T. Наран, Mонгол нүүрс ассоциацийн гүйцэтгэх захирал

1. МОНГОЛЫН УУЛ УУРХАЙН САЛБАРЫН
ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАР:
БОДИТ БАЙДАЛ, БОЛОМЖ, ШААРДЛАГА
Монгол Нүүрс ассоциацийн
Гүйцэтгэх Захирал Т.Наран
Discover Mongolia 2013
05-06 September
Энэхүү илтгэлийг бэлтгэхдээ “Монгол улсын өрсөлдөх чадварын тайлан 2012” дахь
нэр томьёо, тодорхойлолт, тоо баримт, дүгнэлтүүдээс өргөн ашигласан болно.

2. I. ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН
ЙТУХАЙ
ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ
2

3. УЛС ОРНЫ ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАР ГЭЖ ЮУ ВЭ?Д Д
Өөрийн боломж, нөөц, онцлог, давуу тал, чадавхиа бүхэлд нь удирдаж,
эдийн засгаа хүчирхэгжүүлэх замаар нийт ард иргэдийхээ амьдралын
хангалуун байдлыг нэмэгдүүлэх чадвар юм.
Улс орны
Салбарын
Улс орны
Хувь хүмүүсийн
Аж ахуйн нэгжүүдийн
3

4. УЛС ОРНЫ ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫНД Д
ЗОРИЛТУУД
Өрсөлдөх чадварыг бий болгох нь өөрөө зорилт
биш, харин доорх зорилтуудад хүрэх эдийн
засгийн арга хэрэгсэл юм.
Ард иргэдийнрд р д
сайн сайхан амьдрал
Нийгмийн хөгжил цэцэглэлт
Аж ахуйн нэгжүүдийн өндөр үр ашиг
Нийт эдийн засгийн хүчирхэгжилт
4

5. ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН “ДӨРВӨЛ”
Дараах 4 хүчин зүйлийг шинжилж дэлхийн улс орнуудын
өрсөлдөх чадварын орчныг тодорхойлдог байна.
5
Монгол улсын өрсөлдөх чадварын тайлан 2012

6. II. МОНГОЛЫН ӨРСӨЛДӨХ
ЧАДВАРЫН ӨНӨӨГИЙНЧАДВАРЫН ӨНӨӨГИЙН
БАЙДАЛД
6

7. Өðñºëäºõ ÷àäâàðûí åðºíõèé îíîî ìààíü
2010 îíä 24 áàéñàí áîë 2011 îíä 28 áîëæ
ºññºí áàéíà. Ãýâ÷ 2010 îíä Ìîíãîëûí àðää ðä
æàãñàæ áàéñàí Óêðàèí óëñ îíîîãîî 24-ººñ
33 õ¿ðòýë îãöîì ºñãºñíººñ ýðýìáýëýëèéí
õóâüä áèä íýã áàéðààð óõàð÷, õàðüöóóëæõóâüä áèä íýã áàéðààð óõàð÷, õàðüöóóëæ
áóé 15 îðîí äóíäàà ñ¿¿ë ìóøãèâ.
ÝÇÁª×ÑÒ-èéí Åðºíõèé
çàõèðàë ×Îòãî÷óëóóçàõèðàë ×.Îòãî÷óëóó
/Монгол улсын ӨЧТ 2011/
Монгол улсын өрсөлдөх чадварын оноо Монгол улсын өрсөлдөх чадварын оноо
нэмэгдэж байгаа ч эрэмбийн хувьд
урагшилж чадсангүй. Үүний цаад
шалтгааныг ойлгохын тулд өрсөлдөх
чадварын 4 гол хүчин зүйлийг
нарийвчилж судлах шаардлагатай.
ЭЗБӨЧСТ‐ийн УЗ‐ийн ТэргүүнЭЗБӨЧСТ ийн УЗ ийн Тэргүүн
П.Цагаан
/Монгол улсын ӨЧТ 2012/
7

8. Монголын нүүрсний экспортын байдал/сая тонн/
2010 2011 2012
2.8
2 6
2.9
1.8
1 7
1.9
2.0
1.7 1 7
2.3
2.1
1.9
2.6
1 7
1.9 1.9
1.1
1.2
1.3
1.6
1.6
1.3
1.7
1.6
1.7
1.4
1.7 1.7
1.0
1.7
0.9
0.7
0.4
0.7 0.70.7
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec
8
Jan Feb Mar Apr May Jun Jul Aug Sep Oct Nov Dec

9. 2010 2011 2012
2013 оны эхний хагас
Хятадын коксжих нүүрсний импортын хэмжээ, экспортлогч улсуудаар
AUS
37%
OTH
31%
AUS
23%
OTH
32%
AUS
26%
OTH
38% AUS
38%
OTH
45%
MGL
32%
MGL
45%
MGL
36% MGL
17%
2009 2010 2011 2012 H1 2013 H2 2012
Жилийн
өөрчлөлт %
Австрали 22.72 17.38 10.32 13.95 13.29 6.67 99%
Монгол 3.98 15.05 20.04 19.06 5.97 9.29 -36%
Канад 3.26 3.50 3.22 7.25 5.66 3.53 60%
Орос 1.91 4.56 3.69 4.80 4.29 2.50 72%р
Индонез 1.81 2.82 2.52 2.91 1.88 2.10 -11%
АНУ 0.51 3.01 4.33 4.48 3.56 2.97 20%
Бусад 0 29 0 94 0 53 1 16 0 68 0 64 6%
9
Эх сурвалж: China Coal Resource
Бусад 0.29 0.94 0.53 1.16 0.68 0.64 6%
Нийт 34.5 47.3 44.7 53.6 35.3 27.7 28%

10. Хятадын коксжих нүүрсний импортын дундаж үнэ, улсуудаар
(ам. доллар)
Сар Мон. Авст. Кан. ОХУ Индонез АНУ
Далайгаар орж
ирдэг нүүрсний
үнийн өөрчлөлт
%
Монголын
нүүрсний
үнийн
өөрчлөлт %
1 83 218 227 189 204 186 8% 12%
2 91 223 213 184 216 218 17% 33%
3 83 199 211 175 177 155 ‐8% 22%
4 90 204 197 180 170 135 ‐14% 30%
2012
4 90 204 197 180 170 135 ‐14% 30%
5 91 194 195 179 199 161 ‐19% 24%
6 93 201 198 169 187 172 ‐13% 36%
7 86 205 193 172 171 200 ‐3% 19%
8 71 160 184 161 146 148 ‐26% ‐11%
9 73 159 179 150 193 173 ‐21% ‐21%
10 81 149 153 137 140 183 ‐23% ‐1%
11 77 152 153 128 119 134 ‐36% ‐11%
12 71 149 149 135 120 137 ‐33% ‐22%
1 82 148 153 133 128 131 32% 1%
2013
1 82 148 153 133 128 131 ‐32% ‐1%
2 96 157 156 138 123 155 ‐31% 5%
3 79 172 161 135 144 159 ‐16% ‐5%
4 78 167 165 141 153 150 ‐12% ‐13%
5 75 149 157 133 148 159 ‐20% ‐18%
10
5 75 149 157 133 148 159 20% 18%
6 80 146 138 134 149 157 ‐22% ‐14%
Эх сурвалж: China Coal Resource

11. Хятадын үндсэн зах зээл хүртэлх тээврийн
зардал, коксжих нүүрсний өнөөгийн үнэ
$135 $135
80%
100%$150
$81
60%
60%
80%
$100
$81
40%
$24
18% 20%
$50
0%$0
Күинслэндийн боомтоос - Таншань Таван Толгой - Таншань
11
Тээврийн зардал
Таншань үнэ
Борлуулалтын үнэд эзлэх хувь

12. ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ҮНЭ БҮРДЭЛТ
ТАВАН
ТОЛГОЙ
ЦАГААН
ХАД
ГАНЦМОД
БУГАТ
ХОТ
237 км 27 км
340 км
Таван толгойн
аман дээрх үнэ
Гаалийн хяналтат
талбай дахь үнэ
Ганцмод боомт
дээрх үнэ
Бугат хот
дахь үнэаман дээрх үнэ
(USD/tn)
46.9
талбай дахь үнэ
(USD/tn)
67.7
дээрх үнэ
(USD/tn)
79.4
дахь үнэ
(USD/tn)
100.4
Зардал USD/tn Зардал USD/tn Зардал USD/tn
Ачиж буулгах зардал 1.0
Тээврийн зардал 18.0
Нүүрсний замын
төлбөр
1.5
Ачиж буулгах зардал 2.0
Тээврийн зардал 7.0
Тээврийн хорогдол 0.2
Импортын
татвар, хураамж
0.9
Ачиж буулгах зардал 0.7
Тээврийн зардал 16.4
Тээврийн хорогдол 0.3
Нийт 20.8
Гаалийн хураамж 2.5
Нийт 11.7
Агуулахын зардал 2.9
Нийт 21.0
Бугат хот дахь баяжуулсан JM нүүрсний үнэ (НӨТ орсон) 172.8 USD/tn
Бугат хот дахь баяжуулсан JM нүүрсний үнэ (НӨТ хассан) 143.4 USD/tn
Баяжуулах зардал (гарц 70%) 43 0 USD/tnБаяжуулах зардал (гарц 70%) 43.0 USD/tn
Бугат хот дахь түүхий JM нүүрсний үнэ (НӨТ хассан) 100.4 USD/tn

13. МОНГОЛЫН ГААЛИЙН ХЯНАЛТЫН АГУУЛАХААС БНХАУ‐ЫН ДАЛАЙН БООМТ
ХҮРТЭЛ НҮҮРС ТЭЭВЭРЛЭЛТИЙН ЗАРДАЛХҮРТЭЛ НҮҮРС ТЭЭВЭРЛЭЛТИЙН ЗАРДАЛ
13

14. МОНГОЛЫН НҮҮРСНИЙ САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ
ЧАДВАРТ СААД БОЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД - 1ЧАДВАРТ СААД БОЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД - 1
1 Салбарын ӨЧ ыг сайжруулах талаар дээрээс доош хүртэл1. Салбарын ӨЧ-ыг сайжруулах талаар дээрээс доош хүртэл
нэгдсэн ойлголтгүй, нэгдсэн бодлого зорилтгүй, нэгдсэн хөтөлбөр
төлөвлөгөөгүй: Ерөнхийлөгч, УИХ, Засгийн газар, салбарын
яамд аж ахуйн нэгжүүдяамд, аж ахуйн нэгжүүд...
2. Тээвэрлэлтийн зардал маш өндөр, хорогдол их. Автомашинаар
тээвэрлэж, олон дахин ачиж буулгадаг.р , уу
3. Нүүрсийг угааж баяжуулан чанарыг сайжруулах ажиллагаа
хийгддэггүй. Шалтгаан: Төр засгаас бодитой дэмжлэг
үзүүлдэггүй, зардал өндөр, үлдэгдэл нүүрсний дотоод хэрэглээ
байхгүй ба экспорт алдагдалтай.
14

15. МОНГОЛЫН НҮҮРСНИЙ САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРТ
СААД БОЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД - 2
4 Засгийн газар зах зээлийн бус аргаар үнэ зохиодог Үүнд:4. Засгийн газар зах зээлийн бус аргаар үнэ зохиодог. Үүнд:
а. Эрчим хүчний нүүрсний үнийг хэт хямд буюу бодит өртгөөс
доогуур тогтоож цахилгаан, дулааны станцуудад нийлүүлдэг.доогуур тогтоож цахилгаан, дулааны станцуудад нийлүүлдэг.
/Нийлүүлэгч компаниуд дампуурч буй/
б. Экспортын нүүрсний үнийг борлуулалтын бодит үнэ бус
БНХАУ-ын зах зээл дэх үнэтэй жишиж хэт өндөр тогтоож
АМНАТ-ыг хураадаг. /Компаниуд хуульд зааснаас өндөр татвар
төлдөг/
5. Төвийн болон орон нутгийн төрийн байгууллагууд олон
төрлийн татвар хураамж авдаг. Жишээ нь, гаалийн
бүрдүүлэлтийн хураамж нь татвар хэлбэртэй болсон
15
бүрдүүлэлтийн хураамж нь татвар хэлбэртэй болсон.

16. Засгийн газраас:
• 2011 онд жишиг үнийг 26% хүртэл өндөр тогтоогдож байсан.2011 онд жишиг үнийг 26% хүртэл өндөр тогтоогдож байсан.
• 2012 оны 8 дугаар сарыг хүртэл Засгийн газар жишиг үнийг дунджаар 38%-иар өндөр
тогтоож ирсэн.

17. • 2011 оны байдлаар боловсруулаагүй 1 тонн нүүрсэнд дунджаар
1247 төгрөг илүү төлсөн.
• 2012 оны эхний улиралд боловсруулаагүй 1 тонн нүүрсэнд
17
2012 оны эхний улиралд боловсруулаагүй 1 тонн нүүрсэнд
дунджаар 3635 төгрөг илүү төлсөн.

18. Экспортын боловсруулсан нүүрсний жишиг үнэ 2012 оны 7 дугаар сараас
бусад бүх үеүүдэд 3%‐иас 22% хүртэл өндрөөр тогтоогдож ирсэн
18
у д ү ү үүд д 3 үр др р д р
байна.

19. • Түүхэндээ 2011 оны байдлаар коксжих нүүрсэнд тонн тутамд дундажаар 2045 төг
илүү төлсөн бөгөөд нийт 3.1 тэрбум төгрөг илүү төлсөн байна.
19
• 2012 оны 1-8 дугаар сарын байдлаар коксжих нүүрсэнд тонн тутам дунджаар 1830
төг илүү төлж байгаа бөгөөд нийт 2.7 тэрбум төгрөг илүү төлсөн байна.

20. МОНГОЛЫН УУЛ УУРХАЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ
ЧАДВАРТ СААД БОЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД 1ЧАДВАРТ СААД БОЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД - 1
I. Хууль эрх зүй, засаглалын хүрээнд:
1. Төрийн бодлого тодорхой бус, урт хугацааны бодлогын баримт бичиггүй.
2. Хууль эрх зүйн орчин тогтворгүй, аж ахуйн нэгжүүдэд бэрхшээл, дарамт
/С
уу р ү , үр
учруулсан хууль журам олон гарсан. /Сүүлийн 20 жилд АМТ хууль 3 удаа
бүхлээр өөрчлөгдөж, 4 дэх бүтэн өөрчлөлт хийнэ гэж хүлээлт үүсгээд 2
жил өнгөрч байна. “Гэнэтийн ашгийн буюу 68%-ийн”, “Урт нэртэй”,
“Стратегийн салбарт гадаадын хөр. оруулалтыг зохицуулах тухай”,Стратегийн салбарт гадаадын хөр. оруулалтыг зохицуулах тухай ,
“Хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олгох, хөдөлгөөнд оруулахыг хориглосон”
шийдвэр/
3. Татварын тогтолцоо оновчтой бус, тодорхой бус, байнга өөрчлөгддөг.
4 У й б й4. Уул уурхайн компаниудыг бусад аж ахуйн нэгжүүдээс ялгаварлан үзэх
явдал түгээмэл болсон /эрчим хүчний үнэ тарифыг 30%, ус ашигласны
төлбөрийг 30 дахин нэмсэн г.м /
20

21. МОНГОЛЫН УУЛ УУРХАЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ
ЧАДВАРТ СААД БОЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД - 2Д Д Д
II. Нийгэм, улс төрийн хүрээнд:
1. Хууль тогтоогчид, шийдвэр гаргагчид, олон нийтийн түвшинд уул
уурхайн талаар ойлголт, мэдлэг, үнэн зөв мэдээлэл дутуу дулимаг.
2 Ресурс национализм буюу баялгийн салбар дахь үндсэрхэг үзэл2. Ресурс национализм буюу баялгийн салбар дахь үндсэрхэг үзэл
хэрээс хэтэрсэн. Энэ нь улс төрчдийн популизм, иргэдийн зүгээс аж
ахуйн нэгжүүдэд зохион байгуулалттайгаар хуулиас гадуур дарамт
үзүүлэх байдлаар түгээмэл илэрдэг. Шалтгаан: ажилгүйдэл,
ядуурал, мэдлэг боловсрол муу, бодит мэдээллийн орон зайг
суртал нэвтрүүлэг эзэлсэн.
/Венесуэл, Орос, Монгол, Казахстан.../
3. Дэлхий нийтийн бизнесийн орчинтой харилцах, түүнд зохицох
чадвар муу. Шалтгаан: Зах зээлийн харилцаа төлөвшөөгүй,
байнгын судалгаагүй, төр засаг, мэргэжлийн байгууллагууд, аж
й д й й д й
21
ахуйн нэгжүүдийн үйл ажиллагаа уялдаагүй

22. МОНГОЛЫН УУЛ УУРХАЙН САЛБАРЫН ӨРСӨЛДӨХ
ЧАДВАРТ СААД БОЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД 3
III Дэд бүтцийн салбарт:
ЧАДВАРТ СААД БОЛЖ БУЙ ХҮЧИН ЗҮЙЛҮҮД - 3
III. Дэд бүтцийн салбарт:
1. Хатуу дэд бүтцийн хөгжил сул: Уул уурхайн
зориулалттай төмөр зам авто зам эрчим хүч усзориулалттай төмөр зам, авто зам, эрчим хүч, ус
хангамжийн системгүй.
2 Зөөлөн дэд бүтэц муу:2. Зөөлөн дэд бүтэц муу:
- Уул уурхайн үйлдвэрлэлийг дэмжих эдийн засаг
санхүүгийн хөшүүрэг, урамшуулал байхгүй.
- Уул уурхайн сайн боловсрол мэдлэг олгох тогтолцооу уур р д ц
байхгүй.
- Уул уурхайн салбар ын хүний нөөцийн хэмжээ ба
чадавхи хангалтгүй.
22

23. III НҮҮРСНИЙ САЛБАРЫНIII. НҮҮРСНИЙ САЛБАРЫН
ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫГ
ДЭЭШЛҮҮЛЭХ БОЛОМЖ,
ШААРДЛАГАШААРДЛАГА
23

24. ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН СТРАТЕГИ
ӨЧС – Аль салбарт харьцангуй давуу тал бий болгохоо
тодорхойлсон стратегийн сонголт. Тухайн салбарт:
• Бид одоо юу хийж чадах вэ?у
• Цаашид юу хийх ёстой вэ?
ӨЧС –г тодорхойлохын тулд өөрийн нөөц, боломжийг тооцох.
Нөөц, боломжуудыг бий болгодог заяагдмал болон үүсмэл
хүчин зүйлс:
• Газар зүйн байршил
• Хүн амын тоо
• Байгалийн баялгийн нөөц
• Санхүүгийн чадавхи
Технологи• Технологи
• Боловсрол
• Дэд бүтэц
24

25. МОНГОЛ УЛСЫН ӨРСӨЛДӨХ ЧАДВАРЫН СТРАТЕГИД Д
Сонголт хийх боломжтой салбарууд:
Хөдөө аж ахуй, Аялал жуулчлал, Уул уурхайХөдөө аж ахуй, Аялал жуулчлал, Уул уурхай
Уул уурхайг тэргүүн ээлжинд сонгох боломж, ашиглаж болох давуу
талууд:
• Эрдэс баялгийн арвин нөөц/Жишээ нь, нүүрс: 160 трбм
тн орчим таамаг, 20 трбм тн орчим батлагдсан нөөц/.
б б• Эрдэс баялгийн бүтээгдэхүүний чанар сайн.
• Уул уурхайн бүтээгдэхүүний дэлхийн хамгийн том зах
зээлтэй хил залгаазээлтэй хил залгаа.
• Бүх салбарууд дотроос дотоод, гадаадын хөрөнгө
оруулалт хамгийн их хийгдсэн ба цаашид хөрөнгө
25
оруулалт хамгийн их хийгдсэн ба цаашид хөрөнгө
оруулалт ихээр татах боломжтой.

26. МОНГОЛ УЛС НҮҮРСНИЙ САЛБАРЫНХАА ӨРСӨЛДӨХ
ЧАДВАРЫГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХ ШААРДЛАГА
• БНХАУ-д байгаль экологийн асуудал хурцаар тавигдаж ,
й й б й й й
ЧАДВАРЫГ ДЭЭШЛҮҮЛЭХ ШААРДЛАГА
аж үйлдвэржилтийн хурд саарч буй тул түүхий эдийн эрэлт
нэмэгдэхгүй байна.
• БНХАУ-д эдийн засгийн либералчлал тасралтгүй
явагдаж төрийн зүгээс тавьдаг хориг саад багасажявагдаж, төрийн зүгээс тавьдаг хориг саад багасаж,
нүүрсний компаниудын дотоод зах зээл дэх өрсөлдөөн
хүчтэй болж буй.
• БНХАУ-ын зах зээлд нүүрс нийлүүлэгчдийн тоо өсөжБНХАУ ын зах зээлд нүүрс нийлүүлэгчдийн тоо өсөж,
уламжлалт орнуудын нийлүүлэлтийн хэмжээ нэмэгдэж,
өрсөлдөөн хүчтэй болж байна.
• Дэлхийн олон улс оронд нүүрсний хэрэглээнээс нөөц ньД у р үүр р
түрүүлэн өсөж буй тул эрэлт буурч, үнэ унаж байна.
• Хямд үнийн өрсөлдөөн хүчтэй байгаа учир улс орон бүр
экспортын нүүрснийхээ зардлыг бууруулахад онцгой
26
анхаарч байна.

27. ДОВТЛОХ УУ УРИХ УУ ХОСЛУУЛАХ УУ?ДОВТЛОХ УУ, УРИХ УУ, ХОСЛУУЛАХ УУ?
Монгол улс дэлхийн нийтийн бизнесийн орчинтой хэрхэн харилцах
тактикаа тодорхойлох ёстой. Үндсэн 3 арга буй: довтлох, урих, хослуулах
Довтлох: Олон улсын зах зээлд нийлүүлэх экспорт, шууд хөрөнгө
оруулалтын хэмжээг нэмэгдүүлэх замаар өрсөлдөх
чадвараа дээшлүүлэн эдийн засгаа хүчирхэгжүүлэхчадвараа дээшлүүлэн , эдийн засгаа хүчирхэгжүүлэх
/Герман, Япон, Канад, Солонгос.../
Урих: Хууль эрх зүй бизнесийн таатай орчныг бий болгожУрих: Хууль эрх зүй, бизнесийн таатай орчныг бий болгож,
урамшууллын хөшүүрэг хэрэглэх замаар гадаадын хөрөнгө
оруулагчдыг өөрийн оронд олноор татан оруулж ирэх,
өрсөлдөөн үүсгэх /Ирланд, Сингапур, Их Британи, .../р д үү р д, ур, р ,
Хослуулах: Хүчирхэг эдийн засагтай улс орнууд хэрэглэж буй.
/АНУ, БНХАУ, Австрали... /
Харин Монгол ?
27
Харин Монгол ?
/Туршлага: 1997 оны АМТ хууль/

28. НӨӨЦ ҮҮ ЭСВЭЛ ҮЙЛ ЯВЦ УУ?НӨӨЦ ҮҮ, ЭСВЭЛ ҮЙЛ ЯВЦ УУ?
Улс орнууд өрсөлдөх чадварын орчноо нөөцөд, эсвэл үйл явцад
түлхүү тулгуурлаж олж авдаг.
Нөөц: Байгалийн баялаг, газар нутаг, хүн ам, газар зүйн онцлог...
А б й бАрвин их нөөц баялагтай боловч өрсөлдөх чадвар сул
орнууд: Бразил, Энэтхэг, ОХУ, Африкийн зарим орнууд...
Үйл явц: Хувирган бүтээх чадвар инноваци шинэ технологиҮйл явц: Хувирган бүтээх чадвар, инноваци, шинэ технологи...
Нөөц баялаг хомс боловч үйл явцад тулгуурлан өрсөлдөх
чадвараа дээшлүүлж чадсан орнууд: /Япон, Сингапур,
Швейцар Солонгос Тайвань Хонконг /Швейцар, Солонгос, Тайвань, Хонконг.../
Харин Монгол ?
28
р

29. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД БАЯРЛАЛАА
29