εκθεση

1. - 1 -
Α΄ Λυκείου: Έκφραση – Έκθεση
Σοφοκλής Απ. Μητρούσιας: Σχολικός Σύµβουλος Φιλολόγων Π. Ε. Καστοριάς
ΙΑΓ ΝΙΣΜΑ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ
Α΄ ΟΜΑ Α
Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ
«Πέντε δραχµέσ ύπνοσ»
Στο αφιόνι, στην παπαρούνα κατέφευγαν τα παλιά χρόνια κάποιεσ µανά
δεσ για να κοιµίσουν τα µωρά τουσ. Η πρακτική αυτή δεν περιοριζόταν στισ
απόµακρεσ αγροτικέσ περιοχέσ. Όπωσ διαβάζουµε, στην καρδιά τησ Αθήνασ,
στου Ψυρρή, υπήρχε, γύρω στο 1935, ένα µικρό κατάστηµα, όπου πήγαιναν οι
κάτοικοι του Μοναστηρακίου, των Αέρηδων, του Θησείου και των Πετραλώ
νων. Από κει αγόραζαν «έναντι ενόσ πενταδράχµου» µία δόση από ένα µαυρι
δερό ζαχαρούχο παχύρρευστο σιρόπι, το οποίο προκαλούσε βαθύ και παρατε
ταµένο ύπνο, κυρίωσ στα πολύ µικρά παιδιά.
Τράβα να µου αγοράσεισ πέντε δραχµέσ «ύπνο», έλεγε η θεία στο ανίψι
τησ, για να ησυχάσει το ζωηρούτσικο βρέφοσ. Και µόλισ έβρεχαν τα χείλη του
µε τον «ύπνο», που ήταν πνιγµένοσ στο κανελογαρίφαλο, εκείνο ξεραινόταν
µακαρίωσ.
Σήµερα, ο σιροπιαστόσ ύπνοσ, που προσφέρεται σε πολλέσ συσκευασίεσ,
αρώµατα και συχνότητεσ, παίρνει τα παιδιά, παίρνει και τουσ µεγάλουσ. Ήδη
στη δεκαετία του ’80 οι αµερικανικέσ στατιστικέσ έλεγαν ότι ένα παιδί που τε
λειώνει το Λύκειο έχει ξοδέψει πολύ περισσότερεσ ώρεσ µπροστά στην τηλεό
ραση παρά µέσα στη σχολική τάξη. Αν υπολογίσουµε ότι και στην Ελλάδα,
κατά την τελευταία 15ετία, ο αριθµόσ των καναλιών αυξήθηκε και η µέση ηµε
ρησία τηλεθέαση σχεδόν αγγίζει τισ τέσσερισ ώρεσ, µπορούµε να υποθέσουµε
ότι ένασ έφηβοσ έχει ξοδέψει περισσότερεσ ώρεσ βλέποντασ τηλεόραση παρά
παίζοντασ µε τουσ συνοµιλήκουσ του ή µαθαίνοντασ γράµµατα στο σχολείο.
στόσο, η τηλεόραση δεν είναι ο κακόσ δαίµονασ, η ξελογιάστρα µάγισ
σα. Η κατάντια τησ «άλλησ ζωήσ», το κουρελιασµένο, το ανασφαλέσ και το ά
δειο τησ µασ σπρώχνουν στο γυάλινο υποκατάστατο του παιχνιδιού, τησ παρέ
ασ, τησ ανθρώπινησ επικοινωνίασ. Η τηλεόραση γίνεται το σύγχρονο ισοδύναµο
του «πέντε δραχµών ύπνου», η λύση η φτηνή, η εύκολη που δεν έχει τοξικέσ
παρενέργειεσ.
Πριν από το βούλιαγµα στον γυάλινο οικιακό βυθό, πριν από τουσ γυάλι
νουσ άνδρεσ και τισ γυναίκεσ που αγαπιούνται ή µισούνται «σαν να καθαρί
ζουνε κρεµµύδια», πριν από «τισ κάργεσ που χτυπιούνται» στα γυάλινα παρά
θυρα, έχουν προηγηθεί η φοβέρα και ο Θάνατοσ, ο µυθολογικόσ δίδυµοσ αδελ
φόσ του Ύπνου. Στη γυάλινη «Πρέβεζα» δεν είναι ο αστυνόµοσ που διπλώνει,
για να ζυγίσει µια «ελλιπή» µερίδα, αλλά το «ρεπορτάζ» και η κρυφή κάµερα
που καταγγέλλει, αποκαλύπτει, ξεγυµνώνει τα ανοµήµατα τησ Βάσησ, τησ
Φρουράσ, τησ Εξηκονταρχίασ και των λοιπών «πυλώνων». Βράδυ Σαββάτου ή
Κυριακήσ «θ’ ακούσουµε την µπάντα», θα ψηφίσουµε το αστέρι που θέλουµε να
µασ φωτίζει γι’ άλλη µια εβδοµάδα, θα διαλέξουµε τον ύπνο, τον φόβο, τον θά
νατο τησ αρεσκείασ µασ.
Η τηλεόραση δεν είναι καθρέφτησ τησ ζωήσ, αλλά εξάρτηµά τησ. «Πέντε
δραχµέσ ύπνοσ» είναι και οι µαταιωµένεσ υποσχέσεισ ή ο βελούδινοσ εκφοβι
σµόσ, τα ψέµατα που λέµε εµείσ στον εαυτό µασ: επήρα µια πλαστική κάρτα
τραπέζησ – πρώτη ανάληψισ ευρώ τριάντα.
Το αφιόνι δεν µασ το δίνει η µαµά µασ για να ησυχάσουµε. Το παίρνουµε
µόνοι µασ, όχι για να µη µασ ακούν οι άλλοι, αλλά για να µην ακούµε εµείσ τισ
κραυγέσ του µέσα και του έξω κόσµου.
Μαριάννα Τζιάντζη, Εφηµ. Καθηµερινή, Κυριακή 6/3/2005, σελ. 6
(Το κείµενο διασκευάστηκε ελαφρά για τισ ανάγκεσ συγγραφήσ του συ
γκεκριµένου κριτηρίου αξιολόγησησ.)

2. - 2 -
Α΄ Λυκείου: Έκφραση – Έκθεση
Σοφοκλής Απ. Μητρούσιας: Σχολικός Σύµβουλος Φιλολόγων Π. Ε. Καστοριάς
Β΄ ΕΡ ΤΗΣΕΙΣ
1. Το παραπάνω άρθρο δηµοσιεύθηκε σε κυριακάτικη εφηµερίδα. Να ενη
µερώσετε την τάξη σασ για το περιεχόµενό του γράφοντασ µια περίληψη 100
λέξεων.
Μονάδεσ 25
2. Ι. Να µετατρέψετε τισ φράσεισ από ενεργητική σύνταξη σε παθητική:
α). Ένα παιδί που τελειώνει το Λύκειο έχει ξοδέψει πολύ περισσότερεσ
ώρεσ µπροστά στην τηλεόραση παρά µέσα στη σχολική τάξη.
β). Η κατάντια τησ «άλλησ ζωήσ», το ανασφαλέσ και το άδειο τησ µασ
σπρώχνουν στο γυάλινο υποκατάστατο του παιχνιδιού.
Μονάδεσ (1Χ2 =) 2
ΙΙ. Να γράψετε στον ίδιο τύπο τα συνώνυµα των λέξεων του κειµένου, έτσι
όµωσ ώστε να µην αποκλίνουν σοβαρά από το αρχικό νόηµά τουσ, όπωσ αυτό
αποτυπώνεται στο γλωσσικό περιβάλλον τησ πρότασησ στην οποία και ανή
κουν:
α). ξεραινόταν
β). υποθέσουµε
γ). ξοδέψει
δ). βλέποντασ
ε). µαταιωµένεσ.
Μονάδεσ (1Χ5 =) 5
3. Ι. Σε ποια από τισ παρακάτω φράσεισ του κειµένου γίνεται φανερή επι
δίωξη τησ αρθογράφου να ακριβολογήσει (κυριολεκτική – δηλωτική χρήση τησ
γλώσσασ) ή να συγκινήσει (συνυποδηλωτική – µεταφορική χρήση τησ γλώσ
σασ);
α). Στην καρδιά τησ Αθήνασ
β). Οι κάτοικοι του Μοναστηρακίου, των Αέρηδων
γ). Ο σιροπιαστόσ ύπνοσ προσφέρεται σε πολλέσ συσκευασίεσ
δ). Πριν από τουσ γυάλινουσ άνδρεσ
ε). Ο µυθολογικόσ δίδυµοσ αδελφόσ του Ύπνου.
Μονάδεσ (0,5Χ5 =) 2,5
ΙΙ. Ποιεσ συνθήκεσ ενοχοποιούνται από την αρθρογράφο για τον πνευµατι
κό λήθαργο στον οποίο πέφτουν τα παιδιά – και όχι µόνο – εξαιτίασ τησ καθη
µερινήσ και πολύωρησ παρακολούθησησ ανούσιων τηλεοπτικών προγραµµά
των;
Μονάδεσ 3,5
4. «Το αφιόνι δεν µασ το δίνει η µαµά µασ για να ησυχάσουµε. Το παίρ
νουµε µόνοι µασ, όχι για να µη µασ ακούν οι άλλοι, αλλά για να µην ακούµε ε
µείσ τισ κραυγέσ του µέσα και του έξω κόσµου»: ». Να οργανώσετε την προβαλ
λόµενη θέση σε µία παράγραφο µε αιτιολόγηση.
Μονάδεσ 2
5. Τα Μ.Μ.Ε και ειδικότερα η τηλεόραση διαθέτουν τη δύναµη να δια
µορφώνουν τισ απόψεισ, τισ αντιλήψεισ και, τελικά, στάσεισ ζωήσ όσων τα πα
ρακολουθούν – ιδιαίτερα των νέων.
α). Από πού αντλεί η τηλεόραση αυτή τη δυνατότητα ελέγχου και, ουσια
στικά, αδρανοποίησησ τησ κριτικήσ σκέψησ;
β). Ποιοι µηχανισµοί θα µπορούσαν να ελαχιστοποιήσουν την αρνητική
επίδραση τησ τηλεόρασησ στον ψυχισµό των νέων;
γ). Κάτω από ποιεσ προ ποθέσεισ θα λειτουργούσε η τηλεόραση ωσ θετι
κόσ ποµπόσ, διαµορφωτικόσ τησ κοινωνικότητασ, τησ καλαισθησίασ και τησ
πνευµατικότητασ του θεατή;
(Η έκταση τησ ανάπτυξησ του θέµατοσ να µην υπερβαίνει τισ 300 λέξεισ.)
Μονάδεσ 60
ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΙ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!

3. - 3 -
Α΄ Λυκείου: Έκφραση – Έκθεση
Σοφοκλής Απ. Μητρούσιας: Σχολικός Σύµβουλος Φιλολόγων Π. Ε. Καστοριάς
ΙΑΓ ΝΙΣΜΑ Β΄ ΤΕΤΡΑΜΗΝΟΥ ΣΤΗΝ ΕΚΦΡΑΣΗ – ΕΚΘΕΣΗ
Β΄ ΟΜΑ Α
Α΄ ΚΕΙΜΕΝΟ
«Πέντε δραχµέσ ύπνοσ»
Στο αφιόνι, στην παπαρούνα κατέφευγαν τα παλιά χρόνια κάποιεσ µανά
δεσ για να κοιµίσουν τα µωρά τουσ. Η πρακτική αυτή δεν περιοριζόταν στισ
απόµακρεσ αγροτικέσ περιοχέσ. Όπωσ διαβάζουµε, στην καρδιά τησ Αθήνασ,
στου Ψυρρή, υπήρχε, γύρω στο 1935, ένα µικρό κατάστηµα, όπου πήγαιναν οι
κάτοικοι του Μοναστηρακίου, των Αέρηδων, του Θησείου και των Πετραλώ
νων. Από κει αγόραζαν «έναντι ενόσ πενταδράχµου» µία δόση από ένα µαυρι
δερό ζαχαρούχο παχύρρευστο σιρόπι, το οποίο προκαλούσε βαθύ και παρατε
ταµένο ύπνο, κυρίωσ στα πολύ µικρά παιδιά.
Τράβα να µου αγοράσεισ πέντε δραχµέσ «ύπνο», έλεγε η θεία στο ανίψι
τησ, για να ησυχάσει το ζωηρούτσικο βρέφοσ. Και µόλισ έβρεχαν τα χείλη του
µε τον «ύπνο», που ήταν πνιγµένοσ στο κανελογαρίφαλο, εκείνο ξεραινόταν
µακαρίωσ.
Σήµερα, ο σιροπιαστόσ ύπνοσ, που προσφέρεται σε πολλέσ συσκευασίεσ,
αρώµατα και συχνότητεσ, παίρνει τα παιδιά, παίρνει και τουσ µεγάλουσ. Ήδη
στη δεκαετία του ’80 οι αµερικανικέσ στατιστικέσ έλεγαν ότι ένα παιδί που τε
λειώνει το Λύκειο έχει ξοδέψει πολύ περισσότερεσ ώρεσ µπροστά στην τηλεό
ραση παρά µέσα στη σχολική τάξη. Αν υπολογίσουµε ότι και στην Ελλάδα,
κατά την τελευταία 15ετία, ο αριθµόσ των καναλιών αυξήθηκε και η µέση ηµε
ρησία τηλεθέαση σχεδόν αγγίζει τισ τέσσερισ ώρεσ, µπορούµε να υποθέσουµε
ότι ένασ έφηβοσ έχει ξοδέψει περισσότερεσ ώρεσ βλέποντασ τηλεόραση παρά
παίζοντασ µε τουσ συνοµιλήκουσ του ή µαθαίνοντασ γράµµατα στο σχολείο.
στόσο, η τηλεόραση δεν είναι ο κακόσ δαίµονασ, η ξελογιάστρα µάγισ
σα. Η κατάντια τησ «άλλησ ζωήσ», το κουρελιασµένο, το ανασφαλέσ και το ά
δειο τησ µασ σπρώχνουν στο γυάλινο υποκατάστατο του παιχνιδιού, τησ παρέ
ασ, τησ ανθρώπινησ επικοινωνίασ. Η τηλεόραση γίνεται το σύγχρονο ισοδύναµο
του «πέντε δραχµών ύπνου», η λύση η φτηνή, η εύκολη που δεν έχει τοξικέσ
παρενέργειεσ.
Πριν από το βούλιαγµα στον γυάλινο οικιακό βυθό, πριν από τουσ γυάλι
νουσ άνδρεσ και τισ γυναίκεσ που αγαπιούνται ή µισούνται «σαν να καθαρί
ζουνε κρεµµύδια», πριν από «τισ κάργεσ που χτυπιούνται» στα γυάλινα παρά
θυρα, έχουν προηγηθεί η φοβέρα και ο Θάνατοσ, ο µυθολογικόσ δίδυµοσ αδελ
φόσ του Ύπνου. Στη γυάλινη «Πρέβεζα» δεν είναι ο αστυνόµοσ που διπλώνει,
για να ζυγίσει µια «ελλιπή» µερίδα, αλλά το «ρεπορτάζ» και η κρυφή κάµερα
που καταγγέλλει, αποκαλύπτει, ξεγυµνώνει τα ανοµήµατα τησ Βάσησ, τησ
Φρουράσ, τησ Εξηκονταρχίασ και των λοιπών «πυλώνων». Βράδυ Σαββάτου ή
Κυριακήσ «θ’ ακούσουµε την µπάντα», θα ψηφίσουµε το αστέρι που θέλουµε να
µασ φωτίζει γι’ άλλη µια εβδοµάδα, θα διαλέξουµε τον ύπνο, τον φόβο, τον θά
νατο τησ αρεσκείασ µασ.
Η τηλεόραση δεν είναι καθρέφτησ τησ ζωήσ, αλλά εξάρτηµά τησ. «Πέντε
δραχµέσ ύπνοσ» είναι και οι µαταιωµένεσ υποσχέσεισ ή ο βελούδινοσ εκφοβι
σµόσ, τα ψέµατα που λέµε εµείσ στον εαυτό µασ: επήρα µια πλαστική κάρτα
τραπέζησ – πρώτη ανάληψισ ευρώ τριάντα.
Το αφιόνι δεν µασ το δίνει η µαµά µασ για να ησυχάσουµε. Το παίρνουµε
µόνοι µασ, όχι για να µη µασ ακούν οι άλλοι, αλλά για να µην ακούµε εµείσ τισ
κραυγέσ του µέσα και του έξω κόσµου.
Μαριάννα Τζιάντζη, Εφηµ. Καθηµερινή, Κυριακή 6/3/2005, σελ. 6
(Το κείµενο διασκευάστηκε ελαφρά για τισ ανάγκεσ συγγραφήσ του συ
γκεκριµένου κριτηρίου αξιολόγησησ.)

4. - 4 -
Α΄ Λυκείου: Έκφραση – Έκθεση
Σοφοκλής Απ. Μητρούσιας: Σχολικός Σύµβουλος Φιλολόγων Π. Ε. Καστοριάς
Β΄ ΕΡ ΤΗΣΕΙΣ
1. Το παραπάνω άρθρο δηµοσιεύθηκε σε κυριακάτικη εφηµερίδα. Να ενη
µερώσετε την τάξη σασ για το περιεχόµενό του γράφοντασ µια περίληψη 100
λέξεων.
Μονάδεσ 25
2. Ι. Να µετατρέψετε τισ φράσεισ από ενεργητική σύνταξη σε παθητική:
α). Ένα µαυριδερό σιρόπι προκαλούσε βαθύ και παρατεταµένο ύπνο.
β). Ένασ έφηβοσ έχει ξοδέψει περισσότερεσ ώρεσ βλέποντασ τηλεόραση
παρά παίζοντασ µε τουσ συνοµηλίκουσ του.
Μονάδεσ (1Χ2 =) 2
ΙΙ. Να γράψετε στον ίδιο τύπο τα συνώνυµα των λέξεων του κειµένου,
έτσι όµωσ ώστε να µην αποκλίνουν σοβαρά από το αρχικό νόηµά τουσ, όπωσ
αυτό αποτυπώνεται στο γλωσσικό περιβάλλον τησ πρότασησ στην οποία και
ανήκουν:
α). βαθύ και παρατεταµένο ύπνο
β). κατάντια
γ). µασ σπρώχνουν
δ). καταγγέλλει
ε). ανοµήµατα.
Μονάδεσ (1Χ5 =) 5
3. Ι. Σε ποια από τισ παρακάτω φράσεισ του κειµένου γίνεται φανερή επι
δίωξη τησ αρθογράφου να ακριβολογήσει (κυριολεκτική – δηλωτική χρήση τησ
γλώσσασ) ή να συγκινήσει (συνυποδηλωτική – µεταφορική χρήση τησ γλώσ
σασ);
α). Μαυριδερό ζαχαρούχο παχύρρευστο σιρόπι
β). Η ξελογιάστρα µάγισσα
γ). Το βούλιαγµα στον γυάλινο οικιακό βυθό
δ). Πέντε δραχµέσ ύπνοσ
ε). Πλαστική κάρτα τραπέζησ.
Μονάδεσ (0,5Χ5 =) 2,5
ΙΙ. Ο ύπνοσ χρησιµοποιείται από την αρθρογράφο ωσ κοινόσ τόποσ του
παρελθόντοσ και του παρόντοσ. Να επισηµάνετε τισ υπάρχουσεσ αναλογίεσ του
ύπνου µεταξύ των δύο αυτών διαφορετικών εποχών.
Μονάδεσ 3,5
4. «Η τηλεόραση δεν είναι καθρέφτησ τησ ζωήσ, αλλά εξάρτηµά τησ». Να
οργανώσετε την προβαλλόµενη θέση σε µία παράγραφο µε αιτιολόγηση.
Μονάδεσ 2
5. Τα Μ.Μ.Ε και ειδικότερα η τηλεόραση διαθέτουν τη δύναµη να δια
µορφώνουν τισ απόψεισ, τισ αντιλήψεισ και, τελικά, στάσεισ ζωήσ όσων τα πα
ρακολουθούν – ιδιαίτερα των νέων.
α). Από πού αντλεί η τηλεόραση αυτή τη δυνατότητα ελέγχου και, ουσια
στικά, αδρανοποίησησ τησ κριτικήσ σκέψησ;
β). Ποιοι µηχανισµοί θα µπορούσαν να ελαχιστοποιήσουν την αρνητική
επίδραση τησ τηλεόρασησ στον ψυχισµό των νέων;
γ). Κάτω από ποιεσ προ ποθέσεισ θα λειτουργούσε η τηλεόραση ωσ θετι
κόσ ποµπόσ, διαµορφωτικόσ τησ κοινωνικότητασ, τησ καλαισθησίασ και τησ
πνευµατικότητασ του θεατή;
(Η έκταση τησ ανάπτυξησ του θέµατοσ να µην υπερβαίνει τισ 300 λέξεισ.)
Μονάδεσ 60
ΣΑΣ ΕΥΧΟΜΑΙ ΕΠΙΤΥΧΙΑ!!!