Xã hội hóa công chứng ở Việt Nam hiện nay, thực trạng và giải pháp : Luận văn ThS. Luật: 60 38 01

1. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
PHẠM THỊ MAI TRANG
XÃ HỘI HÓA CÔNG CHỨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY,
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật
Mã số: 603801
luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc
Hµ néi - 2011

2. ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT
PHẠM THỊ MAI TRANG
XÃ HỘI HÓA CÔNG CHỨNG Ở VIỆT NAM HIỆN NAY,
THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP
CHUYÊN NGÀNH : LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƯỚC VÀ PHÁP
LUẬT
MÃ SỐ : 60 38 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ĐỨC CHÍNH
HÀ NỘI-2011

3. 2
MỤC LỤC
Trang
LỜI CAM ĐOAN 1
MỤC LỤC 2
DANH MỤC CÁC BẢNG 3
MỞ ĐẦU 4
Ch-¬ng 1: c¬ së lý luËn vÒ c«ng chøng vµ
x· héi hãa c«ng chøng
10
1.1 Khái niệm, đặc điểm và vai trò công chứng 10
1.2. Xã hội hóa dịch vụ công và khái niệm, đặc trưng, nguyên
tắc, phạm vi, ý nghĩa của xã hội hóa công chứng
30
Ch-¬ng 2: thùc tr¹ng x· héi hãa c«ng
chøng vµ kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i
ph¸p hoµn thiÖn x· héi hãa c«ng
chøng ë viÖt nam hiÖn nay
63
2.1 Thùc tr¹ng x· héi hãa c«ng chøng ë ViÖt Nam hiÖn nay 63
2.2. Kiến nghị những giải pháp hoàn thiện xã hội hóa công chứng ở
Việt Nam hiện nay
90
KÕt luËn 102
danh môc tµi liÖu tham kh¶o 105

4. 3
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 1: Về nhân sự và cơ sở vật chất phục vụ hoạt động
công chứng 117
B¶ng 2: VÒ c¸c viÖc c«ng chøng ®· thùc hiÖn 123
MỞ ĐẦU

5. 4
1. Lý do chọn đề tài
Đẩy mạnh cải cách tổ chức và hoạt động của Nhà nước, phát huy dân
chủ, tăng cường pháp chế là một nội dung quan trọng của sự nghiệp đổi mới toàn
diện đất nước ở Việt Nam hiện nay. Một trong các yêu cầu quan trọng của nội dung
này là xác định đúng vai trò, chức năng của Nhà nước trong điều kiện kinh tế thị
trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xác định vai trò của Nhà nước trong cung
ứng dịch vụ công nhằm làm cho bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả;
đảm bảo sự phát triển bền vững và nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế trong
điều kiện toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế.
Trước yêu cầu trên, xã hội hóa dịch vụ công, trong đó có xã hội hóa công
chứng là một giải pháp quan trọng. Công chứng là hoạt động có ý nghĩa quan
trọng nhằm duy trì trật tự pháp luật ổn định trong các giao dịch, bảo vệ quyền và
lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia giao dịch, bảo đảm ổn định trật tự xã
hội, phòng ngừa tranh chấp xảy ra, đồng thời cung cấp chứng cứ đáng tin cậy khi
xảy ra các tranh chấp.
Công cuộc đổi mới toàn diện đất nước hiện nay đang đặt công chứng
trước những yêu cầu mới. Đó là, sự linh hoạt về mặt tổ chức, bảo đảm đáp ứng
kịp thời nhu cầu của nhân dân; là sự đề cao, phát huy trách nhiệm cá nhân của
công chứng viên trong môi trường cạnh tranh lành mạnh, tạo động lực để các
công chứng viên phát huy tính tích cực, chủ động, nhiệt tình trong hoạt động;
giảm nhẹ sự bao cấp của Nhà nước, làm cho bộ máy nhà nước tinh giản, gọn
nhẹ; tiết kiệm ngân sách nhà nước; tách bạch chức năng quản lý nhà nước với
chức năng cung ứng dịch vụ công trong lĩnh vực công chứng, góp phần quan
trọng nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời nâng cao hiệu quả
công chứng.

6. 5
Cùng với chủ trương xã hội hóa các hoạt động luật sư, tư vấn, giám định
tư pháp, xã hội hóa công chứng là quan điểm, chủ trương lớn của Đảng và Nhà
nước ta trong giai đoạn hiện nay, thể hiện đặc biệt rõ nét ở Nghị quyết số 49/NQ-
TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về chiến lược cải cách tư pháp đến năm
2020 với nội dung:
Hoàn thiện chế định công chứng. Xác định rõ phạm vi của
công chứng và chứng thực, giá trị pháp lý của văn bản công chứng.
Xây dựng mô hình quản lý nhà nước về công chứng theo hướng Nhà
nước chỉ tổ chức cơ quan công chứng thích hợp; có bước đi phù hợp để
từng bước xã hội hóa công việc này [39].
Tuy nhiên, cũng như xã hội hóa dịch vụ công, xã hội hóa công chứng ở
nước ta hiện nay vẫn còn là vấn đề mới, chưa có tiền lệ, thực tiễn thì còn rất mới; còn
có sự khác nhau về nhận thức không chỉ trong người dân, mà ngay cả trong đội ngũ
công chức trong các cơ quan hành chính, cơ quan tư pháp, các chuyên gia, các nhà
quản lý và các nhà nghiên cứu khoa học pháp lý.
Vì vậy, để thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về xã hội hóa
công chứng, kịp thời đáp ứng yêu cầu của kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa, cải cách hành chính, cải cách tư pháp, xây dựng Nhà nước pháp
quyền và hội nhập quốc tế, cần nghiên cứu một cách nghiêm túc, khách quan,
toàn diện, có hệ thống cả về cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn nhằm tạo cơ sở khoa học
tin cậy cho toàn bộ quá trình xã hội hóa công chứng ở Việt Nam. Tư tưởng xã hội
hoá hoạt động công chứng là một trong những nét nổi bật của Luật Công chứng
số 82/2006/QH 11 được Quốc hội thông qua ngày 29/11/2006 có hiệu lực thi
hành từ ngày 01/7/2007. Qua hơn ba năm thực hiện Luật Công chứng, hoạt động
công chứng đã đạt được những kết quả tích cực, phát triển theo hướng chuyên
nghiệp hoá, theo hướng xã hội hoá. Tuy nhiên bên cạnh đó trong quá trình triển

7. 6
khai thực hiện Luật Công chứng còn có một số khó khăn, hạn chế, bất cập. Vì
vậy cần phải nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Công chứng để khắc
phục những hạn chế, bất cập đã nảy sinh trong quá trình thực tiễn áp dụng Luật
Công chứng, tạo cơ sở pháp lý chặt chẽ và phù hợp hơn cho phát triển hoạt động
công chứng theo hướng chuyên nghiệp hoá, khẳng định chủ trương xã hội hoá
hoạt động công chứng là hết sức đúng đắn, phù hợp với chuẩn mực và thông lệ
của hoạt động công chứng khu vực và thế giới, góp phần quan trọng thúc đẩy sự
phát triển kinh tế-xã hội của đất nước, thu hút đầu tư nước ngoài.
Với lý do trên, tác giả chọn đề tài "Xã hội hóa công chứng ở Việt Nam
hiện nay, thực trạng và giải pháp" cho luận văn tốt nghiệp của mình.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Xã hội hóa công chứng là vấn đề mới ở Việt Nam, chưa có tiền lệ, thực
tiễn áp dụng chưa đầy hai năm còn nhiều hạn chế, bất cập.
Về góc độ lý luận, cho đến nay vấn đề xã hội hóa công chứng chưa được
nghiên cứu một cách hệ thống, toàn diện, đầy đủ; chưa có một đề tài nào trực tiếp đi
sâu nghiên cứu cơ sở lý luận về xã hội hóa công chứng và thực trạng, giải pháp qua
hai năm thực hiện Luật Công chứng. Trong một số luận án, luận văn, bài viết về
công chứng, xã hội hóa công chứng mới chỉ được đề cập đến như là một trong các
giải pháp hoàn thiện pháp luật công chứng hoặc đổi mới tổ chức hoạt động công
chứng ở Việt Nam hiện nay. Một số luận văn, bài viết về xã hội hóa các hoạt động
bổ trợ tư pháp, trong đó, hoạt động công chứng được đề cập đến như một trong các
hoạt động bổ trợ tư pháp cần thiết phải xã hội hóa và mới chỉ trên cơ sở lý luận mà
chưa qua thực tiễn áp dụng Luật Công chứng, thực tiễn xã hội hoá hoạt động công
chứng.

8. 7
Xã hội hóa công chứng ở Việt Nam hiện nay, thực trạng và giải pháp là đề
tài nghiên cứu tương đối hệ thống và toàn diện lý luận về xã hội hóa công chứng
và thực tiễn qua hơn ba năm thực hiện Luật Công chứng để đề xuất những kiến
nghị và giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành Luật Công chứng nhằm góp phần
làm cơ sở khoa học cho quá trình xã hội hóa công chứng ở Việt Nam.
3. Phạm vi nghiên cứu của luận văn
Xã hội hóa công chứng là một lĩnh vực có phạm vi nghiên cứu tương đối
rộng, song dưới góc độ lý luận và lịch sử Nhà nước và pháp luật, luận văn chủ
yếu tập trung nghiên cứu, làm rõ những vấn đề lý luận về xã hội hóa công chứng
gắn liền với quá trình cải cách hành chính, cải cách tư pháp; đánh giá thực trạng
hoạt động công chứng từ năm 2001 đến nay (tính từ thời điểm Nghị định số
75/2000/NĐ-CP ngày 08/12/2000 của Chính phủ về công chứng, chứng thực có
hiệu lực thi hành và sau đó là đến thời điểm Luật Công chứng số 82/2006/QH 11
được Quốc hội thông qua ngày 29/11/2006 có hiệu lực thi hành từ ngày
01/7/2007 và qua ba năm thực hiện Luật Công chứng); yêu cầu khách quan xã
hội hóa công chứng đã và đang diễn ra; đề ra các quan điểm giải pháp cơ bản để
nâng cao hiệu quả xã hội hóa công chứng ở Việt Nam với lộ trình từ nay đến
năm 2020.
4. Mục đích, nhiệm vụ của luận văn
4.1. Mục đích
Mục đích của luận văn là trên cơ sở làm sáng tỏ những vấn đề lý luận và
thực tiễn về xã hội hóa công chứng, đề xuất và phân tích các quan điểm, giải pháp
xã hội hóa công chứng ở Việt Nam trong thời gian tới, góp phần thực hiện mục tiêu
cải cách tổ chức và hoạt động của nhà nước nói chung, mục tiêu cải cách tư pháp
nói riêng trong tiến trình xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân
dân, do nhân dân, vì nhân dân.

9. 8
4.2. Nhiệm vụ của luận văn
Để thực hiện mục đích trên, luận văn có nhiệm vụ:
- Làm rõ một số vấn đề lý luận về công chứng, xã hội hóa công chứng.
- Đánh giá thực trạng tổ chức, hoạt động của các Phòng công chứng và
các Văn phòng công chứng hiện nay và phân tích các yêu cầu khách quan và thực
tiễn xã hội hóa công chứng ở Việt Nam hiện nay.
- Đề xuất các quan điểm, giải pháp hoàn thiện xã hội hóa công chứng, nâng
cao hiệu quả thi hành Luật Công chứng.
5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; quan điểm của Đảng, Nhà nước
ta về xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân
dân và vì nhân dân; về cải cách hành chính, cải cách tư pháp.
Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin,
trực tiếp sử dụng các phương pháp của triết học Mác - Lênin, như phương pháp
kết hợp giữa lý luận và thực tiễn, phương pháp lịch sử cụ thể, phân tích và tổng
hợp, thống kê luật học, lý thuyết hệ thống...
6. Đóng góp mới của luận văn
Luận văn là chuyên khảo khoa học nghiên cứu một cách tương đối có hệ
thống về xã hội hóa công chứng, đưa ra khái niệm xã hội hóa công chứng,
nguyên tắc phạm vi xã hội hóa công chứng, ý nghĩa của xã hội hóa công chứng,
nêu thực trạng xã hội hoá công chứng ở nước ta trong thời gian qua và đề xuất các
giải pháp cơ bản để hoàn thiện chủ trương xã hội hóa công chứng của Đảng và
Nhà nước phù hợp với thực tế cuộc sống.

10. 9
7. Ý nghĩa lý luận, ý nghĩa thực tiễn của luận văn
- Luận văn đóng góp cho việc giải quyết các vấn đề lý luận và thực tiễn
về việc xã hội hóa công chứng ở Việt Nam.
- Những vấn đề được làm sáng tỏ trong luận văn có thể đóng góp cho
việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật về công chứng ở Việt Nam theo hướng xã
hội hóa, thực hiện chủ trương xã hội hóa công chứng của Đảng và Nhà nước.
8. Kết cấu luận văn
Ngoài mục lục, mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội
dung của luận văn gồm 2 chương, 4 tiết.

11. 10
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CÔNG CHỨNG VÀ XÃ HỘI HÓA
CÔNG CHỨNG
1.1. KHÁI NIỆM, ĐẶC ĐIỂM VÀ VAI TRÒ CÔNG CHỨNG
1.1.1. Khái niệm công chứng
Khái niệm công chứng là một vấn đề lý luận cơ bản có ý nghĩa quyết
định đối với toàn bộ các vấn đề khác liên quan đến công chứng, đặc biệt là việc
xây dựng thể chế, xác định mô hình tổ chức đảm bảo phát huy vai trò công
chứng và hiệu quả công chứng trong đời sống xã hội.
Tuy nhiên, ở Việt Nam, cho đến nay về mặt lý luận, khái niệm công
chứng chưa được làm rõ, quan niệm về công chứng mới chỉ được thể hiện thông
qua các văn bản pháp lý về công chứng.
Hệ thống công chứng nhà nước của Việt Nam được hình thành trên cơ sở
Thông tư số 574/QLTPK ngày 10/10/1987 của Bộ Tư pháp về công tác công chứng
nhà nước và Thông tư số 858/QLTPK ngày 15/10/1987 của Bộ Tư pháp về hướng
dẫn thực hiện các việc công chứng; Quyết định số 90/HĐBT ngày 19/7/1989 của
Hội đồng Bộ trưởng về con dấu của phòng công chứng nhà nước. Tính đến thời
điểm 27/2/1991 - thời điểm ban hành Nghị định số 45/HĐBT của Hội đồng Bộ
trưởng về tổ chức và hoạt động công chứng nhà nước, trên cả nước đã thí điểm thành
lập 29 phòng công chứng nhà nước ở 29 tỉnh, thành phố. Trước khi có các phòng
công chứng, mọi việc có tính chất công chứng đều do Ủy ban nhân dân thực hiện
theo sắc lệnh số 59/SL ngày 15/11/1945 về "ấn định thể lệ việc thị thực các giấy tờ"

12. 11
và sắc lệnh số 85/SL ngày 29/2/1952 "Ban hành thể lệ trước bạ về các việc mua
bán, cho và đổi nhà cửa, ruộng đất" do Chủ tịch Hồ Chí Minh ký ban hành.
Như vậy, suốt thời gian dài hơn 40 năm kể từ khi thành lập nước, người dân
Việt Nam chỉ biết đến hoạt động thị thực của các cấp chính quyền và hình thành
ý thức cho đó là hoạt động của Nhà nước, chỉ có thể do Nhà nước thực hiện.
Theo Thông tư số 574/QLTPK ngày 10/10/1987 của Bộ Tư pháp - một
thông tư có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, khai sinh hệ thống công chứng nhà nước ở
Việt Nam - công chứng nhà nước được xác định là một hoạt động của Nhà nước
với mục đích giúp các công dân, cơ quan, tổ chức lập và xác nhận các văn bản, sự
kiện có ý nghĩa pháp lý, hợp pháp hóa các văn bản, sự kiện đó, làm cho các văn
bản, sự kiện đó có hiệu lực thực hiện. Lần đầu tiên kể từ khi thành lập nước
(2/9/1945), khái niệm công chứng nhà nước được đưa ra ở Việt Nam, đánh dấu sự
đổi mới về tư duy pháp lý, bước đầu đáp ứng yêu cầu của nền kinh tế ở giai đoạn
đầu của thời kỳ chuyển đổi. Tuy nhiên, là văn bản pháp lý đầu tiên về công chứng
trong giai đoạn đầu của thời kỳ đổi mới, do đó, văn bản này không thể tránh được
các hạn chế, đó là: chưa xác định được chủ thể, đối tượng của hoạt động công
chứng cũng như nội dung việc công chứng, chưa phân biệt rõ hoạt động công
chứng với hoạt động của các cơ quan nhà nước khác.
Điều này có các nguyên nhân lịch sử, chính trị, kinh tế, xã hội của nước
ta trong thời gian này, đó là:
- Chiến tranh kéo dài.
- Kinh tế nghèo nàn, lạc hậu (trên 80% dân số là nông dân).
- Từ một nước thuộc địa nửa phong kiến, nước ta tiến thẳng lên chủ nghĩa
xã hội, bỏ qua giai đoạn phát triển tư bản chủ nghĩa, do đó đa số nhân dân (kể cả

13. 12
một bộ phận cán bộ, công chức, đảng viên) ý thức dân chủ chưa cao, tập quán
pháp lý chậm được hình thành.
- Trên cơ sở chế độ sở hữu công cộng về tư liệu sản xuất, không thừa
nhận các thành phần kinh tế phi xã hội chủ nghĩa, không thừa nhận quan hệ tiền -
hàng; Nhà nước duy trì quá lâu cơ chế kế hoạch hóa tập trung với nền kinh tế
hiện vật, Nhà nước can thiệp vào các quá trình xã hội bằng biện pháp hành
chính; "nhà nước hóa" hầu hết các lĩnh vực hoạt động xã hội. Trong điều kiện
trên, xã hội chủ yếu tồn tại các quan hệ hành chính, hình sự. Các quan hệ dân sự,
kinh tế, thương mại hầu như chậm phát triển.
- Trình độ dân trí, ý thức pháp luật của người dân thấp, không có thói
quen sử dụng pháp luật như một công cụ hợp pháp để bảo vệ mình.
- Nhà nước chưa chú trọng đào tạo cán bộ pháp lý.
Với các nguyên nhân cơ bản trên, một mặt không đặt ra nhu cầu của xã
hội về thể chế, thiết chế công chứng, mặt khác, tạo cho người dân tâm lý ỷ lại,
trông chờ, phụ thuộc vào Nhà nước; chưa nhận thức hết được các quyền, nghĩa
vụ của mình; do đó, chưa phát huy được tính chủ động, năng động, sáng tạo để
vươn lên làm chủ thực sự cuộc sống của mình.
Bước vào thời kỳ đổi mới, Đảng và Nhà nước ta chủ trương xóa bỏ triệt
để cơ chế kế hoạch hóa tập trung, chuyển sang cơ chế kinh tế thị trường với việc
thừa nhận sự tồn tại của đa hình thức sở hữu, đa thành phần kinh tế, đặc biệt là
việc thừa nhận sự tồn tại của thành phần kinh tế tư nhân đã khơi dậy mọi tiềm
năng của xã hội. Kinh tế xã hội đã có nhiều biến đổi sâu sắc, các nhu cầu, lợi ích
hợp pháp của cá nhân, của xã hội được tôn trọng. Trong điều kiện đó, các giao
lưu dân sự, kinh tế, thương mại ngày càng trở nên sống động và phát triển mạnh
mẽ, đặt ra nhu cầu về một thiết chế công chứng phù hợp với trình độ phát triển

14. 13
kinh tế - xã hội, đảm bảo sự an toàn pháp lý cho các chủ thể tham gia giao dịch
dân sự, kinh tế, thương mại. Thiết chế công chứng của Việt Nam ra đời chính
thức trong bối cảnh trên.
Quá trình xây dựng kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa đã
làm tăng nhanh cả về số lượng và quy mô các giao lưu dân sự, kinh tế, thương mại,
đặt ra yêu cầu ngày càng cao đối với hoạt động công chứng. Do đó, trong vòng 10
năm (1991 - 2000), Chính phủ đã ban hành ba nghị định về tổ chức và hoạt động
công chứng nhà nước, đó là: Nghị định số 45/HĐBT ngày 27/2/1991 của Hội đồng Bộ
trưởng (nay là Chính phủ) về tổ chức và hoạt động công chứng nhà nước (sau đây gọi
tắt là Nghị định số 45/HĐBT); Nghị định số 31/CP ngày 18/5/1996 của Chính phủ về
tổ chức và hoạt động công chứng nhà nước (sau đây gọi tắt là Nghị định số 31/CP)
và Nghị định số 75/2000/NĐ-CP ngày 08/12/2000 của Chính phủ về công chứng,
chứng thực (sau đây gọi tắt là Nghị định số 75/2000/NĐ-CP).
Theo Nghị định số 45/HĐBT, công chứng nhà nước được xác định như sau:
Công chứng nhà nước là việc chứng nhận tính xác thực của các
hợp đồng và giấy tờ theo quy định của pháp luật, nhằm bảo vệ quyền,
lợi ích hợp pháp của công dân và cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ
chức xã hội (sau đây gọi chung là các tổ chức) góp phần phòng ngừa vi
phạm pháp luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Các hợp đồng và giấy tờ đã được công chứng có giá trị chứng
cứ (Điều 1).
Đến Nghị định số 31/CP, công chứng nhà nước được xác định:
Công chứng là việc chứng nhận tính xác thực của các hợp đồng
và giấy tờ theo quy định của pháp luật, nhằm bảo vệ quyền, lợi ích hợp
pháp của công dân và cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã

15. 14
hội (sau đây gọi chung là các tổ chức) góp phần phòng ngừa vi phạm
pháp luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa.
Các hợp đồng, giấy tờ đã được công chứng nhà nước chứng nhận
hoặc Ủy ban nhân dân cấp có thẩm quyền chứng thực có giá trị chứng
cứ, trừ trường hợp bị tòa án nhân dân tuyên bố là vô hiệu (Điều 1).
So với Thông tư số 574/QLTPK, khái niệm công chứng ở hai Nghị định
này đã được xác định cụ thể, rõ ràng hơn. Và nếu so sánh Nghị định số
45/HĐBT với Nghị định số 31/CP thì Nghị định số 31/CP đã bước đầu có sự
phân biệt hành vi công chứng và hành vi chứng thực. Tuy nhiên, ý nghĩa pháp lý
của hành vi công chứng và hành vi chứng thực chưa được phân biệt. Quy định
"chứng nhận tính xác thực của các hợp đồng, giấy tờ" ở cả hai Nghị định này còn
quá chung chung, khó hiểu, dễ gây nên sự tùy tiện và các hệ quả khác nhau trong
thực tiễn hoạt động công chứng.
Chỉ đến Nghị định số 75/2000/NĐ-CP, khái niệm công chứng mới được
tách bạch khỏi khái niệm chứng thực. Khái niệm công chứng ở Nghị định này đã
được xác định khoa học hơn, tiệm cận gần hơn với quan niệm chung của thế giới
về công chứng. Theo Nghị định này, "công chứng là việc phòng công chứng
chứng nhận tính xác thực của hợp đồng được giao kết hoặc giao dịch khác được
xác lập trong quan hệ dân sự, kinh tế, thương mại và quan hệ xã hội khác (sau
đây gọi là hợp đồng, giao dịch) và thực hiện các việc khác theo quy định của
Nghị định này" (khoản 1 Điều 2).
Cùng với việc xác định khái niệm công chứng như trên, Nghị định số
75/2000/NĐ-CP đã xác định khái niệm chứng thực "là việc Ủy ban nhân dân cấp
huyện, cấp xã xác nhận sao y giấy tờ, hợp đồng, giao dịch và chữ ký của cá nhân

16. 15
trong các giấy tờ phục vụ cho việc thực hiện các giao dịch của họ theo quy định của
Nghị định này" (khoản 2 Điều 2).
Điểm mới quan trọng nữa của Nghị định số 75/2000/NĐ-CP là đã thay
đổi tên gọi từ "Phòng công chứng nhà nước" ở các văn bản pháp lý trước đó
thành "Phòng công chứng". Điều này có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tạo tiền đề
để tiến tới chuyên môn hóa, chuyên nghiệp hóa và xã hội hóa nghề công chứng ở
Việt Nam.
Tuy nhiên, khái niệm công chứng của Nghị định số 75/2000/NĐ-CP còn
có một số điểm chưa phù hợp, đó là:
Thứ nhất, mặc dù Nghị định đã có sự phân biệt hành vi công chứng và
hành vi chứng thực bằng hai khái niệm khác nhau, song xem xét tổng thể Nghị định
số 75/2000/NĐ-CP, có thể thấy, hoạt động công chứng và hoạt động chứng thực
vẫn được đồng nhất cả về chủ thể, đối tượng và ý nghĩa pháp lý.
Thứ hai, nếu Thông tư số 574/QLTPK cũng như Nghị định số 45/CP và
Nghị định số 31/CP chưa xác định chủ thể của hoạt động công chứng, thì Nghị
định số 75/2000/NĐ-CP lại xác định chủ thể của hoạt động công chứng là Phòng
công chứng - "Công chứng là việc Phòng công chứng chứng nhận...". Thực tiễn
hoạt động công chứng cho thấy, dù được tổ chức như thế nào, công chứng vẫn là
hoạt động của công chứng viên, công chứng viên phải chịu trách nhiệm cá nhân
về hành vi công chứng của mình. Quy định như trên đã làm "mờ" đi vai trò của
công chứng viên trong hoạt động công chứng.
Thứ ba, xem xét một cách hệ thống các văn bản pháp lý về công chứng ở
nước ta từ năm 1987 đến nay cho thấy, dù sử dụng thuật ngữ "Công chứng nhà
nước" hay "Công chứng" thì quan niệm về công chứng của Việt Nam vẫn không
thay đổi, đó là: công chứng là hoạt động của Nhà nước, do Nhà nước trực tiếp

17. 16
thực hiện. Với quan niệm này, công chứng Việt Nam được tổ chức theo mô hình
công chứng nhà nước (phòng công chứng là cơ quan nhà nước, công chứng viên
là công chức nhà nước, hưởng lương từ ngân sách nhà nước, Nhà nước đảm bảo
toàn bộ cơ sở vật chất cho hoạt động công chứng). Đây là mô hình công chứng
mang tính đặc thù của Liên Xô (cũ) và hầu hết các nước xã hội chủ nghĩa trước đây
trong điều kiện kinh tế kế hoạch hóa tập trung, bao cấp.
Những điểm chưa phù hợp trên đã dẫn đến các cách hiểu khác nhau (thậm
chí trái ngược nhau) không chỉ của xã hội mà cả các nhà quản lý và đội ngũ công
chứng viên về công chứng (công chứng là một cơ quan hành chính, cũng có ý kiến
cho là cơ quan hành chính - tư pháp, hoạt động công chứng là hoạt động quản lý
nhà nước; công chứng là một tổ chức nghề nghiệp, hoạt động công chứng là hoạt
động nghề nghiệp, hỗ trợ công dân, hỗ trợ quản lý nhà nước và hỗ trợ tư pháp, do
đó, công chứng là một thiết chế bổ trợ tư pháp cũng giống như luật sư).
Và hiện nay, tổ chức và hoạt động công chứng ở Việt Nam đang chịu sự
điều chỉnh trực tiếp của Luật Công chứng số 82/2006/QH 11 được Quốc hội
thông qua ngày 29/11/2006 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2007. Luật Công
chứng đã quy định tại Điều 2 như sau: Công chứng là việc công chứng viên
chứng nhận tính xác thực, tính hợp pháp của hợp đồng, giao dịch khác ( sau đây
gọi là hợp đồng, giao dịch) bằng văn bản mà theo quy định của pháp luật phải
công chứng hoặc cá nhân, tổ chức tự nguyện yêu cầu công chứng. Tại Điều 6
Luật Công chứng quy định rõ: Văn bản công chứng có hiệu lực thi hành đối với
các bên liên quan; trong trường hợp bên có nghĩa vụ không thực hiện nghĩa vụ
của mình thì bên kia có quyền yêu cầu Toà án giải quyết theo quy định của pháp
luật, trừ trường hợp các bên tham gia hợp đồng, giao dịch có thoả thuận khác;
Văn bản công chứng có giá trị chứng cứ; những tình tiết, sự kiện trong văn bản

18. 17
công chứng không phải chứng minh, trừ trường hợp bị Toà án tuyên bố là vô
hiệu. Về cơ bản định nghĩa công chứng vẫn không thay đổi so với các Nghị định
trên tuy nhiên công chứng ở đây đã có sự thay đổi rất lớn so với các Nghị định
trước, đó là ở Luật Công chứng đã xuất hiện khái niệm tổ chức hành nghề công
chứng bao gồm 2 hình thức tổ chức hành nghề công chứng là Phòng công chứng
và Văn phòng công chứng (Điều 23 Luật Công chứng). Như vậy là Nhà nước đã
chính thức chấp nhận xã hội hoá công chứng, cho phép tồn tại song song cả hai
loại hình: công chứng nhà nước và công chứng tư nhân. Đây là một bước tiến
hoàn toàn mới về cả nhận thức và quá trình thực hiện hoạt động công chứng:
trước đây quan niệm công chứng là một cơ quan hành chính, hoạt động công
chứng là hoạt động quản lý nhà nước thì hiện nay các phòng công chứng chuyển
sang đơn vị sự nghiệp và các văn phòng công chứng thì tổ chức theo loại hình
doanh nghiệp tư nhân hoặc công ty hợp danh, tự chủ về tài chính.
Có thể thấy sự thiếu thống nhất trong nhận thức về công chứng như trên
đã gây ảnh hưởng không nhỏ tới chất lượng, hiệu quả và vai trò công chứng
trong đời sống xã hội. Nguyên nhân chính ở đây là do chúng ta chưa có được
nhận thức đúng về bản chất công chứng.
Như vậy, để có được nhận thức thống nhất, chuẩn xác về công chứng, tạo
tiền đề cho sự phát triển công chứng, phát huy vai trò công chứng trong đời sống
xã hội, về mặt lý luận, trước hết cần nghiên cứu làm rõ bản chất
công chứng.
Vậy, nên hiểu như thế nào về bản chất công chứng?
Theo Từ điển Luật học của Mỹ, công chứng (Notarial) là hoạt động của
công chứng viên. Công chứng viên, theo tiếng Latinh là "Notarius". "Notarius"

19. 18
trong Luật Anh cổ là một người sao chép hay trích lục các loại văn bản, giấy tờ
khác, người làm chứng. Trong Luật La Mã, là người ghi chép, thư ký, tốc ký,
người ghi chép các hoạt động trong nghị viện của tòa án, hoặc ghi chép theo lời
người khác đọc, người soạn các di chúc và giấy chuyển nhượng sở hữu [114, tr.
1990].
Theo cách giải thích trên, xét về nguồn gốc, công chứng là nghề sớm
xuất hiện trong lịch sử loài người (từ thời La Mã cổ đại), với vai trò ghi chép,
soạn thảo văn bản và làm chứng.
Nghiên cứu các tài liệu về công chứng cho thấy, trên thế giới có ba hệ
thống công chứng: Hệ thống công chứng Latinh tương ứng với hệ thống luật La
Mã (còn gọi là hệ thống pháp luật dân sự - Civil Law); hệ thống công chứng Ănglo
- Saxon tương ứng với hệ thống pháp luật Ănglo - Saxon (Common Law) và hệ
thống công chứng Collectiviste (công chứng tập thể) tương ứng với hệ thống
pháp luật xã hội chủ nghĩa (Sovietique).
So sánh các hệ thống công chứng cho thấy, mặc dù giữa hệ thống công
chứng Latinh và hệ thống công chứng Anglo - Saxon có sự khác biệt nhau về
cách thức tổ chức, hoạt động, trình tự, thủ tục công chứng, song quan niệm về
công chứng ở hai hệ thống này về cơ bản tương đồng. Cả hai hệ thống này đều coi
công chứng là một nghề tự do, công chứng viên hoạt động độc lập, tự chịu trách
nhiệm cá nhân về hoạt động của mình. Tuy nhiên, đó là một nghề đặc biệt, đòi hỏi
công chứng viên phải có trình độ chuyên môn (luật) và kỹ năng nghiệp vụ được
Nhà nước công nhận để có thể đảm bảo tính xác thực cho các hợp đồng vốn rất
phức tạp, đa dạng, công chứng viên do Nhà nước bổ nhiệm hoặc công nhận theo
các điều kiện, tiêu chuẩn do luật định và hoạt động theo chế độ chứng chỉ hành
nghề.

20. 19
Có thể thấy rõ điều đó qua pháp luật thực định về công chứng của một số
nước.
Ở Cộng hòa Pháp (một điển hình của trường phái công chứng Latinh),
Điều 1 Pháp lệnh số 45-2500 ngày 02/11/1945 về Điều lệ công chứng của Cộng
hòa Pháp quy định: "Công chứng viên là viên chức công, được bổ nhiệm để lập các
hợp đồng và văn bản mà theo đó, các bên phải hoặc muốn đem lại tính xác thực
giống như các văn bản của các cơ quan công quyền và để đảm bảo ngày, tháng
chắc chắn, lưu giữ và cấp các bản sao văn bản công chứng" [106, tr. 8]. (Điều 1
Điều lệ công chứng được ban hành kèm theo Lệnh số 48/FR ngày 29/8/1968 của
Cộng hòa Bê-nanh cũng chép lại gần như nguyên văn điều luật trên) [109, tr.
125].
Ở Vương quốc Anh (một trong các điển hình của trường phái công chứng
Anglo - Saxon), quy chế công chứng năm 1801, 1833, 1834 quy định:
Công chứng viên là viên chức được bổ nhiệm để thực hiện các
hành vi công chứng sau: Soạn thảo, chứng nhận hoặc xác lập chứng
thư và các giấy tờ khác có liên quan đến việc: chuyển nhượng hoặc xác
lập giấy tờ khác có liên quan đến việc chuyển nhượng bất động sản và
tài sản cá nhân, giấy ủy quyền liên quan đến bất động sản và tài sản cá
nhân ở Anh, xứ Wales, các nước khác thuộc khối cộng đồng Anh hoặc
ở nước ngoài; chứng nhận hoặc xác nhận các giấy tờ liên quan đến di
chúc, lập kháng nghị hàng hải về sự cố xảy ra đối với tàu và hàng hóa
trên tàu trong thời gian tàu đi trên biển [103, tr. 90].
Hệ thống công chứng Collectiviste lại có quan niệm về công chứng khác
với hệ thống công chứng Latinh và hệ thống công chứng Anglo - Saxon. Ở hệ

21. 20
thống công chứng Collectiviste, công chứng viên là công chức nhà nước, kiêm
nhiệm cả việc chứng thực (thị thực hành chính; việc công chứng được giao cho cả
các chủ thể không phải là công chứng viên đảm nhiệm; công chứng viên không có
chứng chỉ hành nghề, không phải chịu trách nhiệm dân sự trước khách hàng, chỉ
phải chịu trách nhiệm hành chính trước Nhà nước về những sai phạm trong hoạt
động của mình.
Tuy nhiên, hiện nay trong hệ thống công chứng Collectiviste, hầu hết các
nước đã chuyển đổi sang nền kinh tế thị trường đều có sự đổi mới trong quan
niệm về công chứng phù hợp với quan niệm của hệ thống công chứng Latinh và
hệ thống Anglo - Saxon, đó là xác định công chứng là một nghề tự do đặt dưới
sự quản lý của Nhà nước và đang từng bước tiến hành cải cách công chứng từ
mô hình công chứng nhà nước sang mô hình công chứng tư. Ví dụ: ở Ba Lan,
Điều 1 Luật số 176 ngày 14/02/1991 về công chứng quy định: "Công chứng viên
được bổ nhiệm để lập những văn bản mà trong đó, các bên phải hoặc muốn đem
lại một tính đích thực" [109, tr. 99].
So sánh những quy định nêu trên cho thấy, nội dung chi tiết về chức
năng, nhiệm vụ của công chứng viên trong pháp luật thực định của các nước có
những điểm khác nhau, nhưng quan niệm về công chứng đều có những điểm cơ
bản giống nhau:
- Chủ thể của hoạt động công chứng là công chứng viên.
- Công chứng là việc soạn thảo, chứng nhận (xác nhận, chứng thực) các hợp
đồng giao dịch.

22. 21
- Ý nghĩa pháp lý của hoạt động công chứng là đảm bảo giá trị thực hiện
cho các hợp đồng giao dịch, phòng ngừa tranh chấp và cung cấp chứng cứ nếu có
tranh chấp xảy ra (văn bản công chứng là một công chứng thư).
Qua các phân tích trên cho thấy, khởi nguồn, hoạt động công chứng là
hoạt động của xã hội, với vai trò làm chứng của quần chúng nhằm đảm bảo tính
công khai, minh bạch, khách quan của các khế ước, văn tự được lập, đề phòng sự
tranh chấp, lật lọng. Có thể nói, ở giai đoạn đầu của lịch sử công chứng, công
chứng chính là nhu cầu tự nhiên, tự bảo vệ của dân chúng khi họ tham gia các
hợp đồng, giao dịch chứ chưa phải nhu cầu của quản lý nhà nước. Như vậy, công
chứng là một hoạt động mang tính xã hội sâu sắc.
Mặt khác, với vai trò chủ yếu là hỗ trợ công dân, bảo vệ quyền, lợi ích
hợp pháp của công dân và các tổ chức trong các giao dịch dân sự, kinh tế,
thương mại; phòng ngừa tranh chấp và vi phạm pháp luật; hỗ trợ quản lý nhà
nước, góp phần đảm bảo ổn định trật tự xã hội, thúc đẩy các giao lưu dân sự,
kinh tế, thương mại phát triển và hỗ trợ tư pháp thông qua việc cung cấp chứng
cứ cho hoạt động xét xử, công chứng là một nghề có tính chuyên môn hóa,
chuyên nghiệp hóa phục vụ cho lợi ích chung của xã hội, cộng đồng. Với vai trò
quan trọng như trên, công chứng đã trở thành đối tượng quản lý của Nhà nước.
Thậm chí, ở một số quốc gia, trong những điều kiện lịch sử nhất định, công
chứng còn trở thành một hoạt động thuộc chức năng xã hội của Nhà nước (chức
năng cung ứng dịch vụ công).
Như vậy, bản chất công chứng là hoạt động mang tính dịch vụ công
(Service public). Với sự tinh thông nghề nghiệp, bằng việc tư vấn, soạn thảo,
chứng nhận các hợp đồng, giao dịch, công chứng viên đã cung cấp dịch vụ bảo
đảm an toàn pháp lý cho công dân và các tổ chức khi tham gia giao dịch dân sự,
kinh tế, thương mại.

23. 22
Như vậy, để đảm bảo sự phù hợp, hài hòa, tương thích với quan niệm của
thế giới về công chứng, tạo tiền đề cho sự phát triển công chứng và nâng cao hiệu
quả công chứng, phát huy vai trò công chứng trong nền kinh tế thị trường định
hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay, công chứng nên được hiểu như sau:
Công chứng là hành vi của công chứng viên chứng nhận tính xác thực của các
giao dịch nhằm đảm bảo an toàn pháp lý cho các chủ thể tham gia giao dịch,
phòng ngừa tranh chấp và vi phạm pháp luật. Văn bản công chứng có giá trị thực
hiện và giá trị chứng cứ.
1.1.2. Đặc điểm công chứng
Từ khái niệm trên, có thể thấy hoạt động công chứng có các đặc điểm cơ
bản:
Đặc điểm thứ nhất: Nội dung cơ bản của công chứng là chứng nhận hợp
đồng, giao dịch theo yêu cầu của đương sự và chứng nhận các hợp đồng, giao
dịch theo quy định của pháp luật.
Đây là đặc điểm cơ bản nhất của hoạt động công chứng, là căn cứ quan
trọng nhất để phân biệt hoạt động công chứng với các hoạt động mang tính chất
hành chính của các cơ quan công quyền. Hành vi soạn thảo hợp đồng, giao dịch
theo yêu cầu của đương sự và chứng nhận các hợp đồng, giao dịch đó theo quy
định của pháp luật chính là hành vi tạo nên các văn bản công chứng. Hay nói
cách khác, các hợp đồng, giao dịch đã được công chứng gọi là các văn bản công
chứng.
Soạn thảo hợp đồng, giao dịch theo yêu cầu của đương sự là việc công
chứng viên thông qua các tác nghiệp nghề nghiệp của mình, giúp khách hàng thể
hiện ý chí, nguyện vọng, thỏa thuận bằng văn bản, đảm bảo phù hợp với pháp

24. 23
luật, không trái với đạo đức xã hội; hoặc kiểm tra, tư vấn, góp ý để khách hàng
thể hiện đầy đủ ý chí, nguyện vọng của chính họ một cách rõ ràng, chính xác
trong các văn bản do họ tự lập.
Đây là giai đoạn quan trọng nhất trong quy trình thực hiện việc công
chứng. Công chứng viên, bằng sự tinh thông và kinh nghiệm nghề nghiệp, với
sự khách quan, vô tư phải đảm bảo xác định đúng chủ thể, đối tượng, nội dung,
tính chất của hợp đồng giao dịch, xác định các quan hệ pháp lý phát sinh xung
quanh một yêu cầu công chứng, hậu quả pháp lý có thể xảy ra. Ví dụ, khi tiếp nhận
một yêu cầu chứng nhận hợp đồng mua bán nhà ở, công chứng viên, ngoài việc xác
định các nội dung cơ bản của hợp đồng theo quy định của pháp luật (tình trạng,
chất lượng tài sản, vị trí ranh giới tài sản, giá cả, phương thức thanh toán...);
còn phải xác định các quan hệ pháp lý liên quan khác:
- Quan hệ sở hữu (sở hữu chung hay sở hữu riêng).
- Quan hệ thừa kế (tài sản có liên quan đến di sản thừa kế hay không?).
- Quan hệ giao dịch bảo đảm (tài sản có đảm bảo cho việc thực hiện một
nghĩa vụ nào hay không như: cầm cố, bảo lãnh, thế chấp...)...
Đồng thời, cần phải giải thích rõ cho khách hàng biết, nếu có sự man trá,
không trung thực trong quá trình giao kết hợp đồng, sẽ phải chịu những hậu quả
pháp lý gì khi tranh chấp xảy ra.
Chứng nhận các hợp đồng, giao dịch theo quy định của pháp luật là việc
công chứng viên, trên cơ sở các hợp đồng, giấy tờ đã được lập, công nhận tính
đúng đắn, chính xác, có thực, hợp pháp của các hợp đồng, giao dịch bằng việc
ghi lời chứng theo thể thức và nội dung do pháp luật quy định và ký tên vào văn
bản đó.

25. 24
Khi đã hoàn tất hai giai đoạn trên, hợp đồng, giao dịch đã trở thành văn
bản công chứng - một loại công chứng thư (văn bản có tính chất công, có tính
chất như văn bản của cơ quan công quyền, được lập ra do người có thẩm quyền
và theo trình tự, thể thức chặt chẽ). Ngược lại, nếu công chứng viên mới lập văn
bản, (giai đoạn 1) hoặc kể cả vì lẽ nào đó, công chứng viên đã ghi lời chứng mà
chưa ký vào văn bản, thì đó mới chỉ là một tư chứng thư (văn bản có tính chất
như hai bên tự lập, không theo thể thức bắt buộc, không có chứng nhận của công
chứng viên).
Ngoài ra, sau khi lập, chứng nhận các hợp đồng giao dịch như đã phân
tích ở trên, công chứng viên còn phải cấp văn bản cho khách hàng và có nghĩa vụ
lưu giữ văn bản công chứng lâu dài, đảm bảo an toàn và cấp bản sao văn bản
công chứng khi có yêu cầu của các bên giao kết hợp đồng, giao dịch.
Với phân tích trên, có thể thấy, hoạt động công chứng là hoạt động nghề
nghiệp có tính chuyên môn hóa, chuyên nghiệp hóa cao, khác với hoạt động
chuyên môn thuần túy như hoạt động của các công chức hành chính. Bản thân
hoạt động công chứng chứa đựng tính phức tạp, đa dạng của các giao dịch dân
sự, kinh tế, thương mại. Vì thế, không phải ngẫu nhiên mà hầu hết các quốc gia
trên thế giới đều có các quy định nghiêm ngặt về điều kiện, tiêu chuẩn bổ nhiệm
công chứng viên.
Đặc điểm thứ hai: Chủ thể của hoạt động công chứng là công chứng viên.
Công chứng viên do Nhà nước bổ nhiệm, chịu trách nhiệm tiếp nhận,
soạn thảo các loại hợp đồng, giao dịch theo yêu cầu của đương sự, bảo đảm tính
chính xác về ngày, tháng, năm, địa điểm lập văn bản, hợp đồng; ghi nhận một
cách khách quan, trung thực, chính xác ý chí, nguyện vọng, thỏa thuận của các
bên đương sự; đem lại cho các hợp đồng, giao dịch đó giá trị như văn bản của cơ
quan công quyền (công chứng thư - Acte - authentique).

26. 25
Ở hầu hết các quốc gia, công chứng viên là người hành nghề tự do trong
khuôn khổ luật định.
Đặc điểm thứ ba: Văn bản công chứng có giá trị thực hiện và giá trị
chứng cứ.
Văn bản công chứng là văn bản do công chứng viên lập theo trình tự, thể
thức bắt buộc, ghi lại một cách chính xác ngày, tháng, năm, địa điểm giao kết và
ý chí, nguyện vọng, giao kết của các bên khi tham gia hợp đồng giao dịch. Văn
bản công chứng là một công chứng thư.
Theo Bộ luật Dân sự Pháp, tại Điều 1319: "Văn bản công chứng đem lại
sự tin cậy đầy đủ cho hợp đồng"; Điều 1317: "Văn bản công chứng là văn bản
được công chứng viên lập để làm chứng, tại một địa điểm và theo những thể thức
bắt buộc" [103, tr. 56].
Theo Điều 76 Dụ số 43 (29-11-1954) về Quy chế ngạch chưởng khế (của
chính quyền Sài Gòn), chứng thư chưởng khế "có hiệu lực chấp hành trên toàn
cõi Việt Nam" [60, tr. 140].
Có thể thấy, văn bản công chứng được tạo lập trước hết không nhằm tạo
ra chứng cứ và càng không phải mục đích duy nhất làm chứng cứ. Văn bản công
chứng được tạo lập, trước hết đảm bảo giá trị thực hiện đối với các bên giao kết
(ràng buộc chặt chẽ quyền và nghĩa vụ của các bên đương sự, là cơ sở pháp lý
không thể phản bác để các bên buộc bên kia phải thực hiện đúng các thỏa thuận).
Đồng thời, có giá trị đối với cả bên thứ ba. Ví dụ: Ông A và bà B ký kết với nhau
một hợp đồng mua bán nhà ở, có chứng nhận của công chứng viên, kể từ ngày được
công chứng, trong thời hạn ghi trong hợp đồng, ông A và bà B phải tự nguyện, chủ
động thực hiện hợp đồng theo các điều khoản đã thỏa thuận. Đồng thời, các cơ quan
có thẩm quyền liên quan (trước bạ, nhà đất...) cũng buộc phải chấp hành (giải quyết

27. 26
các việc liên quan đến thủ tục mua bán nhà ở) mà không thể từ chối, cản trở. Có
thể nói, hiệu lực thực hiện ngay (gần như là tuyệt đối) đó là điểm cốt lõi, chỉ có
văn bản công chứng mới có được. Điều này giải thích vì sao ở Pháp, công chứng
viên được coi là thẩm phán về hợp đồng.
Giá trị chứng cứ của các hợp đồng giấy tờ đã được công chứng chính là giá
trị làm chứng của nó. Trong trường hợp có tranh chấp xảy ra, những hợp đồng, giấy
tờ đã được công chứng chính là bằng chứng không thể chối cãi giữa các bên tham
gia hợp đồng, giao dịch. Từ đó, quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của các bên
được bảo vệ và bảo đảm thực hiện.
Tuy nhiên trên thế giới, các hệ thống pháp luật khác nhau có quan điểm
khác nhau khi xác định giá trị chứng cứ của văn bản công chứng. Do công chứng
của hệ thống Anglo - Saxon là công chứng hình thức (công chứng viên nhận diện
đúng khách hàng, ghi đúng ngày, tháng, năm, ghi lại một cách trung thành ý chí,
các thỏa thuận của các bên, không quan tâm đến tình trạng pháp lý của đối tượng
hợp đồng, không cần biết nội dung của hợp đồng, giao dịch có trái pháp luật, đạo
đức xã hội hay không, không chịu trách nhiệm nếu có điều khoản nào đó trong
hợp đồng bất lợi cho một bên hoặc gây thiệt hại cho người thứ ba), văn bản công
chứng mang lại sự an toàn pháp lý thấp nên không có hiệu lực bắt buộc thực hiện
đối với các bên như phán quyết của tòa án. Văn bản công chứng cũng có giá trị
chứng cứ song không cao hơn các tư chứng thư. Công chứng Latinh là công
chứng nội dung, văn bản công chứng được lập theo trình tự, thủ tục chặt chẽ do
luật định, công chứng viên không chỉ chứng nhận, đảm bảo và chịu trách nhiệm
về tính đích thực của hợp đồng, giao dịch mà còn phải đảm bảo và chịu trách
nhiệm về tính hợp pháp, không trái đạo đức xã hội của các hợp đồng, giao dịch
đó, đảm bảo không xâm hại lợi ích của người thứ ba hoặc của Nhà nước. Vì vậy,
văn bản công chứng có giá trị chấp hành riêng biệt. Khi được xuất trình trước tòa

28. 27
án với tư cách là chứng cứ, thì tòa án, nói chung không cần phải đánh giá lại tính
xác thực của những điều đã được ghi trong văn bản đó và mặc nhiên xem nó là
chứng cứ. Vì lý do nào đó, để bác bỏ hiệu lực chứng cứ của một văn bản công
chứng, tòa án phải xem xét theo một trình tự tố tụng riêng về chính văn bản công
chứng đó (với tư cách là thưa kiện chính vụ), chứ không thể tùy tiện bác bỏ giá
trị văn bản công chứng trong một vụ kiện khác.
Ngoài ra, giá trị chứng cứ của văn bản công chứng ở hệ thống công
chứng Latinh còn được bảo đảm ở việc văn bản công chứng được bảo đảm an
toàn, lưu giữ lâu dài theo quy định của pháp luật, đồng thời được ghi vào sổ danh
mục công chứng theo đúng trình tự luật định. Đó chính là yếu tố đảm bảo cho
văn bản công chứng không thể bị thay đổi, sửa chữa, đánh tráo.
Đặc điểm thứ tư: Công chứng là hoạt động hỗ trợ đắc lực cho công dân
và các tổ chức khi tham gia các giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại; hỗ trợ tích
cực cho hoạt động quản lý nhà nước và hoạt động tư pháp nên thường được xếp
vào nhóm bổ trợ tư pháp (có thể nói đặc điểm này là hệ quả của các đặc điểm
trên).
Các nghiên cứu lý luận cũng như thực tiễn lịch sử cho thấy, Nhà nước
pháp quyền chỉ có thể tồn tại trong hiện thực trên nền tảng của một xã hội dân
chủ, ở đó hình thành và phát triển mạnh mẽ hệ thống các mối liên hệ đa dạng
theo chiều ngang của các cá nhân, các tổ chức và cộng đồng trên cơ sở tự
nguyện, tự chịu trách nhiệm trong khuôn khổ pháp luật. Trong đó, quan hệ cơ
bản là quan hệ hợp đồng được điều chỉnh bằng pháp luật trên cơ sở nguyên tắc
công dân được làm tất cả, trừ những gì luật cấm; các quyền tự do kinh doanh, tự
do hợp đồng, tự do sở hữu và tự do định đoạt của công dân được pháp luật thừa
nhận và đảm bảo thực hiện.

29. 28
Là hoạt động gắn liền với các hợp đồng, giao dịch; phát sinh, tồn tại, phát
triển trên cơ sở nhu cầu về an toàn pháp lý của các hợp đồng, giao dịch, công
chứng chính là hoạt động hỗ trợ đắc lực cho công dân và các tổ chức khi tham
gia giao dịch dân sự, kinh tế, thương mại.
Thông qua chức năng này, hoạt động công chứng đã góp phần bảo vệ
quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng cho các chủ thể khi tham gia hợp đồng, giao
dịch; phòng ngừa tranh chấp và vi phạm pháp luật, tạo sự ổn định cho xã hội.
Không chỉ hỗ trợ tích cực công dân khi tham gia các hợp đồng, giao dịch,
mà thông qua việc phòng ngừa vi phạm pháp luật, công chứng còn góp phần hỗ trợ
quản lý nhà nước một cách thường xuyên, liên tục đảm bảo nâng cao hiệu quả quản
lý của Nhà nước.
Nếu như hỗ trợ hành pháp được biểu hiện thường xuyên, liên tục, thì trái
lại công chứng chỉ có ý nghĩa bổ trợ tư pháp khi có tranh chấp xảy ra. Khi có
tranh chấp xảy ra, công chứng cung cấp chứng cứ không thể phản bác.
Cần thấy rằng, tham gia tố tụng với ý nghĩa bổ trợ pháp không phải là
mục đích tự thân với ý nghĩa quyết định sự tồn tại của hoạt động công chứng. Sự
tham gia của công chứng với ý nghĩa là cung cấp chứng cứ không mang tính chất
bắt buộc mà trên cơ sở yêu cầu của một trong các chủ thể tham gia quá trình tố
tụng (có thể là tòa án, có thể là các bên đương sự). Song, khi có yêu cầu, công
chứng đóng vai trò hỗ trợ đắc lực cho hoạt động tư pháp bằng việc cung cấp
chứng cứ không thể bác bỏ, đảm bảo cho hoạt động xét xử được khách quan,
nhanh chóng, chính xác, đảm bảo chất lượng và hiệu quả xét xử.
1.1.3. Vai trò công chứng trong đời sống xã hội
Công chứng là hoạt động có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội, thể
hiện:

30. 29
Thứ nhất: Công chứng là một biện pháp tích cực hỗ trợ cho công dân và
các tổ chức, để bảo đảm an toàn cho họ trong các quan hệ dân sự, kinh tế, thương
mại bằng cách tạo lập văn bản công chứng - một loại công chứng thư - một loại
chứng cứ không thể phản bác. Bằng sự tinh thông nghề nghiệp của công chứng
viên, với trình tự, thể thức chặt chẽ, nghiêm ngặt trong quá trình lập văn bản công
chứng, công chứng đảm bảo sự bình đẳng, tự nguyện, tự do ý chí, khách quan của
các bên giao kết hợp đồng, tránh bị lừa dối, đe dọa, nài ép, tránh sự nhầm lẫn về chủ
thể, đối tượng và nội dung của các hợp đồng giao dịch.
Không chỉ hỗ trợ cho công dân, tổ chức trong các quan hệ dân sự, kinh tế,
thương mại, công chứng còn là một biện pháp phòng ngừa có hiệu quả và quan
trọng ở cả hai khía cạnh: tạo cho công dân ý thức thận trọng, có trách nhiệm hơn
trong việc thể hiện ý chí của mình phù hợp với pháp luật, với đạo đức xã hội khi
tham gia các quan hệ giao dịch; đồng thời nếu có xảy ra tranh chấp trong các
quan hệ pháp lý đó, thì đã có cơ sở pháp lý chắc chắn để bảo vệ quyền và lợi ích
hợp pháp của mình.
Ngoài các vai trò truyền thống nói trên, trong điều kiện kinh tế thị trường và
Nhà nước pháp quyền, quyền tự do kinh doanh, tự do sở hữu, tự do định đoạt được
khẳng định và đảm bảo thực hiện, vai trò công chứng ngày càng được khẳng định.
Trong điều kiện này, công chứng còn là một trong các thiết chế bảo đảm quyền dân
chủ. Có thể nói, hoàn thiện thể chế công chứng theo hướng xã hội hóa không chỉ là
nhu cầu của sự phát triển kinh tế - xã hội hiện nay, mà còn là nhu cầu của bản thân
quá trình dân chủ hóa xã hội, thúc đẩy quyền con người. Hoạt động công chứng góp
phần đảm bảo trật tự, ổn định xã hội, làm lành mạnh hóa đời sống dân sự, tạo điều
kiện để công dân thực hiện tốt hơn quyền tự do kinh doanh, tự do sở hữu, tự do định
đoạt, đảm bảo các nguyên tắc của kinh tế thị trường.

31. 30
Như vậy, công chứng chính là một trong các phương tiện, công cụ tạo ra
khả năng để công dân tự bảo vệ các quyền, tự do và lợi ích của mình; đồng thời
góp phần nâng cao dân trí pháp lý, mở rộng dân chủ, đề cao trách nhiệm công
dân trong các giao lưu dân sự, kinh tế, thương mại; tạo môi trường pháp lý an
toàn, lành mạnh để các giao lưu dân sự, kinh tế, thương mại phát triển, góp phần
thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.
Thứ hai: Bản thân công chứng không phải là một hoạt động quản lý nhà
nước, nhưng nó góp phần hỗ trợ tích cực cho Nhà nước thực hiện quản lý kinh tế,
quản lý xã hội bằng pháp luật, một yêu cầu cốt lõi của Nhà nước pháp quyền.
Mặt khác, bằng cách tạo ra chứng cứ không thể phản bác về các giao dịch, công
chứng tạo thuận lợi cho hoạt động xét xử của tòa án nếu có tranh chấp xảy ra.
Mặc dù có vai trò quan trọng như trên, nhưng công chứng chỉ có thể phát
huy vai trò, tác dụng khi được tổ chức phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội, với
bản chất xã hội - nghề nghiệp và với khuynh hướng phát triển công chứng trên thế
giới hiện nay.
1.2. XÃ HỘI HÓA DỊCH VỤ CÔNG VÀ KHÁI NIỆM, ĐẶC TRƢNG, NGUYÊN
TẮC, PHẠM VI, Ý NGHĨA CỦA XÃ HỘI HÓA CÔNG CHỨNG
1.2.1. Xã hội hóa dịch vụ công
Ở trên, phần 1.1.1 đã khẳng định, "bản chất công chứng là hoạt động
mang tính dịch vụ công". Dịch vụ công (tiếng Anh là service public; tiếng Pháp là
public service) là khái niệm được sử dụng rộng rãi trên thế giới hiện nay. Ở Việt
Nam, khái niệm dịch vụ công mới được bàn đến và sử dụng trong thời gian gần
đây. Tuy nhiên, dịch vụ công không phải là cái gì mới mẻ mà chính là những hoạt
động phục vụ cho các lợi ích thiết yếu, các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân
và các tổ chức mà Nhà nước có trách nhiệm đảm bảo.

32. 31
Nhà nước có hai chức năng cơ bản: Chức năng quản lý nhà nước đối với
mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế - xã hội và chức năng phục vụ cho các tổ chức,
công dân trong xã hội (chức năng xã hội).
Chức năng quản lý nhà nước bao gồm các hoạt động quản lý và điều tiết
đời sống kinh tế - xã hội thông qua các công cụ quản lý vĩ mô như pháp luật, chiến
lược, chính sách, quy hoạch, kế hoạch và kiểm tra, kiểm soát. Chức năng phục vụ
bao gồm các hoạt động nhằm phục vụ cho các lợi ích thiết yếu, các quyền và
nghĩa vụ cơ bản của công dân và tổ chức (cung ứng dịch vụ công). Việc thực hiện
quản lý nhà nước là theo nhu cầu của bản thân bộ máy nhà nước nhằm đảm bảo
trật tự, ổn định, công bằng xã hội; còn việc cung ứng dịch vụ công lại do nhu cầu
cụ thể của các tổ chức công dân, ngay cả khi các nhu cầu này có thể phát sinh từ
những yêu cầu của Nhà nước. Tuy nhiên, hai chức năng này luôn gắn bó chặt chẽ
với nhau. Theo Ph. Ăng-ghen, "ở khắp nơi, chức năng xã hội là cơ sở của sự thống
trị chính trị; và sự thống trị chính trị cũng chỉ kéo dài chừng nào nó còn thực hiện
chức năng xã hội đó của nó" [26, tr. 253].
Thực tế cho thấy, trên ý nghĩa nhất định, mức độ, hiệu quả thực hiện dịch
vụ công quy định mức độ, hiệu quả thực hiện chức năng chính trị của giai cấp. Vì
vậy, mọi Nhà nước đều dành sự chú ý đặc biệt cho việc cải tiến cung ứng dịch vụ
công nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ công, đáp ứng nhu cầu của mọi tầng lớp
nhân dân, đảm bảo sự ổn định chung của xã hội - đó chính là cơ sở để duy trì một
Nhà nước vững mạnh. Trong quá trình chuyển từ Nhà nước cai trị sang Nhà nước
phục vụ, khả năng cung cấp, đảm bảo dịch vụ công được coi là một trong các tiêu
chí quan trọng đánh giá năng lực của chính phủ. Một chính phủ được coi là có năng
lực khi ngày càng cung cấp nhiều dịch vụ công cho xã hội.
Tuy nhiên, phạm vi dịch vụ công ở mỗi quốc gia khác nhau, hoặc trong mỗi
quốc gia, ở mỗi giai đoạn phát triển cũng khác nhau.

33. 32
Ở một số quốc gia (Thụy Điển, Canada, Cộng hòa Liên bang Đức…),
dịch vụ công được xác định theo nghĩa rộng, bao gồm các hoạt động của Nhà
nước trong hầu hết các lĩnh vực (từ lập pháp, an ninh, quốc phòng cho đến giáo
dục, y tế, thu gom rác thải… đều là hoạt động dịch vụ công). Ví dụ, ở Canada có
tới 34 loại hoạt động được coi là dịch vụ công, từ an ninh, quốc phòng đến việc
thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội. Các nước khác, trong đó có Việt Nam
lại phân biệt chức năng hoạch định chính sách với chức năng cung ứng dịch vụ
công của Nhà nước. Theo đó, chức năng hoạch định, tổ chức thực hiện chính
sách không phải là dịch vụ công. Chỉ những hoạt động nào của cơ quan nhà nước
và viên chức nhà nước phục vụ trực tiếp các nhu cầu của công dân và các tổ chức
mới là dịch vụ công.
Xung quanh khái niệm dịch vụ công, ở Việt Nam cũng có nhiều ý kiến
khác nhau.
Theo TS. Chu Văn Thành - Viện trưởng Viện Khoa học tổ chức nhà
nước, Bộ Nội vụ: "Dịch vụ công là những hoạt động của các tổ chức nhà nước
hoặc các doanh nghiệp, tổ chức xã hội, tư nhân được Nhà nước ủy quyền để thực hiện
nhiệm vụ do pháp luật quy định, phục vụ trực tiếp những nhu cầu thiết yếu chung
của cộng đồng, công dân theo nguyên tắc không vụ lợi, đảm bảo sự công bằng và
ổn định xã hội "[27, tr. 15].
Theo PGS.TS. Lê Chi Mai (Học viện Hành chính Quốc gia): "Dịch vụ
công là những hoạt động phục vụ trực tiếp các lợi ích chung thiết yếu, các quyền
và nghĩa vụ cơ bản của các tổ chức và người dân do Nhà nước đảm nhận hay ủy
quyền cho các cơ sở ngoài Nhà nước thực hiện nhằm đảm bảo trật tự và công
bằng xã hội" [55, tr. 35-36].

34. 33
Theo TS. Nguyễn Văn Thủ (Văn phòng Chính phủ): "Dịch vụ công là các
hoạt động thiết yếu, đáp ứng nhu cầu chung của xã hội, do nền hành chính nhà nước
đứng ra chịu trách nhiệm cung cấp, không vì mục tiêu lợi nhuận, bị chi phối bởi cơ
chế thị trường nhưng không tuân theo quy luật của thị trường" [70, tr. 84].
So sánh các khái niệm trên cho thấy, tuy các tác giả có các cách diễn đạt
khác nhau, song đều có những điểm chung đó là:
- Dịch vụ công là hoạt động phục vụ cho nhu cầu và lợi ích chung thiết
yếu của xã hội, cộng đồng.
- Trách nhiệm bảo đảm thuộc về Nhà nước. Nhà nước có trách nhiệm bảo
đảm các dịch vụ này cho xã hội, ngay cả khi Nhà nước chuyển giao cho các chủ
thể khác thực hiện, thì Nhà nước vẫn có vai trò điều tiết đặc biệt nhằm đảm bảo
sự công bằng trong phân phối các dịch vụ này.
Tuy nhiên, việc sử dụng thuật ngữ "ủy quyền" trong các khái niệm của
các tác giả nói trên có lẽ là chưa phù hợp, thể hiện sự độc quyền của Nhà nước
(Nhà nước cho ai tham gia cung ứng dịch vụ công, thời gian bao lâu, hoặc rút lại
sự ủy quyền lúc nào là do Nhà nước quyết định); điều đó đồng nghĩa với vai trò bị
động, phụ thuộc của các chủ thể phi nhà nước trong cung ứng dịch vụ công.
Trong khi đó, xét về nguồn gốc, dịch vụ công là các hoạt động mang bản chất xã
hội sâu sắc, phát sinh và tồn tại tự nhiên trong đời sống dân sự. Với danh nghĩa
là một tổ chức quyền lực công cộng đặc biệt, Nhà nước đảm bảo để các dịch vụ
công đó được cung ứng thường xuyên, liên tục, đảm bảo cuộc sống bình thường
của mọi người dân, cũng chính là đảm bảo cơ sở xã hội của Nhà nước.
Do đó, tóm tắt lại có thể định nghĩa, dịch vụ công là những hoạt động
phục vụ trực tiếp các lợi ích chung thiết yếu, các quyền và nghĩa vụ cơ bản của
công dân và các tổ chức do Nhà nước trực tiếp đảm nhận hoặc chuyển giao cho
khu vực tư nhân thực hiện nhằm đảm bảo trật tự và công bằng xã hội.

35. 34
Dịch vụ công có những đặc trưng cơ bản sau:
- Là những hoạt động có tính chất xã hội, phục vụ các lợi ích tối cần thiết
của xã hội để bảo đảm cho cuộc sống được bình thường và an toàn.
- Những hoạt động này do các cơ quan công quyền hay những chủ thể
được chính quyền ủy nhiệm đứng ra thực hiện.
- Khi thực hiện cung ứng các dịch vụ công, các cơ quan nhà nước, các tổ
chức được ủy nhiệm cung ứng có sự giao tiếp với người dân ở mức độ khác nhau,
có nghĩa là những cơ quan này có trách nhiệm giải quyết những công việc hàng
ngày của Nhà nước gắn với các lợi ích hợp pháp của nhân dân.
- Việc trao đổi dịch vụ công không thông qua quan hệ thị trường đầy đủ.
Thông thường, người sử dụng dịch vụ công không trực tiếp trả tiền, hay nói đúng
hơn đã trả tiền trước dưới hình thức đóng thuế vào ngân sách nhà nước. Cũng có
những dịch vụ, người sử dụng vẫn phải trả một phần hoặc toàn bộ kinh phí; tuy
nhiên, Nhà nước cần có trách nhiệm bảo đảm cung ứng các dịch vụ này không
nhằm mục tiêu lợi nhuận.
- Mọi người dân (bất kể đóng thuế nhiều hay ít, không phải đóng thuế)
đều có quyền hưởng sự cung ứng dịch vụ công, với tư cách là đối tượng phục vụ
của chính quyền.
- Khác với những loại dịch vụ thông thường được hiểu là những hoạt
động phục vụ không tạo ra sản phẩm mang hình thái hiện vật, dịch vụ công là
những hoạt động phục vụ các nhu cầu thiết yếu của xã hội, bất kể sản phẩm được
tạo ra có hình thái hiện vật hay phi hiện vật.
Việc chuyển giao các dịch vụ công cho tư nhân, các tổ chức phi nhà nước
cung ứng thực chất là quá trình "phi nhà nước hóa", hay xã hội hóa dịch vụ công,
với mục tiêu hoàn thiện bộ máy nhà nước, làm cho bộ máy nhà nước gọn nhẹ,

36. 35
hiệu lực, hiệu quả đồng thời thúc đẩy sự cạnh tranh, nâng cao chất lượng dịch
vụ, đáp ứng sự phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia.
Như vậy, xã hội hóa dịch vụ công là quá trình Nhà nước chuyển giao
việc cung ứng dịch vụ công cho khu vực tư nhân thực hiện, hoặc huy động sự
tham gia của khu vực tư nhân vào việc cung ứng các dịch vụ này.
Cùng với sự đổi mới tư duy về vai trò của Nhà nước, "Nhà nước nhỏ như
cần thiết, xã hội lớn như có thể", Nhà nước là người "cầm lái" chứ không "chèo
thuyền"..., xã hội hóa dịch vụ công đang là xu thế diễn ra trên toàn cầu.
Xã hội hóa dịch vụ công là quá trình ngược lại với "nhà nước hóa" dịch
vụ công.
"Nhà nước hóa" dịch vụ công thể hiện ở việc Nhà nước mở rộng phạm vi
can thiệp, điều chỉnh hoặc trực tiếp cung ứng dịch vụ công.
Nhà nước hóa dịch vụ công diễn ra khi Nhà nước - trong một giai đoạn nhất
định - thấy rằng các dịch vụ công đó có ý nghĩa quan trọng đối với xã hội, với sự
tồn tại của Nhà nước, cần được Nhà nước trực tiếp cung ứng hoặc quản lý chặt chẽ;
hoặc việc cung ứng các dịch vụ công đó, xã hội chưa thể tự đảm nhiệm được, Nhà
nước cần phải can thiệp bằng biện pháp hành chính (biện pháp mang tính chất
quyền lực nhà nước với việc sử dụng các nhân viên nhà nước, ngân sách nhà nước
để can thiệp các lĩnh vực khác nhau của đời sống xã hội). Nhà nước sẽ kiểm soát
chặt chẽ hơn, can thiệp sâu hơn, tác động mạnh mẽ hơn, định hướng một cách triệt
để hơn, quản lý một cách trực tiếp, cụ thể hơn các dịch vụ công.
Xã hội hóa dịch vụ công được tiến hành khi Nhà nước nhận thấy những
vấn đề nhất định, có thể để cho xã hội tự thực hiện và thực hiện có hiệu quả hơn;
thu hẹp phạm vi can thiệp của Nhà nước đối với các quá trình xã hội. Xã hội hóa

37. 36
cũng có thể diễn ra khi việc can thiệp quá sâu vào việc cung ứng dịch vụ công vượt
quá khả năng của Nhà nước, dẫn đến các hậu quả tiêu cực. Xã hội hóa dịch vụ
công là việc Nhà nước giảm dần các biện pháp quản lý trực tiếp mang tính quyền
uy, mệnh lệnh để tập trung vào các biện pháp quản lý mang tính vĩ mô, thông
qua sử dụng các công cụ: Pháp luật, chính sách, thuế, tài chính...; đồng thời phát
triển các hình thức tự quản xã hội, kết hợp quản lý nhà nước với quản lý của các tổ
chức xã hội, tổ chức xã hội - nghề nghiệp, phát huy tính tích cực, chủ động, năng
động của xã hội, làm cho Nhà nước gần với xã hội hơn.
Việc nhà nước hóa dịch vụ công, trong một chừng mực có thể mang lại
những lợi ích nhất định: đó là sự bảo đảm bằng sức mạnh quyền lực nhà nước
trong cung ứng dịch vụ công, kiểm soát chặt chẽ quá trình cung ứng, khắc phục
những tiêu cực như: cạnh tranh không lành mạnh, bất bình đẳng, ô nhiễm môi
trường v.v... Song lại dễ làm phát sinh những tiêu cực khác: tệ quan liêu, cửa
quyền, áp đặt, không tôn trọng các quy luật xã hội, bộ máy nhà nước trở nên cồng
kềnh, quá tải, trở thành gánh nặng cho ngân sách nhà nước. Xã hội hóa dịch vụ
công có khả năng khắc phục những hạn chế này, nhưng lại dễ xuất hiện nguy cơ
của tình trạng vô chính phủ, lộn xộn, tùy tiện, vượt ra khỏi sự quản lý của Nhà
nước, gây hậu quả xấu cho kinh tế - xã hội. Có thể thấy rõ điều này ở Vương quốc
Anh, Cộng hòa Pháp vào cuối thế kỷ XIX, đầu thế kỷ XX.
Nhà nước hóa hay xã hội hóa dịch vụ công, thực chất chỉ là các biện pháp,
cách thức thực hiện chức năng của Nhà nước trong từng giai đoạn cụ thể. Nhà
nước hóa hay xã hội hóa dịch vụ công phải dựa trên các cơ sở khách quan, mà
quan trọng nhất là sự phát triển kinh tế - xã hội và năng lực quản lý của Nhà
nước. Bên cạnh đó, còn phụ thuộc vào mức độ dân chủ hóa trong từng quốc gia;
theo đó, bằng pháp luật, Nhà nước xác định giới hạn can thiệp của Nhà nước vào các
quá trình xã hội và mức độ tham gia của người dân vào quản lý nhà nước, quản

38. 37
lý mọi mặt đời sống xã hội; trình độ dân trí, theo đó, người dân nhận thức được
vai trò, quyền, nghĩa vụ của mình đối với Nhà nước và xã hội.
Phạm vi xã hội hóa dịch vụ công:
Xác định phạm vi xã hội hóa dịch vụ công tức là xem xét phạm vi, mức
độ, phương thức Nhà nước can thiệp vào các dịch vụ công. Đây là yếu tố ảnh
hưởng đến hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.
Mỗi quốc gia có phạm vi, mức độ xã hội hóa dịch vụ công khác nhau, tùy
thuộc vào năng lực quản lý của Nhà nước, nhu cầu của xã hội về dịch vụ công; khả
năng tham gia cung ứng dịch vụ công của xã hội. Một nguyên tắc đặt ra đối với việc
xã hội hóa dịch vụ công ở các nước trên thế giới là:
 Những công việc nào mà khu vực tư nhân có thể đảm nhiệm thì Nhà
nước không nên làm.
 Nhà nước chỉ thực hiện những công việc nào mà khu vực tư nhân
không thể đảm nhiệm nổi, hoặc nếu có đảm nhiệm thì sẽ dẫn đến tình trạng bất
bình đẳng trong xã hội hoặc cung cấp không đầy đủ cho nhu cầu xã hội.
Tóm lại, xã hội hóa dịch vụ công là giải pháp quan trọng để một mặt, tập
trung hoạt động của bộ máy nhà nước vào thực hiện chức năng quản lý nhà
nước, nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước, giải phóng Nhà nước
khỏi những hoạt động có thể giao cho khu vực tư nhân, từ đó thu hẹp biên chế
nhà nước, giảm gánh nặng ngân sách nhà nước. Mặt khác, nâng cao chất lượng,
hiệu quả dịch vụ công, đảm bảo nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân.
Đây là vấn đề được các quốc gia, đặc biệt là các quốc gia có nền kinh tế chuyển
đổi (trong đó có Việt Nam) quan tâm, nhằm cơ cấu lại bộ máy nhà nước phù hợp
với yêu cầu kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế. Xã hội hóa công chứng là một
trong các nội dung quan trọng của giải pháp trên.

39. 38
1.2.2. Khái niệm, đặc trƣng, nguyên tắc, phạm vi, ý nghĩa xã hội hóa
công chứng
1.2.2.1. Khái niệm xã hội hóa công chứng
Theo phân tích ở tiết 1.1, trên thế giới tồn tại cơ bản hai mô hình tổ chức
công chứng: Mô hình công chứng tư (ở hệ thống công chứng Latinh và hệ thống
công chứng Ănglo - Saxon) và mô hình công chứng nhà nước (chỉ tồn tại ở hệ
thống công chứng Collectiviste).
Ở mô hình công chứng tư, các công chứng viên được Nhà nước bổ
nhiệm, tự chủ trong tổ chức, hoạt động, tự hạch toán và làm nghĩa vụ tài chính
(đóng thuế) với Nhà nước. Công chứng viên hoạt động độc lập, chịu trách nhiệm
cá nhân về hành vi công chứng của mình. Ở hệ thống công chứng Latinh, công
chứng viên phải chịu trách nhiệm dân sự trước khách hàng nếu hành vi công
chứng gây thiệt hại cho các bên hoặc người thứ ba.
Trái với mô hình công chứng tư, ở mô hình công chứng nhà nước, cơ
quan công chứng là thiết chế nhà nước, công chứng viên là công chức nhà nước,
do Nhà nước bổ nhiệm, hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Công chứng viên
không phải chịu trách nhiệm dân sự trước đương sự nếu hành vi công chứng gây
thiệt hại cho các bên hoặc người thứ ba, chỉ chịu trách nhiệm hành chính trước
Nhà nước. Lệ phí công chứng được nộp cho ngân sách nhà nước, có trích lại một
phần để trang trải thêm cho hoạt động của phòng công chứng.
Có thể nói, với sự bao cấp toàn bộ của Nhà nước, mô hình công chứng
nhà nước chỉ phù hợp với cơ chế kế hoạch hóa tập trung và nền kinh tế hiện vật,
ở đó các giao lưu dân sự, kinh tế, thương mại không phát triển; vai trò công
chứng chủ yếu là nhằm bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo vệ tài sản xã hội
chủ nghĩa và tài sản cá nhân.

40. 39
Mô hình công chứng tư ra đời đã tạo ra cơ chế cạnh tranh lành mạnh với các
phòng công chứng nhà nước, tạo động lực để công chứng viên phát huy tính tích cực,
chủ động, nhiệt tình trong hoạt động của mình. Mô hình tổ chức này không chỉ tiết
kiệm cho ngân sách nhà nước mà còn tăng thu ngân sách thông qua việc đóng thuế
của các công chứng viên, tạo ra sự linh hoạt về mặt tổ chức: giảm biên chế, bộ
máy bớt cồng kềnh..., kịp thời đáp ứng nhu cầu công chứng của xã hội.
Hiện nay, hầu hết các nước trong hệ thống công chứng Collectiviste như
Cộng hòa Liên bang Nga, các nước xã hội chủ nghĩa cũ ở Đông Âu, Trung Quốc,
Cu Ba đã và đang cải cách công chứng theo xu hướng chuyển dần từ công chứng
nhà nước sang mô hình công chứng tự do, hay nói cách khác đã và đang từng bước
xã hội hóa công chứng. Việc đổi mới này nhằm đáp ứng và theo kịp những yêu cầu
và biến đổi của nền kinh tế thị trường mà theo đó, quyền sở hữu tư nhân được thừa
nhận, quyền tự do kinh doanh của cá nhân và pháp nhân được khẳng định, đồng
thời nhằm phục vụ chính sách mở cửa và giao lưu kinh tế quốc tế.
Có thể hiểu, xã hội hóa công chứng là quá trình Nhà nước thực hiện đổi
mới phương thức tổ chức, hoạt động công chứng, theo đó, Nhà nước từng bước
chuyển giao hoạt động công chứng cho các cá nhân, tổ chức hành nghề tự do
thực hiện nhằm nâng cao hiệu quả công chứng, đáp ứng yêu cầu kinh tế thị
trường và hội nhập quốc tế.
Bản chất xã hội hóa công chứng là việc Nhà nước từng bước chuyển giao
công chứng - một hoạt động xã hội nghề nghiệp đang do Nhà nước độc quyền thực
hiện cho tư nhân và các tổ chức xã hội - nghề nghiệp thực hiện, có nghĩa là từng
bước chuyển đổi mô hình công chứng từ công chứng nhà nước sang công chứng tư,
góp phần nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, đồng thời, nâng cao hiệu
quả công chứng, phát huy vai trò công chứng trong đời sống xã hội.

41. 40
Như vậy, xã hội hóa công chứng chỉ được đặt ra đối với các nước có nền
kinh tế chuyển đổi mà công chứng do Nhà nước trực tiếp độc quyền thực hiện
(công chứng nhà nước). Bởi lẽ, trong thời kỳ kinh tế kế hoạch hóa tập trung, Nhà
nước thực hiện "nhà nước hóa" toàn bộ các quá trình phát triển của xã hội, dẫn
đến tập trung mọi hoạt động, trong đó có hoạt động công chứng vào trong tay
Nhà nước.
Xã hội hóa công chứng ở các nước có nền kinh tế chuyển đổi là một tất
yếu khách quan bởi các lý do sau:
Thứ nhất: Sự chuyển đổi cơ chế quản lý từ kế hoạch hóa tập trung sang
kinh tế thị trường. Nội dung quan trọng của quá trình chuyển đổi là khắc phục
chế độ quản lý quan liêu, bao cấp, Nhà nước bao biện, làm thay tất cả, để tạo ra
một chế độ quản lý phù hợp: Nhà nước chuyển giao cho xã hội những công việc
thuộc về xã hội mà xã hội có thể làm, để tập trung vào quản lý vĩ mô nền kinh tế.
Trong quá trình này, Nhà nước có trách nhiệm tạo cơ chế pháp lý để người dân
nhận thức được các quyền, nghĩa vụ của mình, chủ động bảo vệ quyền của mình
cũng như thực hiện những gì thuộc về trách nhiệm của xã hội, thay vì sự ỷ lại,
trông chờ, phó mặc cho Nhà nước. Đây chính là nội dung quan trọng của xã hội
hóa dịch vụ công. Xã hội hóa công chứng không nằm ngoài nội dung này.
Thứ hai: Sự phát triển của kinh tế thị trường làm cho nhu cầu về an toàn
pháp lý của công dân và các tổ chức ngày càng cao, đồng thời làm tăng khả năng
tham gia của xã hội vào hoạt động công chứng.
Kinh tế thị trường tất yếu dẫn đến sự ra đời và vận hành của các loại thị
trường mới: Thị trường chứng khoán, thị trường bất động sản, thị trường lao
động, thị trường khoa học công nghệ, thị trường vốn..., kéo theo nó là khối lượng
và quy mô các giao dịch ngày càng đa dạng; nhu cầu xã hội về phòng ngừa tranh

42. 41
chấp thông qua hoạt động công chứng ngày càng lớn. Sự phát triển mạnh mẽ nhu
cầu về công chứng của công dân và các tổ chức là một trong các tiền đề quan
trọng để xã hội hóa công chứng.
Mặt khác, kinh tế thị trường với sự tham gia của các thành phần kinh tế,
đặc biệt là kinh tế tư nhân đã khơi dậy tiềm năng của xã hội trong phát triển kinh
tế - xã hội, tạo ra khả năng to lớn để xã hội tham gia vào hoạt động công chứng,
đó là:
- Khả năng tài chính.
- Nguồn nhân lực được đào tạo, có kiến thức chuyên môn, có kỹ năng,
khả năng tổ chức và quản lý cao.
- Một bộ phận không nhỏ các công chứng viên nhà nước tâm huyết, giàu
kinh nghiệm, có bản lĩnh, tinh thông nghề nghiệp.
Tóm lại, sự phát triển kinh tế - xã hội đã làm thay đổi cả về chất cũng
như về lượng các giao lưu dân sự, kinh tế, thương mại làm tăng nhu cầu của xã
hội đối với công chứng, đồng thời, tạo ra khả năng để công dân và các tổ chức
tham gia tổ chức và hoạt động công chứng. Đó chính là các tiền đề quan trọng để
tiến tới xã hội hóa công chứng.
Thứ ba: Do những hạn chế, bất cập của công chứng nhà nước trong điều
kiện kinh tế thị trường.
Do đặc điểm thuần túy hành chính của công chứng nhà nước (cơ quan
công chứng là cơ quan nhà nước, công chứng viên là công chức nhà nước, hoạt
động công chứng trở thành độc quyền của Nhà nước, không phải chịu sức ép
cạnh tranh, công chứng viên không phải chịu trách nhiệm vật chất trực tiếp trước
khách hàng nếu hành vi công chứng gây thiệt hại cho khách hàng...), do đó không
tạo động lực để công chứng viên phát huy tính chủ động, tích cực. Hoạt động công

43. 42
chứng nặng về tính hành chính, coi nhẹ tính chất phục vụ, làm sai lệch bản chất
công chứng. Đặc biệt, ở Việt Nam, thể chế công chứng ra đời và phát triển chịu
sự ảnh hưởng sâu sắc, chủ yếu của thể chế công chứng của Liên Xô và các nước
xã hội chủ nghĩa cũ ở Đông Âu trong điều kiện kinh tế kế hoạch hóa và tập trung
quan liêu bao cấp, do đó, cơ sở xã hội còn nhỏ hẹp, chưa thực sự đi sâu vào đời
sống xã hội; vị trí trong hoạt động tố tụng còn rất khiêm tốn.
Thứ tư: Do yêu cầu hội nhập quốc tế.
Thời đại ngày nay, toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế đang là xu thế tất
yếu. Sự giao lưu, phát triển đan xen giữa các nước, các khu vực ngày càng mạnh
mẽ. ở các nước khác trên thế giới, hoạt động công chứng là một hoạt động xã hội
- nghề nghiệp, được thực hiện bởi những người hành nghề tự do. Để tồn tại và
phát triển trên cơ sở những chuẩn mực chung trên thế giới, xã hội hóa công
chứng nhà nước là một tất yếu.
Tuy nhiên, việc xã hội hóa công chứng ở các nước có nền kinh tế chuyển
đổi đã và sẽ gặp những cản trở không nhỏ, đó là:
- Điều kiện kinh tế - xã hội, năng lực quản lý của Nhà nước chưa cho
phép các quốc gia này chuyển giao toàn bộ hoạt động công chứng cho xã hội.
- Tâm lý của các nhà quản lý chưa thật sự yên tâm, tin tưởng vào khả
năng tham gia của xã hội vào lĩnh vực công chứng. Mặt khác, "nhà nước hóa"
công chứng tạo điều kiện cho Nhà nước quản lý công chứng được dễ dàng, thuận
tiện hơn; ngược lại, xã hội hóa công chứng, Nhà nước buộc phải có sự điều
chỉnh cơ chế, phương pháp, cách thức quản lý, cần phải có một quá trình để nâng
cao năng lực quản lý của Nhà nước. Hơn nữa, xóa bỏ độc quyền Nhà nước
không thể thực hiện trong một sớm một chiều vì nó động chạm đến lợi ích cục
bộ của một bộ phận quan chức nhà nước.

44. 43
- Người dân đã quen với sự bao cấp của Nhà nước, ỷ lại vào sự bao cấp,
bảo vệ, che chở của Nhà nước, sinh ra tâm lý "sính" Nhà nước, chỉ tin vào Nhà
nước. Khi công chứng không còn là hoạt động của cơ quan nhà nước, sẽ tạo ra
tâm lý e ngại, hoài nghi, thiếu tin tưởng.
- Đội ngũ công chứng viên cũng đã quen với sự bao cấp của Nhà nước,
gắn bó với các đặc quyền, đặc lợi của công chức nhà nước; có tâm lý không
muốn hoặc chưa sẵn sàng từ bỏ các đặc quyền, đặc lợi để bước vào môi trường
hành nghề tự do với sức ép của cạnh tranh, của sự đào thải trong nền kinh tế thị
trường.
Ở Việt Nam, với đặc thù của sự hình thành và phát triển pháp luật về
công chứng, ngoài các cản trở trên, xã hội hóa công chứng còn gặp những trở
ngại không nhỏ khác:
- Kinh tế thị trường Việt Nam được xây dựng và phát triển trên cơ sở một
nền sản xuất nhỏ, sản xuất nông nghiệp chiếm tỷ trọng lớn và phát triển không đồng
đều giữa các khu vực, vùng miền. Chính vì thế, sau gần 20 năm đổi mới, mặc dù đã
thu được không ít thành tựu về kinh tế - xã hội, song nước ta vẫn chưa hình thành
đồng bộ các yếu tố thị trường (thị trường vốn, thị trường chứng khoán, thị trường
lao động, thị trường khoa học - công nghệ...). Hệ quả là mặc dù các giao lưu dân
sự, kinh tế, thương mại đã có sự phát triển, song khối lượng, quy mô còn rất hạn
chế, có sự chênh lệch lớn giữa các khu vực, vùng miền, gây khó khăn cho việc
phát triển đồng bộ của hệ thống công chứng trên toàn quốc.
- Sự thiếu đồng bộ của hệ thống pháp luật, đặc biệt là pháp luật về kinh tế
thị trường, pháp luật dân sự, pháp luật về bất động sản… chưa thực sự tạo ra các
bảo đảm về mặt pháp lý cho các giao lưu dân sự, kinh tế, thương mại.

45. 44
- Sự thiếu thống nhất trong nhận thức các vấn đề lý luận về công chứng
(khái niệm, bản chất, phạm vi công chứng, vai trò công chứng trong nền kinh tế
thị trường…).
-Tính chuyên nghiệp hóa trong hoạt động công chứng chưa cao; chất
lượng đội ngũ công chứng viên còn hạn chế, do đó, chưa đáp ứng yêu cầu kinh tế
thị trường, chưa thật sự phát huy vai trò trong đời sống xã hội.
- Trình độ dân trí, ý thức pháp luật, ý thức về dân chủ của người dân nhìn
chung còn thấp, chưa nhận thức đầy đủ quyền, nghĩa vụ của mình đối với Nhà
nước, xã hội; chưa có thói quen sử dụng các công cụ hợp pháp để bảo vệ mình.
Có lẽ vì những đặc thù trên, nên trong khi ở các nước có nền kinh tế
chuyển đổi khác trên thế giới đã thực hiện cải cách công chứng từ đầu thập
kỷ 90 của thế kỷ XX, và thu được những kết quả nhất định, hiệu quả công chứng
được nâng lên rõ rệt, thì ở Việt Nam, cho đến nay, xã hội hóa công chứng vẫn
đang là một chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước, đang từng bước đi vào thực
tế cụ thể là từ khi có Luật Công chứng số 82/2006/QH 11 được Quốc hội thông
qua ngày 29/11/2006 có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2007. Nhà nước công
nhận hai hình thức tổ chức hành nghề công chứng song song tồn tại để cho người
dân lựa chọn là Phòng công chứng của nhà nước và văn phòng công chứng của
tư nhân. Đây là một bước tiến đáng kể trong việc xã hội hoá công chứng của
nước ta và đang từng bước hoàn thiện để đưa việc xã hội hoá công chứng đi vào
nề nếp, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của tổ chức, cá nhân.
Để thực hiện được chủ trương này, một mặt phải có sự quyết tâm, đồng
thuận của xã hội, có tầm nhìn chiến lược, có giải pháp cải cách mạnh mẽ, với sự
tham gia tích cực, chủ động của Nhà nước - xã hội - đội ngũ những người làm
công chứng. Mặt khác, phải xác định được lộ trình với các bước đi thích hợp,

46. 45
trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm thế giới, đặc biệt là kinh nghiệm cải cách công
chứng ở các nước có nền kinh tế chuyển đổi.
Tóm lại, xã hội hóa công chứng ở các nước có nền kinh tế chuyển đổi là
một tất yếu khách quan, đảm bảo phát huy hiệu quả, vai trò công chứng trong
điều kiện kinh tế thị trường, Nhà nước pháp quyền và hội nhập quốc tế.
1.2.2.2. Đặc trưng xã hội hóa công chứng
Đặc trưng thứ nhất: Xã hội hóa công chứng là quá trình Nhà nước thực hiện
đổi mới phương thức tổ chức hoạt động trong lĩnh vực công chứng, từng bước
chuyển giao lĩnh vực công chứng cho cá nhân và các tổ chức thực hiện.
Trước hết cần phải thấy, cũng như xã hội hóa dịch vụ công, xã hội hóa
công chứng là một quá trình lâu dài với những bước đi phù hợp với sự phát triển
kinh tế xã hội; trình độ dân trí; quá trình dân chủ hóa mọi mặt đời sống xã hội;
năng lực quản lý của Nhà nước; khả năng của xã hội và nhu cầu của xã hội đối
với công chứng. Vì thế, xã hội hóa dịch vụ công, trong đó có xã hội hóa công
chứng không phải là một cuộc cách mạng xã hội; không tạo sự thay đổi đột ngột
làm mất ổn định xã hội..
Quá trình xã hội hóa công chứng là quá trình Nhà nước từng bước chuyển
giao lĩnh vực công chứng cho các chủ thể phi nhà nước có đủ điều kiện theo quy
định của pháp luật thực hiện. Như vậy, xã hội hóa công chứng chính là sự xóa bỏ
độc quyền Nhà nước trong lĩnh vực công chứng. Hoạt động công chứng, từ chỗ chỉ
có một chủ thể duy nhất là Nhà nước thực hiện được chuyển giao cho nhiều chủ thể
thực hiện. Trong quá trình đó, Nhà nước rút dần khỏi việc trực tiếp cung ứng dịch
vụ công chứng, tiến tới chuyển giao hẳn cho các chủ thể phi nhà nước thực hiện.
Nhà nước chỉ đóng vai trò duy nhất là người quản lý nhà nước về nghề công chứng,
phân biệt rõ chức năng quản lý nhà nước về nghề công chứng và chức năng cung
cấp dịch vụ công chứng. Nhà nước xây dựng thể chế, tạo môi trường pháp lý, đảm

47. 46
bảo quyền tự do kinh doanh, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh trong lĩnh vực
công chứng. Đây là một giải pháp quan trọng làm cho bộ máy nhà nước bớt cồng
kềnh, tiết kiệm ngân sách nhà nước. Đồng thời làm cho hệ thống công chứng gần
dân hơn, phục vụ kịp thời các nhu cầu về công chứng, tạo điều kiện để mọi người
dân, với địa vị xã hội, khả năng kinh tế khác nhau đều bình đẳng, dễ dàng tiếp cận
với dịch vụ công chứng, thật sự là khách hàng - đối tượng phục vụ của công chứng,
xóa bỏ tâm lý e ngại khi người dân tiếp cận với công chứng. Tuy nhiên, do đặc
điểm, tính chất của nghề công chứng quy định, công chứng là một nghề đặc biệt.
Công chứng viên - chủ thể của hoạt động công chứng hoạt động vừa với danh
nghĩa một viên chức công, được Nhà nước bổ nhiệm theo những điều kiện do
luật định, vừa với danh nghĩa là thành viên của nghề tự do. Vì vậy, thực hiện xã
hội hóa công chứng, một mặt, Nhà nước khuyến khích, động viên các cá nhân, tổ
chức tham gia tổ chức, hoạt động công chứng, mặt khác, sự tham gia này được
Nhà nước quản lý chặt chẽ. Không phải tất cả mọi người có đủ điều kiện đều
được bổ nhiệm và hành nghề công chứng (còn phụ thuộc vào việc phân bố các
phòng công chứng của Nhà nước, do nhu cầu của công dân, vị trí địa lý, sự phân
bổ dân cư quyết định). Đây là điểm hoàn toàn khác biệt của xã hội hóa công
chứng với xã hội hóa một số dịch vụ công khác.
Đặc trưng thứ hai: Xã hội hóa công chứng không phải Nhà nước buông
lỏng quản lý hoặc từ bỏ chức năng quản lý thống nhất đối với lĩnh vực công
chứng mà thực chất là tăng cường quản lý nhà nước đối với lĩnh vực công chứng.
Xã hội hóa công chứng không phải là xóa bỏ quản lý nhà nước đối với
công chứng mà Nhà nước chỉ thay đổi hình thức, nội dung, mức độ, cơ chế thực
hiện sự quản lý. Nhà nước không trực tiếp cung cấp dịch vụ công chứng mà là
người hoạch định chính sách, chiến lược, kế hoạch, định hướng phát triển, xây
dựng thể chế, điều tiết, giám sát đảm bảo công bằng, trật tự, ổn định xã hội. Xã