УИХ, ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ГИШҮҮН Д.ГАНХУЯГ

1. ЭРДЭС БАЯЛГИЙН САЛБАРЫН ЭРХ З ҮЙН ОРЧНЫ
ШИНЭЧЛЭЛ
УИХ, ЗАСГИЙН ГАЗРЫН
ГИШҮҮН Д.ГАНХУЯГ
2014 ОНЫ 09 ДҮГЭЭР САРЫН 04
ДИСКОВЕР МОНГОЛИА

2. Агуулга
2
“Эрдэс баялгийн салбарын эрх зүйн орчин урт
хугацаандаа тогтвортой, өрсөлдөх чадвартай
боллоо
1.Төрөөс эрдэс баялгийн салбарт баримтлах
бодлого
2. Ашигт малтмалын тухай хуулийн нэмэлт
өөрчлөлт
3. Бусад хууль эрх зүйн баримт бичиг
4. Дүгнэлт

3. • Төр, аж ахуйн нэгж нээлттэй ил тод, хариуцлагатай байх;
• Ашигт малтмалын хайгуул, олборлолтын үйл ажиллагаанд төрийн
оролцоог зохистой түвшинд байлгах;
• Төрөөс хөрөнгө оруулагчдад ижил тэнцүү нөхцөл олгож, өмчийн
хэлбэрээр ялгаварлахгүй байх;
• Хөрөнгө оруулагч нь хууль дээдлэх, харилцан ашигтай
ажиллах, компанийн сайн засаглалыг дэмжих;
• Бүх шатны геологийн судалгаа, олборлолт, боловсруулалтын
ажлын хуулиар хориглоогүй мэдээллийг нийтэд ил тод, нээлттэй
байлгах;
• Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн стандартыг олон улсын
түвшинд хүргэж, хэрэгжилтийг хангах;
• Хүний эрүүл мэнд, байгаль орчинд сөрөг нөлөөлөл багатай, орчин
үеийн дэвшилтэт техник, технологи, инновацийг дэмжих;
• Эрх зүй татварын орчны талаар аливаа шийдвэр гаргахдаа
оролцогч талуудын эрх ашгийг хохироохгүй байх;
Төрөөс эрдэс баялгийн салбарт баримтлах бодлогын
гол зарчим

4. Зорилго:
• Төрөөс эрдэс баялгийн салбарт баримтлах бодлогод нийцүүлэх;
• Хувийн хэвшлийг дэмжих замаар тус салбарыг олон улсын зах
зээлд өрсөлдөх чадвартай болгох;
• Хайгуулын салбарт хөрөнгө оруулалтыг татах нөхцлийг
бүрдүүлэх, ингэхдээ газар нутгийн 15-20 хувьтай тэнцэх хэмжээний
талбайг төрөөс солбицлоор тогтоож нээлттэй зарлах;
Баримталсан зарчим:
• Эрхзүйн орчны тогтвортой байдлыг хангах үүднээс 2006 оны буюу
хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуулийн агуулгыг өөрчлөхгүй
байх;
• Хөрөнгө оруулагчийн эрхийг хамгаалах;
Ашигт малтмалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт:

5. • Хууль эрх зүйн орчны тогтвортой байдлыг хангах, өрсөлдөх чадварыг нэмэгдүүлэх
чиглэлээр хууль санаачлагчид судалгаанд үндэслэн зөвлөмж гаргах чиг үүрэг бүхий
төрийн байгууллага, хөрөнгө оруулагч, мэргэжлийн холбоод болон төрийн бус
байгууллагын төлөөллийн тэгш байдлыг хангасан орон тооны бус Бодлогын
зөвлөлийг байгуулна.
• Геологийн салбарт баримтлах нэгдсэн бодлогыг хэрэгжүүлэх зорилт бүхий геологийн
судалгаа, шинжилгээ, мэдээлэл хариуцсан Үндэсний геологийн алба байгуулна.
• Хайгуулын тусгай зөвшөөрлийн хугацаа нийт 9 жил байсныг 12 жил болгож сунгасан.
• Стратеги ордын тодорхойлолтоос“бүс нутаг” гэсэн тодотголыг авсан. Ингэснээр
дотоодын нийт бүтээгдэхүүний таван хувиас дээш хэмжээний бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэж байгаа буюу үйлдвэрлэх боломжтой томоохон ордыг хамруулдаг болно.
• Тусгай зөвшөөрөл олгох үед сонгон шалгаруулалтын арга хэрэглэх зүйл заалтуудыг
багасгаж ердийн өргөдлийн журмаар буюу түрүүлж ирсэн нь түрүүлж авдаг олон
улсын зарчмыг илүү ашиглана.
• Тусгай зөвшөөрөл цуцлах заалтуудыг багасгаж, оронд нь ердийн торгуулийн
хэлбэрийг түлхүү ашиглах замаар хөрөнгө оруулагчийн эрхийн хамгаалалтыг
сайжруулна.
• Орон нутагтай харилцах харилцааг ил тод, хууль ёсны болгох замаар ашиглалтын
тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчийн эрх ашгийг гэрээгээр хамгаалдаг байх тогтолцоонд
шилжинэ.
• Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь өөрийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай
бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах, туслан гүйцэтгэгч сонгоход тэргүүн ээлжинд
Монгол Улсад бүртгэлтэй аж ахуйн нэгжид давуу эрх олгоно.
• Олборлосон, баяжуулсан, хагас боловсруулсан бүтээгдэхүүнийг Монгол Улсын нутаг
дэвсгэрт үйл ажиллагаа эрхэлж байгаа боловсруулах үйлдвэрт тэргүүн ээлжинд, зах
зээлийн үнээр нийлүүлнэ.
• Тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь Геологи, уул уурхайн асуудал эрхэлсэн төрийн
захиргааны байгууллагад байгаль орчин, нөхөн сэргээлт, уурхайн хаалтын асуудлаар
тогтмол мэдээлэх үүрэг бүхий ажилтантай байна.
Эрх зүйн шинэчлэлийн хүрээнд хийгдэх ажил

6. Тусгай зөвшөөрлөөр олгох талбай
№ Төрөл Эзлэх хувь /%/
1 Хүчинтэй тусгай зөвшөөрлийн
талбай
7.7
2 Цацраг идэвхт ашигт малтмалын
хайгуул, ашиглалтын талбай
1.1
№ Төрөл Эзлэх хувь /%/
1 Сонгон шалгаруулалтаар олгох
талбай
6.35
2 Өргөдлөөр олгох талбай 13.54
Олгогдсон талбай
Шинээр олгох талбай
№ Төрөл Эзлэх хувь /%/
1 Тусгай хамгаалалтын газар нутаг 18.2
2 Тусгай хэрэгцээний газар 26.25
3 Бусад хориглосон хязгаарласан 26.86
Нийт 73.14

7. 7
Хайгуулын тусгай зөвшөөрөл олгох
Хайгуулын лицензийн эдийн засгийн эргэлтэнд орох ажил эрчимжиж, хөрөнгө оруулалт
нэмэгдэнэ.
Нэр Ангилал Цуцлагдсан Дуусгавар
болсон
Буцаагдсан
Шинэ хуулиар Өргөдөл буюу
ердийн журмаар
+ +
Сонгон
шалгаруулалт
+
Өмнөх хуулиар Сонгон
шалгаруулалт
+ + +

8. 8
Алтны салбарын эрх зүйн орчин
(Ашигт малтмалын тухай хуулийн нэмэлт өөрчлөлт 2014.01.24)
• Монголын алт монголдоо үлдэнэ;
• Монгол банкинд алтаа төгрөгөөр худалдсан бол нөөц ашигласны төлбөр 2.5%
• Тушаагаагүй бол хуучин хэвээр 10% суурь роялти 5%, үнийн өсөлтөөс хамаарч 5%
• Монгол Улсын гадаад валютын нөөц жил бүр 1.7-2.0 ам.тэрбум ам.$ нэмэгдэж, хууль
үйлчлэх 5 жилд гадаад валютын нөөц 8.5-10.0 тэрбум ам. долларт хүрэх төсөөлөл гарч
байна;
• Уул уурхайн болон Эдийн хөгжлийн сайд, Монголбанкны Ерөнхийлөгчийн хамтрасан
тушаалаар “Алтны салбарын санхүүжилтийн дэмжих хөтөлбөр”-ийг баталсан;
• Алтны нөөц нэмэгдэж, валютын ханш тогтворжиж, эдийн засаг тогтвортой өсөх боломж
бүрдэнэ.
Эхний 7 сарын
байдлаар
Алт тушаалт (тн)
2013 2.2
2014 5.2
Хууль батлагдсанаар Монголбанкинд алт тушаасан байдлыг авч үзвэл:
X 2.4
дахин өсөлт

9. 9
Түгээмэл тархацтай ашигт малтмалын тухай хууль
(2014.01.09)
• Элс, хайрга, тоосгоны шавар, хүрмэн, боржин, дайрганы зориулалттай барилгын чулууг
хайх, ашиглахад энэ хууль хамаарна.
• Олон улсын жишгээр түгээмэл тархацтай ашигт малтмал хайх, ашиглах тусгай зөвшөөрөл
олгох эрхийг орон нутагт шилжүүлж эрх мэдлийн төвлөрөлийг сааруулна.
• Түгээмэл тархацтай ашигт малтмал хайх, ашиглах тусгай зөвшөөрөл олгох эрх, хариуцлагыг
орон нутгийн удирдлагад шилжүүлсэн.
АШИГТ МАЛТМАЛЫН
ТУХАЙ ХУУЛЬ
АМГААН
Өргөдөл/Сонгон
Тусгай
зөвшөөрөл
Орон
нутаг
Санал
ТҮГЭЭМЭЛ ТАРХАЦТАЙ АШИГТ МАЛТМАЛЫН
ТУХАЙ ХУУЛЬ
Орон
нутаг
ААН
Өргөдөл
Тусгай
зөвшөөрөл
АМГЛавлагаа
Ажлын
5
хоног
Цахим
мэдээлэл

10. “106” тусгай зөвшөөрөл
 2013 оны 1 дүгээр сарын 13-ны өдрийн Баянгол
дүүргийн шүүхийн шийдвэр: Сонгон шалгаруулалтаар
олгох ёстой талбайд өргөдлөөр олгосон нь хууль зөрчсөн
тул 106 тусгай зөвшөөрлийг цуцлах тухай.
 Засгийн газар “Сонгон шалгаруулалтын журам”-ыг
2014 оны 7 дугаар сарын 4-ны өдрийн 216 дугаар
тогтоолоор баталсан:
 Өмнөх тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн гаргасан
зардлыг баримтанд үндэслэн “Босго үнэ”-ийг
тогтооно.
 Өмнөх тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нар “Босго
үнэ”-ийг төлөхгүй.
 Сонгон шалгаруулалтад өмнөх тусгай зөвшөөрөл
эзэмшигч ялахгүй бол “Босго үнэ”-ийн
хэмжээгээр нөхөн олговор авна.

11. Гол мөрний урсац бүрэлдэх эх, усны сан бүхий газрын
хамгаалалтын бүс, ойн сан бүхий газарт ашигт малтмал
хайх, ашиглахыг хориглох тухай хууль /2009. 07.16/
ХУУЛИЙН ХЭРЭГЖИЛТ УДААШИРЧ БУЙ ШАЛТГААН НЬ:
1. Нөхөн олговорын санхүүгийн эх үүсвэр тодорхойгүй;
2. Хил заагийг тогтоосон нь маргаантай.
2013 оны 9-р сард хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд
нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг УИХ-д өргөн барьсан.
Зорилго:
• Хууль батлагдахаас өмнө олгогдсон ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл
эзэмшигч нь байгаль орчны талаар нөхөн сэргээлтийг бүрэн хийх.
•Нөхөн олговрын асуудлыг шийдэх.

12. Зорилго:
• Газрын тосны салбарт хөрөнгө оруулалтын таатай орчин бүрдлээ.(Газрын тосны
салбарт хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэх өрсөлдөх чадвартай эрх зүйн орчинтой
боллоо.)
• Газрын тосны хуулиар уламжлалт гэзрын тос буюу түүхий тос, байгалийн
хий, уламжлалт бус газрын тос буюу шатдаг занар, занарын хий, байгалийн
битум, нүүрсний давхаргын метан хий тослог элс зэрэг баялагийн эрэл
хайгуул, олборлолт, нөхөн сэргээлттэй холбогдсон харилцааг зохицуулна.
• Хуулийн теслийн хэлэлцуулэгийн уе болон хууль батлагдсаны дараа эрлийн ажлын
гэрээ байгуулах 20 гаруй санал ирсэн байна. Ууний 80 орчим хувь нь уламжлалт бус
газрын тос ,тухайлбал нүүрсний давхарын метан хийтэй холбогдсон хусэлт байна.
Тухайлбал Эрдэнэс Тавантолгой ХК Солонгосын "Корей газ" компанитай нүүрсний
давхаргын метан хий олборлох талаар хамтран ажиллах гэрээг байгууллаа. Нуурсний
давхаргын Метан хийний илчлэг чанар нь нүүрснээс 2,5 дахин их, нүүрсийг хийжуулж
гаргасан хийнээс дахин хямд зардлаар нуурсний давхаргын метан хийг ашиглах
боломжтой, байгал орчныг бохирдуулалт бага зэрэг давуу талтай.Таван толгойн
ордын нуурсний давхаргын метан хийн таамаг неец енеегийн байдлаар 60 орчим сая
тонн. Улаанбаатарын агаарын бохирдлыг бууруулахад энэ метан хийний багаахан
хэсгийг ашиглахад хангалттай гэж узэж байна.Дэлхийн жилийн хийн хэрэглээний
арван орчим хувийг нуурсний давхаргын метан хий эзэлдэг гэсэн судалгаа байдаг.
Хийн салбар хегжих боломж бурдэж байна.
Газрын тосны тухай хуулийн
шинэчилсэн найруулга

13. • Бүтээгдэхүүн хуваах гэрээ байгуулсан гэрээлэгчийг орлогын албан
татвараас чөлөөлсөн;
• Төрийн төв болон орон нутгийн байгууллагын хоорондын
харилцаа, ажлын уялдааг тодорхой болгосон;
• Хүнд суртлыг бууруулсан. Тухайлбал, гэрээ байгуулах үеийн шат
дамжлагыг бууруулсан;
• Төрийн захиргааны байгууллага дээр аливаа шийдвэр гаргах хугацааг
тодорхой зааж өгсөн;
• Шатдаг занар, нүүрсний давхаргын метан хий гэх зэрэг уламжлалт бус
газрын тосны салбарт хөрөнгө оруулалт татах эрхзүйн орчинг
бүрдүүлсэн;
• Уламжлалт болон уламжлалт бус газрын тосны салбарт
хайгуул, олборлолт, боловсруулалтыг дэмжих зорилгоор гэрээлэгчийг
бүтээн байгуулалтын үе шатанд НӨАТ, гаалийн татвараас чөлөөлөх
тухай хуулийг хамтад нь баталсан;
• Хуулийн төслийн хэлэлцүүлэгийн үе болон хууль батлагдсаны дараа
эрлийн ажлын гэрээ байгуулах 20 гаруй санал ирээд байна;
• Хууль батлагдсанаар нийгэм, эдийн засгийн өндөр ач холбогдол бүхий
Хийн салбар хөгжих боломж бүрдэж байна.
Эрх зүйн шинэчлэл:

14. 14
Төмөр зам
$16.0 тэрбум
Автозам
$0.46 тэрбум
Нефт
боловсруулах
$1.20 тэрбум
Зэсийн
баяжмал
$2.0 тэрбум
ЭрдэнэсТаванХХК
Корей газ
$ 3 тэрбум
Төмрийн
баяжмал
$1.0 тэрбум
Нүүрсний хий
$30.0 тэрбум
Нүүрс шингэ-
рүүлэх
$2.5 тэрбум
Нүүрс угаах
$0.8 тэрбум
14
Эрх зүйн шинэчлэлийн үр дүнд хүлээгдэж буй хөрөнгө
оруулалт, т өслүүд
Тавантолгойн
цахилгаан
станц $ 1.0
тэрбум
5 дугаар
цахилгаан
станц $1.2
тэрбум
Геологи, газрын тосны
хайгуул
$3.0 тэрбум

15. •Газрын хэвлийн бодлогыг хуульчлах замаар хөрөнгө оруулагчдыг нэгдсэн
найдвартай мэдээллээр хангах тогтолцоог бүрдүүлнэ.
•Тус салбараас төсөв болон эдийн засгийн хөгжилд оруулж буй хувь нэмрийг
ил тод болгож, олон нийтэд тайлагнах ажлыг хуульчлах замаар олон нийтийн
зүгээс дэмжлэг хүлээх ажлыг зохион байгуулна.
•“Монгол Зэс”, ”Монгол Төмөр”, “Алт”, ”Нүүрс”,”Жонш” зэрэг дэд
хөтөлбөрүүдийг салбарын эрдэмтэн, судлаач, мэргэжлийн холбоодын санлыг
тусган Засгийн газрын хуралдаанаар хэлэлцүүлнэ.
•Ашигт малтмалын тухай хуулийн дагуу уурхайн хаалт, нөхөн сэргээлтийн
дүрэм, журмыг батлан хэрэгжүүлнэ.
•Эрдэс баялгийн гаралтай түүхий эдийн урт хугацааны худалдааны гэрээ
байгуулахад нь экспортлогчдод дэмжлэг үзүүлнэ.
•“Эрдэс баялгийн бирж” байгуулах замаар эрдэс баялгийн зах зээлийн үнийг
өрсөлдөөнд үндэслэн тогтох толтооцоог нэвтрүүлнэ.
•Орон нутгийн шинж чанартай татварын нэр төрлийн тоог цөөрүүлнэ.
сэргээх, урт хугацааны мониторинг хийх үйл ажиллагаа нь хууль тогтоомж, олон улсын стандартын дагуу цэгцтэй, дэс дараалалтай, хариуцлагатай
хийгдэх болно
ЦААШИД АВАХ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТАЛААР

16. • Эрдэс баялгийн арвин их нөөцийг хөгжлийн хурдасгуур болгоно.
• Асар том хоёр зах зээлд хил залгаа оршдог давуу талаа
ашиглаж хөгжинө.
• Уул уурхайн салбарт урт хугацааны, ойлгомжтой, тогтвортой эрх
зүйн орчныг бүрдүүлэх ажлаа тууштай үргэлжлүүлнэ.
• Хөрөнгө оруулалтыг хөхиүлэн дэмжих бодлогоо чанд сахина.
• Транзит тээврийн нөхцөл боломжуудаа ашиглаж гурав дахь зах
зээлд эрдэс баялгийн бүтээгдэхүүнээ борлуулах худалдан
авалтын өрсөлдөөнийг нэмэгдүүлнэ.
• Бүтээн байгуулалт, аж үйлдвэржилтийн шинэ эринд хамтдаа хөл
нийлүүлэн алхана.
Дүгнэлт

17. 17
Анхаарал тавьсан танд баярлалаа
Уул уурхайн яам
2014 он