เอกสารการบรรยายเรื่อง ยาต้านจุลชีพ สำหรับการบรรยายการประชุมพัฒนาศักยภาพเจ้าพนักงานเภสัชกรรมจังหวัดสุรินทร์

2. การแบ่งกลุ่มยาต้านจุลชีพ
• ยาต้านแบคทีเรีย (antibacterials)
• ยาต้านเชื้อรา (antifungals)
• ยาต้านไวรัส (antivirals)
• ยาถ่ายพยาธิ (antihelmiths)
• ยาต้านโปรโตซัว (antiprotozoans)

3. ความรู้ทั่วไปเกี่ยวกับเชื้อแบคทีเรีย
แบคทีเรียเป็นสิ่งชีวิต
ขนาดเล็ก มองเห็นได้
ด้วยกล้องจุลทรรศน์
การติดเชื้อแบคทีเรีย
อาจมีได้หลายทาง คือ
•การหายใจ
•การกิน, ดื่ม
•การสัมผัส
ฯลฯ

4. การแบ่งชนิดของแบคทีเรีย
 รูปร่าง
• กลม (coccus) แท่ง (bacillus) เกลียว (spirillum)
 การย้อมสี
• แกรมบวก (Gram Positive)  สีน้าเงินม่วง
• แกรมลบ (Gram Negative)  สีแดง
 การใช้ออกซิเจน
• แอโรบิก แบคทีเรีย (Aerobic Bacteria)
• แอนแอโรบิก แบคทีเรีย (Anaerobic Bacteria)

5. Gram Positive
 แกรมบวก
 ผนังเซลล์หนา
 มักพบในโรคติดเชื้อเป็นหนองที่ผิวหนัง
ทางเดินหายใจส่วนต้น (จมูกและลาคอ)
Gram Negative
 แกรมลบ
 ผนังเซลล์บาง
 เยื้อหุ้มเซลล์มีกลไกต้านยาฆ่าเชื้อได้ดี
ทาให้เกิดภาวะดื้อยาได้ง่าย
 มักพบในโรคติดเชื้อทางเดินอาหาร
ทางเดินปัสสาวะ ถุงน้าดี

9.  Cell wall synthesis inhibition
 Protein synthesis inhibition
 Nucleic acid synthesis inhibition
 Folate metabolism inhibition
 Altering cell membrane

11. TYPE OF ACTIVITY
Bateriostatic
•ออกฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อ
แบคทีเรีย
•Macrolides
•Spectinomycin
•Tetracyclines
•Chloramphenicols
•Licosamides
•Sulfonamides
•Trimethoprim
Bactericidal
•ออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรีย
•Penicillins
•Cephalosporins
•Other ß lactams
•Vancomycin
•Aminoglycoside
•Fluoraquinolone
•Cotrimoxazole
•Metronidazole
• Mupirocin
• Colistin
• Rifampicin

12. การแบ่งกลุ่มตามโครงสร้างทางเคมี
ß-Lactam ring
•Penicillins
•Cephalosporins
•Carbapenems
•Monobactams
Tetracyclines
Aminoglycosides
Macrolides
Fluoroquinolones
Sulfonamides

13. ß-Lactam Antibiotics
Amoxicillin Pen G
Ampicillin Pen V
Cloxacillin
Dicloxacillin
Cephalexin Cefaclor
Cefuroxime Cefdinir (Omnicef®)
Ceftriaxone (Rocephin®) Cefotaxime
(Claforan®) Ceftazidime (fortum®)
Ertapenem (Invanz®)
Imipenem
Meropenem (Meronem®)
Aztreonam

14. ß-Lactam Antibiotics

15. • กลไกการออกฤทธิ์
ยับยั้งการสร้างผนังเซลล์ ทาให้เซลล์แบคทีเรียแตก และตาย จึงจัดอยู่ในกลุ่ม
Bactericidal
• กลไกการดื้อยา
แบคทีเรียจะมีการสร้างเอนไซม์ ß-lactamase มาทาลายโครงสร้างยา ทาให้ยาออก
ฤทธิ์ไม่ได้
• การพัฒนายา
ผลิตยาที่มายับยั้งการทางานของเอนไซม์ ß-lactamase ทาให้ยาออกฤทธิ์ได้ดีขึ้น
ß-Lactam Antibiotics
Amoxicillin+ Clavulanic acid = Augmentin®

16. • การแพ้ยา (Drug Allergy)
• เนื่องจากยากลุ่มนี้มีหลายตัวที่มีโครงสร้างคล้ายกัน ดังนั้น อาจมีการ
แพ้ยาอื่นๆ ในกลุ่มเดียวกัน หรืออาจแพ้ยาข้ามกลุ่มได้ (Cross
allergy) เช่น ผู้ป่วยแพ้ยากลุ่ม Penicillin ก็อาจแพ้ยา
Cephalosporins ด้วยได้ เป็นต้น
ß-Lactam Antibiotics
เคยแพ้ยาอะไรไหมครับ?

17. Skin rash Steven johnson syndrome
Toxic Epidermal Necrolysis ; TEN
การแพ้ยามีตั้งแต่อาการแพ้เพียง
เล็กน้อยจนถึงขั้นรุนแรง ส่วนมาก
การแพ้ยาซ้าจะรุนแรงกว่าครั้งแรก
ดังนั้นการซักประวัติการแพ้ยา จึงมี
ความสาคัญมาก

18. กลุ่มยา Penicillins
Amoxicillin
ข้อบ่งใช้ : Upper respiratory infection, Otitis
media, Sinusitis
ขนาดยา :
• เด็ก 20-40 mg/kg/day โดยแบ่งเป็น tid. q8h
• เด็ก ≥ 40 kg และ ผู้ใหญ่ 250-500 mg tid.
q8h หรือ 500-875 mg bid. q12h

19. ลองคานวณขนาดยา
• เด็กหญิงตร๊อบอายุ 7 ขวบ น้าหนัก 25 กิโลกรัม มาหาหมอด้วย
อาการติดเชื้อระบบทางเดินหายใจส่วนต้น หมอวินิจฉัยและจะ
สั่งจ่ายยา Amoxicillin ให้กินต่อเนื่องกันอย่างน้อย 5 วัน จะต้อง
ให้ยาเด็กหญิงตร๊อบอย่างไร
(กาหนดให้ขนาดยา Amoxicillin = 30 mg/kg/day และในโรงพยาบาลมียา Amoxicillin
dry syrup ความแรง 125mg/5ml ขนาดขวดละ 60 มิลลิลิตร)

20. ขั้นตอนการผสมยาปฏิชีวนะชนิดผงแห้ง
1. ให้คว่าขวด และเคาะก้นขวดเบาๆ ให้
ผงยากระจายตัวและไม่เกาะกัน เพื่อ
เวลาผสมน้าผงยาจะได้ละลายได้ง่าย
2. ใช้น้าต้มสุกที่เย็นแล้วหรือน้าสะอาด
เติมลงในขวดยาให้ท่วมผงยา ปิ ดจุกให้
แน่นแล้วเขย่าขวดให้ผงยาละลายเข้า
กันดี
3. เติมน้าต้มสุกที่เย็นแล้วอีกครั้งจนถึงขีด
ที่กาหนดไว้บนขวดยา แล้วเขย่าขวดยา
ให้ยาผสมกันดี
เก็บในตู้เย็นได้ 14 วัน
นอกตู้เย็นได้ 7 วัน

21. Cloxacillin
Use Resp. tract infection (Staphylococcus ), skin, bone and
joint infection, UTI
Usual Dose Child> 1 mon. and < 20 kg.
oral: 50-100 mg/kg/d q 6 hr.
Child  20 kg and Adult ,
oral: 250-500 mg q 6 hr.
Precaution Monitor PT in pts.
on warfarin (increased effect)

22. Dicloxacillin
Use skin and soft tissue infection, pneumonia
Usual Dose New born: not recommended
Child< 40 kg: oral 12.5-100 mg/kg/d q 6 hr.
Child  40 kg: 125-250 mg q 6 hr.
Adult :125-1000 mg q 6 hr.
Indication-
specific dose
Skin abscess: 500 mg q 6 hr.
Impetigo: 250 mg q 6 hr.
Staphylococcus aureus:
500-1000 mg q 6 hr.

23. ยาอื่นๆ ในกลุ่ม Penicillins

24. สรุปอีกครั้ง Penicillins
• Bactericidal Activity
• เด็ก สตรีมีครรภ์ และคนชรา ใช้ยาได้
• ระวังการแพ้ยา การซักประวัติการแพ้ยาสาคัญที่สุด

25. Cephalosporins
• Bactericidal Activity
• มี 4 generation
คุณสมบัติ Gen 1 Gen 2 Gen 3 Gen 4
ความคงทนต่อ ß-lactamase + + +++ ++++
Anti-gram Positive ++++ ++ ++ +++
Anti-gram Negative + ++ +++ +++
Anti-Anaerobe - - ++ ++
Anti-P. aeruginosa - - ++ ++

26. Cephalosporins 1st Generation
Cephalexin (Keflex®, Ibilex®)
ใช้ได้ดีกับการติดเชื้อ แกรมบวก เหมาะกับ U​​RI แผลฝีหนอง ที่เรื้อรัง
Usual dose
500 mg qid 5-7 วัน
25-50 mg/kg/day qid.

27. Cephalosporins 2nd Generation
Cefclor (Distaclor®)
• ครอบคลุมแกรมลบมากขึ้น
• ใช้ใน URI Otitis media
• Usual dose
• 500 mg q8h 5-7 day
• 40 mg/kg/day q8h 5-7 day

28. Cephalosporins 3rd Generation
Cefdinir (Omnicef®)
Ceftriaxone (Rocephin®)
Ceftazidime (Fortum®)
• Broad spectrum, further increased activity against gram-negative (less
activity against Gram-positive)
• Active against -lactamase producers, Salmonella and Shigella
• respiratory tract infections, acute otitis media, and UTI
• Ceftazidime active against P. aeruginosa

29. Cephalosporins 4th Generation
Cefipime Cefpirome

30. Precaution and Contraindication
• Precaution
oผู้ป่วยภาวะไตบกพร่อง
oเด็กเล็ก
oDrug Interaction: toxicity of Aminoglycosides increased
• Contraindication
ohistory of cephalosporin hypersensitivity

31. Adverse drug reaction
• Common: mild stomach upset, n/v, diarrhea
• More serious but infrequent reactions: black
tarry stools, chest pain, fever, difficult
urination, serious colitis (rare)
• The incidence of cross-sensitivity with
penicillin is approximately 5–10%.
o 1st gen 5-16.5%
o 2nd gen 4%
o 3rd gen 1-3%
• ใช้ในสตรีตั้งครรภ์ได้ cate. B
เคยแพ้ยาอะไรไหมครับ?

32. Tetracyclines Antibiotics
• Bacteriostatic Activity
• Protein synthesis inhibition (30S subunits ribosome)
• Category : D ไม่ควรใช้ในหญิงตั้งครรภ์
• ยากลุ่มนี้ไม่ควรรับประทานร่วมกับนม ไอศกรีม หรือยาลดกรด
เพราะจะทาให้ยาไม่ออกฤทธิ์ ยกเว้น doxycycline,
minocycline
• Broad spectrum antibiotic
• ไม่ค่อยนิยมใช้เพราะมีปัญหาการดื้อยาสูง

33. Tetracyclines Antibiotics
Tetracycline (T.C.mycin®, Heromycin®, GANO spec®)
 ส่วนมากน้ามาใช้รักษาสิว อหิวาต์ หนองในเทียม
 ขนาดยาหนองในเทียม 500 mg x 4 pc 10 วัน
 ห้ามใช้ใน สตรีมีครรภ์ สตรีให้นมบุตร คนแพ้ยานี้ เด็ก ≤ 12 yr.

34. Tetracyclines Antibiotics
Doxycycline
 ใช้กับโรคติดเชื้อทางผิวหนัง ทางเดิน
หายใจ สิว หนองในเทียม
 ขับออกช้าทาให้ไม่ต้องกินบ่อย
 ขับออกทางไตน้อยส่วนมาก ขับออก
ทางน้าดี
 พบอาการแพ้แสงมากกว่า tetracycline
 usual dose 100 mg bid 5-7 วัน

35. • most common: cramps or burning of the stomach, diarrhea,
sore mouth or tongue
• skin photosensitivity especially doxycycline
• Bone-Teeth: bind to calcium incorporated into newly formed
bone and teeth--> impair development
– Precaution-2 nd trimester of pregnancy and children < 8 y
• Rare: allergic reactions, headache and vision problems
Adverse reaction and Precaution

36. Aminoglycosides
• Amikacin, Gentamicin, Kanamycin, Neomycin,
Streptomycin, Tobramycin (NB)--Bactericidal
• Treat infections caused by gram-negative bacteria
–including Acinetobacter, Citrobacter, Enterobacter, E.
Coli, Klebsiella, Proteus, Providencia, Pseudomanas,
Salmonella, Serratia and Shigella

37. Aminoglycosides
• central nervous system (meningitis), urinary tract,
respiratory tract, gastrointestinal tract (including peritonitis),
skin, bone and soft tissue (including burns)
• also effective against mycobacteria; tuberculosis
(Streptomycin)
• Can't be given by mouth and must be injected
• Generally, they are given for short time periods
Aminoglycosides

38. Adverse drug reaction
• Ototoxicity: The major irreversible toxicity; damage to the ear
and hearing
• Nephrotoxicity: important concern
oCephalosporin , Amphotericin B , Polymyxin B , Colistin ,
Vancomycin, Furosemide- increasing nephrotoxic
• Dosage must be adjusted in patients with impaired renal
function to assure therapeutically adequate

39. Macrolides
• Erythromycin, Roxithromycin, Clarithromycin and Azithromycin
• Upper or lower Respiratory tract infection
– Pharyngitis, Tonsillitis, Sinusitis (Streptococcus pyogenes)
– Chronic bronchitis, Community-Acquired Pneumonia (CAP)
• Skin and soft tissue infection
• Acute pelvic inflammatory disease (PID), Gonococcal urethritis and
cervicitis
• Alternative for the Penicillin Allergic

40. Macrolides
• active against gram-positive cocci (mainly staphylococci
and streptococci) and bacilli, lesser-extent gram-negative
cocci
– Gram positive; Streptococcus pyogenes S. pneumoniae
Staphylococcus aureus, Listeria monocytogenes and
enterococci
– Gram negative; Neisseria gonorrhoeae N. meningitidis Moraxella
catarrhalis Legionella pneumophila and H. influenzae
• also active against mycobacteria, mycoplasma

41. Macrolides
• Erythromycin, a highly potent agent against gram-positive
bacteria
• New macrolide antibiotics, roxitromycin, clarithromycin and
azithromycin
– developed to against gram-negative
– Broader spectrum of activity, improved bioavailability; better
tissue penetration and an extended half-life--> for once-daily
dosing and short-course therapy

42. Macrolides
Drugs Usual dose
Erythromycin 250 mg QID for 7-14 days.
roxitromycin 150 mg BID for 7-14 days.
Clarithromycin Oral: 250-500 mg BID.
or 1000 mg OD for 7-14 days.
Azithromycin 500 mg x OD on day 1, then 250 mg OD x 4 days.

43. Adverse reaction
• Erythromycin- most common; nausea, vomiting, abdominal
discomfort, diarrhea and -dose-related
• Azithromycin and clarithromycin have fewer GI side effects than
erythromycin
• ระวังการใช้ยากลุ่มนี้ร่วมกับยาอื่นๆ เพราะเกิดอันตรกริยากันได้ทา
ให้ผู้ป่วยเกิดอันตรายเช่น
• Warfarin
• Theophyline
• Digoxin
• Carbamazepine ฯลฯ

44. Fluoroquinolones
• Newest class of antibiotics; Norfloxacin, Ofloxacin, Ciprofloxacin,
Levofloxacin, Lomefloxacin, moxifloxacin , gemifloxacin

45. Fluoroquinolones
• Quinolones with a fluorine group are called fluoroquinolones
• Older quinolones are not well absorbed and are used to treat
mostly urinary tract infections
• The newer fluoroquinolones are broad-spectrum
bacteriocidal drugs and bioavailability improved

46. Fluoroquinolones
• Used to treat most common urinary tract infections, skin infections,
and respiratory infections (such as sinusitis, pneumonia, bronchitis).
• Levofloxacin--> against gram positive especially
S. pneumoniae
• Moxifloxacin -->premium fluoroquinolones
– Broad spectrum – gram positive S. pneumoniae and neg.
– PK/PD
– modification of dosage in renal impairment pt.

47. Fluoroquinolones
Drugs Usual dose
Norfloxacin 400 mg BID
Ofloxacin 200-400 mg BID
Ciprofloxacin 250-500 mg BID
Levofloxacin 500 mg OD

48. Adverse reaction: Fluoroquinolones
• most common: nausea, vomiting, diarrhea, abdominal pain
• more serious but less common : CNS effects (headache, confusion and
dizziness), phototoxicity
• All drugs in this class have been associated with convulsions.
• Fluoroquinolones are classed as pregnancy category C.
• หลีกเลี่ยงการใช้ยากลุ่มนี้ร่วมกับยาลดกรด นม ธาตุเหล็ก เพราะอาจลด
การดูดซึมของยาฆ่าเชื้อได้

49. Sulfonamides
• Sulfonamide group - SO2NH2
• Bacteriostatic, Broad spectrum
• topical sulfonamides:
• Sulfacetamide
– topical acne cream
– ophthalmic solution/ointment, Bacterial conjunctivitis
• Silver sulfadiazine
– topical burn cream
• Oral sulfonamide
• Sulfadiazine, Sulfamethoxazole, Sulfaguanidine, Sulfadoxim, sulfanilamide

50. BACTRIM ® (sulfamethoxazole+trimethoprim)
• Dosage form
– 800 mg sulfamethoxazole + 160 mg trimethoprim
(DS; double strength)
– 400 mg sulfamethoxazole + 80 mg trimethoprim
• Clinical used
– UTI (Escherichia coli, Klebsiella species, Enterobacter species, Morganella morganii, Proteus
mirabilis and Proteus vulgaris)
– Acute Otitis Media (Streptococcus pneumoniae or Haemophilus influenzae)
– Acute Exacerbations of Chronic Bronchitis in Adults (Streptococcus pneumoniae or
Haemophilus influenzae)
– Shigellosis; enteritis- Shigella flexneri and Shigella sonnei
– Traveler's diarrhea; E. coli. , alternative drugs
– Treatment and prophylaxis (primary and secondary) Pneumocystis carinii pneumonia (PCP) in
HIV patients

51. Sulfonamides
• Adverse reaction
– most common: fever, rash, dermatitis,photosensitivity, urticaria, nausea, vomiting,
diarrhea
– <1% Stevens-Johnson syndrome
– ห้ามใช้ในผู้ป่วยขาดเอนไซม์ G-6-PD
 Cross-reactivity; Sulfonamide (non –antibiotic sulfonamide)
– Acetazolamide (Diamox®); Glaucoma
– Diuretic drugs
• Hydrochlorothiazide (HCTZ), Furosemide (Lasix® )
– Hypoglycemic agent; sulfonyluria
• Glibenclamide, Glipizide, Gliclazide
– NSIADs
• Nimesulide, Celecoxib