2. Qellimi.
• Njohja , studimi , edukimi ne krimtarine e
Migjenit.
• Trajtim I theksuar I realitetit te shoqerise
shqiptare ne ndikimin e artit migjenian.
• Vargje te lira.
• Novelat e qytetit te veriut.
3. Objektiva.
• Te japim opinion personal per menyren si e
shofim eroin e Migjenit.
• Te paraqese krijmtarine e Migjenit me letersine e
kohes.
• Te vleresoje ne poezi te ndryshme mesazhin
artistik dhe elementin stilistikor qe perdoret.
• Te krijoje atmosfere artistike me recitime poezish
nga vargje te lira.
• Te shkruaje ese letrare me teme “ Molle e
ndalueme .
5. Biografia e Migjenit.
• Millosh Gjergj Nikolla ─ ky është emri i tij i vërtetë, se Migjeni, është
pseudonimi ose emri i tij i pendës. Ishte poet dhe prozator shqiptar i
shquar i viteve 1930. Migjeni konsiderohet si një ndër shkrimtarët më të
lexuar e më të rëndësishëm të letërsisë shqipe të shekullit të 20-të. Për
epokën ishte një zë krejtësisht novator nga brendia dhe forma dhe ndikimi
mbi letërsinë shqipe të kohës ishte i madh.
• Konsiderohet që Migjeni kaloi nga një romantizëm revolucionar në
realizëm kritik gjatë jetës së tij. Ai pasqyroi varfërinë e thellë të viteve kur
jetoi, dhe duke u dalë zot heronjve të krijimeve të tij si "Bukën tonë të
përditshme falna sot", "Bukuria që vret", "Mollë e ndalueme", "Legjenda e
misrit", "A don qymyr zotni ?", etj. fshikulloi ashpër indiferentizmin e
klasave të kamura ndaj vuajtjeve të popullit.
• Ndikimi i Migjenit mbi rrethet e rinisë anticifligare qe i ndjeshëm ne vitet
kur shkroi. Një shtysë te posacme mori përhapja e krijimtarisë se tij pas
Luftës së Dytë Botërore, kur regjimi komunist mori përsipër botimin e
plotë të veprave, të cilat në vitet 1930 kishin qenë pjesërisht të pabotuara.
6. Jeta e veprimtaria.
• , Arsimin fillor e mori në qytetin e lindjes në një shkollë serbo-ortodokse dhe nga 1923 deri më 1925 u shkollua në Tivar ku vetëm në serbisht ka
notën mirë, ku e motra Lenka ishte shpërngulur martuar atje me Llazar Jovanin, familja e të cilit e kishte origjinën ngaKavaja. Daja, Jovan Kokoshi, e
lajmëroi se i pati nxjerrë bursë për në gjimnazin e Manastirit. U nis atje në vjeshtë të 1925. Pasi përfundoi semi-maturën më 1927 me rezultate të
mira, për vjetin shkollor 1927-1928, kundër dëshirës së tij, e regjistruan në Seminarin ortodoks "Jan Shën Teologu" po në atë qytet. Në gjimnazin e
Manastirit ka po t'atillë notë në serbisht, në histori e fizikë, dhe "mjaftueshëm" në matematikë; në zell ka notën tre. Edhe në seminar gjatë vitit të
parë Milloshi ka vetëm "mirë" në serbisht, greqisht, latinisht, frëngjisht, porse vitin e dytë në gjithë këto gjuhë, sikundër edhe në rusisht, qëndron
"shumë mirë"; vetëm në letërsinë kishtare ka "mirë" dhe "i shkëlqyer" në pedagogji, metodikë, gjimnastikë, dhe në këngë. Në klasën e tretë zbret
përsëri në "mirë" në gjuhët klasike dhe në mësimin kryesor, "Shkrimet e Shenjta". Në latinisht as në klasën e katërt s'e ka përmirsuar notën, porse
tani është i shkëlqyer në rusisht dhe shumë mirë në greqisht; notën "mirë" e ka në "Dogmatikë" (teologji), në psikologji e logjikë. Në vjetin e pestë, në
të fundit, është shumë mirë në latinisht dhe pergjithësisht vetëm "mirë" në mësimet fetare të Seminarit. I ka dhënë rëndësi gjuhëvet frëngjisht e
rusisht, me të cilat lexonte drejtpërdrejt autorët më të vështirë. Në diplomën e lëshuar prej drejtorisë së shkollës më 18 qershor 1932, cilësohet "bir i
Gjergjit, tregtar". Me atë "Dëftesë Pjekurie" e shpalli kandidat t'aftë për shërbim kishtar, për mësim të fesë dhe për studime intelektuale të larta në
fakultetet universitare. Me dëftesën e pjekurisë në xhep, Milloshi u nis më 22 qershor 1932 nga Manastiri për në Tivar, tek e motra, Lenka. Në
pasaportën që pati marrë në Manastir prej konsullatës shqiptare lexohen shënimet e titullarit: "Shtati i lartë, balli i rregullt, sytë gështenjë, hunda e
rregullt, goja normale, flokët gështenjë, mjekra e mustaqet e rruara,ngjyra e bardhëshenja të veçanta s'ka". 1937 punoi si mësues filloreje në Vrakë,
Shkodër dhe në Pukë. Kjo është edhe koha kur zhvilloi veprimtarinë letrare. Shkrimet e para i botoi më 1934, bashkëpunoi në revistat "Iliria", "Bota e
re" etj. Më 1936 veprat e veta poetike i përmblodhi në librin "Vargje të lira", të cilin censura nuk e la të qarkullojë. Takon Petro Markon para se ai të
nisej për në Spanjë. Kalon një verë me rioshin Lazër Radi, gjë që do frymzonte këtë të fundit t'i kushtonte një libër kujtimesh. Nga fundi i vitit 1937
shkoi në Itali për tu shëruar nga sëmundja e mushkërive. La në dorëshkrim një pjesë të rëndësishme të prozës së tij.
• Migjeni kishte bindje të përparuara për kohën e tij, me të cilat filloi të brumoset që në bankat e shkollës nën ndikimin e veprave të autorëve
përparimtarë. Punën si shkrimtar e nisi kur në letërsinë shqiptare po forcohej rryma demokratike me shkrimet e tij realiste, thellësisht novatore nga
brendia dhe forma, dha ndihmë të madhe në zhvillimin e saj të mëtejshëm. Në themel të veprimtarisë së Migjenit qëndron aspirata për një botë të
re, ku njerëzit e thjeshtë të jetojnë të lirë dhe të lumtur me dinjitet njerëzor dhe pa frikë për të nesërmen. Ky humanizëm aktiv përshkon tej e ndan
veprën e tij. Në poezitë e para, si "Zgjimi", "Të birt' e shekullit të ri", "Shkëndija", "Shpirtënit shtegtarë", etj. pakënaqësia e thellë ndaj realitetit
çifligaro-borgjez dhe ëndrra e autorit për një të ardhme të bukur u shpreh me figura të gjalla romantike. Poeti u ngrit kundër amullisë shoqërore dhe
forcave që mbanin vendin në errësirë ("kalbësinave që kërkojnë shejtnim"). Kritika e rreptë e gjendjes së rëndë të vendit u gërshetua në këto vepra
me dëshirën e zjarrtë për "një agim të lum e të drejtë kombëtar", me grishjen për të luftuar për ditë më të bukura. Për zhvillimin e Migjenit si
shkrimtar është karakteristik kalimi i tij i shpejtë nga romantizmi revolucionar në realizmin kritik.
7. • Pasqyrimi i varfërisë së thellë të masave zë vend qendror në botimet e Migjenit për shkrimtarin
kishte rëndësi të madhe shoqërore që të dilte në dritë sa më qartë humnera e vuajtjeve, ku e kishte
hedhur popullin regjimi reaksionar. Heronjtë e veprave të tij më të mira ("Bukën tonë të përditshme
falna sot", "Bukuria që vret", "Mollë e ndalueme", "Legjenda e misrit", "A don qymyr zotni ?", etj.)
ishin të papunë që rropateshin gjithë ditën për të nxjerrë kafshatën e gojës, malësorë që qëndronin
në zgrip të jetës, të mjerë që nuk u kishte ecur në jetë dhe ishin flakur jashtë shoqërisë. Në
"Poemën e mjerimit", veprën e tij më të shquar, Migjeni përshkroi në tablo të gjallë dhe rrëqethëse
të gëlltitjes së vështirë të masave të shtypura dhe të shfrytëzuara, të venitjes së tyre fizike nën
grushtin e mjerimit, që sundonte në vend dhe mbrohej nga monarkia çifligaro-borgjeze. Në një varg
shkrimesh, si "Zoti të dhashtë" etj., Migjeni fshikulloi ashpër indiferentizmin e klasave të kamura
ndaj vuajtjeve që hiqte populli. Shtresat e privilegjuara Migjeni i pasqyroi kryesisht në jetën e tyre
vetjake, ai tregoi moralin hipokrit dhe despotizmin që karakterizonte marrëdhëniet e tyre familjare
("Të çelen arkapijat", "Studenti në shtëpi"). Në "Studenti në shtëpi" vuri në lojë inteligjencien
borgjeze, si forcë e paaftë për të luftuar për ideale të larta. Migjeni goditi haptazi dhe me forcë artin
dhe shtypin zyrtar ("Kanga skandaloze", "Programi i një reviste", "Novelë mbi krizën" etj.) Skamorët,
të cilët i urrenin shtypësit, por ende nuk guxonin të ngriheshin kundër tyre, Migjeni i pasqyroi me
simpati të thellë. Në skicat "Luli i vocërr" dhe sidomos te "Zeneli", shkrimtari vuri në dukje aftësitë
intelektuale të masave dhe dëshirën e zjarrtë për ndryshime në gjendjen e tyre shoqërore.
Shkrimtari tregoi edhe shfaqjet, sado të zbehta të protestës së tyre ndaj padrejtësisë shoqërore
("Mollë e ndalueme"). Rrëfimi i thjeshtë dhe konciz, imtësitë, që zbulojnë thelbin e dukurisë, fryma
polemike, psikologjizmi i hollë, prirja për t'i dhënë personazhet me disa viza, figurat poetike
shprehëse, ironia - këto janë veçoritë kryesore të stilit të Migjenit. Shkrimet e tija lanë gjurmë të
dukshme në letrarët e rinj të kohës.
8. • Me mohimin e shoqërisë çifligaro-borgjeze dhe aspiratën e fortë
për një të ardhme më të mirë për masat e popullit, Migjeni pati
ndikim të ndjeshëm në rrethet e rinisë përparimtare ; me veprat e
tij ndihmoi në formimin shpirtëror të saj. Këtë rol ato e luajtën edhe
në vitet e qëndresës kundër pushtuesit fashist, kur qarkullonin dorë
më dorë.
• Pas Çlirimit trashëgimi letrar i Migjenit u bë i njohur plotësisht.
("Veprat" e plota të Migjenit janë botuar tri herë: 1954, 1957, 1961,
kanë dalë edhe një varg botimesh të tipave të ndryshëm). Shkrimet
poetike dhe në prozë të Migjenit janë përkthyer në disa gjuhë të
huaja. Për jetën dhe shkrimet e tija janë botuar studime e artikuj të
shumtë.
• Me interesimin e Republikës Popullore të Shqipërisë eshtrat e
Migjenit u sollën në atdhe në 1956. Iu dha titulli "Mësues i Popullit"
post-mortem në vitin 1957.
9. MIGJENI SI PROZATOR.
• LULI I VOCERR
•
Askush s'e njef Lulin. As shokët e tij, që përpara tij lozin, nuk e njofin. Ma mire me thanë se e njofin,
por ata lozin për hesap të vet e Luli i shikon për hesap te vet. Sot gjithkush ka punet dhe telashet e
veta, ashtu dhe fëmijtë, ashtu dhe Luli. More Lul! Shumë heret ke fillue me shikue punën tande!
Kur Luli hyn n'oborr të shkollës, buza i qeshet nga pak, por askuj, asnji fjalë s'i thotë. Ecë ngadale,
tue shikue djathtas e majtas, po gjithnji tue ecë deri sa të mbrrijë në cak të vet. Aty, te dera e
rruginës shkollore, shumë i pëlqen të qëndrojë. Aty asht caku i tij, i praruem me rrezet e ngrofta të
diellit në këto ditët e vjeshtës. Mbështetet Luli për mur, grushtat e vogjël i shtje ndër xhepa,
hundën picrroke të kuqun nga të ftoftit e mëngjesit ja sjell diellit dhe...shikon. Gjaja që ma tepër
tërhjek vëmendjen janë çizmet që i kanë të veshun disa shokë të tij. Sa te bukura janë! Si
shkëlqejnë! - mendon Luli dhe pa dashtje i shkojnë sytë ndër tullumbat e veta, nëpër të cilat shifen
fare mirë të pesë gishtat e kambëve të zbathuna. Nga kurreshta i afrohet nji shokut që ka çizmet ma
të reja. Ulet dhe shef në lustrin e çizmes kambët e veta të zbathuna - aq shumë shkëlqejshin
çizmet!!! Mbasi shoku me çizme fluturoi, Luli ngadalë shkoi te caku i vet, në diell, t'i ngrohi kambët.
- Por kur s'ka diell, si ia ban i shkreti Lul? Ndoshta ia bajnë hallin apostujt e mëshirës dhe të
dashunis... Noshta, ndoshta...
Nganjiher i afrohet mësuesi Lulit. Dhe kur Luli e ka ftyrën e dlirë dhe pa puça, mësuesi ia ledhaton
faqet, gushën, e Luli i afrohet, ja merr dorën, e shikon me sy pëllumbi, dhe kishte me dashtë t'i falë
diçka mësuesit. Por vjollca nuk ka. Veç në i faltë tollumbat e veta, që kanë hapun gojën si me dashtë
me e hanger mësuesin. Po, po, tollumbat e Lulit të vocërr kanë me e hangër mësuesin.
10. MIGJENI SI POET.
• ZGJIMI
•
0 vullnete të ndrydhuna ndër grushta të çelikta të shekujve të kaluem!
0 vullnete të shtypuna me themra të ngurta të titajve të tërbuem!
Të cilët n'udhë për në theqafje këtejpari i ranë
dhe vatrat tona në mjerim i përlanë...
0 vullnete të ndrydhura!
0 vullnete të shtypuna!
Shkundni prangat të mbrapshta! E me brimë ngadhnyese,
me hove viganash, dëshirash flatruese,
turniu në të gjitha anët dhe poshtë në dhë zbritni
- ndosht' aty keni për të gjetë fillin e një hymni,
që Illyri e vjetër ndër kremtime këndonte,
ndërsa zemra e kombit në liri kumbonte.
0 vullnete të ndrydhuna!
0 vullnete të shtypuna!
Tash shëgjetat e flakta të shprehjes suej zharitse
drejtoni kah qiella në ball të hyut a të dreqit,
i cili fatin tonë mbytte në mnijë të vet përpise -
a dijë se të Birt' e Shqipes folen ia ngrehën vetvetit
11. KOMENTI I POEZISE.
• Tema qe trajton migjeni solli elemente te reja ne
letersine shqipe sidomos ne pasqyrimin
ekzistencializimin e jetes se varfer te njerezve duke
demostruar sistemin e prapambetur shoqeror si dhe e
futi shoqerine tone ne nje shkalle shume te larte …..
ide artistike,protesten e hapur endrren per nje bote te
re dhe optimizem te thelle.
• Vendosja e poezise ne kontekstin historic kulturor:
• Sepse nepermjet poezis ai na shon ne nje kohe te
ndyshme historike duke treguar ekzistencen dhe
rezistencen e popullit tone ne shekuJ.
