεγόμενων
Γιουρούκων, στην περιοχή του Κιλκίς, όπου με το
χρόνο συνηθίζουν στη γεωργική ζωή, δίχως όμως
τούτο να σημαίνει ότι δεν παύουν να ασχολούνται
και με τα πολεμικά καθώς προσπαθούν να φέρουν
σε τάξη τους νικημένους αλλά ανυπότακτους
Έλληνες.
oΗ οθωμανική κυριαρχία όμως χρονολογείται με
την άλωση της Πόλης.
32. oΑπό τον βίαιο εξισλαμισμό των νεαρών
χριστιανών που εφάρμοσαν αμέσως οι Τούρκοι για
να τους αναθρέψουν ως γενίτσαρους, δεν πρέπει να
εξαιρέθηκε και η περιοχή αυτή. Υπήρξαν βέβαια
και οι εθελούσιες αλλαξοπιστίες με μοναδικό
γνώμονα την απόκτηση αξιωμάτων και κέρδους.
oΟι κάτοικοι της περιοχής με την κατάκτηση των
Τούρκων έφυγαν τρομαγμένοι σε ορεινές
τοποθεσίες.
oΤα χρόνια αυτά παρατηρήθηκε και η αποδημία
χιλιάδων Ελλήνων στις έξω χώρες όπου εκεί
εκλατινίστηκαν και χάθηκαν.
33. oΤα κτήματα του κάμπου μοιράστηκαν στους
Τούρκους Μπέηδες.
oΤον 15ο αι. με διαταγή του Οθωμανού
σουλτάνου φυτεύτηκαν στην ευρύτερη περιοχή
μουριές με σκοπό την παραγωγή μεταξιού και
συστηματοποιήθηκε η καλλιέργειά του.
o Αυτή η εξέλιξη έφερε στην περιοχή, κατά τους
επόμενους δύο αιώνες, πολλούς αγροτοεργάτες
(κυρίως Βουλγάρους) προκειμένου να εργαστούν στα
τουρκικά τσιφλίκια, καθώς οι Έλληνες ήταν πλέον
λιγοστοί και απρόθυμοι να εργάζονται σ’ αυτά.
34. oΗ δράση των κλεφταρματωλών στις
βουνοπλαγιές του Πάικου και αλλού απασχόλησε
τις δυνάμεις των κατακτητών.
oΤο σουλτανικό φιρμάνι του 1699 που προστάζει
το Διοικητή της Θεσσαλονίκης να αντικαταστήσει
τους Έλληνες αρματωλούς με Τούρκους λέει πολλά
για την ελληνικότητα της περιοχής.
35. ΧΩΡΙΑ ΚΑΙ ΚΩΜΟΠΟΛΕΙΣ ΣΤΑ ΤΕΛΗ ΤΟΥ 17ΟΥ
ΑΙ.
o Η σημερινή Ξυλοκερατιά είχε 500 σπίτια που τα μισά ήταν
ελληνικά και βουλγάρικα και τα υπόλοιπα μουσουλμανικά. Η
λίμνη ήταν εκμεταλλεύσιμη και μισθώνονταν από το δημόσιο
για να βγάζουν οι κάτοικοι αλάτι από τις όχθες της, και με
αυτό εφοδίαζαν ολόκληρο τον καζά Θεσσαλονίκης.
Πληροφορούμαστε ακόμη ότι το νερό της λίμνης ήτανε πικρό
και η λίμνη ξηραινότανε εύκολα. Κοντά στη λίμνη ήταν και το
χωριό Ασίκ που κατοικούνταν από χριστιανούς και
μουσουλμάνους.
o Την ίδια εποχή το Παλαιό Γυναικόκαστρο κατοικούνταν
από Έλληνες, Βούλγαρους και Σέρβους που ασχολιόντουσαν
με το εμπόριο και τη βιοτεχνία.
o Βορειότερα η Δοϊράνη είχε δίπατα σπίτια, κήπους, αμπέλια,
λαχανόκηπους καθώς και διάφορα εκπαιδευτικά και
θρησκευτικά ιδρύματα. Οι μουσουλμάνοι ήταν λιγοστοί,
πλεονεκτούσαν οι Έλληνες και οι Βούλγαροι ενώ στη ύπαιθρο
επικρατούσαν οι Βλάχοι που ήταν ελεύθεροι και καλοί
γεωργοί.
36. o Ένα γεγονός που μας κάνει γνωστά τα πρώτα στάδια ανάπτυξης της
πόλης του Κιλκίς ( το αρχαίο Καλλικός) είναι η μεταφορά της
εμποροπανήγυρης του Γυναικόκαστρου το 1690 στο Κιλκίς. Μετά
από παράκληση όμως των κατοίκων του Γυναικόκαστρου, το 1706,
ξαναγυρίζει στην αρχική της θέση.
o Για τη δημιουργία της Αξιούπολης (Μποΐμιτσας) η παράδοση
αναφέρει ότι γύρω στα 1720 έγινε συνένωση τριών μικρών
χριστιανικών οικισμών που υπήρχαν στα γύρω υψώματα, όπου και
σήμερα ακόμη υπάρχουν ίχνη.
o Όσο για τη Γουμένισσα σαν μετόχι του Αγίου Όρους απολάμβανε με
σουλτανικό φιρμάνι διάφορα προνόμια και οι κάτοικοι της ήταν
υποχρεωμένοι να ασχολούνται με την κατεργασία μάλλινων
υφασμάτων από όπου φτιάχνονταν οι στολές του τούρκικου στρατού.
Η κύρια ενασχόληση των κατοίκων της με τη σηροτροφία και την
αμπελουργία, καθώς και η αξιόλογη παραγωγή, ποσοτική και
ποιοτική, κρασιών την κάνουν γνωστή και πέρα από τα
τουρκοκρατούμενα Βαλκάνια.
Γνώρισε έτσι μεγάλη ακμή και άνθιση ιδιαίτερα κατά τον 19ο αιώνα
ως εμπορικό, βιοτεχνικό, γεωργικό και θρησκευτικό κέντρο της
περιοχής.
37. ΠΡΟΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
o Στην περίοδο από το 1768 μέχρι το 1808
πραγματοποιήθηκαν πάρα πολλές εξεγέρσεις στο
μακεδονικό χώρο. Από τους μεγάλους επαναστάτες και
κλεφταρματολούς σπουδαίος ήταν ο συνεργάτης του
Κολοκοτρώνη, Νικοτσάρας. Σάρωσε τις κατακτητικές
δυνάμεις στην Κεντρική Μακεδονία στην προ του 1821
περίοδο και έφθασε ως ψηλά στη Γουμένισσα και τον
Αξιό καίγοντας τα τουρκικά χάνια.
o Σημαντικότατη ήταν και η προσφορά όλων των
Μακεδόνων εμπόρων που διαβιούσαν στην Ευρώπη.
Με το ενδιαφέρον τους ιδρύθηκαν στη Μακεδονία
σχολεία, βιβλιοθήκες, εκκλησίες, μορφωτικά ιδρύματα.
Με την έκδοση δε βιβλίων και εφημερίδων διαφώτιζαν
τους υπόδουλους Έλληνες αλλά συνάμα και τη διεθνή
κοινή γνώμη που η συμπαράστασή της στην κατάλληλη
στιγμή θα ήταν πολύτιμη και απαραίτητη.
38. Η ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΟΥ ΚΙΛΚΙΣ ΣΤΗΝ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
• Ο ελληνικός πληθυσμός του Κιλκίς δεν έμεινε
αμέτοχος, αλλά δραστηριοποιήθηκε και πήρε
ενεργά μέρος στον αγώνα, για τούτο
καταστράφηκαν πολλά μέρη της περιοχής του
Κιλκίς: Κιλκίς, Επτάλοφος, Πολύκαστρο, Άσπρος,
Σουλτογιανναίϊκα, Λαγκαδοχώρι, Ειδομένη.
• Δυστυχώς λίγοι αγωνιστές έφθασαν ως εμάς
ονομαστικά, όπως είναι: ο Σταματιάδης από την
Ειδομένη, στην περιοχή της Γευγελής ο
οπλαρχηγός καπετάν Θανάσης και καπετάν
Νταβέλης και στη Στρώμνιτσα οι οπλαρχηγοί
Διακόπουλος και Διαμαντής.
• Στις επόμενες δεκαετίες εξαιτίας των διωγμών ο
ελληνικός πληθυσμός της περιοχής αραίωσε.
39. • Στο μεταξύ η Τουρκία φοβούμενη μεγαλύτερη
επέκταση της ελληνικής επανάστασης ξεσήκωσε
πολλούς Τούρκους Κονιάρους και τους μετέφερε
στην κεντρική Μακεδονία. Πράγμα που όχι μόνο
διαφαίνεται από το σύνολο των αμιγών χωριών που
υπήρχαν στην περιοχή του Κιλκίς και υπερτερούσαν
των χριστιανικών, αλλά και στα χωριά δυτικά του
Αξιού : Φανό, Πλαγιά, Χαμηλό, που
σχηματίστηκαν από αμιγή μουσουλμανικό
πληθυσμό.
41. Μετά την επανάσταση του 21, στη Μακεδονία
σημειώθηκαν πολλά επαναστατικά κινήματα,
για να αποτιναχτεί ο τούρκικος ζυγός αλλά αυτά
δεν πέτυχαν το σκοπό τους, ενώ παράλληλα οι
μεγάλες δυνάμεις εκείνης της εποχής
προσπαθούσαν να εκμεταλλευτούν την κατάρρευση
της οθωμανικής αυτοκρατορίας και να διεισδύσουν
στα Βαλκάνια.
Οι Ρώσοι για να επιτύχουν την πολιτική τους,
χρησιμοποίησαν το υπόδουλο ακόμη Βουλγαρικό
έθνος, του οποίου αφύπνισαν τη συνείδηση αλλά και
το ενθάρρυναν να επεκτείνει τις βλέψεις του στη
Βαλκανική.
42. ΒΟΥΛΓΑΡΙΚΗ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ
Η Βουλγαρική προπαγάνδα βρήκε πρόσφορο
έδαφος στην περιοχή του Κιλκίς και ιδιαίτερα στην
επαρχία Αβρέτ Χισσάρ, όπου το σλαβόφωνο
στοιχείο που υπήρχε είχε ρευστή και κυμαινόμενη
εθνική συνείδηση.
Η ορθόδοξη κοινότητα του Κιλκίς διασπάστηκε και
δημιουργήθηκε (1859) βουλγαρο – ουνιτική
κοινότητα , η πρώτη σε ολόκληρη τη Μακεδονία.
Ακολούθησε εγκατάσταση καλογριών ειδικευμένων
στα ιατρικά, η δημιουργία οικοτροφείου και η
ίδρυση σχολείων που σκοπό είχαν την διάδοση της
βουλγαρικής και γαλλικής γλώσσας.
Η πρώτη αντίδραση των Ελλήνων στα βουλγαρικά
σχέδια εκδηλώθηκε το 1872, όταν ιδρύθηκε η
Βουλγαρική Εξαρχία.
43. Ο ΣΛΑΒΟΦΩΝΟΣ ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
o Στους βυζαντινούς χρόνους η εγκατάσταση σλαβικών φύλων στα
βόρεια τμήματα της Μακεδονίας προκάλεσε σχετική αλλοίωση
στον εθνολογικό χαρακτήρα ορισμένων τμημάτων.
o Η επικοινωνία των Ελλήνων με τους Σλάβους κατά τη διάρκεια
της τουρκοκρατίας διαμόρφωσε ένα γλωσσικό ιδίωμα που
παρόλο τη σλαβοφάνεια του κατά το μεγαλύτερο μέρος του
αποτελούνταν από ελληνικής προέλευσης λέξεις, όπως επίσης σε
μικρότερο ποσοστό κουτσοβλάχικες, αλβανικές, τουρκικές και
σλαβικές, και χαρακτηριστικό του ήταν η σλαβική απόχρωση .
Δεν είχε όμως καμιά σχέση ούτε με τη σερβική ούτε με τη
βουλγαρική γλώσσα.
o Η νέα αυτή γλώσσα εξαπλώθηκε σε βάρος της ελληνικής, κυρίως,
στο βορειομακεδονικό χώρο και μάλιστα με την επιδίωξη των
ιδίων των Ελλήνων, καθώς τους πρόσφερε ασφάλεια. Σε καμία
όμως περίπτωση δεν αλλοίωσε την εθνική τους συνείδηση και τη
θρησκεία τους. Παράδειγμα αποτελούν τα βλαχόφωνα χωριά
Καστανερή και Γρίβα τα οποία παλιότερα μιλούσαν βλάχικα και
μόλις στις αρχές του περασμένου αιώνα αντικατέστησαν τη
βλάχικη γλώσσα τους με το σλαβικό ιδίωμα.
44. 1840-1850
Στα 1840-50 αναφέρεται η εγκατάσταση στα Μεγάλα Λιβάδια, στο
κέντρο του λεκανοπέδιου του Πάικου και σ’ άλλα γύρω χωριά,
Βλάχων που κατάγονταν από τα βλαχόφωνα χωριά του Βοίου,
Γράμμουσας, Σαμαρίνας, Περιβολιού και Μοσχόπολης Κορυτσάς.
Κάθε τσελιγκάτο διατηρούσε και κινητό ελληνικό σχολείο γιατί
παρόλο που ήσαν βλαχόφωνοι ήταν Έλληνες στην εθνικότητα.
Οι κάτοικοι των Λιβαδιών διέφεραν από τους Μογλενίτες Βλάχους
ως προς τη διάλεκτο, τα ήθη και έθιμα, τις ασχολίες, την ενδυμασία
κ.ά.
Η ορεινή κοινότητα αναπτύχθηκε οικονομικά, κυρίως με την
κτηνοτροφία, την καλλιέργεια της πατάτας, αλλά και το εμπόριο,
ενώ οι κάτοικοί της κάποια στιγμή το 19ο αιώνα έφτασαν στους
5.000. Μάλιστα σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων εκείνη την
περίοδο πραγματοποιούνταν υπαίθριες αγορές (παζάρι) τρεις φορές
την εβδομάδα, και περιλάμβαναν όλα τα είδη ένδυσης (π.χ.
μεταξένια υφάσματα) και διατροφής.
45. Το 1878 με τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, δημιουργήθηκε η
μεγάλη Βουλγαρία σε βάρος των άλλων Βαλκανικών λαών. Οι
εξεγέρσεις των Ελλήνων όμως οδήγησαν στην κατάρρευσή της με τη
συνθήκη του Βερολίνου.
Ο Ελληνισμός αντιδρά και με ειρηνικούς τρόπους στην πολιτική
των Βουλγάρων όπως με την ίδρυση σωματείων , συλλόγων, σχολείων
και εκκλησιών τα οποία λειτουργούσαν με τις συνδρομές των
κατοίκων.
Το 1895 κάνουν την εμφάνισή τους στην περιοχή η Ρουμανική και
η Σερβική προπαγάνδα. Από τις δυο ζωηρότερη δράση ανέπτυξε η
ρουμανική στα βλαχόφωνα χωριά: Μεγάλα Λιβάδια όπου υπήρχε
ρουμανικό σχολείο, Αρχάγγελο, Σκρα, Κούπα, Λαγκαδιά.
Το 1896 οι Βούλγαροι εμφανίζονται να υπερισχύουν των Ελλήνων
στη πόλη του Κιλκίς.
Το 1898 οι Βούλγαροι νοίκιασαν τις λίμνες Αρτζάν και Αματόβου για
να τις χρησιμοποιήσουν ως κρησφύγετο και ορμητήριο.
46. ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝΑΣ
Οι Βούλγαροι στη συνέχεια πέρασαν από την
προπαγάνδα στην ένοπλη βία γιατί έβλεπαν πως με
την πρώτη δεν πετύχαιναν και πολλά πράγματα. Το
1902 στη βορειοδυτική Μακεδονία οργάνωσαν μια
ψευτοεπανάσταση η οποία απέτυχε αλλά στάθηκε
αιτία να αφυπνιστεί το επίσημο ελληνικό κράτος
και να στρέψει την προσοχή του προς τον
μακεδονικό ελληνισμό που δεινοπαθούσε.
Στην περίοδο 1903-1908 έρχονται στη Μακεδονία
κρυφά πολλά αντάρτικα σώματα με επικεφαλείς
Έλληνες αξιωματικούς . Δρουν στα βουνά, στους
κάμπους και στη λίμνη των Γιαννιτσών, το γνωστό
βάλτο, εναντίον των σωμάτων των κομιτατζήδων και
των Τούρκων. Από αυτούς γνωστοί είναι Μωραΐτης,
Εξαδάκτυλος και άλλοι πολλοί.
47.
48. Επίσης έρχονται και αρκετοί εθελοντές από την
Κρήτη και την Μάνη. Συγκροτούνται και από
ντόπιους καπετάνιους ανταρτικά σώματα και
παίρνουν μέρος στον αγώνα.
Οι συγκρούσεις ανάμεσα στις αντίπαλες ομάδες
είναι συχνές , σκοτώνονται πολλοί και μαρτυρούν
δεκάδες Έλληνες χωρικοί, ιερείς και δάσκαλοι.
Ο Παύλος Μελάς και ο Ιωάννης Πίτσουλας με
το θάνατό τους αποτέλεσαν τα δυο πρώτα σύμβολα
του Ελληνικού αγώνα για τη Μακεδονία.
50. Ακολουθεί στα 1908 το κίνημα των Νεοτούρκων που υπόσχεται
ισότητα, ελευθερία και ισονομία για όλους τους Λαούς της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Με την υπόσχεση αυτή τα αντάρτικα
σώματα παύουν τη δράση τους, παραδίνουν τα όπλα τους και
διαλύονται. Το κίνημα των Νεοτούρκων όμως εφαρμόζει αμέσως
σκληρή πολιτική εκτουρκισμού όλων των εθνοτήτων που ζούσαν στα
ευρωπαϊκά εδάφη της αυτοκρατορίας. Σχολεία κλείνουν, οι διώξεις
συνεχίζονται και η καταπίεση των χριστιανών εντείνεται. Πολλοί
κάτοικοι της Γουμένισσας και της επαρχίας της για να μη
στρατευθούν στον τουρκικό στρατό μεταναστεύουν, κυρίως στη Β.
Αμερική.
Μετά την επανάσταση των Νεοτούρκων και τη μη πραγματοποίηση
των όσων επαγγέλονταν τα χριστιανικά κράτη της Βαλκανικής,
Σερβία, Βουλγαρία, Ελλάδα και Μαυροβούνιο συνάπτουν συμμαχία
και κηρύσσουν τον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας τον Οκτώβριο του
1912.
51. Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
1912-1913
Ο πόλεμος αυτός είχε σαν αποτέλεσμα να
απελευθερωθεί η δυτικά του Αξιού περιοχή,
Γουμένισσα, Αξιούπολη, Πολύκαστρο από τους
Τούρκους και να αποκτήσει νέο κατακτητή η
πόλη του Κιλκίς και γενικά η ανατολική περιοχή,
τους Βουλγάρους.
52. Β΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
( 16 ΙΟΥΝΙΟΥ-17 ΙΟΥΛΙΟΥ 1913)
Η τριήμερη Μάχη του Κιλκίς και η θυσία
πολλών στρατιωτών και αξιωματικών καθορίζει
την τύχη της Μακεδονίας και της Δυτικής
Θράκης.
Η συνθήκη του Βουκουρεστίου που θέτει τέρμα
στο Β΄ Βαλκανικό Πόλεμο, καθορίζει τα βόρεια
σύνορά μας στα οποία δεν περιλαμβάνονται
Ελληνικότατες πόλεις, όπως το Μοναστήρι, η
Στρώμνιτσα και η Γευγελή.
Συγκινητική είναι η πράξη των Στρωμνιτσιωτών
που βάζουν φωτιά στα ίδια τους τα σπίτια, παίρνουν
ότι μπορούν, και έρχονται εδώ στο Κιλκίς που
κάπνιζε ακόμη από την αναμέτρηση του Ιουνίου.
