Antibiotic

1. อ ศิรินุช จันทรางกูล
17/11/57 1

2. เป็นยาที่ได้จากการสังเคราะห์ หรือสกัดจากจุลชีพ
ใช้ยับยั้งการเจริญเติบโต หรือฆ่าเชื้อจุลชีพ
 Antibacterial agents
 Antiviral agents
 Anti fungal agents
 Antituberculotic agents
 Antimalarial agents
17/11/57 2

3. ยาสกัดจากจุลชีพ เช่น แบคทีเรีย รา
การออกฤทธิ์ของ Antibiotic
Bacteriostatic ยับยั้ง
Bactericidal ฆ่าเชื้อ
17/11/57 3

4.  ขอบเขตการออกฤทธิ์
 Broad spectrum
 Medium spectrum
 Narrow spectrum
 การเลือกใช้ยาปฏิชีวนะ
 Empiric therapy ใช้ยาที่ขอบเขตการออกฤทธิ์กว้าง
 Definitive/ Specific therapy ใช้ยาที่จาเพาะเจาะจงกับเชื้อ
17/11/57 4

5.  แบ่งตามการย้อมติดสีแกรม (Gram's strand)
 Gram positive/ gr+และ Gram negative/gr-
17/11/57 5

6.  แบ่งตามรูปร่าง...แบคทีเรียก็มีรูปร่างเป็น Cocci และ Bacilli
CocciBacilli
17/11/57 6

7.  แบคทีเรีย...........มีทั้ง single ,in pair ,cluster
17/11/57 7

8.  Antibiotic
 Bacteriostatic/ Bactericidal
 Broad spectrum
 Narrow spectrum
 Empiric therapy
 β-lactamase หรือ penicilinase
 anaphylatic shock
 การดื้อยา drug resistance
17/11/57 8

9. 17/11/57 9

10. ยับยั้งการสังเคราะห์ผนังเซลล์
ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีน
ยับยั้งการแบ่งตัวของ DNA (deoxyribonucleic acid)
รบกวน metabolism ของสารที่จาเป็นต่อการดารงชีพ
17/11/57 10

11. 1.ยับยั้งการ
สังเคราะห์ผนังเซลล์
2.ยับยั้งการ
สังเคราะห์โปรตีน
3.ยับยั้งการ
แบ่งตัวของ DNA
4.รบกวน metabolism ของ
สารที่จาเป็นต่อการดารงชีพ
Penicillin
Cephalosporin
Natural penicillins
Penicillinase resistant penicillins
Extended spectrum penicillins
First Generation
Second-Generation
Third-Generation
Fourth-Generation
aminoglycoside
chloramphenical
tetracycline
macrolides
Lincosamide
quinolone
nitronidazoles
sulfonamide
trimethoprim
ABO
17/11/57 11

12. 17/11/57 12
Penicillin
Cephalosporin
aminoglycoside
chloramphenical
tetracycline macrolides
quinolone
nitronidazoles
sulfonamide
trimethoprim
Lincosamide

13.  Mechanism of action: ยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย
โดยรบกวนการสังเคราะห์หรือการสร้างผนังเซลล์ของแบคทีเรีย
17/11/57 13

14.  เป็น Bactericidal มีฤทธิ์ต้าน แบคทีเรีย gr+, gr- และ
spirocheates
1.1 Penicillin : มี 4 กลุ่ม......
1.2 Cephalosporin : มี 4 generation….
17/11/57 14

15. แบ่งเป็น 4 กลุ่มย่อย
 Natural penicillins
 B-lactamase resistant penicillins
 Extended spectrum penicillins
 Antipseudomonal penicillins
penicillins
17/11/57 15

16.  penicillin G, penicillin V,
procaine penicillin G, benzathine
penicillin G
 ยาในกลุ่มนี้มีฤทธิ์ต้านแบคทีเรีย gr+
 ถูกทาลายด้วยกรดในกระเพาะอาหาร
 ไม่ทนต่อ B-lactamase
Streptococci, meningococci
Spirochete, clostridium,
Enterococci
penicillins
17/11/57 16

17.  Cloxacillin, Dicloxacillin, Methicillin, Nafcillin,
Flucloxacillin
 ต้านเชื้อแบคทีเรีย gr+ และ gr- ได้ดี
 ไม่ทนกรด ทนต่อ B-lactamase
 ยาในกลุ่มนี้มีฤทธิ์ต้านแบคทีเรีย
staphylococci
penicillins
17/11/57 17

18.  Ampicillin, Amoxicillin, Bacampicillin,
*Amoxicillin+Clavulanate=Augmentin
*Ampicillin+sulbactam=Sultamicillin,Unasyn
 ออกฤทธิ์กว้าง streptococci,Salmonella,E.coli
เชื้อ gr- บางสายพันธุ์
 ทนต่อกรดในกระเพาะอาหาร ไม่ทนต่อ B-lactamase
penicillins
17/11/57 18

19.  Ticarcillin, Piperacillin, Mezlocillin
 แบคทีเรียชนิด gr-
 รวมถึงชนิดที่ดื้อยาเช่น Acinetobacter, P.aeruginosa
penicillins
17/11/57 19

20. เกิดการระคายเคือง GI: คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเดิน
IV:Thrombophlebitis
 Micro flora
เกิด pseudomembranous colitis
การแพ้ยา
17/11/57 20
penicillins

21. ห้ามใช้ในผู้ป่วยที่แพ้ยา กลุ่ม Penicillin
การแพ้รุนแรงขึ้นหากใช้ร่วมกับ ยากลุ่ม -blocker
การใช้ยาร่วมกับยาคุมกาเนิด จะลดประสิทธิภาพของยา
คุมกาเนิด
ในผู้ป่วยที่ไตทางานผิดปกติ การใช้ยาในขนาดสูง อาจทาให้
เกิดอาการชักได้
17/11/57 21
penicillins

22.  พิษต่อระบบเลือด กดไขกระดูก
 พิษต่อ ตับ ไต
 ห้ามใช้ร่วมกับยากลุ่ม bacteriostatic เพราะต้านฤทธิ์กัน
เช่น chloramphenicol, erythromycin,
tetracycline
17/11/57 22
penicillins

23.  รักษาการติดเชื้อ streptococci, menigococci
penicillin G (IV)
 รักษาซิฟิลิส, หนองใน (gonorrhea)
benzathine penicillin และ procaine penicillin
 ใช้ในการรักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจส่วนต้น
penicillin V 250-500 mg q 6 hr.
penicillins
รับประทานก่อนอาหาร 1 ชั่วโมง
หรือหลังอาหาร 2 ชั่วโมง
17/11/57 23

24.  urinary tract infection (UTI)  ampicillin
 upper respiratory tract infection: URI
 low respiratory tract infection
 sinusitis
 otitis
amoxycillin
penicillins
17/11/57 24

25. **Dicloxacillin,Cloxacillin รักษาโรคติดเชื้อ Stap
 ติดเชื้อที่ผิวหนัง และเยื่อบุต่างๆ (แผล หนอง)
 ติดเชื้อบริเวณทางเดินหายใจส่วนบน (URI)
 Dicloxacillin
รับประทาน 0.25-0.5 mg. q 4-6 hr
ก่อนอาหาร 1 ชั่วโมง หรือหลังอาหาร 2 ชั่วโมง
 Cloxacillin (IV drip)
▪ 5%D/Wหรือ NSS 50-100 ml IV drip 30-40 นาที
penicillins
17/11/57 25

26. augmentin
 ติดเชื้อแบคทีเรียgr- ที่ผลิต beta-lactamase
augmentin ดื้อต่อยาในกลุ่ม penicillinsกลุ่ม
อื่น
 ใช้สาหรับการติดเชื้อ H.influenza ที่ดื้อยาต่อ ampicillin
penicillins
17/11/57 26

27.  มีโครงสร้างทางเคมี กลไกการออกฤทธิ์และผลข้างเคียงคล้าย
กับ penicillin
 กลไก: ยับยั้งการสังเคราะห์ผนังเซลล์แบคทีเรีย
 bactericidal: bacteria gr+ และ gr-
Cephalosporins
17/11/57 27

28.  แบ่งได้เป็น 4 generation ดังนี้
First Generation
Second-Generation
Third-Generation
Fourth-Generation
Cephalosporins
17/11/57 28

29.  Narrow spectrum
 ให้ฤทธิ์ต่อเชื้อ gr + มากกว่า
 ให้ฤทธิ์แคบต่อ gr - ให้ฤทธิ์ต้านเฉพาะ E. coli,
Klebsiella pneumoniae
 ไม่ทนต่อ -lactamase
 มี Nephrotoxicity สูง
17/11/57 29
Cephalosporins

30.  Cefazolin, cefadroxil, cefalothin, cephradine
 Cefazolin IV 1-4g q8-12h
 Cephalexin PO 1-4 g q 6 h มีเฉพาะรูปแบบยากิน
 Cephaloridine IM 1g q 6-8h
Cephalosporins
cefadroxil
cephradine
17/11/57 30
Cefazolin
Cephalexin

31.  ออกฤทธิ์ ต่อ gr+ เท่ากับ 1st generation
 Spectrum ต่อ gr -จะกว้างมากกว่า 1st generation
 ให้ฤทธิ์ต่อต้านเชื้อ Klebsiella, Proteus, H.influenzae
Enterobacter และ Enterobacteriace
 ทนต่อ -lactamase enzyme (cephalosporinase)ได้ดีกว่า
1st
 ไม่เป็นพิษต่อไต
17/11/57 31
Cephalosporins

32.  cefoxitin, cefalothin, cefuroxime, cefaclor
 Cefamandole IV, IM 0.5-1 g q4-6 h
 Cefoxitin IV, IM 0.5-1 g q4-6 h , 2g q 6-8 h
 Cefuroxime IV 0.25-0.5 g q 12 h
 Cefaclor PO 250 mg q 8 h
Cephalosporins
cefoxitin
cefaclor
17/11/57 32
cefuroxime
Cefamandole

33.  ติดเชื้อที่หัวใจและเยื่อหุ้มหัวใจ : Cefazolin มี t1/2 นานจึง
อยู่ในเนื้อเยื่อได้ เหมาะที่จะนามาใช้ป้องกันการติดเชื้อจากการ
ผ่าตัดหัวใจและหลอดเลือด
 ป้องกันการติดเชื้อจากการผ่าตัด – cefazolin
 ติดเชื้อที่กระดูกและข้อ : 1st generation เข้ากระดูก และข้อได้ดี
มาก ทั้งแบบให้ทางรับประทาน และฉีด
 cefamandole(2nd )เข้าสู่กระดูกและข้อได้ดี
แต่ใช้เวลานานกว่า
17/11/57 33Cephalosporins

34.  ติดเชื้อที่ปอดอักเสบที่เกิดนอกโรงพยาบาล (community-acquired
pneumonia)
---cefuroxime
 ติดเชื้อที่ทางเดินอาหารและน้าดี:
Cefamandole และ cefoxitin จะเข้าสู่น้าดีได้ดีกว่าตัวอื่น
 ติดเชื้อทางสูตินารีเวช
เช่น การผ่าตัดคลอดใช้ cefoxitin
17/11/57 34Cephalosporins

35.  รักษาการติดเชื้อระบบทางเดินปัสสาวะ (UTI)
 **ใช้ในผู้ที่แพ้ยา penicillins :มีไข้/ ผื่นคัน
 cefazolin, cefalexin
17/11/57 35
**แต่ไม่ใช้กับผู้ที่
แพ้ penicillins
ชนิดรุนแรง
Cephalosporins

36.  รักษา sinusitis, otitis, lower
respiratory tract infections
 รักษาอาการอักเสบติดเชื้อในช่องท้อง อุ้งเชิงกราน
 รักษาแผลติดเชื้อบริเวณเท้า
ของผู้ป่วยเบาหวาน
17/11/57 36
Cephalosporins

37.  ออกฤทธิ์ต่อเชื้อ gr + จะต่ากว่า 1st และ 2nd generation
โดยเฉพาะ Staphylococci และ Streptococci
 ให้ฤทธิ์ต่อ gr -ดีมาก spectrum กว้าง
 ให้ฤทธิ์ต่อ P. aeruginosa, Proteus, Enterobacter aerogenes
 สามารถผ่าน blood brain barrier (BBB) /
ผ่านเข้าน้าไขสันหลังได้
 ให้ฤทธิ์เสริมกับยาปฏิชีวนะกลุ่ม aminoglycoside
 ไม่เป็นพิษต่อไต
17/11/57 37
Cephalosporins

38.  Cefotaxime (claforan) ®,
**ceftriaxone, cefdinir (omnicef )®
 Cefotaxime (claforan) IV1-2 g q 6-12 h
 Ceftriaxone (cef-3) IV 1-2 g q 6-12 h
 Cefoperazone IV 2-4g q 12 h
 Ceftazidime (fortum, cef-4) IV 1 g q 8-12 h
Cephalosporins
17/11/57 38
ceftazidime

39.  รักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบ (meningitis) จากเชื้อ gr-
*** ถ้าเคยใช้ยากลุ่ม penicillin ไม่ได้ผล
การใช้ยากลุ่มนี้จะไม่ได้ผลเช่นเดียวกัน***
 โรคติดเชื้อในระบบประสาทส่วนกลางที่เกิดจากแบคทีเรีย gr-
โดยเฉพาะในเด็กแรกเกิด เช่น cefdinir (omnicef )®
 รักษาการติดเชื้อโรคหนองใน และแผลริมอ่อน อาจเลือกใช้ยาเป็นยา
รักษาตัวแรก เช่น ceftriaxone และ Cefotaxime
Cephalosporins
17/11/57 39

40.  การติดเชื้อในโรงพยาบาลที่เกิดจากเชื้อที่ดื้อต่อ cephalosporins 2
กลุ่มแรกและ aminoglycosides
 ใช้สาหรับการติดเชื้อ penicillin resistant s. pneumonia
(PRSR)  cefotaxime
 empiric therapy สาหรับ nosocomia infection
cefoperazone sodium+sulbactam sodium
sulperazone
 specific therapy สาหรับเชื้อ Acinetobacter
 sulperazone
17/11/57 40
Cephalosporins

41.  spectrum ในการฆ่าเชื้อกว้างกว่า 3rd generation
 ฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อ gr + สูงกว่า 3rd generation
 ทนต่อเอนไซม์ bata-lactamase ได้ดี ยาในกลุ่มนี้สามารถ
ผ่านเข้าไปสู่ cerebrospinal fluid
 ให้ฤทธิ์ฆ่าเชื้อ Enterobacteriaceae, Enterococci และ gr-
สูง ให้ฤทธิ์ดีต่อ Pseudomonas aeruginosa
 ไม่เป็นพิษต่อไต
17/11/57 41
Cephalosporins

42.  Cepirome และ cefepime
 Cefepime IV 1-2g q 12h
cefepime
17/11/57 42
Cephalosporins

43.  รักษาโรคติดเชื้อได้เช่นเดียวกับ third Generation
 ใช้เป็น empirical treatment ใน nosocromal
infection ที่ดื้อต่อ extended-spectrum penicillin
 ใช้เป็น drug of choice ใน meningitis
 Skin infection
 Septicemia
 Urinary tract infection
Cephalosporins
17/11/57 43

44.  อาจเกิดการแพ้ยา เช่น มีไข้ ผื่นคัน
 อาจมีอาการรุนแรงถึง anaphylactic shock
 อาการที่พบบ่อยคือ ท้องเสีย คลื่นไส้
pseudomembranous colitis
 อาจพบภาวะไตอักเสบ (nephritis)
 เม็ดเลือดขาวต่า (granulocytopenia)
 ภาวะซีดจากเม็ดเลือดแดงแตก (hemolytic anemia)
Cephalosporins
17/11/57 44

45.  การกดไขกระดูก เมื่อใช้ยา cefamandole,
moxalactam, cefoperazone
 ผลต่อระบบประสาทส่วนกลาง พบปวดศีรษะ วิงเวียน มึนงง เมื่อยล้า
(disulfiram like effect ) เมื่อใช้ยา
cefamandole, moxalactam และ
cefoperazone
 การติดเชื้อแทรกซ้อน โดยเฉพาะเชื้อรา candida
และ pseudomonas เพิ่มกว่าปกติ
17/11/57 45
Cephalosporins

46.  การให้ยาทาง IM ทาให้ปวดบริเวณที่ฉีดได้
 การให้ยาทาง IV อาจทาให้เกิดการอักเสบของหลอดเลือดดา
(thrombophlebitis)
****ควรหลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่ม
cephalosporin
ในผู้ป่ วยที่เคยมีประวัติแพ้ยาในกลุ่ม penicillin
Cephalosporins
17/11/57 46

47. a) ยากลุ่ม aminoglycoside
b) ยากลุ่ม chloramphenical
c) ยากลุ่ม tetracycline
d) ยากลุ่ม macrolides
e) ยากลุ่ม Lincosamide
17/11/57 47

48.  ยังยั้งการสังเคราะห์โปรตีนของแบคทีเรีย โดยจับกับ
bacteria ribosome subunit ซึ่งเป็นบริเวณที่มี
การสร้างโปรตีนของแบคทีเรีย
 bacteria ribosome subunit 30 s
 bacteria ribosome subunit 50 s
17/11/57 48

49.  gentamycin, streptomycin,
neomycin, amikacin, tobramycin,
netilmicin
 ออกฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนของแบคทีเรียที่ bacteria
ribosome 30 S
 เมื่อใช้ในขนาดปกติมีคุณสมบัติเป็น bactericidal
 ในขนาดต่ามีคุณสมบัติเป็น bacteriostatic
aminoglycoside
gentamycin
streptomycin
neomycin
17/11/57 49

50.  ต้านเชื้อแบคทีเรีย gr-, staphylococci ได้ดี
 ยากลุ่มนี้ดูดซึมจากทางเดินอาหารได้น้อย
**ฉะนั้นจึงใช้ในรูปแบบฉีด
**นอกจากนี้ยังพบว่ามีปริมาณยาที่ renal cortex และ
endolymph ของหูชั้นใน
**ฉะนั้นจึงมีพิษต่อไต และหูได้
aminoglycoside
17/11/57 50

51.  รักษาการติดเชื้อแบคทีเรีย gr- รุนแรง เช่น
sepsis, pneumonia
 รักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ
 รักษาการติดเชื้อของผิวหนัง หรือโครงสร้างผิวหนัง
 รักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ
aminoglycoside
17/11/57 51

52.  รักษาการติดเชื้อของกระดูก เยื่อบุช่องท้องอักเสบ
 รักษาวัณโรค streptomycin
 รักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบ จาก bacteria gr- โดยการ
ฉีดเข้าไขสันหลัง (intrathecal) 1-10 mg/day
 amikacin เป็น Broad spectrum มีพิษ
รุนแรง จะเก็บไว้ใช้เมื่อจาเป็น ถ้าผู้ป่วยดื้อยานี้จะดื้อยาตัวอื่น
ในกลุ่มด้วย
aminoglycoside
17/11/57 52

53. aminoglycoside
17/11/57 53
 ใช้ร่วมกับ penicillin หรือ vancomycin ในการรักษาการ
อักเสบของเนื้อเยื่อบุโพรงหัวใจ
 ใช้สาหรับป้องกันการติดเชื้อจากการผ่าตัดลาไส้ใหญ่แบบไม่ฉุกเฉิน เช่น
neomycin sulfate

54.  neomycin, kanamycin ,gentamycin
sulfate
 ส่วนใหญ่ใช้รูปแบบทาภายนอก (topical) เนื่องจากมีความ
เป็นพิษต่อหูสูงและ neomycin ยังมีพิษต่อไตสูงด้วย
 ใช้ในการรักษาการอักเสบติดเชื้อที่ผิวหนัง เช่น แผลไฟไหม้น้า
ร้อนลวก แผลทั่วไป
aminoglycoside
neomycin
17/11/57 54

55.  พิษต่อไต พบระดับ creatinin สูงขึ้น มักพบในผู้ที่ได้รับยานาน
เกิน 3-5 วัน
 พิษต่อหู พบหูอื้อ หูตึง วิงเวียน (vertigo) เดินเซ (ataxia)
มักเป็นแบบถาวร พบในผู้ที่ได้รับยาเกิน 5 วัน
 ยาในขนาดสูงทาให้เกิด neuromuscular blockade พบ
กล้ามเนื้ออ่อนแรงโดย ทาให้หายใจลาบาก หยุดหายใจได้
**ระวังการใช้ร่วมกับยาสลบ ยาคลายกล้ามเนื้อ**
รักษาโดยใช้ calcium gluconate
aminoglycoside
17/11/57 55

56.  bacteriostatic ออกฤทธิ์กว้าง
 ออกฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนของแบคทีเรีย โดยจับกับ
bacteria ribosome 50S.
Chloramphenical
17/11/57 56

57.  การรักษาเยื่อบุตาขาวอักเสบ เช่น ยาหยอดตา
 การรักษาภาวะหู อักเสบ เช่น ยาหยดหู chloramphenical
ear drop
 รักษาเยื่อหุ้มสมองอักเสบในผู้ที่แพ้beta lactam
หรือใช้ยาอื่นไม่ได้ผล เนื่องจากยาผ่าน BBB ได้ดี
 การรักษาTyphoid fever, Scrub typhus
 รักษาการติดเชื้อพวก anairobes เช่น เยื่อบุช่องท้องอักเสบ
Chloramphenical
Scrub typhus
17/11/57 57

58.  ไม่ใช้ร่วมกับยาในกลุ่ม macrolide จะทาให้ประสิทธิภาพของยาไม่
ดีจากการมี site of action ที่เดียวกัน
Chloramphenical
• ยาฉีด chloramphenical (IV, IV drip)
•1gm q 6 hr
•ผสมใน sterile water เก็บไว้ได้ 1 สัปดาห์ ที่ 2-8 C
•หรือผสมกับสารละลายNSS 50-100 ml drip 30-60 นาที
• ยารับประทาน
•chloramphenical (250, 500 mg) qid.
17/11/57 58

59.  ระคายเคืองทางเดินอาหาร คลื่นไส้อาเจียน และท้องเสีย
 กดการทางานของไขกระดูก พบการสร้าง red blood
cell,ลดลง, เกิดภาวะซีด แต่พบได้น้อยมาก
 การใช้ยาในทารกอาจทาให้เกิด gray baby syndrome
พบตัวซีดเทา ระบบไหลเวียนเลือดส่วนปลายล้มเหลว
Chloramphenical
คลื่นไส้อาเจียน ปวดท้อง ตัวสีเขียวคล้าจน
คล้ายสีเทา เนื่องจากขาด oxygen
17/11/57 59

60.  Tetracycline, doxyclycline, minoclycline
 ยับยั้งการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย โดยการยับยั้งการสร้างโปรตีน
ของแบคทีเรียโดยจับกับ 30S ribosome
Tetracycline
doxyclycline
Tetracycline
17/11/57 60

61.  รักษาโรคติดเชื้อ mycoplasma pnuemoniae,
chlamydiae (เชื้อที่ทาให้เกิดหนองในเทียม) การติดเชื้อ
rickettesiae พวกพยาธิ เชื้อรา
 รักษาสิว รักษาโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ เช่น syphillis
 ใช้ร่วมกับยาอื่นในการรักษาโรคกระเพาะอาหารอักเสบที่มีสาเหตุจากเชื้อ
H. pylori
 ใช้ในการรักษาหลอดลมอักเสบรุนแรง ปอดบวม, Leptospirosis
17/11/57 61
Tetracycline

62.  ระคายเคืองระบบทางเดินอาหาร คลื่นไส้อาเจียน และท้องเสีย อาการหายได้
เมื่อหยุดยา
 **มีผลต่อกระดูกและฟัน พบการเจริญของฟันผิดปกติแบบ
ถาวร ฟันเหลือง การเจริญของกระดูกผิดปกติ
 นอกจากนี้อาจมีอาการแพ้แสง ความเป็นพิษต่อตับและไต
 doxycycline และ minocycline ทาให้เกิดอาการวิงเวียน
มึนงง
***ห้ามใช้ยาในเด็กอายุต่ากว่า 8 ปี
***ไม่ควรใช้ยาในหญิงตั้งครรภ์และหญิงให้นมบุตร
17/11/57 62
Tetracycline

63.  รับประทานยา ในขณะที่ท้องว่าง หรือ2 ชม. หลังรับประทานยาลดกรด ยา
บารุงเลือดที่มีธาตุเหล็ก นม เพราะการรับประทานร่วมกันมีผลลดการดูดซึมยา
 สังเกตจากสีผงที่กลายเป็นสีเหลืองคล้า หรือสีน้าตาล เพราะเป็นพิษต่อไตจาก
ยาเสื่อมคุณภาพ แนะนาให้เก็บยาในที่ทึบแสง อุณหภูมิไม่สูงเกินไป
 อาจทาให้เกิดอาการแพ้แสง ควรแนะนาให้ผู้ป่วยทาครีมกันแดด กางร่วม
สวมหมวก และเสื้อแขนยาวหากต้องออกไปกลางแจ้ง
 ในหญิงไม่ควรใช้ยาคุมกาเนิดร่วมกับยา tetracycline เนื่องจากทาให้
ประสิทธิภาพในการคุมกาเนิดลดลง
17/11/57 63
Tetracycline

64.  erythromycin, clarithromycin,
roxithromycin, ketolode
 ออกฤทธิ์ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนของแบคทีเรียที่ bacteria
ribosome 50S.
erythromycin
clarithromycin
roxithromycin
17/11/57 64
Macrolides

65.  รักษา โรคคอตีบ โรคไอกรน การติดเชื้อในกระแสเลือด การอักเสบ
บริเวณขาหนีบและรักแร้
 รักษาการติดเชื้อของทางเดินหายใจ ในกรณีที่ใช้ยาอื่นไม่ได้หรือไม่
ได้ผล เช่น clarithromycin, roxithromycin
 ใช้ป้องกันการติดเชื้อ mycobacterium avium
complex (MAC) ในผู้ป่วย AIDS เช่น
azithromycin
17/11/57 65
Macrolides

66.  เบื่ออาหาร (anorexia) คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย
 ตับอักเสบ มีไข้ ตัวตาเหลือง
 เมื่อใช้ erythromycin ร่วมกับ theophylline ทา
ให้ระดับ theophylline เพิ่มขึ้นเป็นอันตรายได้
 IM ยาจะระคายเคืองต่อเนื้อเยื่อบริเวณที่ฉีดยา ทาให้เกิด
อาการปวดหลังฉีดยา
 IV อาจทาให้หลอดเลือดอักเสบ คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย
17/11/57 66
Macrolides

67.  Lincomycin, clindamycin
 ยับยั้งการสังเคราะห์โปรตีนของแบคทีเรีย ที่ bacteria
ribosome 50S
 ใช้ต้านแบคทีเรีย gr+
Lincomycin
clindamycin
17/11/57 67
Lincosamide

68.  รักษา/ป้องกันการติดเชื้อของแผลผ่าตัดบริเวณหน้าท้อง
 รักษาการติดเชื้อในระบบสืบพันธ์ในหญิง อาจใช้ร่วมกับ
aminoglycoside
 ใช้รักษาสิว เช่น Clindamycin
 ใช้แทนการรักษาด้วย erythromycinในการรักษา endocarditis
 ใช้เป็นยาแทน ในการป้องกันหรือรักษาปอดอักเสบจากเชื้อในผู้ป่วยเอดส์
 ใช้ Clindamycin +Primaquine รักษาปอดอักเสบจากเชื้อ
Pneumocystic jiroveci
17/11/57 68
Lincosamide

69.  อาการที่พบบ่อย : ท้องเสีย คลื่นไส้ผื่นคัน หากผู้ป่วยเกิด
diarrhia>>> ควรหยุดยาทันที
 ผู้ป่วยที่ดื้อต่อ erythomycin จะดื้อต่อ
Clindamycin ด้วย
 ควรประเมินการทางานของตับ และไตเมื่อใช้ยากลุ่มนี้ในระยะยาว
17/11/57 69
Lincosamide

70. a) ยากลุ่ม quinolone
b) ยากลุ่ม nitronidazoles
 มีฤทธิ์ยับยั้งการสร้าง DNA gyrase ซึ่งเป็น
เอนไซม์ที่จาเป็นสาหรับ DNA replication
ของแบคทีเรีย
 Bactericidal
17/11/57 70

71.  Norfloxacin, ofloxacin,
ciprofloxacin, levofolxacin
 Norfloxacin 400 mg bid
1 ชั่วโมง ก่อนอาหารหรือ 2 ชั่วโมงหลังอาหาร
 Ofloxacin 200-600mg ต่อวัน แบ่งให้ 1-3 ครั้ง
Norfloxacin
ofloxacinciprofloxacin17/11/57 71
Quinolone

72.  รักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะ ระบบสืบพันธุ์
 ต่อมลูกหมากอักเสบ
 รักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร เช่น
norfloxacin ใช้รักษาท้องเสียหรือท้องเดินจากการติด
เชื้อได้ดี ยาถูกดูดซึมได้น้อยจึงเหลือยาในทางเดินอาหารมาก
 รักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ
 norfloxacin 400 mg bid 1 ชั่วโมง ก่อนอาหารหรือ 2 ชั่วโมงหลัง
อาหาร
17/11/57 72
Quinolone

73.  คลื่นไส้ อาเจียน ท้องเสีย ผื่นคัน แพ้แสง ปวดข้อ เอ็นอักเสบ
 อาจพบอาการปวดศีรษะ เวียนศีรษะ มึนงง นอนไม่หลับ สับสน ชัก
ยาที่ทาให้ชักมากที่สุดคือ
ciprofloxacin> norfloxacin > lomefloxacin
 หลีกเลี่ยงการใช้ในผู้ป่วยโรคไต
17/11/57 73
Quinolone

74.  ไม่ควรใช้ร่วมกับยาลดกรด ธาตุเหล็ก เพราะขัดขวางการดูดซึม
 ถ้าใช้ร่วมกับยา theophylline จะไปลดการขับ
theophylline ออกจากร่างกาย ทาให้เพิ่มความเป็นพิษของ
ยา
 ถ้าใช้ร่วมกับยากลุ่ม NSAIDs จะเพิ่มความเสี่ยงต่อการชักใน
คนไข้ลมชัก
 ไม่ควรใช้ยากลุ่มนี้ในหญิงตั้งครรภ์หรือเด็ก เนื่องจากอาจกดการ
เจริญเติบโตของกระดูกข้อต่อ
17/11/57 74
Quinolone

75.  กลไกการออกฤทธิ์ยังไม่ทราบแน่ชัด เชื่อว่าเกิดจากการออกฤทธิ์ทาลาย
DNA ของแบคทีเรียโดยตรง
 metronidazole, tinidazole
 PO metronidazole 250 mg tid pc
เป็นเวลา 7 วัน
metronidazole
tinidazole
17/11/57 75
Nitronidazoles

76.  เป็นยาฆ่าเชื้อบิดทั้ง intestinalและ extra intestinal
sites ปัจจุบันนิยมใช้กับ asymptomatic intestinal
amoebiasis โดยอาจใช้ตัวเดียวหรือใช้ร่วมกับยาอื่น
17/11/57 76
Nitronidazoles

77.  คลื่นไส้อาเจียน ท้องเสีย ปวดศีรษะ วิงเวียน
 กรณีดื่มเครื่องดื่มที่มีแอลกอฮอล์ระหว่างการใช้ยาอาจพบ
disulfiram like reaction (หน้าแดง อาเจียน หัว
ใจเต้นเร็ว หายใจถี่ ความดันโลหิตลด)
 ถ้าพบอาการชาและแขนขาไม่มีแรง ก็ควรหยุดยาทันมี
17/11/57 77
Nitronidazoles

78. a) ยากลุ่ม sulfonamide
b) ยากลุ่ม trimethoprim
 รบกวน metabolism ที่สาคัญในการสังเคราะห์ DNA และ
RNA ของแบคทีเรีย
 ยากลุ่มนี้มีคุณสมบัติเป็น bactericidal
17/11/57 78

79.  Sulfamethoxazole ,Sulfadiazine,
sulfisoxazole,, sulfanilamide
Sulfadiazine sulfisoxazole
sulfamethoxazole
17/11/57 79

80.  Trimethoprim 100 mg q 12 hr หรือรับประทาน 200
mg OD นาน 10 วัน
17/11/57 80

81.  Cotrimoxazole (bactrim)®
:Sulfamethoxazole +trimethoprim
17/11/57 81

82.  Sulfisoxazole 500 mg ใช้ 4 g ในครั้งแรก
หลังจากนั้นให้ 1g q 6 hr
 Sulfamethoxazole 500 mg ใช้2 g ในครั้งแรก
หลังจากนั้นให้ 1g q 8-12 hr.
 Trimthoprim 100 mg q 12 hr , 200 mg OD นาน 10 วัน
 Cotrimoxazole: Sulfamethoxazole 400 (800)
mg+trimethoprim 80 (160) mg 2tab bid pc.
17/11/57 82

83.  ใช้ในการรักษาโรคติดเชื้อในทางเดินปัสสาวะ (UTI)>>
ยากลุ่ม sulfonamide และ cotrimoxazole
 ใช้ทาเพื่อป้องกันการติดเชื้อแผลไฟไหม้น้าร้อนลวก
(burn) เช่น 1% silver sulfadiazineและ
mafenide
 ใช้ในการรักษาต่อมลูกหมากอักเสบ
(Prostatitis)>>cotrimoxazole
17/11/57 83

84.  ใช้ป้องกัน/ รักษาปอดอักเสบจากเชื้อ pneumocystis
carinii ในผู้ป่วยติดเชื้อ HIV>>cotrimoxazole
และยากลุ่ม sulfonamide
 อาจใช้ในการรักษาอาการท้องเสียในกลุ่มนักเดินทาง
>>cotrimoxazole
 รักษาเชื้อ Toxoplasmosis >>cotrimoxazole
17/11/57 84

85.  ปฏิกิริยาการแพ้ยา จะเกิดผื่นคันและลมพิษ บางครั้งผื่นจะเกิดทั่วตัว
ยกเว้นหนังศีรษะ ฝ่ามือ ฝ่าเท้า ถ้าอาการรุนแรงจะมีไข้ร่วมด้วย
 ระบบโลหิต ยาจะกดไขกระดูกทาให้เม็ดเลือดลดลง ในผู้ป่วยที่ขาด
เอ็นไซม์ G-6PD ควรระวังการใช้ยาเพราะอาจทาให้เกิดเม็ดเลือด
แดงแตกเฉียบพลัน
 เป็นพิษต่อไต เนื่องจากยาละลายน้าได้น้อยจะตกตะกอนในไต อุดตัน
ท่อปัสสาวะทาให้ปัสสาวะไม่ออก ควรแนะนาให้ผู้ป่วยดื่มน้ามากๆ เพื่อ
ป้องกันการเกิดนิ่วในไต
17/11/57 85

86.  เป็นพิษต่อตับ ทาให้ตับอักเสบเฉพาะที่ หรือกระจายทั่ว
 อาการที่พบได้แก่ ปวดศีรษะ คลื่นไส้อาเจียน มีไข้ ดีซ่าน ตับโต
จะมีอาการหลังจากได้รับยา 3-5 วัน
 การให้ยาในหญิงตั้งครรภ์ (3 เดือนก่อนคลอด) อาจเพิ่มความเสี่ยงต่อ
การเกิด kernicterus ในทารก
 ควรระวังในผู้ที่แพ้ยากลุ่ม sulfonamide อาจทาให้เกิด
hematologic abnormalities
17/11/57 86

87.  Penicillin ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์ผนังเซลล์
 Cloxacillin ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์ผนังเซลล์
 Ampicillin ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์ผนังเซลล์
 Amoxicillin ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์ผนังเซลล์
17/11/57 87

88.  Ceftriaxone ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์ผนังเซลล์
 Cefotaxime ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์ผนังเซลล์
 Ceftazidime ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์ผนังเซลล์
 Gentamycin ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์โปรตีน
17/11/57 88

89.  Chloramphenical ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์โปรตีน
 Clindamycin ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์โปรตีน
 Streptomycin ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
สังเคราะห์โปรตีน
 Norfloxacin ยาต้านเชื้อแบคทีเรียที่มีฤทธิ์ยับยั้งการ
แบ่งตัวของ DNA
17/11/57 89

90. แนวทางการประยุกต์ใช้กระบวนการพยาบาล
17/11/57 90

91. การประเมินภาวะสุขภาพ
 ซักประวัติ:
ประวัติเกี่ยวกับการติดเชื้อในร่างกาย การใช้ยาปฏิชีวนะ
ซักถามการได้รับผลข้างเคียงจากยา การแพ้ยา โรคประจาตัว
การใช้ยาชนิดใดเป็นประจา
พฤติกรรมการดาเนินชีวิตประจาวัน การรับประทานอาการ การทางาน การ
พักผ่อน การขับถ่าย เป็นต้น
 ตรวจร่างกาย: ตรวจร่างการระบบที่เกี่ยวข้องกับการติดเชื้อ ตรวจรอยโรคบริเวณที่ติด
เชื้อ
 การตรวจพิเศษ: และผลตรวจทางห้องปฏิบัติการ CBC hemoculture
(H/C), sputum culture, pus culture ,UA, UC, CXR
17/11/57 91

92.  การวางแผนการพยาบาล
 จากข้อมูลที่ประเมินได้ นามากาหนดข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล วัตถุประสงค์ เกณฑ์การ
ประเมิน และแผนการพยาบาล
 ตัวอย่างข้อวินิจฉัยทางการพยาบาล
เสี่ยงต่อการการได้ยินลดลงเนื่องจากได้รับยา gentamycin
ไม่สุขสบายเนื่องจากมีอาการคลื่นไส้อาเจียน เนื่องจากได้รับ
ผลข้างเคียงจากการ ceftriaxone
ถ่ายเหลว เนื่องจากได้รับผลข้างเคียงจากการได้รับยา tetracycline
พร่องความรู้เกี่ยวกับการรับประทานยาปฏิชีวนะเมื่อกลับไปอยู่บ้าน
17/11/57 92

93. การพยาบาลผู้ป่วยที่ได้รับยาปฏิชีวนะ
 ประเมินภาวะสุขภาพก่อนให้ยาปฏิชีวนะ โดยเฉพาะประวัติการแพ้ยา
 ซักถามอาการข้างเคียงจากการได้รับยาปฏิชีวนะ
 ให้ยาโดยคานึงถึงหลัก 6 right ทุกครั้งที่ให้ยา
ยาฉีด
 ควรระวังการเกิดหลอดเลือดดาอักเสบ โดยเฉพาะยาที่ระคายเคืองต่อหลอด
เลือด
Cloxacillin 1 g ควรเจือจางยา ใน NSS 100 ml drip in 1h
Gentamycin >150 mg ควรเจือจางยา ใน NSS or D5W 100 drip in 30 min
 ยาฉีดเข้ากล้ามเนื้อ ควรฉีดที่กล้ามเนื้อมัดใหญ่และคลึงเพื่อบรรเทาอาการปวด
และไม่ควรฉีดซ้าบริเวณเดิม
 หลังฉีดยาควรสังเกตอาการอย่างน้อย 30 นาที เพื่อดูอาการแพ้17/11/57 93

94. ยารับประทาน
 ควรรับประทานตามคาแนะนาอย่างเคร่งครัด
ให้ครบตามแพทย์สั่ง ไม่ควรหยุดยาเอง
 ควรศึกษาวิธีการรับประทานยา ข้อห้ามใช้ให้ชัดเจนก่อนใช้ยา
 เมื่อใช้ยาปฏิชีวนะพร้อมยาคุมกาเนิด จะทาให้ยาคุมกาเนิดลดประสิทธิภาพลง
 สังเกตและประเมินอาการข้างเคียงของยาแต่ละชนิด (ดูผลข้างเคียงของยาแต่
ละชนิดตามรายละเอียดข้างต้น )
 ให้ความรู้แก่ผู้ป่วยและญาติเกี่ยวกับยาที่ใช้อยู่ วิธีใช้ อาการข้างเคียง ข้อควร
ระวัง ผลการรักษา เพื่อจะได้ปฏิบัติตัวได้ถูกต้องเมื่อใช้ยาเองที่บ้าน
17/11/57 94

95. ข้อควรระวังเมื่อได้รับยา กลุ่มต่างๆ
 ยากลุ่ม Penicillins
ระวังการแพ้ยาอย่างรุนแรง
ห้ามรับประทานร่วมกับน้าส้ม เครื่องดื่มที่มีคาร์บอร์เนต ทาให้ยาสลายตัว
ชนิดรับประทาน ให้รับประทานก่อนอาหาร 1-2 ชม.ยกเว้น amocycillin
 ยากลุ่ม cephalosporins
ระวังการใช้ในผู้ป่วยที่แพ้ penicillin อาจมีการแพ้ข้ามกลุ่มได้
ผู้ป่วยโรคไต หากได้รับยานี้ขนาดสูง ทาให้ชักได้
ถ้าจาเป็นต้องรับประทานยาลดกรด ควรรับประทานห่างกันอย่างน้อย 2
ชั่วโมง
หลีกเลี่ยงการใช้ยาร่วมกับยาขับปัสสาวะ เช่น furosemide
เพราะเพิ่มความเป็นพิษต่อไต
17/11/57 95

96. Tetracyclin
 พบอาการคลื่นไส้ อาเจียน ถ่ายเหลวได้บ่อย
 กระดูก และฟันเจริญผิดปกติ ห้ามใช้ในเด็กอายุต่ากว่า 8 ปี
 ไม่ใช้ร่วมกับยากลุ่ม penicillin เพราะต้านฤทธิ์กัน
 ไม่รับประทานพร้อมยาลดกรด ยาบารุงเลือด เพราะขัดขวางการดูดซึม
 ห้ามใช้ยา tetracycline ที่เสื่อมคุณภาพ เพราะเป็นพิษต่อไต แนะนาให้เก็บยาในที่ทึบ
แสง อุณหภูมิไม่สูงเกินไป ผู้ใช้อาจทาให้เกิดอาการแพ้แสง
Aminoglycoside
 ตรวจการได้ยิน และการทรงตัว เพราะยามีพิษต่อหู
 ติดตามการทางานของไต ดูผล BUN Cr กระตุ้นให้ผู้ป่วยดื่มน้ามากๆ ระหว่างได้รับยา
chloramphenicol
 กดการทางานของไขกระดูก ในทารกอาจเกิด gray baby syndrome
 แนะนาให้ผู้ป่วยหลีกเลี่ยงการขับขี่ หรือทางานกับเครื่องจักรกล17/11/57 96

97. Sulfonamide
 แนะนาให้ผู้ป่ วยดื่มน้ามากๆ เพื่อป้ องกันการเกิด
crystalluria และนิ่วในไต
 อาจทาให้เกิดอาการแพ้แสง ควรแนะนาให้ผู้ป่ วยทาครีมกันแดด
17/11/57 97

98. การประเมินผล
 การดูประสิทธิภาพของการรักษา การรุกลามของโรค หลังจากการใช้ยา
 การสังเกตอาการข้างเคียง อาการแทรกซ้อนจากการใช้ยา
 ติดตามผลทางห้องปฏิบัติการ เช่น ระดับยาในเลือด CBC, LFT,
profile, BUN, Cr
 ควรประเมินการเกิดการติดเชื้อซ้า (Super-infection) ในกรณีที่
ได้รับยาในขนาดสูง หรือได้รับยาเป็นระยะเวลานาน
17/11/57 98

99. THE END17/11/57 99