Antiviral agents, Antituberculotic drugs, Antifungal drugs, Antimalarial Drugs

1. 17/11/57 1
ยารักษาวัณโรค
(Antituberculotic drug)
ยาต้านไวรัส
(Antiviral agents)
ยาต้านเชื้อรา
(Antifungal drugs)
ยารักษามาลาเรีย
(Antimalarial Drugs)
Antiherpes and
Anti-cytomegalovirus agents
Antiretrovirus agents
First-line drug (ยาอับดับแรก)
Second-line drug (ยาอันดับสอง)
Systemic drugs for systemic infections
Systemic drugs for mucocutaneous
infections
Topical drugs for mucocutaneous infections
Quinoline
สารอนุพันธุ์ Artemisnin
Tetracycline
Anti-influenza agents
Antihepatitis virus agents

2. ยาต้านไวรัส
(Antiviral agents)
17/11/57 2

3. ชนิดยาต้านไวรัสตามการแบ่งตามชนิดของไวรัส
1. Antiherpes and Anti-cytomegalovirus agents
ยาต้านเชื้อเริม และ CMV
2. Antiretrovirus agents ยาต้านเชื้อไวรัส HIV
3. Anti-influenza agents ยาต้านเชื้อไข้หวัดใหญ่
4. Antihepatitis virus agents ยาต้านเชื้อไวรัสตับอักเสบ
17/11/57 3

4. 1.Antiherpes and Anti-cytomegalovirus agents
ยาต้านเชื้อเริม และ CMV
•Foscarnet
•Trifluridine
17/11/57 4

5. 1. Acyclovir
• **กลไก:จะยับยั้งการสังเคราะห์ DNA ของไวรัส
– โดยยับยั้งเอนไซม์ viral DNA polymerase
– ยาเข้าแทรกใน viral DNA ทาให้เกิด
***chain termination***
(หยุดการสร้างสาย DNA)
• ยาตัวอื่นๆ : Valacyclovia,
Pencyclovia,Famciclovia
17/11/57
5

6. Acyclovir
• การนาไปใช้ทางคลินิก:
– herpes simplex1และ2 (herpes labialis, herpes genitalis)
– herpes zoster(งูสวัด)
– CMV(cytomegalovirus )
อาการข้างเคียง: คลื่นไส้, อาเจียน, ปวดศีรษะ, renal
toxicity, neurotoxicity , ปวดแสบปวดร้อน ผื่นที่ผิวหนัง,
ชนิดป้ ายตา: อาจมีน้าตาไหล กลัวแสง และเคืองตา
17/11/57 6

7. Gancyclovir
• กลไก: ยับยั้งเอนไซม์ DNA polymerase และทาให้เกิด viral DNA
termination
• การนาไปใช้ทางคลินิก : Gancyclovir มีฤทธิ์ต่อ cytomegalovirus
(CMV) มากกว่า acyclovir 100 เท่า ****
– รูปแบบฉีด ใช้ในการรักษา retinitis ที่เกิดจาก CMV,
CMV colitis, CMV esophagitis, CMV pneumonitis
- รูปแบบรับประทาน ใช้ป้ องกัน end organ disease
ในผู้ป่วยเอดส์
17/11/57 7

8. • อาการข้างเคียง:
• myelosuppression โดยเฉพาะทาให้เกิด neutropenia
• พิษต่อระบบประสาทได้แก่ headache, changes in
mental status, seizures
17/11/57 8

9. 2. Antiretroviral agents
• ยาต้าน HIV (Human immunodeficiency virus) ที่ใช้ในปัจจุบันมี 2 กลุ่ม
ใหญ่
1.Reverse transciptase inhibitor (RTIs)
กลไก:
ยับยั้ง เอนไซม์ reverse transcriptase เป็นเอนไซม์ของ Retro virus ที่ใช้ในการ
เปลี่ยนแปลง RNA ให้เป็น DNA
ยาจะ เข้าไปใน viral DNA ทาให้เกิด chain termination
มี 2กลุ่ม1.1Nucleoside reverse transcriptase inhibitors (NRTIs)
1.2Non- Nucleoside reverse transcriptase inhibitors (NNRTIs)
17/11/57 9

10. ยาต้าน HIV
2. Protease inhibitor (PIs)
กลไก:
– ยับยั้ง เอนไซม์ viral protease ที่ใช้ในการตัด polyprotein
ของไวรัส
– ทาให้ไวรัสไม่สามารถแบ่งตัวได้
17/11/57 10

11. Nucleoside reverse transcriptase inhibitors (NRTIs)
Zidovudine (Azidothymidine, AZT)
• ช่วยลดการเกิดอาการแสดงทางคลินิก ช่วยทาให้ผู้ป่วยมีชีวิต
ยืนยาวขึ้น ระบบภูมิคุ้มกันของผู้ป่วยดีขึ้น
• ช่วยลดการติดเชื้อเอดส์จากแม่สู่ลูก
• ควรให้ยาในรูป combination กับยาชนิดอื่น
• อาการข้างเคียง : myelosupression (anemia, neutropenia,
thrombocytopenia) GI intolerance, headache, insomnia, และ
myopathy
17/11/57 11

12. Didanosine (ddI)
• รักษาผู้ป่วยผู้ใหญ่ที่มีการติดเชื้อ HIV ขั้นรุนแรง ที่ไม่สามารถทนต่อยา
หรือมีการตอบสนองทางคลินิกหรือทางภูมิคุ้มกันลดลง เมื่อใช้
zidovudine (AZT)
• ปัจจุบันสามารถใช้เป็น first-line drug หรือใช้ร่วมกับยาอื่นๆในการรักษา
ผู้ป่วยติดเชื้อHIV
• อาการข้างเคียง: pancreatitis, peripheral neuropathy, diarrhea, hepatitis
17/11/57 12

13. Lamivudine (3TC)
ใช้ในผู้ป่วยที่ติดเชื้อ HIV โดยใช้ร่วมกับ zidovudine (AZT) ไม่ใช้
เดี่ยวๆเพราะเชื้อดื้อยาได้เร็วมาก
อาการข้างเคียงที่พบได้แก่ headache, insomnia และ fatigue
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มี hypersensitivity
Stavudine (d4T)
ดูดซึมได้ดี อาหารไม่รบกวนการดูดซึม
อาการข้างเคียง: peripheral neuropathy, pancreatitis, arthralgia
และการเพิ่มขึ้นของระดับเอนไซม์ aminotransferase
17/11/57 13

14. Non-nucleoside reverse transcriptase inhibitors
(NNRTIs)
• การใช้ยากลุ่มนี้การดื้อยามักเกิดขึ้นได้อย่างรวดเร็ว จึงไม่ควรใช้ยานี้เดี่ยวๆ
• ไม่มีการดื้อยาข้ามกลุ่มระหว่าง NRTIs และ NNRTIs หรือ protease
inhibitors
• Nevirapine, Delavirdine, Ritonavir,
Efavirenz
17/11/57 14

15. Nevirapine
• combination ในการรักษาการติดเชื้อ HIV เช่น GPO vir
• สามารถป้องกันการ transmission ของ HIV จากแม่สู่ลูกได้ด้วย
• อาการข้างเคียง: skin rash (ถ้ารุนแรง Steven Johnson syndrome),
fulminant hepatitis, fever, nausea, headache และ somnolence
Delavirdine
• อาการข้างเคียง: skin rash, headache, fatigue, nausea และdiarrhea
ไม่ควรใช้ delavirdine ขณะที่ตั้งครรภ์เนื่องจากการศึกษาในสัตว์ทดลอง
พบว่าทาให้ทารกพิการ
17/11/57 15

16. Ritonavir
• ยาดูดซึมได้ดีขึ้นเมื่อให้ร่วมกับอาหาร
• ค่อยๆเพิ่มขนาดยาทีละน้อยเพื่อลดการเกิดอาการไม่พึงประสงค์
• ยาขับทางอุจจาระเป็นหลัก และต้องระมัดระวังการให้ยาในผู้ป่วย โรคตับ
• อาการข้างเคียง: GI disturbances, มีระดับของระดับเอนไซม์
aminno transferase เพิ่มขึ้น, altered taste, nausea, vomiting
abdominal pain และ hypertriglyceridemia
การให้ ritonavir ร่วมกับ PIs ชนิดอื่น
ทาให้ช่วยเพิ่มระดับยา PIs ชนิดอื่นๆ
เช่น ให้ ritonavir ร่วมกับ
saquinavir
17/11/57 16

17. **หลักการใช้ยาต้านไวรัสเอดส์
 การใช้ยาจะไม่ให้ยาเดี่ยวๆเนื่องจากมีการดื้อยาได้ง่าย
 ต้องให้ยาอย่างน้อย 3 ชนิดเรียกว่าเป็น Highly Active
Antiretroviral Therapy (HAART)
 โดยให้ยากลุ่ม NNRTIs 1ชนิด ร่วมกับ NRTIs 2 ชนิด หรือ
PIs 1 ชนิดร่วมกับ NRTIs 2 ชนิด
 คานึงถึงการเกิดปฏิกิริยาระหว่างยา และอาการไม่พึงประสงค์
17/11/57 17

18. การรับประทานยาต้านไวรัสเอดส์อย่างถูกวิธี
การรับประทานยาต้านไวรัสเอดส์อย่างถูกวิธี และสม่าเสมอเป็นหัวใจ
หลักในการรักษาโรคติดเชื้อHIV
รับประทานทุก 12 ชั่วโมง ตรงเวลา ยาถึงจะได้ประสิทธิภาพ
ลืมเพียงแค่ 3 มื้อต่อเดือนทาให้เชื้อดื้อต่อยาได้
ส่งผลให้ภูมิต้านทานต่าลง
และต้องเปลี่ยนยา
17/11/57 18

19. 3. Anti-influenza agents
Amantadine & Rimantadine
• ออกฤทธิ์: ยับยั้ง uncoating ของ viral RNA ใน influenza A virus
ยับยั้งการแบ่งตัวของไวรัส
• มีฤทธิ์ป้องกัน influenza A ในผู้ป่วยที่มีความเสี่ยงสูง และบรรเทาอาการ
แสดงทางคลินิก/ลดระยะเวลาที่เป็น influenzaได้ในผู้ป่วยที่ติดเชื้อ
• แต่เชื้อเกิดการดื้อยาได้อย่างรวดเร็ว
• อาการข้างเคียง: GI intolerance, CNS (nervousness, difficulty
in concentrating, lightheadedness)
17/11/57 19

20. 4. Anti-hepatitis virus
Interferons (IFN)
• มีฤทธิ์ในการต้านไวรัสได้ โดยที่ IFN จะเหนี่ยวนาให้ host สร้างเอนไซม์ที่ยับยั้ง
การ translation ของ viral mRNA ไปเป็น viral protein จึงยับยั้งการสร้าง
virus
• ได้ IFN ให้โดยการฉีดเข้าทางเส้นเลือดดาหรือฉีดเข้ากล้ามเนื้อ
Interferon -2a
• ได้รับการอนุมัติให้ใช้ในการรักษา chronic hepatitis C
• ใช้ในการรักษา AIDS associated kaposi’s sarcoma, hairy cell
leukemia, chronic myelogenous leukemia
17/11/57 20

21. Ribavirin
• กลไก: ยังไม่ทราบแน่ชัดแต่คาดว่า รบกวนการสังเคราะห์ guanosine
triphosphate และยับยั้ง viral RNA-dependent RNA polymerase
• สามารถยับยั้ง ทั้ง Hepatitis C virus, influenza A, B
• การให้ IFN ร่วมกับ ribavirin ให้ประสิทธิภาพในการรักษาที่ดีมากกว่าการใช้
IFN เดี่ยวๆ
อาการข้างเคียง: Hemolytic anemia, depression, suicidal behavior
• เฝ้าระวังอาการทางจิตเวท เช่น ภาวะซึมเศร้า มีความคิดฆ่าตัวตาย
ห้ามใช้ในหญิงตั้งครรภ์ และให้นมบุตร ขณะใช้ยา
ต้องคุมกาเนิด เพราะยาทาให้ทารกพิการ
17/11/57 21

22. การประเมินภาวะสุขภาพ
ซักประวัติ:
• ประวัติเกี่ยวกับการใช้ยาต้านไวรัส และการใช้ยาอื่นๆ
• การได้รับผลข้างเคียงจากการใช้ยา การแพ้ยา
• ประวัติการเจ็บป่วยในอดีต และโรคประจาตัว
• พฤติกรรมการดาเนินชีวิตประจาวัน เช่น รับประทานอาหาร การทางาน การออกกาลัง
กาย และการนอนหลับพักผ่อน
ตรวจร่างกาย: สัญญาณชีพ ตรวจลักษณะผิวหนังทั่วร่างกาย เยื่อบุ หนังศีรษะ ตรวจการ
ติดเชื้อของผิวหนังบริเวณต่างๆ ตรวจลักษณะรอยโรค ตรวจร่างกายระบบทรวงอกและ
ปอด
ผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ CBC, LFT, BUN, Cr เป็นต้น
17/11/57 22

23. ตัวอย่างข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล
• เสี่ยงต่อการเกิดภาวะซีด เนื่องจากได้รับผลข้างเคียงจากการได้รับยา AZT
• มีโอกาสเกิดภาวะไตเสียหน้าที่ เนื่องจากได้รับยา acyclovia ทางหลอดเลือด
ดา
• การนอนหลับพักผ่อนไม่เพียงพอ เนื่องจากได้รับผลข้างเคียงจากการได้รับยา
lamivudine
17/11/57 23

24. การพยาบาลผู้ป่วยที่ได้รับยาต้านไวรัส
• ประเมินภาวะสุขภาพของผู้ป่วยก่อนให้ยาต้านไวรัส
• สังเกตและประเมินอาการข้างเคียงของยาแต่ละชนิด
(ดูผลข้างเคียงของยาแต่ละชนิดตามรายละเอียดข้างต้น )
• ให้ยาโดยคานึงถึงหลัก 6 right ทุกครั้งที่ให้ยา
17/11/57 24

25. acyciovir
• การให้ทางหลอดเลือดดาต้องระวังไม่ให้มียารั่วออกนอกเส้นเลือด เพราะจะ
ทาให้เนื้อเยื่อเกิดอาการอักเสบอย่างรุนแรง
• ปริมาณความเข้มข้นของ acyclovir ที่ให้โดยการ infusion ไม่ควรเกิน 7
มิลลิกรัม/มิลลิลิตร
• ต้องมีการเพิ่มปริมาณน้าเข้า เพื่อให้มีปริมาณปัสสาวะมากพอเพื่อให้เกิด
ภาวะสมดุลที่จะป้องกันไม่ให้มีการตกตะกอนของ acyclovir ในท่อไต
17/11/57 25

26. AZT
• ควรระวังและต้องดูแลผู้ป่วยอย่างใกล้ชิด ในกรณีต่อไปนี้ เป็นโรคของไขกระดูก โลหิต
จางหรือ ผู้ป่วยที่เป็นโรคมะเร็งและทาการรักษาอยู่
ddl
• การรับประทานยาทาได้ 2 วิธี คือ เคี้ยวให้ละเอียดก่อนกลืน หรือบดหรือทาให้แตกตัว
ในน้าอย่างน้อย 30 มล. คนให้ตัวยาละลายเป็นเนื้อเดียวกันแล้วดื่มทันทีจนหมด
• แนะนาผู้ป่วย ถ้ามีอาการแสดงปวดท้อง คลื่นไส้ อาเจียน หรือมีระดับเอนไซม์
amylase เพิ่มขึ้นซึ่งอาจเป็นอาการจากตับอ่อนอักเสบ ควรหยุดยาทันที
• ควรติดตามระดับโปแตสเซียมในเลือดอย่างสม่าเสมอ
17/11/57 26

27. Lamivudine (3tc)
• ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มี hypersensitivity
ยาในกลุ่ม PIs
• แนะนาเรื่องอาการข้างเคียงที่พบบ่อยคือ การเปลี่ยนแปลงการสะสมไขมันในร่างกาย
• แนะนาให้ดื่มน้ามากๆในผู้ป่วยที่รับประทาน indinavir เพราะยาตกตะกอน
• ยาamprenavir หากจาเป็นต้องรับประทานร่วมกับ ddl หรือยา antacid ควรเว้น
ระยะห่าง 1-2 ชั่วโมง
ยากลุ่ม IFN
• ระวังภาวะติดเชื้อง่าย เลือดออกง่าย ติดตามผล WBC และ platelet
• เฝ้าระวังอาการทางจิตเวท เช่น ภาวะซึมเศร้า มีความคิดฆ่าตัวตาย เป็นต้น
Amantadine และ Rimantadine
• ห้ามใช้ยาในหญิงตั้งครรภ์ หญิงให้นมบุตร และหลีกเลี่ยงใช้ยาในผู้ป่วย peptic ulcer17/11/57 27

28. 17/11/57 28

29. หลักการใช้ยารักษาวัณโรค
ต้องใช้เวลาหลายเดือนหรือเป็นปี เพราะเชื้อแบ่งตัวช้า
ยาที่มีผลฆ่าเฉพาะเชื้อวัณโรคที่กาลังแบ่งตัวเท่านั้น ไม่สามารถ
ฆ่าเชื้อที่ไม่แบ่งตัว หรืออยู่ในระยะสงบได้
ต้องให้ยาระยะเวลานาน เพื่อให้ยาฆ่าเชื้อที่กาลังแบ่งตัวได้ จน
ยากาจัดเชื้อได้หมด
ปัจจุบันให้ยามีทั้งระยะสั้น ( 6-8 เดือน ) และระยะยาว (1-2ปี)
17/11/57 29

30. ในปัจจุบันมีการแบ่งกลุ่มยาเป็น 2 กลุ่มคือ
**First-line drug (ยาอับดับแรก)
เป็นยาหลักตัวแรกในการรักษาวัณโรคที่
ผู้ป่วยได้รับยาครั้งแรก เพราะได้ผลดีในการ
รักษา
Isoniazid (INH, H)
rifampicin (R)
streptomycin (S)
pyrazinamide (Z)
Thiacetozone(T)
ethambutol (E)
**Second-line drug (ยาอันดับสอง )
จะใช้ยากลุ่มนี้เมื่อเชื้อดื้อต่อยาหลัก ราคาแพง มี
ประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อวัณโรคปานกลาง และ
มีผลข้างเคียงสูง
Para-aminosalisylic acid (PAS)
Ethionamide (ETA, ETO)
Cycloserine (CS)
Kanamycin (KM)
Ofloxacin (O, Of)
17/11/57 30

31. 1. First-line drug
Isoniazid (INH, H)
เป็นยาที่ใช้รักษาวัณโรคมานานเกือบ 40 ปี มีราคาถูก
มีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อสูงมาก ฆ่าได้ทั้งที่อยู่ในเซลล์ และนอกเซลล์ ซึมเข้าสู่
เนื้อเยื่อต่างๆ รวมทั้งเยื่อหุ้มสมองได้รวดเร็ว
เป็นยาหลักที่ใช้รักษาวัณโรค ทั้งในการรักษาแบบธรรมดา และการรักษาแบบ
ระยะสั้น
โดยเป็นยาหลักร่วมกับยาตัวอื่น ๆ นอกจากนี้ยังใช้เป็นยาเดี่ยว ในกรณี
ป้องกันการกาเริบของโรค
17/11/57 31

32. กลไกการออกฤทธิ์
กลไกการออกฤทธิ์ของยานี้ยังไม่ทราบแน่ชัด เชื่อว่า
เกิดจากยายับยั้งการสังเคราะห์ ผนังเซลล์ของเชื้อ
ยับยั้งกระบวนการเมตะบอลิสม์ต่างๆ ที่ต้องอาศัยออกซิเจนของเชื้อ
ขัดขวางการสังเคราะห์ DNA
ทาให้เกิดการสะสมของ toxic pigments ภายในเซลล์ของเชื้อ
17/11/57 32

33. อาการข้างเคียง
พิษต่อระบบประสาท ทาให้ประสาทปลายอักเสบ เวียนศีรษะ
ซึม อาการโรคจิตชัก และประสาทตาอักเสบ
พิษต่อตับ
ระวังการใช้ยาในผู้ป่วยโรคตับ และระวังการใช้ยาในผู้ป่วย
ที่มีภาวะพร่องเอนไซม์ G-6PD
17/11/57 33

34. Rifampicin (R,RMP)
กลไกการ:ขัดขวางการสร้าง RNA ของเชื้อ และรบกวนการทางานของเอนไซม์
DNA polymerase
มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อวัณโรครองลงมาจาก Isoniazid
อาการข้างเคียง: คลื่นไส้อาเจียน ปวดท้อง ตับอักเสบ Thombocytopenia
flu like syndrome ;ไข้หนาวสั่น ปวดเมื่อยตามกล้ามเนื้อกระดูก
17/11/57 34

35. Pyrazinamide (PZA, Z)
ใช้ในการกาจัดเชื้อโรคที่หลบซ่อนอยู่ในเซลล์ macrophage บริเวณ
ดังกล่าวมีสภาวะเป็นกรดอ่อนซึ่งเหมาะต่อการออกฤทธิ์ของยา
bactericidal ออกฤทธิ์ได้ดีภาวะที่เป็นกรดอ่อน pH ประมาณ 5.0-
5.5
ใช้ร่วมกับยา isoniazid และ rifampicin
กลไกการออกฤทธิ์: ยังไม่ทราบชัด คาดว่ายาขัดขวางการใช้
nicotinamide ในกระบวนการ dehydrogenation ของเชื้อ
17/11/57 35

36. กลไกการออกฤทธิ์
อาการข้างเคียง: พิษต่อตับ แพ้แสง, เบื่ออาหาร, คลื่นไส้
อาเจียน, เป็นไข้ อ่อนเพลีย
ควรระวังการใช้ยาในผู้ป่วยโรคตับ และ
คนไข้ที่มีประวัติ เป็นโรคข้ออักเสบ gout
17/11/57 36

37. Ethambutol (EMB,E)
เป็นยาที่นิยมใช้ร่วมกับ isonizid และ rifampicin ในการ
รักษาวัณโรค
เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดการดื้อยาของเชื้อ ช่วยให้ผลในการ
รักษาดีขึ้น
ยานี้ไม่เหมาะสมที่จะใช้กับเด็กอายุน้อยกว่า 5 ปี เพราะ
อาจเกิดพิษต่อประสาทตา
17/11/57 37

38. กลไกการออกฤทธิ์
ยังไม่ทราบชัด
อาจเกิดจากยาขัดขวางไม่ให้ mycolic acid เข้าไปรวมตัวกับผนังเซลล์
เกิดจากการขัดขวางการสังเคราะห์ RNA
**อาการข้างเคียง :
optic neuritis คือ ตามัว ตาบอดสี
Hyperuricemia
อาการแพ้ยาเป็นไข้ อ่อนเพลีย ปวดตามข้อ ปวดศีรษะ มีผื่นขึ้น
17/11/57 38

39. ข้อควรระวังและห้ามใช้
ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่มีประสาทตาอักเสบ
ควรใช้ยานี้อย่างระมัดระวังในผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของตา เช่น ต้อ
กระจก diabetic retinopathy
ควรลดขนาดลงในผู้ป่วยโรคไต
17/11/57 39

40. 2. Second-line drug
Para-aminosalisylic acid (PAS)
กลไกการออกฤทธิ์: เหมือนกับยาในกลุ่ม sulfonamides ยับยั้งการสร้าง
กรดโฟลิกของเชื้อ
อาการข้างเคียง: คลื่นไส้อาเจียน เบื่ออาหาร ปวดท้อง ท้องเดิน เป็น
ไข้ อ่อนเพลีย ปวดตามข้อ มีผื่นขึ้น เยื่อบุตาขาวอักเสบ มีความปกติ
ในเม็ดเลือด ตับอักเสบ
**อาจเกิดภาวะโปแตสเซียมในเลือดต่า
ซึ่งเป็นอันตรายต่อภาวะหัวใจวาย
17/11/57 40

41. Ethionamide (ETO, ETA)
ใช้รักษาวัณโรคในกรณีที่เชื้อดื้อต่อยา โดยใช้ร่วมกับยาต้านวัณโรค
ชนิดอื่น
กลไก: ไม่ทราบแน่ชัด คาดว่ายับยั้งการสังเคราะห์ mycolic acid
ของเชื้อ และขัดขวางกระบวนการ dehydrogenation ต่าง ๆ ของ
เชื้อด้วย
ยานี้มีการดื้อยาข้ามพวกกับ thiacetazone ได้
17/11/57 41

42. อาการข้างเคียง
ต่อระบบทางเดินอาหาร เบื่ออาหาร คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง ท้องเดิน รายมี
อาการรุนแรงถึงกับต้องหยุดยา แต่ลดลงได้ถ้าให้กินพร้อมกับอาหาร
ยามีพิษต่อระบบประสาท อาการปวดศีรษะ ง่วงนอน มึนงง กระสับกระส่าย
อาการผิดปกติทางจิต มือสั่น ภาวะซึม เศร้า
อาการผิดปกติของการมองเห็น ได้แก่ เห็นภาพไม่ชัด หรือเห็นภาพซ้อน
พิษต่อตับ ทาให้เกิดตับอักเสบ เป็นปกติเมื่อหยุดยา
17/11/57 42

43. Cycloserine (CS)
ข้อบ่งใช้ ยานี้ใช้เพื่อรักษาโรควัณโรค ที่มีสาเหตุมาจากการติดเชื้อ
แบคทีเรีย ในผู้ที่รักษาด้วยยาชนิดอื่นไม่ได้ผล
กลไกการออกฤทธิ์: ยับยั้ง cell wall synthesis
อาการข้างเคียง: peripheral neuropathy และ CNS
dysfunction เช่น ปวดศีรษะ มึนงง ซึมเศร้า ชัก tremor และ
vertigo
17/11/57 43

44. การพยาบาลผู้ป่วยที่ได้รับยารักษาวัณโรค
ประเมินผลข้างเคียงของยาแต่ละตัวที่ผู้ป่วยได้รับ (รายละเอียดตามเนื้อหา
ข้างต้น)
ให้ยาโดยคานึงถึงหลัก 6 right ทุกครั้งที่ให้ยา
แนะนาเกี่ยวกับการรับประทานยาดังนี้
รับประทานยาต้านวัณโรคตามแพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด ติดต่อกันทุกวัน
เป็นเวลานาน 6-8 เดือน ตามสูตรที่แพทย์กาหนด อย่าหยุดยาเองถึงแม้
อาการจะดีขึ้นแล้ว เพราะจะทาให้เกิดปัญหาเชื้อโรคดื้อยา กลายเป็นวัณ
โรคเรื้อรังรักษายาก
17/11/57 45

45. Isoniazid:
ไม่ควรรับประทานร่วมกับยาที่มีส่วนผสมกับ aluminium เพราะทาให้การ
ดูดซึมของยาลดลง ควรรับประทานตอนท้องว่าง จะทาให้ดูดซึมยามากขึ้น
หลีกเลี่ยงการทางานกับเครื่องจักร หรือการขับขี่ยานพาหนะ
งดดื่มสุรา เพราะเพิ่มความเป็นพิษต่อตับ
Rifampicin:
แนะนาว่าขณะใช้ยาจะทาให้ปัสสาวะ อุจจาระ และสารคัดหลั่งต่างๆ มีสีส้ม
แดง
ขณะใช้ยาอาจเกิดอาการคล้ายมีไข้ ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อและกระดูก
Para-amino-salicylic acid :
เฝ้าระวังการเกิดภาวะโปแตสเซียมต่า
17/11/57 46

46. Ethambutal:
ตรวจการมองเห็นขณะใช้ยา ผู้ป่วยที่มีความผิดปกติของตาไม่ควรใช้ยานี้
Thiacetazone:
ถ้ามีผื่นหยุดยา อาจเกิด การแพ้ยาแบบ steven-johnson syndrome
Pyrazinamide:
ผู้ป่วยโรคเกาต์ โรคตับ ควรหลีกเลี่ยง ระวังการแพ้แดดขณะใช้ยา
Streptomycin, Kanamycin:
ขณะใช้ยาควรตรวจการได้ยิน และตรวจการทางานของไต
17/11/57 47

47. การประเมินผล
การดูประสิทธิภาพของการรักษา หลังจากการใช้ยา
การสังเกตอาการข้างเคียง อาการแทรกซ้อนจากการใช้ยา
ติดตามผลทางห้องปฏิบัติการต่างๆและตรวจพิเศษต่างๆ เช่น CBC,
LFT, Cr, CXR, sputum, AFB เป็นต้น
17/11/57 48

48. ยาต้านเชื้อรา
(Antifungal drugs)
17/11/57 49

49. ยาต้านเชื้อราสามารถแบ่งออกเป็น 3 กลุ่ม
Systemic drugs for systemic infections
Systemic drugs for mucocutaneous
infections
Topical drugs for mucocutaneous infections
17/11/57 50

50. Systemic antifungal drugs for systemic
infections (ยาต้านเชื้อราในร่างกาย)
Amphotericin B
Amphotericin B ได้จากเชื้อ Streptomyces nodosus.
ไม่ละลายน้า และดูดซึมได้ไม่ดีจากทางเดินอาหาร
นิยมให้ยาทางหลอดเลือดดา ยากระจายเข้าสู่เนื้อเยื่อต่างๆได้ดี แต่
เข้าสู่ CSF ได้เพียงเล็กน้อย
17/11/57 51

51. **กลไกการออกฤทธิ์
• เซลล์เมมเบรนของเชื้อรามีคุณสมบัติ ประกอบด้วย sterol ชนิด Ergosterol
ยาออกฤทธิ์โดยการเข้าจับกับ ergosterol และเปลี่ยน permeability ของ
เซลล์เมมเบรน
• โดยที่ amphotericin B จะทาให้เกิดรู (pore) ขึ้นที่เซลล์เมมเบรน
และทาให้สารต่างๆ ไหลออกนอกเซลล์ และทาให้เซลล์ตาย
17/11/57 52

52. การนายาไปใช้ทางคลินิก
• Amphotericin Bเป็นยาต้านเชื้อราที่มีฤทธิ์ครอบคลุมกว้างมากที่สุด
• เป็น drug of choice ในการรักษาการติดเชื้อราในร่างกายที่รุนแรงเช่น เยื้อหุ้ม
สมองอักเสบ ปอดอักเสบจากเชื้อรา
• ปัจจุบันมีรูปแบบ local administration ด้วย topical drops รักษาตาอักเสบจาก
เชื้อรา ชนิดฉีดเข้าที่ข้อโดยตรง ชนิด ครีม โลชั่น
17/11/57 53

53. อาการข้างเคียง
• จากการ infusion ยาเข้าสู่เส้นเลือดดา: fever, chills, muscle
spasms, vomiting, headache, hypotension
– แก้ไขได้โดยการ infusion ยาให้ช้าลงและลดขนาดยาที่ใช้ต่อวันลง
• อาการไม่พึงประสงค์ที่เกิดขึ้นได้ช้า: nephrotoxicity หากให้ยาเป็น
ระยะเวลานานจะทาให้เกิดทาลายไต
– potassium และ magnesium ต่า
– ตับวาย anemia
17/11/57 54

54. Flucytosine (5-FC)
• 5-FC มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อราที่แคบกว่า Amphotericin B มาก
• ยาให้โดยการรับประทาน ยาดูดซึมได้ดี และกระจายเข้าสู่เนื้อเยื่อต่างๆได้
ดี รวมทั้ง CSF
• กลไก: 5-FC ถูกนาเข้าเซลล์ ยาจะถูกเปลี่ยนเป็น 5-FU และจะถูก
เปลี่ยนแปลงต่อให้อยู่ในรูปของ active form ซึ่งมีฤทธิ์ในการยับยั้งการ
สังเคราะห์ DNA และ RNA
17/11/57 55

55. การนาไปใช้ทางคลินิก
ไม่ใช้ยา 5-FC เดี่ยวๆจะใช้ร่วมกับยาอื่นๆเพื่อ
- ช่วยเสริมฤทธิ์กัน
- ป้องกันการเกิดการดื้อยาได้
**5-FC + amphotericin B
สาหรับ cryptococcal meningitis
17/11/57 56

56. อาการข้างเคียง
• เกิดจากการเปลี่ยนแปลง 5-FC ไปเป็น toxic compound คือ
fluorouracil
• อาการที่พบได้แก่ การกดไขกระดูก (anemia, leukopenia,
thrombopenia ) คลื่นไส้อาเจียน ผื่นแพ้
ห้ามใช้ในสตรีมีครรภ์เพราะอาจทา
ให้ทารกพิการได้
17/11/57 57

57. Azoles
ยาในกลุ่มนี้เป็นยาสังเคราะห์ที่มีสูตรโครงสร้างเป็น azole
เป็นกลุ่มยาที่มีความสาคัญในการรักษา systemic fungal infection
แบ่งตามสูตรโครงสร้างออกได้เป็น 2 กลุ่ม
Triazole : Itraconazole, Fluconazole, Voriconazole
Imidazole : Ketoconazole, Miconazole, Clotrimazole
มีทั้งในรูปแบบยารับประทาน, ยาฉีด และยาทาภายนอก
17/11/57 58

58. กลไกการออกฤทธิ์
• ยากลุ่มนี้ออกฤทธิ์โดยการยับยั้ง Fungal cytochrome P 450 enzyme
• ลดการสังเคราะห์ ergosterol ซึ่งเป็นองค์ประกอบสาคัญของ เซลล์เมมเบรนของ
เชื้อรา
•Triazole ยามีความชอบต่อ
fungal enzyme มากกว่า
human enzyme
•แต่กลุ่ม Imidazole มี
ความจาเพาะเจาะจงต่อ fungal
enzyme น้อยกว่าจึงก่อให้เกิด
อาการไม่พึงประสงค์ได้
17/11/57 59

59. การนาไปใช้ทางคลินิก
• ยาในกลุ่มนี้ค่อนข้างมีฤทธิ์ครอบคลุมเชื้อราที่กว้างมีผลต่อทั้ง Candida
species, Cryptococcus neoformans, histoplasmosis,
dermatophytes (ก่อโรคเชื้อราที่ผิวหนัง), รวมทั้ง Aspergillus
อาการไม่พึงประสงค์
• GI effects, abnormal liver enzyme อาจทาให้เกิด hepatitis ได้
17/11/57 60

60. Ketoconazole
• Ketoconazole เป็นยา azole ตัวแรกในกลุ่ม
• เป็นยาที่ยับยั้งเอนไซม์ cytochrome P 450 ของมนุษย์ได้มาก
– **ยับยั้งการสังเคราะห์ steroid hormoneจากต่อมหมวกไต, รังไข่และอัณฑะ
ทาให้เกิด gynecomastia ในเพศชาย, infertility
– ยับยั้งเอนไซม์ที่ใช้ในการเปลี่ยนแปลงยา/ทาลายยา ทาให้ยาหลายชนิดถูก
เปลี่ยนแปลงได้น้อยลง มีระดับยาเพิ่มขึ้นและก่อให้เกิดพิษจากยาเหล่านั้นได้
มากขึ้น เช่นยา cisapride (cardiac arrhythmia)
17/11/57 61

61. Itraconazole
• เป็นยาในกลุ่ม azole ที่มีฤทธิ์แรงที่สุด
• เป็น drug of choice ในการรักษา dermatophytes และ onychomycosis
(การติดเชื้อราที่เล็บ), Aspergillus species
• รูปแบบ: รับประทาน ยาฉีดทางเส้นเลือดดา
• การดูดซึมของยาจะดีในภาวะที่เป็นกรด
• ยาผ่านเข้าสู่ CSF ได้ไม่ดี
• ยานี้รบกวนเอนไซม์ที่ตับน้อยกว่า ketoconazole
และ itraconazole ไม่มีผลต่อการสังเคราะห์ steroid hormone
17/11/57 62

62. Fluconazole
• ละลายน้าได้ดี และผ่าน CSF ได้ดี ยาดูดซึมได้ดีเมื่อให้โดยการรับประทาน
• สามารถให้ทางการฉีดเข้าเส้นเลือดดาได้
• เป็นยาที่มีอาการไม่พึงประสงค์น้อยกว่ายาตัวอื่นๆในกลุ่ม มีผลรบกวนเอนไซม์ที่ตับน้อย
ที่สุด
• ใช้ในการรักษา cryptococcal meningitis, candidemia ในผู้ป่วย ICU,
mucocutaneos candidiasis
17/11/57 63

63. Systemic Antifungal Drugs for Mucocutaneous Infections (ยาต้าน
เชื้อราบริเวณผิวหนัง และเยื่อบุชนิดรับประทาน)
Griseofulvin
• เป็นยาที่ใช้ในการรักษา dermatophytosis
• การรับประทานอาหารมีไขมัน จะเพิ่มการดูดซึมของยา
• กลไก: ยังไม่ทราบแน่ชัด แต่อาจเกี่ยวข้องกับการยับยั้งการแบ่งเซลล์ของเชื้อรา
• ยาสะสมได้ดีที่ผิวหนัง ผม และเล็บที่สร้างขึ้นใหม่ ทาให้ไม่เกิดการติดเชื้อขึ้นใน
ผิวหนัง ผม หรือเล็บที่สร้างขึ้นมาใหม่
• อาการไม่พึงประสงค์: allergic, hepatitis
17/11/57 64

64. Topical drugs for mucocutaneous infection
(ยาต้านเชื้อราชนิดทาภายนอก)
• การติดเชื้อราที่ผิวหนังถ้าเกิดจากเชื้อ dermatophytes
( กลากตามส่วนต่างๆ ของร่างกาย เช่น ลาตัว ขาหนีบ เท้า )
เกลื้อนจากเชื้อ Malassezia furfur หรือ cutaneous
candidiasis
• หากเป็นบริเวณไม่กว้างมาก และไม่กระจายในหลายบริเวณก็
สามารถใช้ topical antifungal agents ได้ผลดี
17/11/57 65

65. Nystatin
• ออกฤทธิ์โดยการทาให้เกิด pore forming
• ยาไม่ละลายน้าพัฒนาเป็นยาฉีดไม่ได้ และมีความเป็นพิษมาก ดูดซึมจาก
ทางเดินอาหารได้น้อยมาก ต้องให้ทาง topical เท่านั้น
• ยาไม่ถูกดูดซึม จึงมีอาการข้างเคียงน้อย
• ได้ผลต่อ Candida species เป็นส่วนใหญ่ เช่น oral thrush, vaginal
candidiasis, ประโยชน์ทางการแพทย์ที่สาคัญของ nystatin คือใช้ใน Oral
candidiasis (thrush) และ vaginal candidiasis
• ยามีในรูปครีม, ointment, suppositories, oral suspension
17/11/57 66

66. Topical Azoles
• Topical azole เช่น ketoconazole, clotrimazole,
miconazole
• รูปแบบครีมใช้ทาสาหรับ dermatophytic infections เช่น tinea corporis
(กลากที่ลาตัว), tinea pedis (ฮ่องกงฟุต), tinea cruris (กลากที่ขาหนีบ)
• มีในรูปแบบ troches สาหรับ oral thrush
• ยามีอาการไม่พึงประสงค์น้อย เนื่องจากยาไม่ค่อยดูดซึมเข้าสู่ร่างกาย
17/11/57 67

67. ยารักษามาลาเรีย
(Antimalarial
Drugs)
17/11/57 72

68. โรคมาลาเรีย
• มาลาเรียหรือไข้จับสั่น เกิดจากเชื้อโปรโตซัวใน genus Plasmodium มี
ยุงก้นปล่องเพศเมียเป็นพาหะ เชื้อที่ทาให้เกิดโรคในคนมี 4 ชนิดคือเชื้อ
Plasmodium ที่ก่อโรคในคนมี 4 ชนิด ได้แก่
• P.falciparum
• P.vivax
• P.malariae
• P.ovale
• ในประเทศไทยเชื้อที่พบส่วนใหญ่เป็นชนิด P.falciparum และ P.vivax
ชนิดที่มีอาการรุนแรงที่สุด คือ
P.falciparum
17/11/57 73

69. ยารักษามาลาเรีย
1 choroquine, primaquine, quinine และ
mefloquie
2. : artesunate และ artemeter
3. : tetracycline และ doxytetracycline
17/11/57 74

70. Quinoline
• ยาในกลุ่มนี้ได้แก่ choroquine,
primaquine, quinine และ mefloquine
• กลไก: ยับยั้งการทางานของเอนไซม์ heme
polymerase ทาให้เกิดการสะสมของ free
heme ในเม็ดเลือดแดงซึ่งเป็นพิษต่อเชื้อ และ
ยับยั้งการสร้าง DNA/RNA
17/11/57 75

71. Choroquine
• เป็นยาต้านมาลาเรีย ที่มีความสาคัญในการนามาใช้ประโยชน์ทาง
คลินิก
• มีการดื้อยามากในหลายพื้นที่แต่ chloroquine ยังคงเป็น drug
of choice ในการรักษา P.falciparum รวมทั้ง P.vivax,
P.malariae และ P.ovale
17/11/57 76

72. อาการข้างเคียง
ตาพร่า เห็นภาพซ้อน ถ้าได้รับยานานๆ การเห็นภาพผิดปกติ อาการเหล่านี้มัก
เกิดในผู้ป่วยที่ได้รับยา 300 mg ทุกวันนานเกิน 1 ปี อาจตาบอด
อาการทางจิต ชัก มึนงง
ผลข้างเคียงที่นานๆพบได้แก่ ผมเปลี่ยนเป็นสีขาว เยื่อบุปากมีสี bluish black,
photosensitivity, tinnitus, thrombocytopenia, neutropenia
ถ้ากินยาเกินขนาด หรือให้ยาเข้าหลอดโลหิตอย่างรวดเร็ว เป็นพิษต่อระบบ
cardiovascular ทาให้เกิดหัวใจเต้นไม่เป็นจังหวะ ความดันโลหิตต่า หยุด
หายใจและถึงแก่ความตายได้
17/11/57 77

73. Primaquine
อาการข้างเคียง : อาารคลื่นไส้ อาเจียน เบื่ออาหาร แน่นลิ้นปี่ ปวด
ท้อง
พิษของยาที่รุนแรง:
– การเกิด intravascular hemolysis อย่างเฉียบพลันใน
ผู้ป่วยG6PD deficiency
– อาการที่พบ: อ่อนเพลียมาก ปัสสาวะสีโคล่า ดีซ่าน และอาจถึง
แก่ความตายเนื่องจากไตล้มเหลว
17/11/57 78

74. Quinine
• เป็นยารักษามาลาเรียที่เก่าแก่ที่สุด เป็นสารสกัดที่ได้จากเปลือกต้น
cinchona Quinine
• เป็นยาสาคัญในการรักษามาลาเรียขั้นรุนแรง และมาลาเรียที่เกิดจากเชื้อที่ดื้อ
ต่อยา chloroquine
• ออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อมาลาเรียในกระแสเลือด
17/11/57 79

75. อาการข้างเคียง
•cinchonism เป็นกลุ่มอาการที่ประกอบด้วย มีเสียงในหู
ปวดศีรษะ คลื่นไส้ อาเจียน ปวดท้อง เห็นภาพไม่ชัด การได้ยิน
ลดลงชั่วคราว มึนศีรษะ มือสั่น
• ฤทธิ์ข้างเคียงอื่นๆ ได้แก่ ไข้ อุจจาระร่วง ท้องผูก คัน และหงุดหงิด
• อาการร้ายแรงที่อาจเกิดได้แก่ ลมพิษ bronchospasm , หูหนวก
ตาบอด hemolytic anemia ภาวะน้าตาลต่าในเลือดเนื่องจากมีการ
เพิ่มอินซูลิน
17/11/57 80

76. Quinine
• การได้รับยาขนาดสูง โดยการฉีดอาจมีอาการชัก แรงดันโลหิตต่า
bradycardia, ventricular fibrillation และถึงแก่กรรม
• ควินินมีฤทธิ์เป็นสารที่ระคายเคืองเฉพาะที่
– ทาให้เกิดอาการ คลื่นไส้ อาเจียน และปวดท้องหลังรับประทาน
อาหารได้ไม่นาน
– หลอดเลือดดาอาจอักเสบและแข็งจากการให้ยาทางเส้นเลือด
– การฉีดยาเข้ากล้ามอาจทาเกิด tissue necrosis และฝีไร้เชื้อ
17/11/57 81

77. mefloquie
• ใช้สาหรับการติดเชื้อที่ดื้อต่อ chloroquine และรักษาการติดเชื้อ
P.falciparum ที่ดื้อต่อ chloroquine
• มีค่าครึ่งชีวิตที่ยาวจึงไม่ต้องรับประทานยาบ่อย พบว่ามีการดื้อยา
mefloquine บ้างแล้วในบางพื้นที่โดยเฉพาะเขตชายแดนประเทศไทย,
พม่า, กัมพูชา
• อาการข้างเคียง: มีคลื่นไส้ อาเจียน อุจจาระร่วง มึนศีรษะ ปวดท้อง
bradycardia และ ผื่นคัน
•
17/11/57 82

78. สารอนุพันธุ์ Artemisinin
artesunate และ artemeter
• เป็นสารที่ได้มาจากสมุนไพรจีน ซึ่งเรียกว่าทั่วไปในภาษาจีนว่า ชิงเฮา
• ยังไม่พบว่ามีเชื้อมาลาเรียดื้อยาในกลุ่มนี้
• สามารถฆ่าเชื้อในระยะตัวอ่อน ได้อย่างรวดเร็ว ก่อนที่เชื้อเหล่านี้จะไปหลบในเส้นเลือดฝอยของ
อวัยวะภายใน แล้วก่อให้เกิดการอุดตันของเส้นเลือด
• ยามีค่าครึ่งชีวิตที่สั้นจึงนิยมใช้ร่วมกับยาที่มีค่าครึ่งชีวิตยาว
• ปัจจุบันมีอนุพันธ์ของ artemisinin หลายชนิด : artesunate, artemether
17/11/57 83
ชิงเฮา

79. • กลไก: ทาให้เกิด free radical ที่ทาลายเยื่อบุเซลล์ของเชื้อมาลาเรีย
เป็นยาที่ทาลายเชื้อระยะที่อยู่ในกระแสเลือด ออกฤทธิ์แรง และเร็ว
• ผลข้างเคียง: มีรายงานการพบอาการข้างเคียงต่า และไม่มีรายงาน
พิษต่อผู้ใช้มากนัก ที่พบคือ หัวใจเต้นช้าลง เกิดฝีตรงตาแหน่งที่ฉีด
ปวดท้องท้องร่วง
17/11/57 84

80. Tetracycline : tetracycline และ doxycycline
• เป็นยาที่ทาลายเชื้อP. falciparum ที่อยู่ในกระแสเลือด
• ออกฤทธิ์ช้า
• อาการข้างเคียง: มีพิษต่อตับ อาจมีอาการดีซ่าน มีพิษต่อไต
– ยารับประทานจะระคายเคืองต่อทางเดินอาหาร ทาให้มีอาการคลื่นไส้ อาเจียน
ปวดท้อง ท้องเดิน เบื่ออาหาร
• Tetracycline: ใช้รักษาร่วมกับ quinine และ mefloquie
• Doxycycline: ใช้ป้องกันการเกิดโรค โดยรับประทานขณะที่มีการระบาด
ของเชื้อ
(ดูรายละเอียดยาเพิ่มเติมได้ในหัวข้อยาปฏิชีวนะ)
17/11/57 85

81. การพยาบาลผู้ป่วยที่ได้รับยารักษามาลาเรีย
• ประเมินลักษณะอาการ อาการแสดงของมาลาเรียแต่ละระยะ
• ตรวจหาเชื้อมาลาเรีย ในระยะแรก ๆ
– อาจตรวจเลือดไม่พบเชื้อ ต้องให้ผู้ป่วยตรวจเลือดซ้าอีกครั้ง ภายใน 12-24 ชั่วโมง
– ถ้าผู้ป่วยที่กินยาป้องกันมาลาเรียมาก่อน ก็จะทาให้การตรวจพบเชื้อมาลาเรียได้ยากขึ้น
– ควรเฝ้ าสังเกตอาการอย่างใกล้ชิด และตรวจเลือดบ่อย ๆ เพื่อการตรวจวินิจฉัยที่ชัดเจน
• ตรวจการทางานของเลือด ทุกครั้งก่อนได้รับยา
• ให้ยาโดยคานึงถึงหลัก 6 right ทุกครั้งที่ให้ยา
17/11/57 87

82. • ถ้าได้รับยารักษามาลาเรียแล้วให้สังเกต และประเมินอาการข้างเคียงของยาแต่
ละชนิด (ดูรายละเอียดผลข้างเคียงของยาแต่ละชนิด ในเนื้อหาข้างต้น)
• ระหว่างได้รับยา ติดตามการทางานของเลือด ตรวจคลื่นไฟฟ้ าหัวใจ ตรวจการได้
ยิน การมองเห็น
• เฝ้าดูการเปลี่ยนแปลงของโรค ผลการรักษา และอาการแทรกซ้อน
• ให้ผู้ป่วยกินยาครบตามแพทย์สั่ง ถ้าไม่ครบ จะมีโอกาสเป็นไข้มาลาเรียกาเริบได้
• ผู้ป่วยที่มีอาการไข้ หนาวสั่นมาก ถ้าไม่ได้ประวัติติดเชื้อมาลาเรีย (เช่น ไม่ได้เข้าป่า หรือรับ
เลือด) อาจมีสาเหตุจากโรคอื่นก็ได้ จึงควรตรวจดูอาการของโรคอื่นๆด้วย
17/11/57 88

83. ให้คาแนะนาแก่ผู้ป่วยเกี่ยวกับการป้ องกัน และการดูแลตัวเอง
– การรับประทานยาก่อนเข้าป่า ปัจจุบันต้องพิจารณาอย่างรอบคอบ ระหว่าง
โอกาสที่จะติดเชื้อ และความเสี่ยงต่อการรักษา
• ยาที่ใช้ป้องกันตามที่เคยแนะนาในอดีตพบว่า ไม่ได้ผลในการป้องกัน
มากนัก
• จึงไม่แนะนาให้กินยาป้องกันล่วงหน้า แต่ให้แนะนาเรื่องการป้องกัน
ยุงกัดแทน เพราะเชื้อดื้อยามาก และทาให้เข้าใจผิดว่ากินยาแล้วจะไม่ติด
เชื้อ
• หากรับประทานยาเพื่อป้องกันนั้น หากเป็นมาลาเรียขึ้นมาจริง ๆ อาจ
ตรวจเลือดไม่พบเชื้อเมื่อตรวจพบอีกทีก็มีอาการมากแล้ว
17/11/57 89

84. – เมื่อต้องเดินทางเข้าไปในเขตป่าเขา ควรป้องกันไม่ให้ยุงก้นปล่องกัด โดย
การนอนกางมุ้ง และใช้ยาทากันยุง
– ถ้าออกจากป่าแล้วมีอาการไข้ หรือมีอาการสงสัยเป็นมาลาเรีย ให้รีบทาการ
ตรวจรักษา
– ถ้าต้องเข้าไปอยู่ในป่าที่เป็นถิ่นที่มีเชื้อมาลาเรียดื้อต่อยาหลายชนิด เป็น
เวลานานเกิน 2 สัปดาห์ ก็ควรพกยารักษามาลาเรีย (ได้แก่ quinine และ
mefloquie หรือ artesunate) ใช้ในยามฉุกเฉิน เมื่อไม่สามารถตรวจ
เลือดได้ โดยใช้ในขนาดที่ใช้รักษามาลาเรีย
ให้คาแนะนาแก่ผู้ป่วยเกี่ยวกับการป้ องกัน และการดูแลตัวเอง
17/11/57 90

85. การประเมินผล
• การดูประสิทธิภาพของการรักษา อาการแทรกซ้อนของโรค หลังจาก
การใช้ยา
• การสังเกตอาการข้างเคียง จากการใช้ยา
• ติดตามผลทางห้องปฏิบัติการ และการตรวจพิเศษ เช่น ระดับยาใน
เลือด CBC, plt, EKG
17/11/57 91

86. The end
17/11/57 92