Giáo trình tâm lý TDTT

1. Ch¬ng i. Nh÷ng vÊn ®Ò chung cña t©m lý häc TDTT
I.T©m lý häc tdtt lµ mét lÜnh vùc chuyªn nghµnh
cña khoa häc t©m lý.
1. T©m lý häc thÓ dôc thÓ thao lµ g×? Đèi tîng, nhiÖm vô cña T©m lý häc thÓ
dôc thÓ thao?
1/ T©m lý häc thÓ dôc thÓ thao: Lµ mét lÜnh vùc chuyªn nghiªn cøu t©m lý
cña con ngêi trong ho¹t ®éng thÓ dôc thÓ thao.
2/ §èi tîng cña t©m lý häc thÓ dôc thÓ thao: Lµ tÊt c¶ c¸c hiÖn tîng t©m lý
cña con ngêi (bao gåm c¸c qu¸ tr×nh tr¹ng th¸i t©m lý vµ thuéc tÝnh t©m lý) n¶y
sinh trong c¸c ®iÒu kiÖn, hoµn c¶nh kh¸c nhau cña ho¹t ®éng thÓ thao.
3/ NhiÖm vô cña t©m lý häc thÓ dôc thÓ thao:
a/ NhiÖm vô c¬ b¶n cña t©m lý häc thÓ dôc thÓ thao lµ nghiªn cøu ®Ó x¸c
®Þnh ®Æc ®iÓm vµ quy luËt n¶y sinh ph¸t triÓn cña c¸c hiÖn tîng t©m lý trong ho¹t
®éng thÓ thao.
b/ NhiÖm vô cô thÓ:
- Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý cña viÖc häc tËp c¸c hµnh vi vËn ®éng
nãi chung. §Æc biÖt lµ nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý cña viÖc tiÕp thu vµ hoµn thiÖn kü,
chiÕn thuËt thÓ thao chuyªn m«n. Nh»m ®ặt c¬ së t©m lý ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶
häc tËp ®éng t¸c thÓ dục thÓ thao vµ hoµn thiÖn kü, chiÕn thuËt ®éng t¸c trong
c¸c m«n chuyªn s©u.
- Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý n¶y sinh trong tËp luyÖn vµ thi ®Êu thÓ
thao ( vÝ dô c¸c tr¹ng th¸i trong vµ sau thi ®Êu…) Nh»m ®¹t c¬ së t©m lý cÇn
thiÕt ®¶m b¶o cho vËn ®éng viªn ®¹t thµnh tÝch cao tíi møc giíi h¹n.
- Nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò t©m lý cña tËp thÓ thao ®Ó ®¹t c¬ së t©m lý cho
viÖc tæ chøc vµ l·nh ®¹o tËp thÓ thÓ thao.
- X©y dùng hoÆc c¶i biÖn c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu t©m lý ®Ó nghiªn cøu
kh¸ch quan t©m lý cña vËn ®éng viªn thÓ thao.
- Nghiªn cøu m« h×nh t©m lý cña vËn ®äng viªn ë c¸c m«n chuyªn s©u vµ
®¼ng cÊp kh¸c nhau ®Ó ®¹t c¬ së t©m lý cho viÖc huÊn luyÖn vµ tuyÓn trän vËn
®éng viªn.
- Nghiªn cøu nh÷ng vÊn ®Ò t©m lý cña thÓ thao nghØ ng¬i, thÓ thao trong
thêi gian rçi vµ håi phôc søc khoÎ ®Ó ®¹t c¬ së t©m lý cho viÖc ph¸t triÓn th¸i ®é
vµ thãi quen tËp luyÖn thÓ thao thêng xuyªn ë mäi ngêi, nh»m môc ®Ých t¨ng c-
êng vµ n©ng cao søc khoÎ.
1

2. 2. T©m lý häc TDTT lµ mét lÜnh vùc chuyªn nghµnh cña khoa häc
t©m lý.
Lý thuyÕt ho¹t ®éng trong t©m lý häc hiÖn ®¹i còng cho r»ng: ho¹t ®éng
thÓ lùc vµ ho¹t ®éng t©m lý lu«n thèng nhÊt, chóng lµ yÕu tè néi hµm trong cÊu
tróc ho¹t ®éng cña con ngêi. Ho¹t ®éng TDTT tuy cã tÝnh chÊt ®Æc trng lµ ho¹t
®éng thÓ lùc nhng kh«ng thÓ t¸ch rêi dîc ho¹t ®éng t©m lý hoÆc coi nhÑ vai trß
cña nã trong tæ chøc ho¹t ®éng, còng nh trong gi¶ng d¹y gi¸o dôc, huÊn luyÖn.
Ho¹t ®éng TDTT cña con ngêi b¾t nguån tõ nhu cÇu tÊt yÕu kh¸ch quan: tÝch cùc
vËn ®éng sèng cña c¬ thÓ ngêi, tÝch cùc tån t¹i vµ s¸ng t¹o cña nh©n c¸ch con
ngêi trong x· héi. §ã lµ lo¹i h×nh ho¹t ®éng ®ßi hái ®éng c¬ bÒn v÷ng, môc ®Ých
râ rµng, nhiÖm vô cô thÓ, còng nh c¸c con ®êng tiÕp cËn søc kháe thÓ chÊt mét
c¸ch khoa häc. Trong lÜnh vùc ho¹t ®éng nµy, ngêi ho¹t ®éng võa lµ chñ thÓ võa
lµ kh¸ch thÓ ho¹t ®éng. TËp luyÖn lµ ®Ó t¸c ®éng lªn lªn c¬ thÓ m×nh, kÕt qu¶
hoat ®éng lµ ®Ó cho m×nh kháe m¹nh vµ thµnh tµi vÒ ho¹t ®éng thÓ thao. V× vËy
®ßi hái ë ngêi t©p gi¸c ngé vai trß chñ thÓ s©u s¾c. §ã lµ mét yªu cÇu t©m lý
kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi ngêi ho¹t ®éng TDTT.
Díi gãc ®é gi¸o dôc häc, ta cã thÓ quan niÖm ho¹t ®éng TDTT lµ lÜnh vùc
ho¹t ®éng gi¸o dôc nh»m môc ®Ých hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn thÓ tr¹ng vµ vãc
d¸ng con ngêi, kiÕn tacä ë hä n¨ng lùc tù tin ®iÒu khiÓn v¹n ®éng tinh tÕ trªn
nÒn thÓ lùc phong phó vµ nh©n c¸ch trong s¸ng. Nh vËy khi nghiªn cøu quy luËt
s ph¹m trong lÜnh vùc GDTC, huÊn luyÖn TT kh«ng thÓ kh«ng nghiªn cøu c¸c
quy luËt vÒ ph¸t triÓn n¨ng lùc nµy. ý tëng khoa häc nµy ®· ®îc nhµ khoa häc
gi¸o dôc lçi l¹i Nga P.F Lesgapt ®Ò cËp tõ ®Çu thÕ kû 20. Oong cho r»ng “ ®èi
víi GDTC con ngêi cÇn ph¶i hiÓu kh«ng chØ gi¶i phÉu; sinh lý häc mµ c¶ t©m lý
häc n÷a”. ¤ng ®· chØ râ tÇm quan träng cña qu¸ tr×nh t©m lý: C¶m gi¸c, c¶m thô
vµ h×nh dung trong sù hoµn thiÖn kü n¨ng vËn ®éng cña con ngêi. T duy logic Êy
®· trë thµnh dßng kiÕn thøc ®Æt nÒn t¶ng cho viÖc x©y dùng vµ ph¸t triÓn lÜnh vùc
t©m lý häc chuyªn ngµnh thÓ dôc, thÓ thao ngµy nay.
B»ng ph¬ng ph¸p luËn duy vËt biÖn chøng, duy vËt lÞch sö vµ dùa vµo
thµnh tùu ph¸t triÓn c¸c m«n khoa häc tù nhiªn vµ khoa häc x· héi triÕt häc còng
nh khoa häc t©m lý vµ khoa häc thÓ dôc, thÓ thao c¸c chuyªn gia t©m lý häc
TDTT Nga nh GS P.A Ru®ic, GS. A. X Punhi vµ c¸c thÕ hÖ häc trß - céng t¸c
viªn cña m×nh ë c¸c níc Liªn X« cò, ë Bun ga ri, Balan, C«ng hoµ D©n chñ §øc,
Trung Quèc, ViÖt Nam ®· nghiªn cøu vµ ph©n tÝch thµnh c«ng nhiÒu ®Ò tµi
…
khoa häc t©m lý TDTT gãp phÇn thóc ®Èy lo¹i h×nh ho¹t ®éng nµy cña con ngêi.
Khoa häc t©m lý chuyªn ngµnh TDTT non trÎ nhng ®· tr¶i qua hai giai ®o¹n ph¸t
triÓn: Giai ®o¹n mét (tõ 1923 ®Õn gi÷a nh÷ng n¨m 80) nghiªn cøu thiÕt lËp c¸c
2

3. nguyªn lý lý thuyÕt ®Ó x¸c lËp nh÷ng kh¸i niÖm c¬ b¶n ph¶n ¸nh nh÷ng c¬ së
t©m lý cña lo¹i h×nh ho¹t ®éng TDTT còng nh nh÷ng ¶nh hëng cña qu¸ tr×nh,
tr¹ng th¸i t©m lý ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng vËn ®éng thÓ lùc. KiÕn thøc lý luËn vÒ
t©m lý häc TDTT cña giai ®o¹n nµy gãp phÇn më réng vµ lµm phong phó hÖ
thèng kiÕn thøc t©m lý ®¹i c¬ng vÒ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña con ngêi. §ång thêi lµ
nh÷ng kiÕn thøc vÒ c¬ së T©m lý häc cña viÖc h×nh thµnh kü n¨ng kü x¶o vËn
®éng trong hÖ thèng lý luËn ph¬ng ph¸p TDTT nãi chung. Giai ®o¹n hai (tõ
nh÷ng n¨m 1980 ®Õn nay) tuy ®èi tîng nghiªn cøu kh«ng thay ®æi nhng ®Þnh h-
íng nghiªn cøu ph¸t triÓn m«n khoa häc nµy chuyÓn sang giai ®o¹n nghiªn cøu
thùc nghiÖm øng dông nh»m t×m kiÕm c¸c quy luËt, nguyªn t¾c, ph¬ng ph¸p, thñ
ph¸p chÈn ®o¸n dù b¸o diÔn biÕn t©m lý, t¸c ®éng t©m lý, gióp ngêi tËp luyÖn
TDTT còng nh gi¸o viªn - huÊn luyÖn viªn, cã kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt vËn dông
khoa häc t©m lý chuyªn ngµnh ®Ó ®Þnh híng, ®iÒu khiÓn vµ ®iÒu chØnh ho¹t ®éng
gi¶ng d¹y, häc tËp, tËp luyÖn, thi ®Êu tèt h¬n.
ë giai ®o¹n nµy hÖ thèng kiÕn thøc t©m lý häc TDTT ®· ®îc ph©n nh¸nh
®Ó s¸t h¬n ®èi tîng nghiªn cøu vµ tÝnh chÊt ho¹t ®éng bao gåm t©m lý häc
GDTC vµ t©m lý häc thÓ thao.
Sù ph©n chia nµy dùa trªn c¬ së thay ®æi quan niÖm vµ tÝnh chÊt chuyªn
m«n cña hai lo¹i h×nh ho¹t ®éng nµy. KÕt qu¶ nghiªn cøu cña c¸c c«ng tr×nh
khoa häc vÒ t©m lý thÓ thao cho thÊy: ho¹t ®éng thÓ thao tuy cã chung ®Æc ®iÓm
lµ ho¹t ®éng thÓ lùc, nhng môc tiªu cuèi cïng cña ho¹t ®éng thÓ thao hiÖn ®¹i lµ
thµnh tÝch kû lôc thÓ thao. Ho¹t ®éng nµy ®ßi hái chuyªn m«n vµ chuyªn biÖt
ho¸ s©u, nç lùc thÓ lùc vµ t©m lý gÇn tíi giíi h¹n, ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng lu«n ë
tr¹ng huèng ®ua tranh gay g¾t. §Þnh híng chuyªn m«n lµ huÊn luyÖn ®µo t¹o ng-
êi tµi vÒ thÓ thao, vµ c¸c con ®êng tiÕp cËn n¨ng lùc thÓ thao còng cã quy luËt
riªng cña nã.
Sù ph©n nh¸nh m«n khoa häc nµy lµ phï hîp c¸c quan ®iÓm biÖn chøng vµ
kh¸ch quan: ho¹t ®éng n¶y sinh t©m lý vµ quy luËt khuynh híng ®Æc thï cña
biÓu hiÖn t©m lý theo tÝnh chÊt ho¹t ®éng. §ång thêi còng gióp c¸c gi¸o viªn
GDTC vµ huÊn luyÖn viªn thÓ thao cã kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt t©m lý chuyªn m«n
®Ó xö lý nh÷ng g©y cÊn t©m lý x¶y ra trong ho¹t ®éng GDTC vµ huÊn luyÖn thÓ
thao.
3. Mèi quan hÖ gi÷a t©m lý häc GDTC vµ T©m lý häc TT.
T©m lý häc TDTT bao gåm 2 bé phËn: T©m lý häc GDTC vµ T©m lý häc
ThÓ thao.
VÒ t©m lý häc GDTC
* §èi tîng nghiªn cøu cña t©m lý häc GDTC: t©m lý häc GDTC lµ mét
lÜnh vùc khoa häc t©m lý chuyªn m«n cña t©m lý häc TDTT vµ t©m lý häc
GDTC, nghiªn cøu nh÷ng quy luËt xuÊt hiÖn t©m lý cña ngêi ho¹t ®éng tËp
luyÖn, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Æc thï cña gi¸o dôc hoµn thiÖn thÓ chÊt cña con
ngêi.
3

4. - §èi tîng nghiªn cøu t©m lý häc GDTC tríc hÕt lµ nghiªn cøu c¸c quy
luËt biÓu hiÖn t©m lý cña ngêi tËp luyÖn, ngêi híng dÉn tËp luyÖn, ®ã lµ chñ thÓ
cña qu¸ tr×nh s ph¹m GDTC. Sau n÷a lµ nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm t©m lý lo¹i
h×nh ho¹t ®éng rÌn luyÖn th©n thÓ, còng nh c¸c ph¬ng tiÖn chñ yÕu ®Ó GDTC nh
bµi tËp thÓ chÊt.
* NhiÖm vô c¬ b¶n cña t©m lý häc GDTC lµ:
- Ph©n tÝch khoa häc ®Æc tÝnh t©m lý cña lo¹i h×nh ho¹t ®éng gi¸o dôc vµ
tù gi¸o dôc gi¸o dìng vÒ thÓ chÊt cña con ngêi. (ThuËt ng÷ thÓ chÊt ®îc kh¸i
niÖm: ThÓ chÊt con ngêi lµ thuéc tÝnh chÊt lîng cña thÓ tr¹ng vµ vãc d¸ng c¬ thÓ
trong cuéc sèng vµ ho¹t ®éng).
- Nghiªn cøu c¸c biÓu hiÖn t©m lý cña ngêi tËp vµ ngêi híng dÉn tËp
luyÖn, häc tËp trong qu¸ tr×nh GDTC. Trªn c¬ së ®ã t×m kiÕm quy luËt t¸c ®éng
t©m lý ®Ó n©ng cao tÝnh tÝch cùc cña ngêi tËp, còng nh n¨ng lùc s ph¹m lµm ph¸t
triÓn trÝ tuÖ, thÓ chÊt, kü n¨ng vËn ®éng ë häc sinh cña ngêi gi¸o viªn GDTC.
* Néi dung kiÕn thøc cña t©m lý häc GDTC.
KÕt qu¶ nghiªn cøu lý luËn vµ thùc tiÔn ho¹t ®éng GDTC cña con ngêi ë
løa tuæi kh¸c nhau, ®· h×nh thµnh hÖ thèng lý luËn khoa häc cã liªn quan cã thÓ
s¾p xÕp thµnh hai tiÓu hÖ thèng kiÕn thøc sau ®©y cña t©m lý häc GDTC:
a. Bé phËn kiÕn thøc lý luËn vÒ ®Æc tÝnh t©m lý cña ho¹t ®éng GDTC con
ngêi vµ c¬ së t©m lý häc cña nã:
- Nh÷ng c¬ së t©m lý cña c«ng t¸c gi¶ng d¹y, gi¸o dôc, huÊn luyÖn thÓ
chÊt.
- CÊu tróc t©m lý cña hµnh ®éng thao t¸c vËn ®éng vµ c¬ së t©m lý h×nh
thµnh kü n¨ng, kü x¶o vËn ®éng.
KiÕn thøc vÒ quy luËt t¸c ®éng t©m lý nh»m tÝch cùc ho¸ ho¹t ®éng häc
tËp cña häc sinh trong giê häc, giê tËp luyÖn cña TDTT vµ ®Æc ®iÓm t©m lý häc
cña c«ng t¸c gi¸o dôc toµn diÖn trong GDTC.
b. Nh÷ng yªu cÇu chung ®èi víi ho¹t ®éng vµ nh©n c¸ch cña gi¸o viªn thÓ
dôc.
- CÊu tróc t©m lý cña ho¹t ®éng s ph¹m GDTC: nh÷ng khã kh¨n trë ng¹i
thêng gÆp trong lao ®éng s ph¹m GDTC, c¬ së t©m lý trong quan hÖ ho¹t ®éng
gi÷a gi¸o viªn víi häc sinh trong GDTC.
- Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu t©m lý s ph¹m vËn dông ®Ó nghiªn cøu c¸ nh©n
häc sinh trong GDTC.
KiÕn thøc t©m lý häc GDTC thu nhËn c¸c dßng kiÕn thøc t©m lý häc ®¹i c-
¬ng, t©m lý häc løa tuæi, t©m lý häc gi¸o dôc vµ khoa häc vÒ GDTC, huÊn luyÖn
thÓ thao.
VÒ t©m lý häc thÓ thao
4

5. a. §èi tîng nghiªn cøu cña t©m lý häc thÓ thao: T©m lý häc thÓ thao lµ
lÜnh vùc khoa häc t©m lý chuyªn ngµnh nghiªn cøu c¸c quy luËt ho¹t ®éng t©m
lý cña c¸ nh©n vËn ®éng viªn vµ tËp thÓ ®«i thÓ thao trong ®iÒu kiÖn tËp luyÖn,
thi ®Êu thÓ thao.
Ho¹t ®éng thÓ thao tuy cã chung tÝnh chÊt víi ho¹t ®éng GDTC lµ ho¹t
®éng thÓ lùc ®Ó n©ng cao søc khoÎ thÓ chÊt con ngêi, nh÷ng ®iÓm næi bËt cña
ho¹t ®éng thÓ thao lµ ho¹t ®éng tËp luyÖn ®Ó tham gia thi ®Êu, vµ thi ®Êu kÕt qu¶
cao ®Ó chiÕn th¾ng ®èi ph¬ng.
T©m lý häc thÓ thao nghiªn cøu ®Æc thï t©m lý cña lo¹i h×nh ho¹t ®éng thÓ
thao vµ c¸c m«n thÓ thao thi ®Êu, còng nh nghiªn cøu ®Æc ®iÓm thÓ thao, còng
nh huÊn luyÖn viªn trªn c¬ së ®ã t×m kiÕm quy luËt t¸c ®éng t©m lý nh»m n©ng
cao chÊt lîng hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c huÊn luyÖn ®µo t¹o V§V thÓ thao.
* NhiÖm vô c¬ b¶n cña t©m lý häc thÓ thao lµ: trªn c¬ së ph©n tÝch ®Æc
tÝnh t©m lý cña lo¹i h×nh ho¹t ®éng thÓ thao, cña tõng m«n thÓ thao hiÖn ®¹i vµ
thÓ thao d©n téc, t×m kiÕm nh÷ng quy luËt t¸c ®éng mang tÝnh chÊt t©m lý - gi¸o
dôc, x· héi - huÊn luyÖn nh»m n©ng cao chÊt lîng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng tËp luyÖn,
chuÈn bÞ t©m lý thi ®Êu cho V§V vµ ®éi thÓ thao.
* KiÕn thøc t©m lý häc thÓ thao hiÖn nay bao gåm 5 nhãm chÝnh sau ®©y:
- KiÕn thøc ph¶n ¸nh nhËn thøc vÒ ho¹t ®éng thÓ thao - lµ mét d¹ng ho¹t
®éng cña con ngêi trong cuéc sèng vµ x· héi.
- C¬ së t©m lý cña gi¶ng d¹y vµ hoµn thiÖn trong ®µo t¹o vËn ®éng viªn
thÓ thao.
- §Æc ®iÓm vµ yªu cÇu nh©n c¸ch V§V thÓ thao, ®éi thÓ thao vµ huÊn
luyÖn viªn thÓ thao.
- HÖ thèng kiÕn thøc chuÈn bÞ t©m lý chung, t©m lý chuyªn m«n t©m lý thi
®Êu vµ nh÷ng yÕu tè t©m lý ®¶m b¶o nhiÖm vô thi ®Êu cña V§V.
- Nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tr¾c nhiÖm, chÈn ®o¸n dù b¸o ph¸t triÓn n¨ng
lùc vµ tµi n¨ng thÓ thao. VËn dông trong c«ng t¸c tuyÓn chän vµ x¸c ®Þnh tr×nh
®é thÓ thao.
T©m lý häc thÓ thao cã liªn quan vµ nhËn dßng ra tõ kiÕn thøc t©m lý häc
®¹i c¬ng, t©m lý häc løa tuæi, t©m lý häc x· héi, y häc, nghÖ thuËt vµ t©m lý häc
gi¸o dôc.
Tãm l¹i: KiÕn thøc khoa häc cña t©m lý häc GDTC vµ t©m lý häc thÓ thao
cã mèi quan hÖ chÆt chÏ lÉn nhau vµ thuéc hÖ thèng kiÕn thøc t©m lý häc ho¹t
®éng rÌn luyÖn th©n thÓ n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng cña con ngêi. §ã lµ mét bé
phËn v¨n ho¸ thÓ chÊt, do kÕt qu¶ t duy nhËn thøc ®óc rót kinh nghiÖm cña con
ngêi qua c¸c thêi kú lÞch sö ph¸t triÓn v¨n ho¸, thÓ chÊt cña con ngêi vµ x· héi.
4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu t©m lý häc trong lÜnh vùc ho¹t ®éng TDTT
Để hiéu biết chính xác về nhân cách cũng như các biểu hiện tâm lý của
học sinh, vận động viên, giáo viên huấn luyện viên trong hoạt động TD, TT, qua
5

6. đó thu thập các tư liệu khoa học để giải quyết các đề tài khoa học có liên quan,
có thể sử dụng hệ thống phương pháp nghiên cứu khoa học tâm lý dưới đây.
$1. Phương pháp quan sát.
Phương pháp quan sát dụng để thu thập những tư liệu mang tính chất bên
ngoài của đối tượng nghiên cứu, từ đó nhận biết được nguyên nhân tâm lý .
Quan sát trở thành phương pháp nghiên cứu khoa học khi nó được tiến hành
đúng yêu cầu sau đây: quan sát có chủ định những hành vi, cử chỉ hành động,
hoạt động của đối tượng nghiên cứu có liên quan tới mục đích phân tích làm
sáng tỏ hiện tượng tâm lý. Quan sát phải tiến hành thường xuyên liên tục cho
đến khi có thể rút ra được nhận định kết luận khách quan về bản chất tâm lý của
hiện tượng. Khi vận dụng phương pháp quan sát để nghiên cứu đặc điểm riêng
về nhân cách học sinh, vđv – giáo viên – hlv phải tuân thủ những quy định sau
đây:
- Quan sát tâm lý học sinh phải tiến hành trong điều kiện tự nhiên
của hoạt động giảng dạy huấn luyện.
- Phải quan sát những đặc điểm chủ yếu của tâm lý lứa tuổi học sinh.
Các đặc điểm nhân cách đó phải xem xét trong khuôn khổ phạm vi nhân cách
chung của con người ở lứa tuổi nghiên cứu.
- Phải quan sát những đặc tính tốt của học sinh nhièu hơn để căn cứ
vào đó mà tiến hành giáo dục nhân cách. Tất nhiên là không loại bỏ quan sát
hiện tượng xấu.
- Giáo viên GDTC, huấn luyện viên không nên vội vàng và thiếu
thận trọng đánh giá phẩm chất tâm lý học sinh khi chưa có cứ liệu và kết quả
nghiên cứu nội tâm của họ. Nên hiểu rằng hành vi và biểu hiện bên ngoài đôi lúc
lại không như nội tâm vốn có.
- Quan sát những đạc tính tâm lý xấu của học sinh cần chú ý, tìm
nguyên nhân chủ quan và khách quan dẫn tới nét riêng tâm lý đó.
- Cần thiết phải làm sáng rõ khuynh hướng tiến bộ và phát triển các
yếu tố nhân cách của học sinh.
- Nghiên cứu quan sát tâm lý học sinh nên tiến hành trong điều kiện
sinh hoạt, hoạt động tập thể vì ở đó nhân cách mới biểu hiện một cách xác thực.
- Cần phải hiểu ý nghĩ và tình cảm bao giờ cũng là yếu tố thúc đẩy,
học sinh hành động tốt hoặc xấu. Vì vậy khi nghiên cứu quan sát tâm lý học sinh
cần thiết phải làm sáng tỏ động cơ hành động của chủ thể.
$2. Phương pháp đàm thoại
Đó là cách đặt ra những câu hỏi cho đối tượng và đưa vào trả lời của họ
để trao đổi, hỏi thêm nhằm thu thập những thông tin về vấn đề cần nghiên cứu.
Đàm thoại trong một không khí thân mật chân thành, tin cậy, thoải mái,
không gò bó, giữ kẽ và giả tạo. Qua đàm thoại có thể hiếu được tâm trạng, cảm
xúc, tính cách, khí chất, hứng thú và năng lực của con người.
6

7. Có thể đàm thoại trực tiếp hoặc gián tiếp tùy sự liên quan của đối tượng
với điều cần biết. Có thể hởi thẳng hay hỏi đường vòng để đặt vấn đề cần biết.
Muốn đàm thoại thu được tài liệu tốt nên:
- Xác định rõ mục đích yêu cầu nghiên cứu tâm lý để đàm thoại đi
đúng phương hướng nghiên cứu, tránh lan man.
- Trước khi đàm thoại, nên tìm hiểu đầy đủ đặc điểm tâm lý của đối
tượng.
- Phải chủ động dẫn dắt câu chuyện đến chỗ cần tìm hiểu.
- Tránh lối đặt câu hỏi sẵn kiểu vấn đáp, tránh những câu hỏi có thể
dẫn đến đối tượng đến chỗ trả lời máy móc có hoặc không.
- Làm cho câu chuyện mang sắc thái tranh luận khi cần thiết.
$3. Phương pháp nghiên cứu sản phẩm hoạt động của con người.
Qua nghiên cứu sản phẩm hoạt động nhà nghiên cứu có thể biết được mức
độ hiểu một vấn đề, cách suy nghĩ, xúc cảm, kỹ năng, kỹ xảo, tài nghệ và sở
thích… thậm chí cả tính nết, quan điểm, thói quen và nhân cách của họ. Muốn
sử dụng tốt phương pháp này, người nghiên cứu cần:
- Tìm cách “dựng lại” càng đầy đủ càng tốt quá trình hoạt động đưa
đến sản phẩm nghiên cứu.
- Tìm cách “phụ hiện” lại hoàn cảnh trong đó sản phẩm được làm ra
bằng đàm thoại với đối tượng nghiên cứu.
$4. Phương pháp Anket
Đó là phương pháp dùng một số câu hỏi nhất loạt đặt ra cho một số lớn
đối tượng nghiên cứu nhằm thu thập ý kiến chủ quan của họ về một vấn đề nào
đó. Có thể trả lời viết, nhưng cũng có thể trả lời miệng và có người ghi lại
Có thể phỏng vấn để thăm dò chung hoặc điều tra chuyên đề để ghi sâu
vào một số khía cạnh. Câu hỏi dùng để điều tra có thể là câu hỏi đóng, tức là có
nhiều đáp án để đối tượng chọn một, hay hai, cũng có thể là câu hỏi mở, để họ
tự do trả lời.
Dùng phương pháp này có thể trong một thời gian ngắn thu thập được
một số ý kiến của rất nhiều người nhưng là ý kiến chủ quan. Để có tư liệu tương
đối chính xác, cần soạn kỹ hơn, hướng dẫn điều tra viên (người sẽ phổ biến bản
câu hỏi điều tra cho các đối tượng) vì nếu những người này phố biến một cách
tùy tiện thì kết quả nghiên cứu không cao.
$5. Phương pháp thực nghiệm.
Thực nghiệm tâm lý là công cụ để tìm tòi những hiện tượng tâm lý mới.
Đây là phương pháp thu được các cứ liệu để kết luận khoa học có tính khách
quan. Đặc điểm cơ bản của phương pháp thực nghiệm là người nghiên cứu tạo
7

8. ra trạng huống để những hiện tượng tâm lý của đối tượng nghiên cứu xuất hiện
một cách khách quan và tự nhiên.
Để có được kết luậnn khoa học về vấn đề nghiên cứu cần thiết phải đo
đạc, thực nghiệm nhiều lần và trong nhiều trạng huống khác nhau.
Thực nghiệm để nghiên cứu tâm lý TD, TT có thể tiến hành trong điều
kiện tự nhiên hoặc trong phòng thi nghiệm.
Thực nghiệm trong điều kiện tự nhiên của giảng dạy huấn luyện là
phương pháp hay dùng trong nghiên cứu tâm lý giáo dục và tâm lý TD, TT.
Chẳng hạn, thông qua một giờ giảng trên lớp có thể nghiên cứu khả năng tiếp
thu của học sinh. Tổ chức cho trẻ chơi một trò chơi vận động có thể đo đạc được
những chỉ số về mức độ xúc động.
Thực nghiệm trong phòng thí nghiệm được tiến hành nhờ các phượng tiện
máy móc, dụng cụ nghiên cứu. Khi vận dụng phương pháp nghiên cứu thực
nghiệm trong điều kiện phòng thí nghiệm, người nghiên cứu cần chú ý bảo đảm
tính tự nhiên trong quan hệ với phương tiện và người điều khiển. Cần thiết phải
truyền đạt hiểu biết và kỹ năng thao tác để khi đo đạc chính thức bảo đảm độ
chuẩn xác.
$6. Dùng test trắc nghiệm tâm lý:
Test là những bài tập thử nghiệm được thực hiện trong điều kiện quy định
chặt chẽ để qua đó đo đạc một số biểu hiện tâm lý người nghiên cứu có thể
khẳng định có hay không khả năng, kỹ năng, kỹ xảo của một vận động viên.
Test tâm lý cũng cho phép nhà nghiên cứu khảo sát phù hợp hay không thuộc
tính tâm lý của cá nhân với một loại hình hoạt động. Chẳng hạn, test phản xạ
phức hợp có thể cho biết khả năng phối hợp vận động của vận đônngj viên. Tính
khách quan về độ chuẩn xác trong thử nghiệm tâm lý bằng test phụ thuộc vào
mức độ tổ chức thực hiện test một chách khoa học và sự hiểu biết của đối tượng.
Vì vậy quy định test tâm lý cần căn cứ vào mục đích thử nghiệm và cần phù hợp
với trình độ của đối tượng làm thử để họ nắm vững thao tác trước khi chính thức
tiến hành test tâm lý.
Ngoài các phương pháp nghiên cứu của tâm lý trên đây hiện nay khi
nghiên cứu các đề tài khoa học về tâm lý học TD, TT có cơ sở khoa học để thu
thập các cứ liệu khoa học tâm lý trên lĩnh vực này một cách khách quan.
Ví dụ: *Các phương pháp nghiên cứu về cảm giác, tri giác vận động như:
- Đo cảm giác thời gian bằng đánh dấu trên giấy theo khoảng 10 giây
trong thời gian 1 phút.
- Đo cảm giác trương lực cơ bằng bóp lực kế tay theo mức độ quy
định của thử nghiệm.
- Đo cảm giác không gian theo phương pháp veber (gạt kim đồng hồ
đo độ trên thước đo độ)
8

9. - Đo phản xạ vận động đơn và phản xạ phức, dưới tác động của tín
hiệu âm thanh, ánh sáng hoặc màu sắc để phân loại hình thần kinh.
- Đo mức độ xhuẩn xác của cảm giác và trí tuệ vận động bằng phản
ứng lựa chọn tín hiệu luôn thay đổi hoặc di động (của D.V Rodionôp)
- Đo năng lực điều chỉnh nhịp điệu vận động bằng phương tiện
temping – test của giáo sư tiến sĩ O.A Trernhicôva.
- Đo trí nhớ thị giác và trí nhớ thao tác bằng phương pháp ghi nhớ
màu sắc hoặc biểu hình mẫu trong bảng quan sát khi không xuất hiện lại vật ghi
nhớ, và phương pháp đọc và cộng các dãy số trong khoảng thời gian quy định.
* Các phương pháp nghiên cứu ý chí và xúc động trong hoạt động thể dục
thể thao .
- Đo độ rung bằng dụng cụ đo Tơremor để xác định trạng thái xúc
động (của O.A Trernhicôva)
- Đo nỗ lực ý chí bằng bốn thử nghiệm thực thi các bài tập thể chất,
ném bóng rổ, bật xoay người 3600
, thử nghiệm Step – test và bài tập trên cầu
thăng bằng cao 1,5m (của PGS.TS Phạm Ngọc Viễn).
*. Các phương pháp nghiên cứu tâm lý tập thể hoạt động trong hoạt động
TD, TT.
- Phương pháp nghiên cứu tâm lý hoạt động tập thể của đội thể thao bằng
hình thức đánh giá và lựa chọn người cùng hoạt động để khảo sát các yếu tố ăn
ý, đồng cảm, uy tín và vai trò đầu đàn trong hoạt động chuyên môn của đội thể
thao.
Với lượng kiến thức khoa học đồ sộ và hệ thống phương pháp nghiên cứu
có đủ độ tin cậy, cùng những thành tựu ứng dụng hướng dẫn thực tiễn hoạt động
TD,TT trên đây, tâm lý học TD,TT đã thực sự trở thành môn khoa học tâm lý về
loại hình hoạt động đặc biệt này của con người. Đồng thời được thừa nhận là
một môn học cơ sở trong nội dung học tập, đào tào giáo viên GDTC, huấn luyện
viên ở các khoa, trường cao Đẳng, Đại học, sau đại học chuyên ngành TD, TT ở
nước ta và nhiều nước trên thế giới.
Môn học tâm lý học TD,TT có nhiệm vụ:
- Góp phần hình thành thế giới quan và nhân cách người giáo viên
GDTC, huấn luyện viên tương lai.
- Trang bị cho sinh viên hệ thống kiến thức cơ bản về phương pháp
luận khoa học tâm lý chuyên ngành về quy luật diễn biến tâm lý, sự biến đổi
của các hiện tượng tâm lý, hinh thành phẩm chất và năng lực tâm lý đảm bảo
họat động TD,TT có kết quả.
- Hình thành ở sinh viên hiểu biết phân tích và xử lý các trạng huống
sư phạm do nguyên nhân tâm lý gây nên trong quá trình giảng dạy, giáo dục và
huấn luyện.
9

10. - Góp phần hình thành năng lực sáng tạo nghề nghiệp sư phạm
GDTC.
5. Vai trß cña m«n T©m lý häc TDTT trong ch¬ng tr×nh ®µo t¹o ®¹i häc
TDTT.
Những vấn đề trình bày ở trên đây cho thấy tâm lý học TD,TT có vai trò
quan trọng trong đào tạo nghiệp vụ sư phạm GDTC. Như Giáo sư, viện sĩ Phạm
Minh Hạc đã nói: “Mỗi một lý thuyết giáo dục hay một phương pháp giảng dạy
đều phải có cơ sở tâm lý học của nó”. GDTC, huấn luyện đào tạo tài năng thể
thao cho học sinh thuộc lĩnh vực giáo dục đào tạo con người, vì vậy không thể
tiến hành thiếu cơ sở tam lý và thể chất công việc GDTC, huấn kuyện thể thao
mới đạt được mục đích như mong muốn. Trên thực tế tâm lý học thể dục thể
thao đã trở thành một bộ phận lý luận nghiệp vụ sư phạm GDTC, HLTT. Nhờ
được trang bị kiến thức tâm lý học TD,TT sẽ biết lựa chọn nội dung, phương
pháp cũng như tổ chức hoạt động sư phạm một cách đúng đắn và có hiệu quả.
Có thể nói không có mặt giáo dục nào đòi hỏi nhà giáo hiểu biết tường tận đặc
điểm riêng của học sinh và xử lý tác động cá biệt nhiều như GDTC và huấn
luyện thể thao. Bởi lẽ lượng vận động tập luyện tác động trực tiếp đến hệ thần
kinh và các cơ quan chức phận của cơ thể và luôn có tác động hai mặt. Nếu
lượng vận động tập luyện phù hợp khả năng chịu đựng của cơ thể học sinh, sẽ
đem lại hiệu quả nâng cao năng lực vận động; nếu quá sức sẽ gây chấn thương
hoặc mệt mỏi quá sức, gây tổn thương đến phát triển sinh học một cách tâm lý.
Khoa học tâm lý – giáo dục hiện đại đã tìm được quy luật về mối quan hệ
tối ưu đảm bảo hiệu quả hoạt động sư phạm ngày nay rằng: Trong giáo dục trí
thức, đạo đức tình cảm, cũng như thể lực học sinh, các yếu tố thông hiểu, thân
thiết, đồng cảm, thân ái lẫn nhau giữa nhà giáo và học sinh luôn là chìa khóa
thành công của mọi hoạt động giáo dục, giảng dạy cũng như huấn luyện. Đó
cũng là yếu tố cơ sở để nhà giáo động viên được tính tích cực học tập và phát
triển sáng tạo ở người học. Như các nhà khoa học vĩ đại Nga K.D UsinsKi và
P.F Lesgap đã từng quan niệm rằng: Nhà sư phạm thực chất là nhà tâm lý học
thực hành, muốn trở lên người được đào tạo về giáo dục học, trước tiên họ phải
phấn đấu học tập, để trở thành nhà tấm lý học. Quan điểm này rất thống nhất với
quan niệm tâm lý là đường ray của giáo dục, thực tiễn hoạt động giảng dạy huấn
luyện trong quá trình GDTC cho thấy người giáo viên luôn luôn tiếp nhận những
thông tin về tâm lý học sinh và phải ứng xử tâm lý đối với họ. Chẳng hạn trong
buổi tập thể dục nhiều học sinh không thực thi bài tập theo yêu cầu, có em lại
chốn häc TD, hoặc thích học với giáo viên này mà không thích học với cô giáo
nọ.
Về phía giáo viên GDTC cũng có những biểu hiện tâm lý, bất lợi cho thực
thi nhiệm vụ. Chẳng hạn thân thiết, ân cần với học sinh này, song lại thờ thiếu
quan tâm học sinh khác. Trong những trường hợp này có nguyên nhân tâm lý, và
có yêu cầu điều chỉnh tâm lý ở cả giáo viên lẫn học sinh để dạy và học diễn ra
đúng yêu cầu sư phạm.
10

11. Tóm lại kiến thức tâm lý học nói chung và tâm lý học TD,TT nói riêng là
một bộ phận lý luận và phương pháp luậnn quan trọng trong đào tạo nghề
nghiÖp sư phạm GDTC, huấn luyện thể thao. Trang bị kién thức và hiểu biết vận
dụng khoa học tâm lý cho giáo sinh sư phạm GDTC trước hết sẽ góp phần thực
hiện mục tiêu đào tạo nhà giáo – nhà tâm lý học thực hành; sau nữa sẽ giúp nhà
giáo tương lai lao động nghề nghiệp có cơ sở khoa học và sáng tạo, cũng như
giúp họ tránh được những sai sót trong nghề nghiệp GDTC, HLTT.
Câu hỏi ôn tập:
1.Thế nào là tâm lý học GDTC và tâm lý học thể thao?
2. Nêu rõ đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu và nội dung kiến thức cuả tâm lý
học GDTC và tâm lý học thể thao.
3. Trình bày các nguyên tắc, phương pháp nghiên cứu tâm lý học GDTC.
Câu hỏi thảo luận:
1. Ý nghĩa và tác dụng của kiến thức tâm lý học ngành GDTC và huấn
luyện thể thao đối với chuyên môn nghiệp vụ của nhà giáo GDTC?
2. Nhiệm vụ của Giáo sinh sư phạm GDTC trong việc nghiên cứu học
tập môn học này.
II. NH÷ng ĐẶC ĐIỂM TÂM LÝ CỦA HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC
THỂ CHẤT
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng Gi¸o dôc thÓ chÊt ?
1/ Kh¸i niÖm: Gi¸o dôc thÓ chÊt lµ mét lo¹i h×nh gi¸o dôc nh»m ph¸t triÓn
cã chñ ®Þch c¸c tæ chÊt thÓ lùc, c¸c phÈm chÊt t©m lý vµ c¸c hµnh ®éng vËn cho
con ngêi. HoÆc kh¸i niÖm díi gãc ®é lý luËn gi¸o dôc thÓ dôc thÓ thao th×: Gi¸o
dôc thÓ chÊt lµ mét lo¹i h×nh gi¸o dôc mµ néi dung chuyªn biÖt lµ d¹y vµ häc
®éng t¸c vµ ph¸t triÓn cã chñ ®Ých c¸c tè chÊt vËn ®éng cña con ngêi.
2/ §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng gi¸o dôc thÓ chÊt:
- Nh»m cñng cè søc khoÎ, ph¸t triÓn hµi hoµ nh©n c¸ch.
- Môc ®Ých cña gi¸o dôc thÓ chÊt lµ ph¸t huy tèi u thµnh tÝch cÇn thiÕt ®Ó
thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ c¸c ho¹t ®éng x· héi vµ b¶o vÖ Tæ Quèc.
- Thi ®Êu thóc ®Èy hiÖu qu¶ cña buæi tËp gi¸o dôc thÓ chÊt, ®©y chØ lµ mét
ph¬ng ph¸p chø kh«ng ph¶i lµ thµnh phÇn b¾t buéc cña ho¹t ®éng.
- Ho¹t ®éng gi¸o dôc thÓ chÊt ®ßi hái cã sù nç lùc ý chÝ vµ thÓ chÊt t¬ng
®èi cao nhng kh«ng t¬i mucs tèi ®a.
- Trong he thèng gi¸o dôc th× gi¸o dôc thÓ chÊt lµ mang tÝnh chÊt b¾t
buéc, cßn trong thÓ thao quÇn chóng nã mang tÝnh tù nguyÖn.
2.Đặc tÝnh t©m lý của hoạt động GDTC
Theo khái niệm trên thì hoạt động rèn luyện thân thể trước hết là loại hình
hoạt động vận động thực hiện hệ thống bài tập thể chất và biện pháp tâm lý với
những lượng vận động và yêu cầu cường độ thực hiện khác nhau, để tạo ra khả
năng thích nghi của cơ quan chức phận, cũng như nâng cao năng lực hoạt động
thể lực, hoạt động tâm lý của con người.
11

12. - Hoạt động trong lĩnh vực DGTC tăng cường sức khỏe là một trong
những loại hình hoạt động tự ý thức cao. Nếu không tự ý thức được ý nghĩa sức
khỏe, phát triển thể chất là hạnh phúc của cuộc sống, là động lực của mọi hoạt
động và sáng tạo của nhân cách thì con người không thể thực thi thường xuyên
những lượng vận động nặng nhọc để có thể củng cố tăng cường sức khỏe và
hoàn thiện, phát triển thể chất toàn diện, theo quy luật khoa học, chứ chưa nói
đến phát triển con người toàn diện theo yêu cầu của phát triển xã hội và đất nước
- Hoạt động trong lĩnh vực rèn luyện sức khỏe thể chất nhằm đạt tới
3 mục đích chủ yếu có liên quan tơi hoàn thiện và phát triển mặt sinh học và mặt
xã hội của nhân cách. Cụ thể là:
+Hoàn thiện phát triển chất lượng về mặt hình thái và thể trạng của cơ thể.
+ Phát triển hoàn thiện các quá trình tâm lý trong vận động thể lực cũng
như nâng cao hoạt tính và năng lực tâm lý trong hoạt động vận động nói chung
của con người.
+ Góp phần hình thành con người phát triển toàn diện để học tập, lao
động xây dựng bảo vệ tổ quốc có hiệu quả cao.
- Đối tượng hoạt động giáo dục thể chất là học sinh, sinh viên trong
các trường phổ thông, cao đẳng, đại học và trung học chuyên nghiệp. Nội dung
của hoạt động GDTC mang tính thống nhất toàn diện, kết hợp tự nguyện với bắt
buộc trong toàn quốc. Quá trình GDTC phải tuân thủ các nguyên tắc GDTC:
phù hợp lứa tuổi, giới tính, trình độ thể chất và sức khỏe học sinh.
Hoạt động GDTC tăng cường sức khỏe có một số khác biệt tương đối về
mặt nội dung và hình thức so với hoạt động thể thao, vui chơi giải trí và lao
động chân tay ở chỗ:
+ Định hướng GDTC là nhằm củng cố tăng cường sức khỏe về thể chất,
sức khỏe về tinh thần và xã hội, cũng như làm phát triển cân đối, toàn diện nhân
cách của con người.
+ Mục đích của hoạt động rèn luyện thể chất là đạt được mức độ phân loại
sức khỏe tốt; mức độ phát triển năng lực vận động thể chất tối ưu để học tập,
12

13. công tác, lao động sản xuất và sẵn sàng chiến đấu để xây dựng và bảo vệ tổ
quốc; đồng thời hình thành được lối sống khỏe mạnh, tích cực vận động cũng
như làm phong phú thêm đời sống tinh thần của cá nhân cũng như tạo tiền đề
cho tài năng thể thao phát triển.
+ Trong hoạt động rèn luyện thân thể tuy có yêu cầu nỗ lực tâm lý là thể
lực cao song chưa tới mức độ tối đa như hoạt động thể thao.
+ Hoạt động GDTC, rèn luyện thân thể được Hiến pháp và Luật giáo dục;
bảo vệ sức khỏe nhân dân, cũng như pháp lệnh TD,TT nước ta quy định là nghĩa
vụ và quyền lợi của công dân. Trong đó có học sinh, sinh viên. Như vậy hoạt
động rèn luyện thân thể mang tính chất phổ cập bắt buộc kết hợp với tính tự giác
cao của người tập trong quá trình hoạt động. Hoạt động rèn luyện thân thể của
học sinh, sinh viên được thực hiện trong hệ thống trường học và các tổ chức tự
nguyện TDTT được chính phủ bảo đảm các điều kiện: Tài chính, cơ sở vật chât,
giáo viên và các chính sách khuyến khích xã hội hóa TDTT để mặt giáo dục
quan trọng này được thực hiện đúng pháp luật, cũng như làm thỏa mãn được nhu
cầu thiết yếu nàycủa con người. Chính vì vậy đòi hỏi nhận thức trách nhiệm,
nghĩa vụ cao ở chủ thể hoạt động GDTC.
- Trong giáo dục thể chất cũng có hoạt động thi đấu nhưng định
hướng mục đích thi đấu là để nâng cao chất lượng hiệu quả học tập, tập luyện là
chủ yếu.
Về môi trường và điều kiện để GDTC:
- Để tiến hành có kết quả công tác GDTC học sinh, ngoài yếu tố con
người còn phải đảm bảo về cơ sở vật chất, sân bãi, dụng cụ tập luyện cũng như
công cụ đo lường TT và các yếu tố sinh học cơ thể nhất định.
- Theo kết quả nghiên cứu về quy luật ảnh hưởng của môi trường tới
việc thực hiện lượng vận động và trạng thái tâm lý của người tập nói riêng, tơi
kết quả GDTC nói chung của tác giả I.F.Ratôp thì yếu tố môi trường rất chi phối
tới hiệu quả GDTC. Chẳng hạn nếu tập luyện ở phòng tập hoặc sân bãi không
hợp tiêu chuẩn vệ sinh môi trường về lý, hóa (ánh sáng, độ ẩm, áp suất không
khí, nhiệt độ thời tiết, tia bức xạ, phóng xạ, sóng điện từ…) học sinh rất nhanh
chóng mệt mỏi khi thực hiện lượng vận động, căng thẳng tâm lý và xuất hiện
trạng thái buồn chán tập luyện, sao nhãng chú ý và sa sút về ý thức kỷ luật trong
lớp học, dẫn đến chấn thương trong tập luyện.
13

14. Vì vậy vệ sinh môi trường nơi tập luyện là một yếu tố kông những để đảm
bảo an toàn mà còn góp phần nâng cao nhiệt tình học tập và chất lượng giáo dục
thể chất nhất là đối với học sinh Trung học cơ sở.
3. C¸c yÕu tè t©m lý n©ng cao hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng Gi¸o dôc thÓ chÊt?
- H×nh thµnh môc ®Ých vµ ho¹t ®éng c¬ tËp luyÖn ®óng.
- Gi¸o dôc tÝnh tù gi¸c vµ thãi quen tËp luyÖn.
- Gi¸o dôc cho ngêi tËp kh¶ n¨ng kÝch thÝch sù nç lùc ý chÝ ®Ó vît qua khã
kh¨n trong tËp luyÖn. D¹y cho ngêi tËp n©ng cao ho¹t tÝnh cña c¸c qu¸ tr×nh t©m
lý.
III. Nh÷ng ®Æc ®iÓm t©m lý cña ho¹t ®éng thÓ thao
(BTTC)
Các hoạt động TDTT luôn luôn gắn bó với các hành vi vận động nhất
định. Nếu những hành vi đó được tổ chức tương ứng với các quy luật của giáo
dục thể chất thì người ta gọi đó là các bài tập thể chất. Dấu hiệu nổi bật quan
trọng nhất của BTTC là sự tuơng ứng giữa hình thức và nội dung vận động với
bản chất của giáo dục thể chất, với các quy luật tiến hành các quy luật viêcj giáo
dục đó. Sự xuất hiện của BTTC là sự cố gắng của con người của quá trình lịch
sử để thoả mãn nhu cầu vận động và phát triển năng lực thể chất. Các hành vi
vận động ngay từ những giai đoạn phát triển đầu tiên của mình đã được vay
mượn từ các lĩnh vực hoạt động lao động, quân sự…( chạy, vật, ném bắn cung,
đua ngựa). Thể thao đã tách rời các hành vi đó khỏi ý nghĩa lao động hay thực
dụng khi trở thành các động tác thể thao, chúng ta bắt đầu được thực hiện
không phải để đạt mục đích bên ngoài nào đó(để sản xuất 1 sản phẩm lao
14

15. độngnhất định, chiến thắng kẻ thù, săn bắn chim thú…) mà là vì cảm giác thoả
mãn đó, con người cảm thấy đựoc khi thực hiện chính các động tác và kèm theo
ý thức đậm màu cảm xúc cho việc hoàn thiện thực hiện động tác đó. Các động
tác đã luôn được sự đánh giá mang tính chất xã hội, bởi vì thành tích về động tác
đó đã chứnh minh trình độ ưu việt của các đại biểu ở nhóm xã hội này so với các
nhóm khác. Đó chính là những vấn đề có liên quan tới tính chất thi đấu và sự
Các môn thể thao cơ bản luôn gắn liền với các bài tập thê chất. Đặc điểm của
chúng là xu huớng chuyênn môn hoá nhừm giải quyết các nhiệm vụ GDTC.
Đồng thời các bài tập thể chất thúc đẩy cả việc hoàn thiện cá phẩm chất đạo đức
ý chí của con người. Do vậy các BTTC đã trở thành những phuơng tiện chuyên
môn để thực hiện và nghiên cứu tâm lý học. Không có sự phân tích đúng đắn
những cơ sở tâm lý của các bài tập thể chất thì không thể đề ra những phương
pháp hợp lý để giảng dạy và huấn luyện thể thao.
điều chỉnh các hành vi vận động theo những luật lệ tương đối phức tạp.
1. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng ThÓ dôc thÓ thao ?
1/ Kh¸i niÖm ho¹t ®éng thÓ thao:
Ho¹t ®éng thÓ thao lµ mét tËp hîp c¸c ph¬ng ph¸p vµ thñ ph¸p nh»m gi¶i
quyÕt c¸c nhiÖm vô cô thÓ cña hµnh ®éng.
2/ §Æc ®iÓm cña ho¹t ®éng thÓ thao
+ Trong ho¹t ®éng thÓ thao, vËn ®éng viªn võa lµ ®èi tîng l¹i võa lµ chñ
thÓ cña ho¹t ®éng.
- TÝnh ®èi tîng thÓ hiÖn ë chç:
Trong ho¹t ®éng thÓ thao vËn ®éng viªn chÞu t¸c ®éng, ®iÒu kiÖn cña huÊn
luyÖn viªn, ®ång thêi khi hä thùc hiÖn bµi tËp thÓ chÊt lµ t¸c ®éng lªn chÝnh c¬
thÓ m×nh, cho nªn hä lµ ®èi tîng cña ho¹t ®éng.
- TÝnh chñ thÓ biÓu hiÖn ë chç:
VËn ®éng viªn lµ ngêi trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c bµi tËp thÓ chÊt mét c¸ch
tÝch cùc tù gi¸c vµ hiÓu râ môc ®Ých, ý nghÜa c¸c ho¹t ®éng cña m×nh.
15

16. + Ho¹t ®éng thÓ thao lu«n ®ßi hái ë ngêi tËp sù c¨ng th¼ng cao, thËm chÝ
tíi møc tèi ®a c¸c n¨ng lùc thÓ chÊt vµ t©m lý.
+ Ho¹t ®éng thÓ thao diÔn ra trong ®iÒu kiÖn t¬ng ®èi æn ®Þnh vµ ®îc quy
®Þnh mét c¸ch chÆt chÏ.
( VÝ dô: C¸c ®iÒu kiÖn vÒ dông cô, s©n b·i vµ luËt lÖ thi ®Êu ).
…
+ Ho¹t ®éng thÓ thao tiªu biÓu lµ thi ®Êu:
Thi ®Êu cã thÓ coi lµ thíc ®o ®Ó so s¸nh mét c¸ch kh¸ch quan n¨ng lùc cña
vËn ®éng viªn. Kh«ng cã thi ®Êu, ho¹t ®éng thÓ thao mÊt ®i b¶n chÊt cña m×nh.
ChÝnh trong thi ®Êu do sù c¹nh tranh vÒ thµnh tÝch mµ c¸c vËn ®éng viªn ®· tranh
tµi, ®ä søc víi nhau. V× vËy thi ®Êu ®· kÝch thÝch vËn ®éng viªn biÓu hiÖn thÓ
chÊt tèi ®a, sù nç lùc ý chÝ lín, rung ®éng c¶m xóc s©u s¾c v.v..
+ Môc ®Ých cña ho¹t ®éng thÓ thao lµ ®¹t ®îc thµnh tÝch cao tèi ®a b»ng
c¸ch sö dông lîng vËn ®éng thÓ chÊt t¨ng dÇn.
+ Ho¹t ®éng thÓ thao mang tÝnh ý thøc râ rÖt. §iÒu ®ã ®îc thÓ hiÖn ë tinh
thÇn tr¸ch nhiÖm cao tríc mçi hµnh vi cña m×nh vµ cè g¾ng ®¹t ®îc thµnh tÝch
cao trong thi ®Êu. §ång thêi nã cßn ®îc thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt gi¶i
quyÕt c¸c nhiÖm vô hµnh ®éng cô thÓ nh: Xö lý th«ng tin, tËp trung chó ý, c¸c
hµnh vi, ý chÝ vµ sù kh¾c phôc tr¹ng th¸i c¶m xóc xÊu ®Ó ®¹t hiÖu suÊt ho¹t
…
®éng cao.
+ S¶n phÈm cuèi cïng cña ho¹t ®éng thÓ thao.
Ngoµi thµnh tÝch thÓ thao, cßn cã nh÷ng hiÖu qu¶ vÒ mÆt søc khoÎ, häc
vÊn, x· héi, t©m lý, lµ sù ph¸t triÓn hµi hoµ cña con ngêi.
+ Ho¹t ®éng thÓ thao cã lîi cho x· héi vµ chøc n¨ng x· héi réng lín.
2.Đặc điểm tâm lý của BTTC:
§ược xác định dựa trên cơ sở nghiên cứu đặc điểm chung về cấu trúc của
hoạt động thể thao ở từng môn cụ thê và nghiên cứu đặc điểm kỹ xảo vận động
nghiên cứu đặc điểm của các quá trình tâm lý tham gia vào hoạt động này là các
thay đổi có tính chất quy luật của sự diễn biến các quá trình đó thực hiện các
BTTC.
16

17. Để nhận biết và sử dụng một cách hợp lý các BTTC ta phải xem xét cả về
hình thức và nội dung của nó. Về nội dung của các bài tập thể chất bao gồm các
cử động tạo nên nó và các quá trình cơ bản xảy ra trong cơ thể khi thực hiện bài
tập ấy và chính các quá trình cơ thể khi thực hiện bài tập ấy và chính các quá
trình này quyết định sự tác động của bài tập đối với người tập. Các quá trình đó
rất đa dạng và được xem xét về tất cả các mặt tâm lý, sinh lý, sinh cơ…
Hình thức các bài tập thể chất là cấu trúc bên trong và bên ngoài của nó.
Cấu trúc bên trong thể hiện ở các quá trình khác nhau của hoạt động chức năng
của cơ thể, các quá trình phối hợp thần kinh cơ, các quá trình chuyển hoá năng
lượng…Cấu trúc bên ngoai của BTTC là hình dáng của nó có thể nhìn
thấy được và đặc trưng của các quan hệ giữa các thông số không gian, thời gian,
động lực của động tác.
Các động tác TDTT khác nhau về mặt tâm lý trước hết là theo mức độ
phức tạp của các quá trình tâm lý thứ 2 la ftheo mức đọ và tính chất lôi cuốn các
yếu tố bên ngoài của môi trường vào hoạt động đó. Trên cơ sở ấy người ta có thể
chia ra thành các nhóm BTTC sau:
1- Các động tác đơn giản của các phần riêng lẻ của thânn thể con
người, động tác tay, chân, mình, đầu cúi nghiêng người, duỗi thẳng, quay
người…( thí dụ nhiều bài tập thể dục vệ sinh, thể dục buổi sáng, 1 số bài liên
hợp tương đối phức tạp gồm các động tác ấy được đưa vào các bài tập thể dục tự
do. Các động tác này có cấu trúc đơn giản. Về mặt tâm lý, các bài tập đó dựa
trên cơ sở các cảm giác cảm thụ bản thể chính xác và cảm giác vận động cơ.
2- Các động tác di chuyển toàn bộ thân thể khi tập luyện trên các
dụng cụ ( thí dụ các bài tập trên các dụng cụ thể dục: xà kép, vòng treo, ngựa tay
quay, xà đơn, xà lệnh…). Các bài tập nhóm này có đặc điểm là các cử động của
các bộ phận thân thể người tập được liên kết với nhau thành một cơ cấu phức tạp
đảm bảo sự di chuyển của toàn bộ thân thể nói chung do đòi hỏi của tính chất
bài tập. Ngoài ra không thể thực hiện được các động tác trong các bài tập đó nếu
17

18. không tính toán đến các yếu tố bên ngoài nhờ trạng thái của dụng cụ, kích thứơc
và sự đàn hồi… của chúng. Về mặt tâm lý, các bài tập này dựa trên cơ sở tính
chính xác không chỉ của các cảm thụ bản thể mà cả các cảm giác thị giác và xúc
giác liên kết với nhau..
3- Các động tác di chuyển trong không gian có khi phải vượt qua các
vật chướng ngại bên ngoài. Nhóm này bao gồm các BTTC như đi bộ thể thao,
chạy leo đềo, trượt tuyết, trượt băng, nhảy vượt chướng ngại vật…Tất cả các
loại bài tập ấy đều đòi hỏi phải vượt một khoảng không gian nhất định trong một
quãng thời gian ngắn nhất có thể được. Ngoài ra, chúng đòi hỏi quá trình tâm lý
phức tạp ở mức cao, tri giác chính xác các quan hệ không gian và thời gian, nắm
vững đựoc nhịp độ và nhịp điệu của các hành động của bản thân mình biểu hiện
các nỗ lực ý chí tưong ứng những khó khăn do các chưóng ngại vật gây lên.
4- Các bài tập với những dụng cụ khác nhau ( nâng tạ, ném, bài tập
với gậy…). Mặc dù các dụng cụ đựoc dùng trong bài tập này được thực hiện rất
khác nhau ( do đặc điểm cảu kỹ thuật xác định) nhưng chúng đều có đặc điểm
tâm lý chung là các tri giác phức tạp về độ lớn, trọng lượng, trọng tâm, của dụng
cụ cũng như các nỗ lực cơ bắp được phối hợp chặt chẽ với các tri giác đó theo
mức cần thiết để uốn nắn chắc dụng cụ, giữ dụng cụ, ném…
5- Các bài tập thể chất ở các môn thể thao đối kháng gữa các đối thủ.
Nhóm này gồm các môn thí dụ vật, quyền anh, đấu kiếm. Nét tiêu biểu của bài
tập này là phải chống lại những động tác rất khác nhau ( và luôn luôn biến dạng
về sức lực cũng như hình thức ) hoạt động của đối thủ, do đó phải tính toán rất
cẩn thận không chỉ đến các đặc điểm kỹ thuật mà cả những đặc điểm chiến thuật
cảu các đôngj tác đó và làm cho các động tác của mình thích ứng với chúng. Bên
cạnh các tri giác có độ nhạy bén rất lớn, cấu trúc tâm lý của các động tác đó còn
bao gồm độ nhanh và độ chính xác của tư duy và cả tốc độ tính toán chính xác
của sự dự tính đến các hành động của đối thủ.
6- Các bài tập trong các môn bóng. Nhóm này rất đa dạng, mang một
dấu hiệu chung tiêu biểu là tính tập thể của hoạt động TT và cần phải giải quyết
những nhiệm vụ nảy sinh trong các tình huống thi đấu khác nha không phải
riêng lẻ là một mình là chung với các thành viên khác. Đó là những động tác TT
có cấu trúc tâm lý rất phức tạp. Chúng đòi hỏi VĐV phải tri giác nhanh chóng
và chính xác về các đối tượng có liên quan đến cuộc thi đấu, phải hoạt động tư
duy nhạy cảm để đánh giá đúng tình huống, hiểu được ý của đồng đội cũng như
18

19. của đối thủ, phải biết phối hợp có hiệu quả hoật động của mình với hoạt động
của các cầu thủ khác.
3. Đặc điểm tâm lý cơ bản của hoạt động TT:
Hoạt động TT là một trong những hoạt động của con người, nó có đầy đủ
các đặc điểm chung của hoạt động mà ta đã xét ở trên, đồng thời nó cũng có 1
loạt các đặc điểm tiêu biểu sau:
1- Biểu hiện hoạt tính cơ bắp dưới các hình thức rất khác nhau khi
người VĐV thực hiện các động tác TT. Hoạt động thể thao đòi hỏi VĐV ( và về
phần mình, bảo đảm cho VĐV ) sự rèn luyện thể lực và đạt trình độ cao về
chuẩn bị thể lực chung mà cơ sở của nó là sự phát triển thể lực toàn diện.
2- Nắm vững kỹ thuật ở trình độ cao để thực hiện các BTTC ở môn
thể thao được lựa chọn. Trong hoạt động TT đòi hỏi người tập phải qua huấn
luyện chuyên môn có hệ thống và lâu dài. Trong quá trình huấn luyện này người
tập sẽ nẵm vững và hoàn thiện những kỹ xảo vận động nhất định, phát triển
những tố chất thể lực cần thiết ( sức mạnh, sức nhanh, bền, khéo léo ) và các nét
tính cách, phẩm chất ý chí ( lòng can đảm, quyết tâm, tính sáng tạo, ý chí giành
chiến thắng…)
3- Cố gắng hoàn thiện môn thể thao lựa chọn, nhàm đạt những thành
tích cao nhất về môn thể thao đó. Vận động viên không bao giờ thoả mãn với
các thành tích mà mình đạt đựoc. Đối với họ đặc điểm tiêu biểu là cố gắng
thường xuyên và không ngừng tiến lên phía trứoc, nhàm đạt thành tích ngày
càng ở mức cao hơn.
4- Sự tranh đấu TT mang tính tính chất đặc biệt gay gắt trong thời
gian thi đấu cũng như trong huấn luyện có hệ thống, là một bộ phận bắt buộc
phải có của hoạt động TT. Thi đấu TT đòi hỏi sự phát triển ở VĐV khả năng cố
sức tối đa về tất cả các tiềm nămg thể lực kỹ thuật… của mình, đồng thời cũng
đòi hỏi sự rung động cảm xúc, tính căng thẳng của các quá trình thần kinh.
5- Tính chất có ý thức thể hiện rất rõ ở ý thức trách nhiệm cao và sự
cố gắng đạt thành tích cao nhất, cố gắng lập kỷ lục ở từng tình huống thi đấu cụ
thể điều đó nó đòi hỏi các phẩm chất và chức năng tâm lý của VĐV phải đựoc
rèn luyện và phát triển ở mức độ cao. Hoạt động TT đề ra những yêu cầu to lớn
đối với các quá trình thông tin và xử lý thông tin, đối với trí nhớ của VĐV, đối
với các phẩm chất ý chí, các trạng thái cảm xúc của họ.
19

20. 4. Động cơ của hoạt động thể thao:
Đặc điểm tâm lý nổi bật và cũng là cơ bản nhất của động cơ kích thích
người ta tập luyện thể thao là cảm giác được thoả mãn do việc tập luyện ở môn
thể thao nào đó gây ra. Đồng thời các động cơ ấy mang tính chất phức tạp ứng
với tính phức tạp và tính đa dạng của chính bản thân hoạt động thể thao. Người
ta đã chia ra các loại hoạt động thể thao như sau:
a. Các động cơ trực tiếp của ho¹t động thể thao gồm:
+ Cảm giác thoả mãn đặc biệt mà VĐV khi được tham gia vận động cơ bắp.
+ Thấy được các giá trị về thẩm mỹ, nghệ thuật của hoạt động TDTT ( vẻ đẹp,
tính chính xác, sự khéo lứo…của dộng tác mà mình thực hiện).
+ Cố gắng tự thể hiện sự can đảm, quyết tâm của mình khi thực hiện các bài tập
khó và nguy hiểm.
+ Các cảm xúc thoả mãn đó đựoc tham gia thi đấu gây ra.
+ Sự cố gắng đạt các thành tích, kỷ lục, cố gắng thể hiện tài nghệ thể thao của
mình, cố gắng giành thắng lợi, dù khó khăn đến mức độ nào đi nữa…
b. Các động cơ gián tiếp của hoạt động thể thao:
+ Do hiểu đựoc ý nghĩa, tác dụng của tâp luyện TDTT ( tập TDTT để củng cố
tăng cường sức khoẻ, rèn luyện các phẩm chất, dung cảm, ý chí…).
+ Thấy được các tác dụng của TDTT nhân cách để tham gia vào các hoạt động
thực tế của nghề nghiệp, chiến dấu…
+ Do nhận thức ra nghĩa vụ, trách nhiệm của mình trong việc chấp hành các quy
định, quy chế. Ví dụ: giờ học TDTT bắt buộc học sinh phải tham gia hoặc hoạt
động TDTT là một cầu của nội dung thi đấu…
+ Do nhận thức đựoc tầm quan trọng và ý nghĩa xã hội của hoạt động thể thao”
Mỗi người dân yếu ớt thì làm cho cả nứoc yếu ớt 1 phần. Mỗi người dân mạnh
khoẻ tức là làm cho cả nứoc mạnh khoẻ một phần” hoặc tôi tập luyện để trở
thành VĐV xuất sắc đem lại vinh quang cho Tổ Quốc, cho tập thể.
20

21. c. Trên cơ sở nghiên cứu về các động cơ của hoạt động thể thao
A.X.Panhi đã xác định đîc sự diễn biến và phát triển của các động cơ đó của
các giai đoạn tập luyện của V§V như sau:
* Giai đoạn bắt đầu tập luyện: ở thời kỳ này VĐV thể hiện các cố gắng đầu tiên
để tham gia hoạt động thể thao. Các động cơ kích thích việc đó có các đặc
trưng: Thứ nhất là sự phânn tán hứng thú đối với các bài tập thể chất( thanh
niên, bắt đầu tập luyện không phỉa với 1 số môn, thứ hai là tính trực tiếp( tôi tập
luyện bởi vì tôi thích thể thao), thứ ba là sự liên quan tới điều kiện của môi
trường thuận tiện cho việc tập luyện 1 môn thể thao nào đó( sống ở gần sông,
sao lại không biết bơi, khi mà mọi người xung quanh đều bơi, lặn rất tốt): thứ tư
là có yếu tố bắt buộc( cần phải hoàn thành nghĩa vụ học tập môn TDTT quy
định).
* Giai đoạn chuyên sâu về một số môn thể thao đã đựoc lựa chọn, ở giai đoạn
này các động cơ của hoạt động thể thao là:
- Kích thích và phát triển hứng thú chuyên môn về một môn thể thao nhất định.
- Biểu hiện có khả năng về môn thể thao và cố gắng phát triển các khả năng đó.
- Rung động cảm xúc mạnh về thành tích thể thao và cố gắng cũng có thành tích
đó.
- Mở rộng các kiến thức chuyên môn, hoàn thiện kỹ thuật thể thao, đạt trình độ
điêu luyện ngày càng cao.
* Giai đoạn tài nghệ thể thao: ở giai đoạn này những động cơ cơ bản của hoạt
động thể thao là:
- Sự cố g¾ng duy trì tài nghệ thể thao của mình ở trình độ cao và cố gắng đạt
thành tích ngày càng cao hơn.
- Cố gắng phục vụ Tổ Quốc bằng các thành tích thể thao của mình, cố gắng giứ
gìn vinh quang về thể thao của Tổ Quốc mình qua các đợt thi đấu thế giới. Cố
gắng lập các kỷ lục mới để đóng góp vào thành tích thể thao của Tổ Quốc.
- Cố gắng tác động đến sự phát triển môn thê thao mà mình lực chọn, làm phong
phú và hoàn thiện kỹ thuật và chiến thuật môn đó, có nhu cầu truyền đạt kinh
nghiệm của mình cho các VĐV trẻ.
Các dạng cơ bản của hoạt động thể thao ở giai đoạn này biểu hiện tiêu
biểu ở xu hướng xã hội rõ nét và ở những khát vọng mang tính chất sư phạm.
21

22. Khi phân tích về các đặc điểm tâm lý của hoạt động thể thao người ta còn
đề cập tới các đặc điểm về quá trình nhận thức, quá trình xúc cảm và ý chí cũng
như các đặc điểm về nhân cách VĐV và đặc điểm của thi đấu thể thao. Tất cả
các vấn đề này chúng tôi sẽ trình bày cụ thể ở cac phần sau./.
5. Yªu cÇu t©m lý ®èi víi vËn ®éng viªn c¸c m«n thÓ thao?
1/ C¸c m«n bãng:
+ §«i víi vËn ®éng viªn bãng ®¸, bãng chuyÒn næi bËt lµ tÝnh tËp thÓ thi
®Êu. V× vËy ph¶i ®Æt ch¬ng tr×nh hµnh ®éng, kiÓm tra vµ ®iÒu chØnh hµnh ®éng
b¶n th©n.
+ Thùc hiÖn c¸c hµnh ®éng phèi hîp nhãm.
+ G©y c¶n trë tíi hµnh ®éng cña ®èi ph¬ng.
Nh÷ng thµnh phÇn t©m lý nµy kÕt hîp víi nh÷ng thµnh phÇn t©m lý x· héi
nh : ý thøc, tr¸ch nhiÖm, tinh thÇn tËp thÓ, sù ®oµn kÕt vµ s½n sµng gióp ®ì lÉn
nhau lµ yÕu tè t©m lý cÇn thiÕt ®èi víi vËn ®éng viªn c¸c m«n bãng ®ång ®éi.
Cßn ®èi víi c¸c vËn ®éng viªn c¸c m«n bãng thi ®Êu ®on nh: Bãng bµn,
cÇu l«ng, quÇn vît th× ho¹t tÝnh t©m lý cña vËn ®éng viªn mang tÝnh chÊt 2 chiÒu
bao gåm:
- §Æt kÕ ho¹ch hµnh ®éng cña m×nh.
- Dù ®o¸n hµnh ®éng cña ®èi ph¬ng, ph¶n øng tr¶ lêi nhanh, hîp lý nh÷ng
hµnh ®éng cña ®èi phong.
V× t×nh huèng thi ®Êu trong c¸c m«n bãng biÕn ®éng lín nªn vËn ®éng
viªn ph¶i cã kh¶ n¨ng duy tr× vµ ®iÒu khiÓn ®éng t¸c trong ®iÒu kiÖn mÖt mái vµ
c¶m xóc t¨ng cao.
+ Ph¶i cã khèi lîng vµ sù di chuyÓn chó ý tèt .
+ Ph¶i cã kh¶ n¨ng quan s¸t tèt ®Ó cã thÓ ph¶n ¸nh nhanh vµ chÝnh x¸c
t×nh huèng thi ®Êu phøc t¹p vµ lu«n biÕn ®æi.
+ Ph¶o cã sù th«ng minh vµ t duy chiÕn thuËt tèt ®Ó xö lý vµ ®a ra quyÕt
®Þnh kÞp thêi phï hîp víi t×nh huèng thi ®Êu.
22

23. + CÇn ph¶i cã sù ph¸t triÓn cao, kÞp ph¶n øng ®èi víi môc tiªu di ®éng,
gióp vËn déng viªn cã ®éng t¸c nhanh, kÞp thêi víi c¸c t×nh huèng eo hÑp vÒ
thêi gian.
+ Ph¶i duy tr× ®îc ®é æn ®Þnh c¶m xóc ®Ó lµm chñ b¶n th©n vµ lµm chñ
t×nh huèng, v× trong thi ®Êu cã thÓ xuÊt hiÖn nhiÒu t×nh huèng bÊt lîi lµm cho
vËn ®éng viªn mÊt b×nh tÜnh (ph¶n øng cña kh¸n gi¶, sù lu©n chuyÓn nhanh tõ
thµnh c«ng sang thÊt b¹i, c¸c ®iÒu kiÖn s©n b·i, dông cô, thêi tiÕt ).
…
+ æn ®Þnh thi ®Êu.
2/ C¸c m«n ®èi kh¸ng, c¸c m«n trùc tiÕp:
§èi víi c¸c m«n ®èi kh¸ng c¸ nh©n ( vâ, vËt, quyÒn Anh) ho¹t ®éng tÝnh
tÊm lý 2 chiÒu ®îc thÓ hiÖn râ nÐt:
- VËn ®éng viªn ®Æt ch¬ng tr×nh vµ kiÓm tra, ®iÒu khiÓn hµnh ®éng cña
b¶n th©n.
- Chèng ®ì vµ lµm gi¶m hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ®èi ph¬ng.
Trong c¸c m«n ®èi kh¸ng c¸ nh©n c¸c qu¸ tr×nh c¶m xóc, ý chÝ vµ nhËn
thøc n¶y sinh trong t×nh huèng thi ®Êu lu«n thay ®æi. V× vËy ph¶i bao qu¸t nhanh
t×nh huèng thi ®Êu, ph¶i th«ng qua thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh trong thi ®Êy cã mét
ý nghÜa quan träng hµng ®Çu. Yªu cÇu t©m lý cña vËn ®éng viªn m«n nµy lµ:
- Cã kh¶ n¨ng quan s¸t tèt.
- Cã tèc ®é vµ ®é chÝnh x¸c cao cña t duy.
- Cã ph¶n øng lùa chän ph¸t triÓn.
- Cã ý thøc s¸ng t¹o, lßng dòng c¶m, kiªn cêng.
3/ C¸c m«n thÓ thao c¸c nh©n bao gåm c¸c m«n:
ThÓ dôc dông cô, b¾n sóng, nÐm, ®Èy, nh¶y .
…
Yªu cÇu t©m lý ®èi víi vËn ®éng viªn c¸c m«n nµy lµ:
- Sù tËp trung chó ý tèi ®a.
- BiÕt tù kiÓm tra nh÷ng kü thuËt c¬ b¶n, thùc hiÖn víi n¾m ®îc c¸c thñ
ph¸p chèng l¹i sù t¸c ®éng xÊu ë bªn ngoµi.
- Cã c¶m gi¸c chÝnh x¸c vÒ sù ph©n phèi nç lùc c¬ b¾p ( ®Æc biÖt lµ ®éng
t¸c bãp cß).
- Cã sù nç lùc ý chÝ cao ®Ó ®iÒu khiÓn sù tËp trung chó ý cao trong thêi
gian dµi, ®Ó chèng l¹i mÖt mái thÇn kinh do ho¹t ®éng ®¬n ®iÖu kÐo dµi, ®Ó kh¾c
phôc c¶m gi¸c bùc béi, kÝch ®éng sau nh÷ng ph¸t b¾n kh«ng ®¹t yªu cÇu.
- §é æn ®Þnh c¶m xóc cao. Håi hép m¹nh lµ yÕu tè t©m lý lamg gi¶m sót
thµnh tÝch thi ®Êu cña c¸c x¹ thñ.
- C¶m gi¸c thêi gian ph¸t triÓn cao gióp vËn ®éng viªn tin tëng vµ duy tr×
nhÞp b¾n gi÷a c¸c ph¸t b¾n ®Òu ®Æn.
+ Yªu cÇu t©m lý víi vËn ®éng viªn thÓ dôc dông cô:
23

24. * §iÒu khiÓn ®Ó tr¸nh x¶y ra nh÷ng ®¸ng tiÕc trong c¸c ®éng t¸c nguy
hiÓm vµ phøc t¹p nh÷ng yÕu tè nµy thêng g©y nªn sù c¨ng th¼ng c¶m xóc lín. V×
vËy, vËn ®éng viªn ph¶i ph¸t triÓn c¸c phÈm chÊt ý chÝ nh: tÝnh ®éc lËp, tù chñ,
dòng c¶m…
* §iÒu khiÓn ®Ó thùc hiÖn tèt ®éng t¸c cã tÝnh phøc t¹p vµ ®é khã cao. V×
vËy vËn ®éng viªn ph¶i cã sù tËp trung cao ®Ó hoµn thµnh mét ®éng t¸c hîp lý,
phøc t¹p…
* C¶m gi¸c nhÞp ®iÖu, dïng lùc hîp lý vµ kh¶ n¨ng phèi hîp vËn ®éng
gióp cho vËn ®éng viªn thùc hiÖn ®éng t¸c cã gi¸ trÞ thÈm mü cao.
Ch¬ng II. CƠ SỞ TÂM LÝ HỌC CỦA gi¶ng d¹y, gi¸o dôc
thÓ chÊt
I. C¬ së t©m lý cña sù h×nh thµnh kü n¨ng, kü x¶o vËn
®éng trong ho¹t ®éng TDTT
1.Cấu trúc tâm lý của hành động vận động.
Quá trình giảng dạy kỹ thuật động tác TD, TT là quá trình thực hiện
nhiệm vụ sư phạm làm cho học sinh hiểu và biết vận động hoạt động của mình.
Tức là hoàn thiện về mặt chất lượng động tác và nâng cao độ tin cậy cảu sự điều
khiển động tác theo các tham số: không gian; thời gian và cường độ nỗ lực sơ
bắp, hình thức cũng như nhịp điệu và quỹ đạo vận động.
Sự tiếp thu động tác vận động của học sinh bắt đầu từ việc hình thành
chương trình vận động cũng như các điều kiện thực hiện chúng. Đó là yếu tố
tâm lý mang tính chất tiền đề của mọi hành động của con người. Theo quy luật
nhận thức, học sinh chỉ có thể thực hiện được một động tác đúng và có chất
lượng khi đã hình dung được phải làm gì và làm như thế nào. Mặt khác thông
24

25. qua thực hiện động tác vận động nhiều lần, biểu tượng vận động đó được lưu lại
trong trí nhớ rất lâu trong cuộc sống. Ví dụ: trẻ em học và biết đi xe đạp xe đạp
từ nhỏ xong sau một thời gian không sử dụng xe đạp, nhưng kỹ năng hoạt động
đó vẫn tồn tại trong trí nhớ và trong thực hành ở tuổi trưởng thành.
Nên nhớ rằng trong lúc thiết lập chương trình hành động vận động tổng
thể nhất thiết phải có tư duy hình dung và tư duy trìu tượng về cách thức thực
hiện động tác vận động. Điều đó đảm bảo về mặt ý thức cho hành động, vận
động cũng như giúp học sinh hiểu sâu sắc các mối quan hệ của các yếu lĩnh
động tác, khi thực hiện một mặt kỹ thuật vận động cụ thể. Thực tiễn giảng dạy
kỹ thuật động tác thể thao cho thấy: nếu học sinh không hiểu và không nhận
thức được tổng thể một động tác hay bài tập thể chất thì kết quả thực hiện chúng
sẽ rất thấp và thời gian tập luyện để tiếp thu chúng sẽ bị kéo dài.
Trong khi thực hiện một hành động vận động thể lực. Vai trò điều khiển
của ý thức được thực hiện ở hai khía cạnh: kiểm tra và kiểm soát hành động và
nhận xét đối chiếu kết quả hành động qua kênh liên hệ ngược thông tin về các
điều kiện bên ngoài cũng như các biểu hiện bên trong (cảm giác – cơ, tiền đình)
Nếu thiếu hoạt động kiểm tra và điều chỉnh của ý thức, chương trình vận
động sẽ bị sai lệch và mất phương hướng do thiếu sự tham gia của ý thức.
Như vậy xét về cơ chế tâm lý, chương trình hành động vận động được cấu
trúc theo sơ đồ dưới đây:
Tóm lại một hành động vận động thể lực (trong đó có kỹ thuật động tác
thể thao và bài tập thể chất) theo quy luật tâm lý vận động bao giờ cũng thực
hiện theo một chương trình hành động trọn vẹn có sự tham gia điều khiển, điều
chỉnh của ý thức. Để có phương an chuyển động sinh cơ phù hợp mục đích hành
động, chủ thể phải hình dung thị giá, thính giác và trực giác khác về hình thức
và nội dung động tác. Qua đố, xác lập biểu tượng về hành động hoàn chỉnh và
điều khiển thực hiện chúng theo các thông số kỹ thuật. Trong quá trình thực hiện
vận động nhất thiết phải có sự can thiệpcủa ý thức để đnáh giá đối chiếu điều
chỉnh nhằm đảm bảo chất lượng, hiệu quả của hành động vận động.
2. Quy luật tâm lý trong hình thành kỹ năng, kỹ xảo vận động trong
hoạt động TD, TT.
Theo khái niệm tâm lý học đại cương, kỹ năng, kỹ xảo, kỹ thuật, vận động
thuộc phạm trù trong phương thức và trình độ thao tác hành động để thực hiện
các nhiệm vụ hoạt động của con người.
25

26. + Kỹ năng được hiểu là sự hiểu biết và thao tác hành động đạt tới mức độ
điêu luyện (tự động hóa) một số bộ phận hoặc một kỹ thuật hoạt động hoàn
thiện.
+ Kỹ xảo được hiểu là kỹ năng thao tác hành động đạt tới mức độ tự động
háo cao, không đòi hỏi sự chi phối của ý thức trong thực hiện và điều khiển hoạt
động.
Trong thực tiễn hoạt động GDTC và thể thao mức độ hoàn thiện kỹ năg,
kỹ xảo vận động chỉ đạt được khi tập luyện có hệ thống liên tục kéo dài. công
việc này được phân chia thành từng phần nhỏ phụ thuộc vào nhiệm vụ hành
động cụ thể. Tính chất nhiệm vụ chi phối việc xác định các giai đoạn hình thành
kỹ năng kỹ xảo vận động trong TD, TT cho thấy kỹ năng, kỹ xảo thực hiện các
động tác kỹ thuật được chia thành 3 giai đoạn:
Giai đoạn I: Xây dựng cơ sở chung của kỹ năng vận động bằng cách giải
thích nhiệm vụ hành động và tiếp thu các khái niệm và biểu tượng cần thiết về
kỹ thuật thực hiện hành động vận động. Thông thường giai đoạn này được kết
thúc bằng những cố gắng tự thực hiện thử toàn bộ hành động vận động.
Đặc điểm tâm lý ở giai đoạn này là ở học sinh hình thành biểu tượng khái
quát về bài tập nói chung.
Trong cấu trúc biểu tượng vận động, yếu tố thị giác giữ vai trò chủa đạo.
Các cảm giác và tri giác vận động cơ còn chưa định hình. Người tập còn chưa tri
giác được rõ ràng mình thực hiện một động tác nào đó thuộc cấu trúc chung như
thế nào bởi vì toàn bộ sự chú ý của họ chỉ tập trung vào việc thực hiện cả bài tập
nói chung ở giai đoạn này các quá trình tư duy ngôn ngữ để nhận thức việc thực
hiện động tác đúng và ko đúng là rất quan trọng các thủ tục chuyên môn (lời nói
kết hợp với trực quan) sẽ giúp cho học sinh tạo nên hình ảnh hoàn chỉnh về động
tác. Các động tác đúng được củng cố ngay nhờ có sự tham gia tích cực của các
biểu tượng vận động.
Giai đoạn II - Nhận thức rõ tất cả thành phần cơ bản của kỹ năng vận
động nhờ tự động hóa được chức năng tín hiệu của biểu tượng vận động. Do đó
thực hiện thường xuyên nhiệm vụ, hành động có một ý nghĩa quan trọng.Giai
đoạn này được kết thúc bằng việc thực hiện chắc chắn toàn bộ hành động vận
độn có sự điều khiển của ý thức trong các điều kiện thay đổi hòan cảnh vận
động.
26

27. Trong giai đoạn này cảm giác vận động cơ đa xtrở nên có ý thức rành rọt
hơn. Sự tri giác cả bài tập nói chung cũng như các yếu lĩnh riêng lẻ của nó trở
nên có phân biệt hơn. Nhờ có biểu tượng mà động tác trở nên chi tiết, đầy đủ và
chính xác hơn. Trong biểu tượng, các yếu tố tham gia vào vận động, động tác
ngày càng thể hiện đúng và đủ hơn. Học sinh có thể tự đánh giá tính đúng đắn
của việc thực hiện một yếu lĩnh nào đó bằng cmả giác vận động cơ. Sự phân tích
sơ bộ và tiếp thu bằng lời về động tác cần học lúc này có ý nghĩa quan trọng
trong việc tạo ra một hình ảnh vận động phức tạp.
Giai đoạn III – Trình độ kỹ thuật của học sinh đạt được ở mức độ cao khi
giải quyết các nhiệm vụ hành độn cụ thể trên cơ sở nhận thức sâu sắc tất cả các
thành phần kỹ năng vận động. Lúc này phát triển đầy đủ hơn sự lựa chọn trạng
huống để thực hiện hành động theo các chức năng định hướng và điều chỉnh của
biểu tượng vận động. Thông thường giai đoạn này kéo dài tới các giai đoạn tập
luyện, thi đấu thể dục thể thao về sau.
Biểu tượng vận động thể hiện rõ ở độ chính xác và khả năng phân biệt tư
thế các yếu tố vận động. Động tác được thực hiện một cách nhanh chóng, chính
xác và tiết kiệm. Các yếu lĩnh thành phần đã được tự động hóa, nghĩa là không
cần sự kiểm tra của thị giác, mà chủ yếu nhờ cảm giác vận động cơ.
Các kỹ năng được hình thành theo các quy luật tâm – sinh lý sinh cơ, nhất
định. Những quy luật đó được thiết lập trên cơ sở phân tích kết quả thực hiện bài
tập theo giai đoạn thông qua các chỉ số kết quả thực hiện các hành động vận
động được học.
Khi phân tích kết quả thực hiện các bài tập, người ta nhận thấy là kết quả
thực hiện một hành động vận động được tăng lên theo mức độ phát triển kỹ năng
vận động.
Kết quả thực hiện bài tập luôn luôn có khuynh hướng tăng lên. Theo quy
luật tăng tiến từ từ và theo quỹ đạo đường cong và đường gấp khúc.
27

28. Thực tÕ thể thao đã chứng minh là ở giai đoạn ban đầu tập luyện môn thể
thao chuyên sâu, nếu việc nắm vững phương thức giải quyết nhiệm vụ hành
động thì kết quả tăng lên rất nhanh, sau đó tốc độ tăng chậm dần lại.
Không phải lúc nào thành tích cũng tăng tịnh tiến theo mức độ hình
thành kỹ năng, mà phát triển không đồng đều trong quá trình hình thành kỹ năng
vận động. Nhiều khi trình độ kỹ thuật của họcúinh không tăng lên mà cũng
không giảm xuống. Trên độ thị xuất hiện khoảng cách nằm ngang. Đó chính là
quy luật về sự kìm hãm phát triển thành tích của từng giai đoạn đơn lẻ của quá
trình hình thành kỹ năng vận động.
II. CẤU TRÚC NGHỀ NGHIỆP VÀ YÊU CẦU NHÂN CÁCH CỦA
NHÀ GIÁO DỤC THỂ CHÂT
Nghị quyết của đaị hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng Cộng Sản
Việt Nam về Giáo dục – đào tạo đã chỉ rõ định hướng phát triển toàn diện đội
ngũ giáo viên, coi trọng chất lượng chuyên mônvà đạo đức sư phạm, tạo cho họ
khả năng và điều kiện đẻ chuẩn hóa theo luật định. Mặt khác để đội ngũ nhà
giáo góp phần quyết định tạo ra bước chuyển biến cơ bản toàn diện về giáo dục
– đào tạo, nhằm đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực có lòng yêu nước, có
lý tưởng xã hội chủ nghĩa, tự tôn dân tộc, tôn trọng pháp luật, có kiến thức cơ
bảnlàm chủ kỹ năng nghề nghiệp, lao động sáng tạo phục vụ sự nghiệp công
nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước.
Định hướng tư tưởng của Đảng trên đây đồng thời cũng là cơ sở phương
pháp luận nghiên cứu những vấn đề về tâm lý nhân cách nhà giáo GDTC.
28

29. 1. Chức danh, nhiệm vụ, chức năng xã hội và nghề nghiệp của giáo
viên GDTC.
Theo nguyên lý hoạt động của con người, vấn đề nhân thân và xác định
vai trò chủ thể của nó trong hoạt động chi phối rất lớn tới thành tựu của cuộc
sống và hiệu quả hành động của cá nhân. Thực tiễn hoạt động TD,TT cho thấy
một thầy giáo GDTC khi xác định được vị trí, chức năng của mình trong xã hội
là một nhà giáo dục, thì họ rất vững vàng, tự tin và trách nhiệm hơn trong hoạt
động giao tiếp và hoạt động nghề nghiệp.
Vậy gi¸o viªn GDTC còng nh bÊt kú gi¸o viªn bé m«n nµo trong trêng
häc, cÇn nhËn thøc ®îc vÞ trÝ, chøc n¨ng x· héi cña b¶n th©n ®Ó phÊn ®Êu ph¸t
triÓn m×nh theo nh÷ng chuÈn mùc mµ x· héi vµ Nhµ níc yªu cÇu.
- Chøc danh x· héi cña gi¸o viªn GDTC: theo LuËt Gi¸o dôc ®îc Quèc
héi níc ta th«ng qua n¨m 1998; Ph¸p lÖnh c«ng chøc vµ Ph¸p lÖnh ThÓ dôc, thÓ
thao cña Uû ban Thêng vô Quèc héi c«ng bè n¨m 1998 vµ 2000, thÇy c« gi¸o
®ang tham gia gi¶ng d¹y gi¸o dôc thÓ chÊt trong nhµ trêng phæ th«ng, trung häc,
cao ®¼ng, ®¹i häc ®îc mang chøc danh x· héi lµ nhµ gi¸o - ngêi c«ng chøc Nhµ
níc. ë c¬ng vÞ chøc danh Êy, nhµ gi¸o tríc hÕt ph¶i cã phÈm chÊt, ®¹o ®øc, t t-
ëng vµ søc khoÎ tèt. N¾m v÷ng kiÕn thøc, hiÓu biÕt vµ kü n¨ng ho¹t ®éng s ph¹m
t¬ng øng yªu cÇu kh¸c theo quy ®Þnh ®èi víi ngêi c«ng chøc Nhµ níc. Díi chÕ
®é ta vµ nhÊt lµ truyÒn thèng t«n s träng ®¹o cña d©n téc ViÖt Nam, chøc danh
nhµ gi¸o lµ h×nh ¶nh ®Ñp vµ ®îc kÝnh träng, tin tëng vµ yªu mÕn trong t©m thøc
cña con ngêi, vµ uy tÝn trong x· héi. Nhµ gi¸o cã vai trß lín trong sù nghiÖp
trång ngêi, do ®ã tr¸ch nhiÖm nghÒ nghiÖp lµ kh«ng ®îc phÐp cho s¶n phÈm xÊu,
mµ ph¶i gãp phÇn gi¸o dôc ®µo t¹o nh÷ng líp c«ng d©n t¬ng lai cña ®Êt níc ph¸t
triÓn toµn diÖn ®Ó x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc. V× vËy nÕu cã c«ng lao to lín, sÏ
®îc Nhµ níc tÆng danh hiÖu vinh dù Nhµ gi¸o u tó, nhan d©n. §èi víi chøc danh
Nhµ níc GDTC cßn cã tr¸ch nhiÖm vµ vinh dù nghÒ nghiÖp l¸ gãp phÇn t¹o cho
trÎ em níc ta cêng tr¸ng vÒ thÓ chÊt, tÝch cùc trong cuéc sèng, qua ®ã gãp phÇn
c¶i thiÖn nßi gièng d©n téc c¶ vÒ vãc d¸ng lÉn thÓ tr¹ng ®Ó b¶o vÖ sù trêng tån
cña d©n téc ViÖt Nam.
a. Chøc n¨ng vµ nhiÖm vô x· héi cña gi¸o viªn GDTC
Chøc n¨ng x· héi bao qu¸t nhÊt cña nhµ gi¸o trong ®ã cã gi¸o viªn GDTC
ë bËc phæ th«ng vµ gi¶ng viªn ë bËc cao ®¼ng, ®¹i häc lµ chøc n¨ng gi¸o dôc -
®µo t¹o nh©n lùc lao ®éng s¶n xuÊt x· héi, n©ng cao d©n trÝ vµ båi dìng nh©n tµi
29

30. nh môc tiªu cña sù nghiÖp gi¸o dôc ®· ®îc §¶ng ta x¸c ®Þnh. §èi víi chøc danh
nhµ gi¸o viªn GDTC cßn cã chøc n¨ng ch¨m lo vµ bµo vÖ søc khoÎ thÓ chÊt cña
häc sinh vµ ph¸t hiÖn, båi dìng nh©n tµi thÓ thao cho ®Êt níc.
b. NhiÖm vô chuyªn m«n nghÒ nghiÖp cña gi¸o viªn GDTC
Gi¸o viªn GDTC cã nhiÖm vô chuyªn m«n nghÒ nghiÖp: gi¶ng d¹y, gi¸o
dôc, huÊn luyÖn thÓ dôc, thÓ thao cho häc sinh, sinh viªn theo ®óng môc tiªu,
nguyªn lý vµ ch¬ng tr×nh GDTC ®· ®îc ChÝnh phñ ban hµnh mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ
chÊt lîng.
- Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng TD,TT quÇn chóng trong häc sinh, sinh viªn, qua
®ã ph¸t hiÖn vµ båi dìng bíc ®Çu n¨ng khiÕu thÓ thao trong trêng häc.
- G¬ng mÉu thùc hiÖn nghÜa vô nhµ gi¸o vµ ngêi c«ng d©n, c¸c quy chÕ
quy ®Þnh cña ngµnh Gi¸o dôc - ®µo t¹o vµ ph¸p luËt cña Nhµ níc.
- Gi÷ g×n phÈm chÊt, danh dù, uy tÝn cña nhµ gi¸o, t«n träng nh©n c¸ch vµ
®èi xö c«ng b»ng víi häc sinh, sinh viªn, còng nh b¶o vÖ lîi Ých chÝnh ®¸ng cña
hä.
- Kh«ng ngõng häc tËp, rÌn luyÖn ®Ó n©ng cao phÈm chÊt ®¹o ®øc tr×nh ®é
chuyªn m«n nghiÖp vô, søc khoÎ ®Ó nªu g¬ng tèt cho häc sinh.
- Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c theo quy ®Þnh ®èi víi ngêi c«ng chøc Nhµ
níc vµ ngêi c«ng d©n cña níc ta.
Nh÷ng nhiÖm vô trªn ®©y ®îc LuËt Gi¸o dôc vµ Ph¸p lÖnh TDTT hiÖn
hµnh quy ®Þnh.
c. Chøc n¨ng chuyªn m«n nghiÖp vô cña nhµ gi¸o GDTC.
§Ó hoµn thµnh ®îc c¸c nhiÖm vô x· héi cña m×nh, nhµ gi¸o GDTC ph¶i
thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng chuyªn m«n GDTC, huÊn luyÖn thÓ thao díi ®©y:
Chøc n¨ng thiÕt kÕ, biªn so¹n kÕ ho¹ch ch¬ng tr×nh, tiÕn tr×nh gi¸o ¸n gi¶ng d¹y
huÊn luyÖn;
Chøc n¨ng tæ chøc qu¶n lý ®iÒu hµnh qu¸ tr×nh GDTC häc sinh;
Chøc n¨ng ph©n tÝch dù b¸o tr¹ng huèng s ph¹m vµ kÕt qu¶ gi¶ng d¹y, häc
tËp, huÊn luyÖn.
Chøc n¨ng truyÒn thô vµ gi¸o dôc;
Chøc n¨ng t vÊn vÒ c¸c ®iÒu kiÖn c¬ së vËt chÊt ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng s
ph¹m GDTC.
30

31. - Chøc n¨ng thiÕt kÕ: Bao gåm c¸c c«ng viÖc biªn so¹n kÕ ho¹ch gi¶ng
d¹y, huÊn luyÖn theo n¨m häc vµ kho¸ häc vÒ GDTC cho häc sinh. Trong ®ã cã
c¸c chØ tiªu vÒ lîng vËn ®éng tËp luyÖn vµ yªu cÇu kÕt qu¶ thi kiÓm tra. Khi thiÕt
kÕ c¸c chØ sè nµy trong kÕ ho¹ch, gi¸o viªn cÇn c¨n cø nhÞp ph¸t triÓn vÒ thÓ chÊt
cña häc sinh còng nh c©n ®èi víi kÕt qu¶ ®· cã cña hä.
ThiÕt kÕ néi dung vµ ph¬ng thøc tæ chøc c¸c buæi häc tËp phï hîp yªu cÇu
nhiÖm vô GDTC tõng giai ®o¹n, còng nh phï hîp ®Æc ®iÓm løa tuæi vµ ®Æc ®iÓm
chung cña tõng líp häc ®Ó cã mét gi¸o ¸n chÊt lîng vµ hiÖu qu¶.
Gi¸o ¸n buæi häc, tËp TDTT, cÇn ph¶i thÓ hiÖn râ vÞ trÝ vµ néi dung cña
buåi häc ®ã trong tiÕn tr×nh gi¶ng d¹y, häc tËp. Ph©n ®Þnh ®îc hÖ thèng c¸c bµi
tËp vµ thø tù thùc hiÖn chóng trong giê häc.
§Æc biÖt trong gi¸o ¸n giê tËp TDTT cÇn thiÕt ph¶i chØ râ c¸c gi¶i ph¸p
n©ng cao tÝnh tÝch cùc vËn ®éng cña häc sinh (ch¼ng h¹n nh÷ng ®éng t¸c thùc
hiÖn theo dâi häc sinh víi nhau). Gi¸o ¸n buæi häc, tËp TDTT ph¶i c©n ®èi ®îc
nhiÖm vô ph¸t triÓn thÓ chÊt vµ ph¸t triÓn t©m lý, còng nh ph¸t triÓn n¨ng lùc tù
tæ chøc rÌn luyÖn cña häc sinh.
- VÒ chøc n¨ng qu¶n lý ®iÒu hµnh GDTC: Chøc n¨ng nµy cña gi¸o viªn ®-
îc thÓ hiÖn tËp trung trong tæ chøc häc tËp thùc hµnh ë c¸c giê häc chÝnh kho¸
vµ ngo¹i kho¸, còng nh trong ho¹t ®éng huÊn luyÖn thi ®Êu thÓ thao cña häc sinh
nhµ trêng.
- VÒ chøc n¨ng ph©n tÝch dù b¸o cña gi¸o viªn GDTC. §ã lµ c«ng viÖc suy
xÐt ®Ó lµm râ nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng vÒ n¨ng lùc vµ thiªn híng cña häc sinh cã
liªn quan tíi hoµn thµnh nhiÖm vô häc tËp, còng nh sù thiÕt lËp nh÷ng biÖn ph¸p
t¸c ®éng s ph¹m nh»m gióp ®ì häc sinh tiÕn bé trong häc tËp, híng nghiÖp t¬ng
lai cho c¸c häc sinh cã n¨ng khiÕu ho¹t ®éng TDTT.
- VÒ chøc n¨ng truyÒn thô, gi¸o dôc: ®©y lµ chøc n¨ng chuyªn m«n nghiÖp
vô c¬ b¶n nhÊt cña nhµ gi¸o GDTC, nã ®îc thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh truyÒn thô
kiÕn thøc, gi¶ng d¹y båi dìng kü chiÕn thuËt thùc hiÖn bµi tËp thÓ chÊt còng nh
trong sù gi¸o dôc, gi¸o dìng häc sinh ph¸t triÓn thÓ chÊt, vµ t©m lý trong ho¹t
®éng lao ®éng, s¶n xuÊt vµ chiÕn ®Êu, còng nh x©y dùng lèi sèng khoÎ m¹nh,
yªu ®êi cña b¶n th©n m×nh.
Ngoµi ra, chøc n¨ng truyÒn thô gi¸o dôc cña gi¸o viªn GDTC cßn thÓ hiÖn
trong c«ng t¸c tuyªn truyÒn gi¸o dôc, phô huynh häc sinh ñng hé vµ cïng tham
gia ho¹t ®éng TDTT víi con em m×nh.
31

32. - VÒ chøc n¨ng t vÊn chuyªn m«n trong lÜnh vùc ®¶m b¶o c¬ së vËt chÊt
tµi chÝnh cho ho¹t ®éng d¹y vµ häc TDTT. §©y còng lµ mét trong chøc n¨ng
chuyªn m«n quan träng cña nhµ gi¸o TDTT. Chøc n¨ng nµy ®îc thÓ hiÖn trong
qu¸ tr×nh x©y dùng c¸c dù ¸n ph¸t triÓn c¬ së s©n b·i, dông cô, ph¬ng tiÖn phôc
vô c«ng t¸c GDTC cña nhµ trêng, còng nh c¸c kÕ ho¹ch qu¶n lý b¶o dìng vµ söa
ch÷a s©n b·i, dông cô tËp luyÖn TDTT néi, ngo¹i kho¸, cña bé m«n. Trong khi
thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, thÇy gi¸o GDTC ph¶i hiÓu biÕt s©u s¾c, chÝnh x¸c vÒ
luËt lÖ thi ®Êu thÓ thao cã liªn quan tíi thiÕt kÕ s©n b·i, dông cô thi ®Êu còng nh
ph¸p lÖnh vÒ ng©n s¸ch do Nhµ níc ban hµnh ®Ó cã gi¸ trÞ t vÊn cao vµ Ýt sai sãt
®¸ng tiÕc.
2. C¬ së t©m lý häc vÒ sù tinh th«ng nghÒ nghiÖp cña nhµ gi¸o GDTC
Tinh th«ng nghiÖp vô cña ngêi gi¸o viªn GDTC ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së
bèn yÕu tè: thiÖn chÝ ngµnh nghÒ s ph¹m; kiÕn thøc vµ hiÓu biÕt; kü n¨ng nghiÖp
vô s ph¹m vµ cuèi cïng lµ b¶n lÜnh uy tÝn cña nh©n c¸ch.
a. ThiÖn chÝ ngµnh nghÒ s ph¹m GDTC.
ThiÖn chÝ ®èi víi ngµnh nghÒ s ph¹m GDTC ®îc hiÓu lµ nguyÖn väng t¬ng
®èi æn ®Þnh ®îc häc tËp, nghiªn cøu vµ lµm nghÒ nghiÖp gi¸o viªn GDTC trong
trêng häc. ThiÖn chÝ ®ã thêng ®îc xuÊt ph¸t tõ ý nghÜ, ®éng c¬ t×nh c¶m yªu trÎ
vµ thÝch thó ho¹t ®éng TDTT cña ngêi gi¸o viªn.
- T×nh c¶m yªu quý cña trÎ em dÉn tíi mong muèn lµm viÖc víi ®èi tîng
häc sinh vµ cïng tham gia ho¹t ®éng GDTC ®Ó ®em l¹i cho tuæi th¬ nh÷ng niÒm
h¹nh phóc trong ®êi sèng søc khoÎ, vui ch¬i gi¶i trÝ vµ ph¸t triÓn tµi n¨ng thÓ
thao.
T×nh yªu quý trÎ em ®èi víi nhµ gi¸o tríc hÕt ph¶i xuÊt ph¸t tõ xóc c¶m
ch©n thùc yªu mÕn ®êi sèng ho¹t ®éng, vµ h¹nh phóc ®¬n s¬, t©m hån trong
tr¾ng cña chóng. MÆt kh¸c, nhµ gi¸o còng tù c¶m nhËn mong muèn ®îc chia sÎ
nh÷ng xóc ®éng vui mõng còng nh sù thµnh ®¹t trong vui ch¬i vµ häc tËp cña trÎ
th¬.
T×nh yªu th¬ng trÎ em h×nh thµnh nªn ®éng c¬ t×nh c¶m vµ lý trÝ muèn ®îc
gi¶ng d¹y, gi¸o dôc thÓ chÊt trong trêng häc, qua ®ã gãp phÇn hoµn thiÖn vµ ph¸t
triÓn thÓ chÊt còng nh t©m hån cña tuæi th¬.
- §am mª ho¹t ®éng TDTT lµ yÕu tè quan träng h×nh thµnh thiªn híng
nghÒ nghiÖp cña nhµ gi¸o GDTC. Thãi quen tÝch cùc ho¹t ®éng rÌn luyÖn th©n
32

33. thÓ hµng ngµy, thÝch thó ho¹t ®éng thÓ thao cïng víi nhËn thøc s©u s¾c ý nghÜa
vµ t¸c ®éng cña gi¸o dôc TDTT lµ nh÷ng nguyªn nh©n t©m lý ®Ó h×nh thµnh nªn
thiÖn chÝ nghÒ nghiÖp s ph¹m GDTC cña phÇn lín gi¸o viªn - huÊn luyÖn viªn
TDTT. MÆt kh¸c, sù ®am mª ho¹t ®éng TDTT cña tuæi trÎ còng t¸c ®éng tíi
thiªn híng s ph¹m cña nhµ gi¸o GDTC. Nh÷ng thµnh tÝch kû lôc thÓ thao cña ®Þa
ph¬ng, ®Êt níc nhen nhãm lªn trong t©m hån nhµ gi¸o GDTC kh¸t väng chiÕn
th¾ng vµ mong muèn gãp phÇn ®em l¹i niÒm vinh quang cho Tæ Quèc. ChÝnh v×
vËy nhiÒu thÇy c« gi¸o GDTC ®am mª nghÒ nghiÖp suèt c¶ cuéc ®êi.
ThiÖn chÝ nghÒ nghiÖp s ph¹m GDTC thÓ hiÖn ë tÝnh ®am mª trong c«ng
t¸c cña nhµ gi¸o. Nhê ®ã mµ ngêi thÇy lu«n cè g¾ng rÌn luyÖn n©ng cao ®îc
n¨ng lùc chuyªn m«n, g¾n bã víi tËp thÓ gi¸o viªn, nhiÖt t×nh gióp ®ì b¹n bÌ
®ång nghiÖp trong cuéc sèng vµ c«ng t¸c s ph¹m. MÆt kh¸c, nhê t chÊt yªu nghÒ
vµ s¸ng t¹o trong c«ng viÖc mµ nhµ gi¸o ®îc häc sinh t«n vinh vµ ngìng mé. TrÎ
em rÊt m·n nguyÖn ®îc häc tËp víi ngêi thÇy yªu nghÒ, yªu trÎ.
b. KiÕn thøc vµ hiÓu biÕt chuyªn m«n nghiÖp vô cÇn thiÕt cho nhµ gi¸o
GDTC.
* KiÕn thøc khoa häc cã liªn quan tíi sù nghiÖp s ph¹m GDTC.
HÖ thèng kiÕn thøc khoa häc tù nhiªn x· héi vµ chuyªn m«n nghiÖp vô cã
liªn quan tíi GDTC con ngêi lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu cÊu thµnh
tr×nh ®é tinh th«ng nghÒ nghiÖp cña nhµ GDTC. Nh nhµ gi¸o dôc häc vÜ ®¹i cña
níc Nga A.X.Makarenk« ®· tõng nhÊn m¹nh r»ng: häc sinh cã thÓ bá qua c¸
tÝnh cøng nh¾c, kh« khan, nãng tÝnh cña thÇy c« gi¸o, song hä kh«ng thÓ tha thø
®èi víi thÇy gi¸o kÐm cái vÒ kiÕn thøc nghÒ nghiÖp. Cßn trong thùc tiÔn còng
vËy, nhiÒu häc sinh phæ th«ng cuèi cÊp thêng kh«ng chØ c¨n cø vµo th¸i ®é c xö;
ph¬ng ph¸p truyÒn thô mµ cßn c¨n cø vµo sù th«ng th¸i uyªn b¸c vÒ kiÕn thøc ®Ó
nhËn xÐt vÒ ngêi thÇy gi¸o cña m×nh.
Nh vËy, n¾m v÷ng kiÕn thøc khoa häc cã liªn quan vµ hiÓu biÕt vËn dông
trong c«ng t¸c GDTC vµ yªu cÇu n¨ng lùc cÇn cã cña nhµ gi¸o GDTC.
KiÕn thøc khoa häc cã liªn quan GDTC bao gåm 2 phÇn: kiÕn thøc chung
vµ kiÕn thøc chuyªn m«n nghiÖp vô s ph¹m GDTC.
- KiÕn thøc chung gåm: kiÕn thøc chÝnh trÞ x· héi, v¨n ho¸, nghÖ thuËt,
lÞch sö cã liªn quan tíi v¨n ho¸ thÓ chÊt, søc khoÎ cña con ngêi.
33

34. - KiÕn thøc cã liªn quan tíi nghiÖp vô s ph¹m GDTC bao gåm kiÕn thøc
khoa häc vÒ gi¸o dôc, t©m lý häc, y sinh häc vÒ c¬ thÓ ngêi vµ lý luËn ph¬ng
ph¸p GDTC vµ huÊn luyÖn thÓ thao.
HÖ thèng kiÕn thøc chuyªn m«n trªn ®©y, cã tÇm quan träng ngang nhau.
NÕu kh«ng n¾m v÷ng kiÕn thøc c¬ së vÒ gi¶i phÉu, sinh lý, t©m lý, gi¸o dôc häc,
thÇy gi¸o GDTC sÏ dÔ m¾c sai lÇm vÒ nghiÖp vô s ph¹m, cßn nÕu thiÕu kiÕn thøc
c¬ b¶n vÒ chÝnh trÞ x· héi, v¨n ho¸ nghÖ thuËt thÇy gi¸o sÏ tù m×nh ®¸nh mÊt uy
tÝn c¸ nh©n tríc häc sinh. NÕu thiÕu kiÕn thøc chuyªn m«n vÒ lý luËn ph¬ng ph¸p
GDTC, huÊn luyÖn thÓ thao sinh lý häc vËn ®éng, t©m lý häc TDTT, y häc TDTT
thÇy gi¸o sÏ gÆp khã kh¨n trong c¸c kh©u híng dÉn tiÕp thu kiÕn thøc vµ kü n¨ng
vËn ®éng cña häc sinh, còng nh h¹n chÕ sù s¸ng t¹o nghÒ nghiÖp nãi chung cña
m×nh.
ThÇy gi¸o GDTC cã thÓ tiÕp thu c¸c kiÕn thøc khoa häc trªn theo nhiÒu
kªnh: nh ®äc s¸ch b¸o, gi¸o khoa, nghe gi¶ng t¹i c¸c líp båi dìng n©ng cao tr×nh
®é, th«ng qua héi th¶o to¹ ®µm víi c¸c gi¸o viªn bé m«n. §Æc biÖt th«ng qua
nghiªn cøu c¸c mèi quan hÖ cña häc sinh trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, gi¸o dôc ®Ó
tÝch luü kiÕn thøc vµ kinh nghiÖm chuyªn m«n nghiÖp vô. §èi víi thÇy gi¸o
GDTC, c«ng viÖc ph©n tÝch ®óc kÕt t×nh h×nh kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng TDTT
trong níc vµ thÕ giíi ®îc ®a tin trªn c¸c ph¬ng tiÖn th«ng tin nghe nh×n còng lµ
mét h×nh thøc ph¶n ¸nh tÝch luü kiÕn thøc quan träng.
KiÕn thøc khoa häc chuyªn m«n nghiÖp vô s ph¹m gi¸o dôc thÓ chÊt cÇn
thiÕt nhÊt ®èi víi nhµ gi¸o GDTC bao gåm 3 lÜnh vùc:
- KiÕn thøc lý luËn vÒ lÞch sö TDTT vÒ c¸c quy luËt ho¹t ®éng sinh häc
cña c¬ thÓ ngêi quy luËt sinh c¬ trong ho¹t ®éng vËn ®éng cña c¬ thÓ, kiÕn thøc
vÒ c¸c nguyªn t¸c, ph¬ng ph¸p gi¶ng d¹y gi¸o dôc, huÊn luyÖn…
KiÕn thøc thùc hµnh, ®ã lµ nh÷ng ph¶n ¸nh nhËn thøc vÒ c¸ch thøc híng
dÉn sù tiÕp thu cña häc sinh. VÝ dô kiÕn thøc, hiÓu biÕt vÒ c¸ch híng dÉn häc
sinh thùc hiÖn c¸c bµi tËp thÓ chÊt nµy, hay ®éng t¸c kia nh thÕ nµo cho dÔ tiÕp
thu.
- KiÕn thøc vÒ gi¸o häc ph¸p: ®ã lµ ph¶n ¸nh nhËn thøc vÒ c¸ch thøc gi¶ng
gi¶i, thÞ ph¹m, híng dÉn tæ chøc qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y, gi¸o dôc thÓ chÊt cho häc
sinh. VÝ dô kiÕn thøc vÒ s ph¹m GDTC, vÒ gi¸o häc ph¸p GDTC vµ huÊn luyÖn
®µo t¹o tµi n¨ng thÓ thao.
34

35. * Yªu cÇu hiÓu biÕt cña nhµ gi¸o GDTC
HiÓu biÕt ®îc kh¸i niÖm lµ sù n¾m v÷ng nh÷ng ph¬ng thøc vËn dông kiÕn
thøc vµo thùc tiÔn mét ho¹t ®éng hoµn chØnh, s¸t víi nh÷ng yªu cÇu cña quy ®Þnh
vµ môc ®Ých cña ho¹t ®éng.
HiÓu biÕt vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô cña gi¸o viªn GDTC bao gåm 5 lÜnh
vùc díi ®©y:
- HiÓu biÕt vÒ c¸ch biªn so¹n ch¬ng tr×nh gi¸o tr×nh, tiÕn tr×nh, gi¸o ¸n
gi¶ng d¹y vµ kÕ ho¹ch huÊn luyÖn thÓ thao, biÕt thiÕt kÕ c¸c dù ¸n, kÕ ho¹ch ho¹t
®éng TDTT cña nhµ trêng v.v…
- HiÓu biÕt vÒ tæ chøc ®éng viªn tËp thÓ c¸ nh©n thùc thi c¸c kÕ ho¹ch
gi¶ng d¹y, gi¸o dôc, huÊn luyÖn vµ c¸c kÕ ho¹ch c«ng t¸c kh¸c cña m×nh vµ cña
bé m«n. Trªn lÜnh vùc s ph¹m GDTC n¨ng lùc tæ chøc cã ý nghÜa lín ®èi víi sù
hoµn thµnh c«ng viÖc mét c¸ch ®óng thêi gian vµ cã chÊt lîng. V× vËy, gi¸o viªn
GDTC kh«ng chØ cÇn biÕt tæ chøc tèt c«ng viÖc cña m×nh mµ cßn ph¶i biÕt c ho¹t
®éng cña häc sinh mét c¸ch khoa häc vµ chÆt chÏ.
Mét gi¸o viªn cã n¨ng lùc tæ chøc c«ng viÖc sÏ sö dông tèt thêi gian lµm
viÖc cña m×nh vµ nhanh chãng kh¾c phôc ®îc nh÷ng tr¹ng huèng s ph¹m khã
kh¨n do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan g©y ra. §èi víi mét thÇy gi¸o cã ®Æc ®iÓm thÇn
kinh m¹nh, nh¹y c¶m vµ c©n b»ng thêng cã n¨ng lùc tæ chøc c«ng viÖc rÊt tèt vµ
bÊt cø ®èi tîng häc sinh nµo hä còng tæ chøc giê häc TDTT mét c¸ch quy cñ.
- HiÓu biÕt c¸ch thøc quan hÖ giao tiÕp: ®ã lµ nh÷ng hiÓu biÕt cã liªn quan
tíi c¸ch thøc quan hÖ t×nh c¶m vµ c«ng t¸c víi häc sinh, víi b¹n ®ång nghiÖp,
phô huynh häc sinh còng nh víi c¸n bé l·nh ®¹o cña m×nh.
HiÓu biÕt quan hÖ giao tiÕp cña thÇy gi¸o GDTC thÓ hiÖn trªn c¸c ph¬ng
diÖn: biÕt tiÕp xóc ban ®Çu ®Ó thiÕt lËp cho viÖc tæ chøc c«ng viÖc ho¹t ®éng
TDTT, còng nh thiÕt lËp khèi ®oµn kÕt thèng nhÊt cña tËp thÓ thÓ thao vµ líp häc
GDTC.
BiÕt quan hÖ víi häc sinh mét c¸ch cã ph¬ng ph¸p s ph¹m vµ tÕ nhÞ. VÝ
dô: trong trêng hîp m×nh quªn mét ý nµo ®ã trong gi¶ng gi¶i nguyªn lý bµi tËp
thÓ chÊt. NÕu cã hiÓu biÕt quan hÖ cã nguyªn t¾c vµ tÕ nhÞ s ph¹m, thÇy gi¸o sÏ
tiÕn hµnh khai th¸c ý kiÕn häc sinh ®Ó nãi hé m×nh kiÕn thøc ®ã. HiÓu biÕt quan
hÖ s ph¹m tÕ nhÞ víi häc sinh, gi¸o viªn sÏ tr¸nh ®îc nh÷ng biÓu hiÖn hµnh vi
35

36. quan hÖ kh«ng t«n träng häc sinh häc kÐm hoÆc thiÕu ý thøc tæ chøc kû luËt
trong giê häc TDTT.
BiÕt l«i cuèn sù chó ý cña häc sinh vµo viÖc tiÕp thu kiÕn thøc vµ kü n¨ng
®éng t¸c, còng nh thu hót lßng thiÕt tha, quyÕt t©m häc tËp m«n thÓ dôc còng lµ
hiÓu biÕt rÊt cÇn cña ngêi gi¸o viªn bé m«n GDTC. Khã kh¨n cña nh÷ng gi¸o
viªn míi trong lÜnh vùc hiÓu biÕt quan hÖ s ph¹m lµ lµm thÕ nµo ®Ó häc sinh yÕu
cã thÓ hiÓu vµ lµm ®éng t¸c kü thuËt. Tuy nhiªn, nÕu häc hái ®îc kinh nghiÖm
cña gi¸o viªn cò vµ biÕt thi ph¹m ®óng ph¬ng ph¸p, khã kh¨n ®ã cã thÓ kh¾c
phôc ®îc.
- HiÓu biÕt vÒ ph©n tÝch dù b¸o tr¹ng huèng s ph¹m. §©y lµ hiÓu biÕt cã
liªn quan tíi ph¸t hiÖn, n¾m tÝnh t×nh vÒ c¸ biÖt häc sinh vµ líp häc còng nh c¸c
®iÒu kiÖn ®¶m b¶o gi¶ng d¹y häc tËp qua ®ã x¸c ®Þnh cã tÝnh dù b¸o t×nh h×nh
kÕt qu¶ ho¹t ®éng gi¶ng d¹y trong thêi gian tíi.
HiÓu biÕt dù b¸o t×nh h×nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng cã liªn quan tíi kh¶ n¨ng
h×nh dung vµ t duy trõu tîng, còng nh ph©n tÝch kinh nghiÖm s ph¹m cña ngêi
gi¸o viªn.
HiÓu biÕt phan tÝch dù b¸o bao gåm: hiÓu biÕt ph©n tÝch vµ sö dông tµi liÖu
s¸ch b¸o khoa häc cã liªn quan GDTC; hiÓu biÕt thö nhiÖm c¸c vÊn ®Ò cô thÓ vµ
ph©n tÝch kÕt qu¶ thö nghiÖm ®Ó lµm giµu thªm vèn hiÓu biÕt cña m×nh.
- HiÓu biÕt vËn ®éng: ®©y lµ hiÓu biÕt cã liªn quan tíi n¨ng lùc thùc hµnh
c¸c bµi tËp thÓ chÊt vµ ho¹t ®éng mét m«n thÓ thao nµo ®ã cña ngêi gi¸o viªn thÓ
dôc. HiÓu biÕt thÞ ph¹m ®óng vµ chuÈn x¸c vÒ kü thuËt bµi tËp cã ¶nh hëng lín
tíi kÕt qu¶ gi¶ng d¹y cña ngêi gi¸o viªn.
- HiÓu biÕt vËn ®éng cña ngêi gi¸o viªn GDTC bao gåm: BiÕt thÞ ph¹m
®óng, biÕt b¶o hiÓm häc sinh lóc häc tËp, tËp luyÖn c¸c bµi tËp thÓ chÊt, còng nhe
biÕt lµm vµ söa ch÷a nhá c¸c dông cô tËp luyÖn, biÕt s¬ cøu nh÷ng chÊn th¬ng
tËp luyÖn còng nh biÕt lµm nh÷ng c«ng viÖc thêng thøc kh¸c.
Tãm l¹i, néi dung hiÓu biÕt cÇn cã trªn ®©y còng lµ mét yÕu tè rÊt quan
träng lµm tinh th«ng nghiÖp vô s ph¹m cña nhµ gi¸o GDTC.
c. Nh÷ng yªu cÇu vÒ phÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp s ph¹m quan träng
nhÊt ®èi víi nhµ gi¸o GDTC.
PhÈm chÊt ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp s ph¹m GDTC lµ yÕu tè chi phèi lín ®Õn
tr×nh ®é tinh th«ng nghÒ nghiÖp cña ngêi gi¸o viªn. NÕu cã phÈm chÊt ®¹o ®øc
36