1. รป้องกันและกำาจัดศัตรูพช
ื
ศัตรูพืชทำาความเสียหายแก่ผลิตผล
ทางการเกษตรได้มาก ถ้ารูจักป้องกันศัตรู
้
พืชที่ถูกวิธี จะทำาให้พืชทีปลูกเจริญเติบโต
่
ให้ผลผลิตสูง
ตรูพืชคืออะไร
ศัตรูพืชหมายถึง สิ่งที่
คอยทำาลายพืช ทำาให้พืช
มีความผิดปกติจาก
ธรรมชาติ ส่งผลทำาให้พืช

2. ประเภทของศัตรูพืช
1 วัชพืช
2 แมลงศัตรู
พืช
3 โรคพืช
4 สัตว์ ศัตรูพืช

3. วัชพืชคืออะไร
คือพืชที่ให้โทษแก่พืชที่เราปลูกไว้
หรือพืชทีขึ้นในที่ไม่ต้องการให้ขน คอยแย่ง
่ ึ้
ปัจจัยในการเจริญเติบโตของพืชที่ปลูกไว้
ลักษณะของวัชพืช
1. แพร่พันธุ์ได้ง่ายและรวดเร็ว
2. ทนทานต่อสิงแวดล้อม
่
3. เจริญเติบโตง่าย ขยายพันธุ์ได้เร็ว

4. วัชพืช มีกประเภท
ี่
1.ถ้าแบ่งตามอายุม2 พวกคือ
ี
1.1 วัชพืชปีเดียว ได้แก่ หญ้าตีนกา
1.2 วัชพืชข้ามปี ได้แก่ หญ้าแห้วหมู
หญ้าตีนกา;หญ้าปากคอก

5. หญ้าแห้วหมู หญ้าชันอากาศ

6. แบ่งตามลักษณะทีอยู่ มี 2พวก
่
1 วัชพืชบก ได้แก่ หญ้าปากควาย
ผักโขมหนาม
2 วัชพืชนำ้า ได้แก่ ผักตบชวา แห้วทรง
กระเทียม
ผักโขมหนาม แห้วทรงกระเทียม

7. ผักตบชวา
สันตะวาใบ
พาย

8. แมลงศัตรูพืช คือ
อะไร
สัตว์ไม่มี
กระดูกสันหลังลำา
ตัวเป็นปล้อง
แบ่งเป็นสามส่วน
คือ หัว อก และ
ท้อง มีขาหกขา

9. ลำาตัว
หัว
ท้อง

10. วงจรชีวิต
ของแมลง
แบบสีขั้น
่

11. ตัวเต็มวัย
วงจรชีวิต
ของแมลง ไข่
แบบสามขั้น
ตัวอ่อน

13. แมลงศัตรูพืช
เราแบ่ี่ชนิด
มีก งตาม
ลักษณะการทำาลายพืช
เป็น 2 ชนิดคือ
1. ประเภทปากกัด

14. ลงพวกปากกัดมีอะไรบ
1.พวกกัดกินใบและ
ลำาต้น
ได้แก่ พวก
หนอนกระทู้

15. หนอนกระทู้ หนอนผีเสื้อ
ตั๊กแตนปาทังก้า

16. ตั๊กแตนคอนดราคริส ตั๊กแตนผี
การอพยพของ
ตักแตนเนืองจาก
๊ ่
การเผาถาง
วัชพืชแหล่ง
อาศัยในช่วงฤดู
แล้ง

17. 2. พวกกัดกินราก
ได้แก่หนอนกินรากสตรอเบอรี่
3. พวกเจาะกินลำาต้น
ได้แก่หนอนเจาะลำาต้น
ข้าวโพด หนอนกอข้าว และ
พวกด้วงต่างๆ

18. พวกหนอนกอ
ห
หนอนกอข้าว
น
หนอนเจาะลำาต้น อ
น

19. พวกด้วงปีก
แข็ง
ด้วงหนวด
ยาว
ลักษณะของ
ต้นพืชทีถูก
่
ด้วงหนวด
ด้วงกว่าง ยาวเจาะ

20. 4 . พวกกิ น ผล
ได้แก่ ด้วงงวง ผีเสื้อ
มวนหวาน แมลงวันผล
ไม้ ผีเสื้อมวนหวาน
รอยเจาะของผีเสือ
้ หนอนผีเสือมวน
้

21. แมลง

22. พวกปากเจาะดู ด
มีปากแหลมคม ใช้เจาะดูดนำ้าเลี้ยง
จากพืชทำาให้พืชแคระแกร็น ได้แก่
พวกมวน
เพลี้ยต่างๆ และมวนต่างๆ
มวนลำาไย มวนนัก มวน

23. พวกเพลี้ย
เพลี้ยไฟ
(Trips) เพลี้ยอ่อน
อาการใบ เพลี้ยจั๊กจั่น
เพลี้ย

24. สั ต ว์ ศ ั ต รู พ ื ช คื อ
อะไร
สัตว์ที่ชอบทำาลายพืช และผลผลิต
ของพืชให้เสียหาย ใช้ประโยชน์ไม่
ได้ เช่น หนู ปูนา หอยทาก เป็นต้น
หนูนา ปูนา หอยทาก

25. หอยเชอรี่ หอย
โข่งอเมริกาใต้ หรือ

26. โรคพืชคือ
อะไร
คืออาการที่พืชแสดงอาการผิดปกติไป
จากเดิม มีผลทำาให้เกิดการสูญเสียในแง่
การเจริญเติบโต และผลผลิตลดลง ไม่วาจะ ่
ในระยะสันหรือยาวก็ตาม ก็ถือว่าพืชเป็น
้
โรคพืชเกิดจากสาเหตุ
โรคทั้งสิน
้
ใด
โรคพืชเกิดจากสาเหตุหลักๆ 2
สาเหตุคือ จากเชือโรค และทีไม่ใช่เชือ
้ ่ ้

27. 1. โรคพื ช ที ่ เ กิ ด จากสิ ่ ง ที ่ ไ ม่ ม ี
ชี ว ิ ต มี อ ะไรบ้ า ง
1. ปุ๋ย พืชที่ขาดธาตุอาหาร หรือได้รบ
ั
ธาตุดิน ที่มีสภาพความเป็นกรด เป็นด่าง
2. อาหารมากเกินไป
มากเกินไป สภาพความเป็นกรดด่างของ
โดยปกติ
ดิน มิใช่ตัวควบคุมการเจริญเติบโตของพืช
โดยตรง แต่มีผลทางอ้อมต่อพืชในการนำา
ธาตุอาหารในดินมาใช้

28. โรคที ่ เ กิ ด จากสิ ่ ง ที ่ ม ี ช ี ว ิ ต มี อ ะไร
บ้ า ง
1. เชื ้ อ
รา
เป็นเชือที่พบว่าทำาให้
้
เกิดโรคแก่พืชมากทีสุด ่
และทำาให้เกิดอาการ
ประเภทต่างๆ บนพืชมาก
ที่สดด้วย เช่น ใบเป็น
ุ
แผลจุด ใบไหม้ ใบติด ใบ
เหี่ยว รากเน่า โคนเน่า โรคจุดสนิม เกิด

29. โรคใบไหม้ (Leaf โรคโคนเน่า
blight)
แอนแทรคโนส ใบจุด (Leaf

30. 2. บั ค เตรี
( B a c te ria )
จัดเป็นสัตว์เซลล์เดียวที่มีขนาด
เล็กมากมีรปร่างแตกต่างกันแล้วแต่ชนิด
ู
คือ รูปกลม (spherical or coccus) รูป
แท่ง (rod shape or bacillus) และรูป
เกลียว (spiral or apirillum) บัคเตรีมีทง
ั้
ประโยชน์และโทษ พวกที่เป็นสาเหตุของ
โรคพืชจะมีรูปร่าดจากแบคทีเรียมีหลาย
โรคพืชทีเกิ งเป็นแท่ง (rod shape)
่
โรค เช่น โรคแคงเกอร์
(Canker) โรครากเน่า (Root rot)

31. อาการ
ของต้นพืช
เป็นโรค
รากเน่า
เป็นอาการ
เหี่ยวของแตง โรคราก
โรคเน่า

32. 1. ไวรั ส ( virus )
เป็นสิงมีชีวตที่มีขนาดเล็กที่สด ไม่
่ ิ ุ
สามารถมองเห็นได้ด้วยกล้องจุลทรรศน์
ธรรมดา (light microscope) ต้องใช้
กล้องจุลทรรศน์อิเล็กตรอน (electron
microscope)
มีคุณสมบัติทำาให้พืชแสดงอาการ
ผิดปกติหรือเกิดโรคกับพืชได้ อาการ
ส่วนใหญ่ทเกิดขึ้นได้แก่ ใบเปลี่ยนสี
ี่

33. โรคใบด่าง
เรียวเล็ก
โรคใบหงิกเหลือง โรคใบหงิกข้าว

34. 4. ไมโคพลาสมา (Mycoplasma)
เชื้อนีทำาให้เกิดโรคกับพืช โดย
้
อาศัยอยู่ในท่อนำ้า ท่อ
อาหารของพืช เชื้อมีขนาดเล็กกว่าบัคเตรี
แต่ใหญ่กว่าไวรัส มีการแพร่ระบาดโดยมี
แมลงบางชนิดเป็นพาหะ เช่น เพลี้ยจักจั่น
เพลี้ยอ่อน และถ่ายทอดโรคโดยการ
ติดตา การทาบกิ่ง
ลักษณะอาการส่วนใหญ่ได้แก่สวน ่
ของพืชที่มีสเขียวเปลี่ยนเป็นสีเหลือง
ี

35. โรคพุ่มไม้กวาด
โรคใบ Green

36. 5. ไส้เดือนฝอย (Nematode)
ไส้เดือนฝอย คือ
อะไร
เป็นสัตว์ไม่มีกระดูกสันหลัง ลำาตัวไม่
แบ่งเป็นปล้องมีเพศแยกจากกันซึ่งเป็น
ลักษณะต่างจากไส้เดือนธรรมดา
ไส้เดือนฝอยมักเข้าทำาลายรากพืช
ทำาให้เกิดอาการรากปม รากเป็นแผล
บางชนิดทำาลายดอก เมล็ด ลำาต้น
และหน่อ

37. วางไข
Nematod อาศัยในรากพืช
e
อาการรากปม
โรคราก

39. การป้องกันศัตรูพืชควรยึดหลักดังนี้
1.ก่อนปลูกพืชควรเลือกพืชพันธุ์ดี มีความ
ต้านทานต่อโรคแมลง
• เลือกพื้นที่ให้เหมาะสม
• ขณะเตรียมดินควรทำาลายศัตรูพืช ให้หมด
ก่อน
• เลือกระยะเวลาปลูกพืชให้เหมาะสมกับพืช
แต่ละชนิด

41. 1. กำาจัดด้วยวิธกล
ี
หมายถึงการกำาจัดด้วยวิธีง่ายๆ เช่น
การใช้มือเก็บไข่หนอน การใช้ไฟล่อมา
ทำาการกำาจัดโดยใช้สารเคมีน
2. ลาย การใช้กบดักเป็นต้
ั
เป็นวิธีการใช้สาร
เคมีฆ่าศัตรูพืชที่ได้ผล
รวดเร็ว และรุนแรง แต่
มีอันตรายต่อผูใช้ ผู้
้

42. 3. การใช้สมุนไพร
เป็นวิธีการกำาจัดศัตรูพืชที่ไม่เป็น
อันตรายต่อผูใช้ ผูบริโภคและไม่ทำาลายสิง
้ ้ ่
แวดล้พืชสมุนไพรที่ส่งเสริมให้ใช้ได้แก่
อม
สะเดา ยาฉุน โล่ติ๊น ตะไคร้หอม
สาบเสือ เป็นต้น

43. 4. การกำาจัดโดยวิธีชีวภาพ

44. การควบคุมแมลงศัตรูพืชโดยชีววิธีเป็น
กรรมวิธีที่นำาสิงทีมีอยู่ในธรรมชาติมาใช้ให้
่ ่
เกิดประโยชน์ โดยนำาเอาแมลงและสัตว์อื่น
ๆ ที่มีอยู่แล้วในธรรมชาติมาช่วยกำาจัด
แมลงศัตรูพืช ซึงเป็นการลดการใช้ยาฆ่า
่
แมลงทำาให้ผลเสียที่จะเกิดขึนอันเนืองมา
้ ่
จากการใช้ยาฆ่าศัตรูพืชโดยชีวถธีเป็นการ
การควบคุม แมลงอย่างไม่ วิ ูกต้องลด
น้อประโยชน์ของศัตรูธรรมชาติทสำาคัญ ใน
ใช้ ยลง ี่
การที่จะรักษาระดับความหนาแน่นของ
ประชากรของแมลงศัตรูพืชชนิดใดชนิด
หนึ่งให้อยูตำ่ากว่าระดับที่จะทำาให้เกิดความ
่

45. ศัตรูธรรมชาติคออะไร
ื
หมายถึง สิงที่มีอยู่ในธรรมชาติและเป็น
่
ศัตรูของแมลงศัตรูพืช ซึงสามารถแบ่งออก
่
เป็น 3 พวกใหญ่ ๆ คือตัวเบียน (parasites)
ตัวหำ้า (predators) และเชือโรค
้
(pathogens) ซึ่งในกลุ่มของตัวเบียนและ
ตัวหำ้านั้นมีทงที่เป็นแมลงและไม่ใช่แมลง
ั้
แต่แมลงเป็นศัตรูธรรมชาติทสามารถนำา
ี่
มาพัฒนาเพื่อใช้ในการควบคุมแมลงศัตรูพืช

46. ตัวหำ้า คือ อะไร
ตัวหำ้า คือ สัตว์ชนิดใดชนิดหนึ่งที่
กินสัตว์อื่นหรือเหยื่อที่มีขนาดเล็กกว่า
และอ่อนแอกว่าเป็นอาหาร
ตัวหำ้าจะกินเหยื่อได้หลายชนิด และ
สามารถกินทุกระยะการเจริญเติบโตของ
เหยือ คือ ไข่ ตัวอ่อนหรือตัวหนอน
่
ดักแด้ และตัวเต็มวัย
แมลงวันหัวบุบ
มดแดง แมงมุม จับตั๊กแตน

47. มวน ด้วงเต่าเป็นตัวหำ้ากินเพลี้ย
เพชฌฆา อ่อน เป็นอาหาร
ต
มวนเพชฌฆาต ตั๊กแตนตำาข้าว

48. แมลงเบียนคืออะไร
แมลงเบียน (parasite) หมายถึง
แมลงที่เบียดเบียนเหยื่อ (host) หรือ
เกาะกินอยูกับเหยือ จนกระทั่งเหยือตาย
่ ่ ่
และการเป็นตัวเบียนนั้นจะเป็นเฉพาะใน
ช่วงทีเป็นตัวอ่อนเท่านั้น เมื่อเป็นตัวเต็ม
่
วัยจะหากินอิสระ และ มีลักษณะการ
1. อาศัยกินอยู่ตัวเหยือภายนอก
่
ทำาลายเหยื่อหลายลักษณะคือ
หรือภายใน และอาศัย
กินอยูในลักษณะนีเป็นเวลานานตลอด
่ ้
วงจรชีวิต หรืออย่างน้อยก็ระยะหนึ่งของ

49. 2. ตัวเบียนมีขนาด
เล็กกว่าเหยือมาก
่
ส่วนใหญ่เหยือหนึ่ง
่
ตัวจะมีตัวเบียน
อาศัยอยู่จำานวนมาก ตัวเต็มวัยและดักแด้
3. ตัวเบียนจะค่อย
มาก แตนเบียน
ๆ ดูดกินอาหารจาก
บนตัวหนอนผีเสือ ้
เหยืออย่างช้า ๆ
่
และทำาให้เหยือตาย่
เมื่อตัวเบียนเจริญ แตนเบียนกำาลัง
เติบโตเต็มที่แล้ว วางไข่ลงในไข่