Tham luận của GS. VS. Nguyễn Văn Đạo (Giám đốc ĐH Quốc gia Hà Nội) tại Hội thảo khoa học: Kinh tế tri thức và những vần đề đặt ra đối với Việt Nam (2000): http://adf.ly/1HsnC0

1. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 27
VAI TROÂ CUÃA KHOA HOÅC CÚ BAÃN
TRONG NÏÌN KINH TÏË TRI THÛÁC
GS. VS. NGUYÏÎN VÙN ÀAÅO
Giaám àöëc Àaåi hoåc Quöëc gia Haâ Nöåi.
I. Múã àêìu
Cuöåc caách maång khoa hoåc vaâ cöng nghïå hiïån àaåi vúái nhûäng bûúác
tiïën khöíng löì: "möåt ngaây bùçng hai mûúi nùm" àang taác àöång toaân diïån
àïën moåi nïìn kinh tïë, moåi chïë àöå xaä höåi trïn phaåm vi toaân cêìu. Cuöåc
àua tranh giûäa caác quöëc gia trïn mùåt trêån kinh tïë àang diïîn ra rêët
quyïët liïåt. Möåt xaä höåi thöng tin, möåt nïìn kinh tïë tri thûác àaä bùæt àêìu
hònh thaânh. Àoá laâ möåt nïìn kinh tïë maâ saãn xuêët, dõch vuå dûåa chuã yïëu
vaâo tri thûác vaâ cöng nghïå, àùåc biïåt laâ cöng nghïå thöng tin.
Hiïån nay caác quöëc gia àang phaãi àöëi mùåt vúái ba thaách thûác lúán
sau àêy:
1. Xu thïë toaân cêìu hoaá vúái thûúng maåi tûå do gêy khoá khùn cho
viïåc baão höå saãn xuêët trong nûúác.
2. Nhûäng àoâi hoãi ngaây möåt tùng àöëi vúái viïåc baão vïå möi trûúâng,
"phaát triïín bïìn vûäng" àïí duy trò sûå cên bùçng sinh thaái trong àiïìu
kiïån tùng dên söë, àoâi hoãi ngaây caâng tùng vïì lûúng thûåc, nùng lûúång
vaâ nûúác.
3. Sûå hònh thaânh cuãa möåt xaä höåi thöng tin, möåt nïìn kinh tïë tri
thûác àang taác àöång maånh meä àïën löëi söëng vaâ viïåc laâm cuãa ngûúâi
dên; àang thay àöíi phûúng thûác hoaåt àöång cuãa caác cöng ty vaâ Chñnh
phuã vaâ àang àûa laåi möåt nïìn vùn hoaá múái trong möåt thïë giúái tûåa
nhû möåt ngöi laâng toaân cêìu coá möëi quan hïå gêìn guäi, àan xen vúái
nhau.
Khoa hoåc vaâ cöng nghïå seä àoáng möåt vai troâ quan troång trong
viïåc vûúåt qua nhûäng thaách thûác naây.

2. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 28
Cöng nghïå àûúåc xem laâ yïëu töë quan troång nhêët trong viïåc caånh
tranh ngaây caâng tùng trong saãn xuêët. Ngaây nay, chòa khoaá cuãa sûå
tiïën böå trong thïë giúái thûúng maåi laâ àêìu tû liïn tuåc cho nghiïn cûáu
vaâ phaát triïín (R & D) vaâ àûa ra àûúåc nhûäng saãn phêím vaâ cöng nghïå
múái nhanh hún ngûúâi khaác.
Ngoaâi ra, vò kiïën thûác vïì khoa hoåc vaâ cöng nghïå laâ quan troång
trong viïåc hònh thaânh caác chñnh saách nhùçm àaáp ûáng nhûäng yïu cêìu
cuãa möåt xaä höåi àa daång, thöng tin khoa hoåc vaâ cöng nghïå laâ àùåc biïåt
cêìn thiïët cho quaá trònh ra caác quyïët àõnh trong laänh àaåo vaâ quaãn lyá
kinh tïë, xaä höåi.
Nhêån thûác àûúåc têìm quan troång cuãa khoa hoåc vaâ cöng nghïå,
caác quöëc gia àaä vaåch ra chñnh saách khoa hoåc vaâ cöng nghïå theo caác
hûúáng sau àêy:
1. Chñnh phuã àoáng möåt vai troâ quan troång vaâ tñch cûåc hún trong
viïåc phaát triïín khoa hoåc vaâ cöng nghïå.
2. Ngaây caâng nhêën maånh àïën nghiïn cûáu cú baãn. Caác nhaâ khoa
hoåc vaâ giaáo duåc gùæn nhiïìu hún vúái saãn xuêët trong cöng taác nghiïn
cûáu vaâ àaâo taåo nguöìn nhên lûåc. Khoaãng caách giûäa khoa hoåc cú baãn,
khoa hoåc ûáng duång vaâ saãn xuêët, ngaây caâng ruát ngùæn vúái xu hûúáng
khoa hoåc hoaá cöng nghïå vaâ cöng nghïå hoaá khoa hoåc.
3. Viïåc coi troång quyïìn súã hûäu trñ tuïå àang giuáp cho viïåc baão höå
caác phaát minh vaâ khuyïën khñch sûå caånh tranh cuãa caác ngaânh saãn
xuêët cöng nghïå cao.
4. Sûå húåp taác quöëc tïë àang àûúåc phaát triïín maånh trong böëi caãnh
höåi nhêåp vaâ caånh tranh.
Trong nhûäng bûúác ài ban àêìu cuãa quaá trònh phaát triïín kinh tïë
cuãa caác nûúác ngheâo, têët yïëu phaãi vay vöën vaâ nhêåp cöng nghïå cuãa caác
nûúác giaâu, caác nûúác coá nïìn cöng nghïå hiïån àaåi. Röìi tiïën túái phaãi àaâo
taåo nhên lûåc, nhên taâi àïí phaát triïín cöng nghïå úã trong nûúác, kïët
húåp vúái viïåc nhêåp cöng nghïå tûâ bïn ngoaâi, laâm ra caác saãn phêím coá
chêët lûúång cao vaâ coá khaã nùng caånh tranh trïn thõ trûúâng thïë giúái
vaâ khu vûåc.
Àïí coá thïí nhêåp cöng nghïå coá hiïåu quaã vaâ sûã duång chuáng möåt
caách saáng taåo, nhêët laâ àïí coá thïí phaát triïín cöng nghïå úã trong nûúác úã
trònh àöå cao, nhêët thiïët phaãi coá möåt àöåi nguä caán böå àuã maånh vïì

3. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 29
khoa hoåc ûáng duång vaâ khoa hoåc cú baãn - nïìn taãng cuãa caác khoa hoåc
ûáng duång.
Caác nûúác àaä phaát triïín úã Têy Êu, Myä, Nhêåt Baãn, caác "con röìng
múái" cuãa Chêu aá àïìu laâ nhûäng nûúác àaä biïët sûã duång khoa hoåc nhû
möåt àöång lûåc quan troång àïí phaát triïín kinh tïë - xaä höåi.
Tûâ àêìu thêåp kyã 60 cuãa thïë kyã XX, Myä àaä nhêån àõnh: "Trong
cuöåc caånh tranh giûäa chuã nghôa tû baãn vaâ chuã nghôa xaä höåi, sûå
thaânh cöng hoùåc thêët baåi seä quyïët àõnh úã caác trûúâng àaåi hoåc Myä.
Àêy laâ möåt trong nhûäng mùåt trêån chñnh, àaãm baão sûác maånh vaâ khaã
nùng àûáng vûäng cuãa möåt quöëc gia...". Ngay tûâ thúâi àoá Myä àaä tùng
gêëp àöi mûác àöå àêìu tû vaâ quy mö phaát triïín giaáo duåc, trúã thaânh
nûúác àûáng àêìu thïë giúái vïì söë lûúång sinh viïn trïn 1000 ngûúâi dên úã
lûáa tuöíi 20-24 (55 sinh viïn/1000 dên), trong khi Liïn Xö xïëp thûá 25
(21 sinh viïn/1000 dên). Haâng nùm Myä àêìu tû cho nghiïn cûáu cú
baãn laâ 15 tyã USD, trong khi àoá Liïn Xö (cuä) chó chi coá 2 tyã ruáp. Gêìn
àêy, nhùçm giûä lêëy võ trñ àûáng àêìu thïë giúái vïì cöng nghïå cao cêëp, Myä
àaä quyïët àõnh tùng mûác àêìu tû haâng nùm cho caác nghiïn cûáu cú
baãn àïën 30 tyã USD, chiïëm 15,5% töíng ngên saách nghiïn cûáu cuãa
Myä.
Nhêåt Baãn àaä qua thúâi kyâ nhêåp cöng nghïå cuãa Myä laâ chuã yïëu.
Tûâ 1990 Nhêåt àaä àêìu tû rêët lúán cho caác nghiïn cûáu cú baãn vúái ngên
saách haâng nùm vaâo khoaãng 30 tyã USD, chiïëm 12,3% ngên saách cho
nghiïn cûáu vaâ tûå taåo lêëy cöng nghïå Nhêåt Baãn. Sûå phaát triïín thêìn
kyâ cuãa Nhêåt Baãn bùæt nguöìn tûâ nhêån thûác sêu sùæc vïì vai troâ cuãa
khoa hoåc - cöng nghïå trong sûå nghiïåp xêy dûång àêët nûúác. Ngay tûâ
thúâi Minh trõ 1870, Nhêåt hoaâng àaä lêëy 5 lúâi thïì laâm möåt phêìn cuãa
hiïën phaáp Nhêåt. Möåt trong 5 lúâi thïì àoá laâ: "Kiïën thûác seä àûúåc tòm
kiïëm, giaânh giêåt lêëy tûâ moåi nguöìn, bùçng moåi phûúng tiïån maâ chuáng
ta coá, àïí phuång sûå cho sûå vô àaåi vaâ an ninh cuãa nûúác Nhêåt". Hiïån
nay Nhêåt Baãn àang tñch cûåc chuêín bõ cho "cuöåc chaåy àua chêët xaám"
seä diïîn ra aác liïåt trong thïë kyã XXI. Tûâ 1997 - 2000, söë lûúång tiïën sô
àûúåc àaâo taåo tùng 2 lêìn.
Nûúác Àûác haâng nùm daânh 21,1% ngên saách nghiïn cûáu cho
nghiïn cûáu cú baãn. Tyã lïå ngên saách chi cho 3 lônh vûåc: nghiïn cûáu
cú baãn, nghiïn cûáu ûáng duång vaâ triïín khai cöng nghïå úã möåt söë nûúác
nhû sau:
Nhêåt: 14/25/61

4. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 30
Àaâi Loan: 14/28/58
Phaáp: 21/31/48
Myä: 17/23/60
Viïåt Nam: ûúác tñnh 10/40/45.
Cöng bùçng maâ noái, Viïåt Nam ta thuöåc vaâo nhûäng nûúác tiïn tiïën
nhêët vïì nhêån thûác vai troâ cuãa khoa hoåc vaâ cöng nghïå. Tûâ lêu ta àaä
coi caách maång khoa hoåc vaâ kyä thuêåt laâ then chöët, nay laåi nhêën
maånh: phaát triïín vùn hoaá, khoa hoåc, giaáo duåc laâ quöëc saách haâng
àêìu... Song àiïìu àaáng lûu yá laâ: úã ta giûäa nhêån thûác vaâ thûåc thi coân
coá möåt khoaãng caách quaá xa. Do vêåy nïìn giaáo duåc vaâ khoa hoåc cuãa ta
àang àûáng trûúác nguy cú bõ tuåt hêåu. Khöng phaát triïín àûúåc khoa
hoåc vaâ giaáo duåc thò dên töåc ta seä bõ chòm àùæm trong ngheâo naân, laåc
hêåu vaâ seä mêët luön caã àöåc lêåp, tûå do. úã àêy, tinh thêìn lúâi kïu goåi
cuãa Chuã tõch Höì Chñ Minh gêìn 60 nùm vïì trûúác vêîn coân nguyïn giaá
trõ cuãa noá: "Muöën giûä vûäng nïìn àöåc lêåp, muöën laâm cho dên giaâu,
nûúác maånh, moåi ngûúâi Viïåt Nam phaãi coá kiïën thûác múái àïí coá thïí
tham gia vaâo cöng cuöåc xêy dûång nûúác nhaâ..."
Ngaây nay "kiïën thûác" laâ khoa hoåc vaâ cöng nghïå. "Kiïën thûác"
cuäng laâ giaáo duåc vaâ àaâo taåo.
II. Vai troâ cuãa caác ngaânh khoa hoåc cú baãn úã nûúác ta
Khoa hoåc cú baãn (caác lônh vûåc cuãa khoa hoåc tûå nhiïn cuäng nhû
cuãa khoa hoåc xaä höåi) laâ möåt giaá trõ vùn hoaá - vûâa laâ muåc tiïu, vûâa laâ
àöång lûåc phaát triïín xaä höåi. Noá thuöåc phaåm truâ kiïën truác thûúång
têìng, thuöåc vïì caác hònh thaái yá thûác xaä höåi. Song, trong nïìn kinh tïë
tri thûác noá cuäng laâ möåt yïëu töë quan troång cuãa lûåc lûúång saãn xuêët,
hay röång hún cuãa phûúng thûác saãn xuêët. Sûå phaát triïín caác ngaânh
khoa hoåc cú baãn úã nûúác ta laâ rêët cêìn thiïët vò chuáng laâ nïìn taãng cho
caác nghiïn cûáu ûáng duång vaâ nïìn taãng cho viïåc tiïëp thu caác cöng
nghïå nhêåp ngoaåi. Caác nghiïn cûáu cú baãn phaãi àûúåc choån loåc, coá àõnh
hûúáng. Àöëi vúái möåt nûúác àang phaát triïín nhû nûúác ta thò nhûäng
nghiïn cûáu ûáng duång vaâ triïín khai ra saãn xuêët àûúng nhiïn laâ
nhûäng vêën àïì quan troång haâng àêìu. Song àiïìu àoá khöng coá yá nghôa
laâ ta coá thïí boã qua caác nghiïn cûáu cú baãn - nhêët laâ nghiïn cûáu cú
baãn àõnh hûúáng - vaâ chó döëc sûác vaâo phaát triïín cöng nghïå, búãi
nhûäng lyá leä chuã yïëu sau àêy:

5. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 31
1. Khöng thïí tiïën haânh nghiïn cûáu ûáng duång hoùåc nhêåp cöng
nghïå chó dûåa trïn nhûäng kïët quaã nghiïn cûáu cú baãn cuãa nûúác ngoaâi.
Nïn lûu yá rùçng, nhûäng cöng nghïå maâ nûúác ngoaâi trao cho ta chuã
yïëu laâ nhûäng cöng nghïå cuãa ngaây höm qua, may mùæn lùæm múái àûúåc
möåt ñt cöng nghïå cuãa ngaây höm nay. Sau àoá cöng nghïå seä àöíi múái vaâ
ta laåi bõ tuåt hêåu, khöng thïí naâo àuöíi kõp hoå àûúåc. Nïëu nhû ta muöën
àaåt trònh àöå tiïn tiïën cuãa thïë giúái thò chuáng ta nhêët thiïët phaãi taåo
nhûäng àiïìu kiïån àïí phaát triïín caác khoa hoåc cú baãn úã trong nûúác.
Öng Abbdus Salam - giaãi thûúãng Nobel vïì Vêåt lyá, Chuã tõch
Viïån Haân lêm khoa hoåc Thïë giúái thûá ba àaä phaãi thöët lïn rùçng: "...
Khöng coá gò xuác phaåm chuáng ta hún laâ khêíu hiïåu cuãa caác nûúác giaâu
vïì möåt "khoa hoåc vûâa têìm" cho caác nûúác thïë giúái thûá ba. Rêët tiïëc
rùçng khêíu hiïåu naây àûúåc lùåp laåi nhû con veåt trong caác nûúác chuáng
ta möåt caách thiïëu suy nghô, àïí baâo chûäa cho viïåc ngùn caãn sûå phaát
triïín cuãa têët caã caác ngaânh khoa hoåc..."
Ngoaâi ra, àöång lûåc phaát triïín cuãa khoa hoåc hiïån àaåi rêët maånh.
Nhûäng hûúáng khoa hoåc tûúãng chûâng nhû xa xöi böîng chöëc laåi trúã
thaânh coá triïín voång.
2. Sûå phaát triïín cuãa caác nhiïåm vuå nghiïn cûáu cú baãn gùæn chùåt
vúái triïín voång vaâ khuynh hûúáng cuãa sûå phaát triïín giaáo duåc vaâ àaâo
taåo (àaåi hoåc vaâ sau àaåi hoåc), búãi vò caác trûúâng àaåi hoåc phaãi cung cêëp
cho sinh viïn nhûäng kiïën thûác cú baãn laâm cú súã cho hoå trong 30 - 40
nùm cöng taác sau àêëy, àöìng thúâi daåy cho hoå caách tûå hoåc vaâ cung cêëp
cho hoå nhûäng hiïíu biïët thûåc tiïîn cêìn thiïët cho 5 - 10 nùm àêìu cöng
taác. Muöën laâm àûúåc viïåc àoá phaãi coá möåt àöåi nguä thêìy giaáo coá trònh
àöå cao vïì khoa hoåc cú baãn. Song àiïìu naây seä khöng thïí thûåc hiïån
àûúåc nïëu trong caác trûúâng àaåi hoåc khöng tiïën haânh caác nghiïn cûáu
cú baãn.
3. Àiïìu àaáng chuá yá laâ töëc àöå àaâo taåo caán böå coá trònh àöå cao
trong lônh vûåc nghiïn cûáu cú baãn thûúâng nhanh hún nhiïìu lônh vûåc
nghiïn cûáu khaác. Trong thûåc tiïîn luön coá nhûäng ngûúâi coá nùng
khiïëu àùåc biïåt vïì khoa hoåc cú baãn. Chuyïín hoå sang laâm cöng taác
nghiïn cûáu ûáng duång hoùåc cöng taác kyä thuêåt seä keám hiïåu quaã.
Kinh nghiïåm chûáng toã rùçng, nhûäng ngûúâi úã thúâi sinh viïn àûúåc
hoåc qua trûúâng cú baãn vûäng röìi sau àoá laâm caác lônh vûåc ûáng duång laâ
nhûäng ngûúâi coá têìm nhòn röång, dïî thñch nghi vúái nhûäng biïën àöíi cuãa

6. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 32
hoaân caãnh hún nhûäng ngûúâi chó àûúåc àaâo taåo theo nhûäng nhiïåm vuå
ûáng duång heåp.
4. Nïìn khoa hoåc cuãa ta khöng phaãi laâ möåt hïå cö lêåp, maâ laâ böå
phêån hûäu cú cuãa hïå thöëng khoa hoåc thïë giúái. Chuáng ta hoaân toaân coá
khaã nùng taåo lêåp cho mònh möåt võ trñ khoa hoåc xûáng àaáng trïn
trûúâng quöëc tïë. Trong àiïìu kiïån cuãa thïë giúái hiïån nay, tiïìm lûåc trñ
tuïå cuãa möîi nûúác, maâ phêìn quan troång nhêët cuãa noá laâ nhûäng
nghiïn cûáu cú baãn, àaä trúã thaânh sûác maånh vêåt chêët cuãa nûúác àoá.
III. Thûåc traång cuãa caác ngaânh khoa hoåc cú baãn nûúác ta hiïån nay
Sau khi Caách maång thaáng Taám thaânh cöng, sûå nghiïåp giaáo duåc
vaâ khoa hoåc úã nûúác ta àaä àûúåc quan têm phaát triïín maånh. Ngay
trong nhûäng nùm àêìu khaáng chiïën chöëng thûåc dên Phaáp, àöåi nguä
caán böå khoa hoåc cú baãn àaä coá nhiïìu àoáng goáp tñch cûåc trong cöng taác
àaâo taåo caán böå, trong viïåc nghiïn cûáu phuåc vuå quöëc phoâng, trong
saãn xuêët cöng nöng nghiïåp, giao thöng vêån taãi...
Khi miïìn Bùæc nûúác ta àûúåc hoaân toaân giaãi phoáng, nïìn khoa hoåc
cuãa ta noái chung vaâ caác ngaânh khoa hoåc cú baãn noái riïng coá àiïìu
kiïån phaát triïín thuêån lúåi. Nhûäng nùm 60 àaä àaánh dêëu sûå ra àúâi cuãa
hêìu hïët caác ngaânh khoa hoåc cú baãn úã nûúác ta: Toaán, Lyá, Cú, Hoaá,
Sinh, caác ngaânh khoa hoåc traái àêët vaâ biïín v.v...
Ngaây nay, chuáng ta àaä coá khoaãng hai ngaân rûúäi tiïën syä vaâ tiïën
syä khoa hoåc àang laâm viïåc trong caác lônh vûåc khaác nhau cuãa caác
ngaânh khoa hoåc cú baãn. Con söë àoá chûa phaãi laâ nhiïìu so vúái möåt àêët
nûúác coá trïn 70 triïåu dên, song cuäng laâ con söë àaáng phêën khúãi vaâ laâ
con söë mú ûúác àöëi vúái nhiïìu nûúác àang phaát triïín.
Trong nhûäng nùm gêìn àêy, nhûäng nghiïn cûáu cú baãn úã nûúác ta
àaä têåp trung trong caác lônh vûåc àiïìu tra töíng húåp caác nguöìn taâi
nguyïn vaâ àiïìu kiïån tûå nhiïn cuãa àêët nûúác, phaát triïín caác lyá thuyïët
cú baãn trong Toaán hoåc, Vêåt lyá, Cú hoåc, nghiïn cûáu Sinh hoåc, Vêåt
liïåu, linh kiïån, sûã duång coá hiïåu quaã caác nguöìn nùng lûúång sùén coá vaâ
nghiïn cûáu thùm doâ caác nguöìn nùng lûúång tûå nhiïn, trong viïåc phuåc
vuå cho cöng taác quaãn lyá saãn xuêët vaâ trong nhiïìu ngaânh saãn xuêët
cöng nöng nghiïåp khaác.
Nhúâ coá trònh àöå khoa hoåc cú baãn töët, nhúâ nhûäng nghiïn cûáu cú
baãn àûúåc tiïën haânh tûâ nhûäng thêåp kyã 60 àïën nay, chuáng ta àaä nhêåp
vaâ caãi tiïën coá kïët quaã nhiïìu kyä thuêåt múái, cöng nghïå múái, trong àoá

7. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 33
nöíi bêåt laâ caác thaânh tûåu trong lônh vûåc nöng nghiïåp (caác loaåi giöëng
cêy tröìng, vêåt nuöi) vaâ trong lônh vûåc tin hoåc. Cuäng nhúâ coá trònh àöå
nghiïn cûáu cú baãn cao maâ nûúác ta àaä àûúåc biïët àïën trïn möåt söë lônh
vûåc khoa hoåc lyá thuyïët nhû Toaán hoåc, Vêåt lyá, Cú hoåc...
Coá thïí nïu lïn nhûäng àiïím maånh vaâ yïëu chuã yïëu cuãa àöåi nguä
caán böå khoa hoåc cú baãn cuãa ta nhû sau:
Nhûäng àiïím maånh:
1. Àûúåc àaâo taåo chñnh qui trong caác trûúâng àaåi hoåc lúán úã caác
nûúác. Têåp húåp àûúåc nhiïìu ngûúâi vaâo loaåi gioãi nhêët cuãa àêët nûúác
thöng qua caác lúáp chuyïn, caác kyâ thi tuyïín. Coá tû duy trûâu tûúång
töët. Súám nùæm bùæt àûúåc caác hûúáng nghiïn cûáu hiïån àaåi cuãa thïë giúái.
Àaä àaåt àûúåc möåt söë thaânh tûåu nghiïn cûáu úã trònh àöå cao trïn möåt söë
lônh vûåc lyá thuyïët cú baãn: Toaán lyá thuyïët, Vêåt lyá lyá thuyïët, Cú hoåc lyá
thuyïët.
2. Àûúåc reân luyïån, trûúãng thaânh trong thûåc tiïîn Viïåt Nam, coá
tinh thêìn chõu àûång gian khöí cao, coá tinh thêìn cêìn cuâ lao àöång vaâ
quyïët têm cao trong sûå nghiïåp khoa hoåc.
Nhûäng àiïím yïëu:
1. Do thiïëu cú súã vêåt chêët, kyä thuêåt, nïn caán böå khoa hoåc cuãa ta
yïëu vïì thûåc nghiïåm. Nhûäng caán böå khoa hoåc vaâo loaåi gioãi nhêët cuãa
ta hoaåt àöång chuã yïëu trong caác ngaânh lyá thuyïët.
2. Thiïëu sûå gùæn boá mêåt thiïët khoa hoåc vúái àaâo taåo, khoa hoåc vúái
saãn xuêët. Thiïëu nhûäng ngûúâi taâi gioãi laâm àûúåc nhiïåm vuå chùæp nöëi
khoa hoåc cú baãn vúái thûåc tiïîn.
3. Àöåi nguä caán böå khoa hoåc cú baãn cuãa ta coá tuöíi trung bònh cao
(GS: 60, PGS: 56 tuöíi), chûa àaåt túái ngûúäng töëi thiïíu vïì chêët lûúång,
söë lûúång, thöng tin, àiïìu kiïån hoaåt àöång vaâ möi trûúâng àïí thûåc sûå
àoáng vai troâ àöång lûåc trong phaát triïín kinh tïë vaâ xaä höåi. Àöåi nguä
naây àang úã trong nhûäng àiïìu kiïån khoá khùn vïì kinh tïë, àúâi söëng vaâ
möi trûúâng hoaåt àöång. Naån thêët thoaát chêët xaám àang diïîn ra khaá
phöí biïën, dûúái nhiïìu daång khaác nhau.
Hiïån nay ta coân thiïëu nghiïm troång möåt söë yïëu töë töëi cêìn cho
phaát triïín khoa hoåc nhû sau:

8. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 34
Vïì caán böå:
Àiïìu quan troång bêåc nhêët àaãm baão cho sûå tiïën böå cuãa caác
nghiïn cûáu cú baãn laâ phaãi coá nhûäng caán böå khoa hoåc coá taâi, tuöíi àúâi
coân treã. Caác nhoám nghiïn cûáu cuãa ta phaát triïín maånh vaâo nhûäng
nùm 60 vúái lûåc lûúång caán böå tuöíi àúâi trung bònh laâ 25. Tiïëc rùçng
ngaây nay tuöíi àúâi trung bònh cuãa caác nhoám àoá laâ xêëp xó 60 vaâ khöng
coá nguöìn böí sung caác lûåc lûúång treã. Khaác vúái caác caán böå nghiïn cûáu
ûáng duång, caán böå nghiïn cûáu cú baãn rêët khoá kiïëm àûúåc caác húåp
àöìng kinh tïë. Thu nhêåp chuã yïëu cuãa hoå laâ lûúng, coân thêëp, múái chó
àaáp ûáng àûúåc 1/3 nhu cêìu. Nhiïìu nhaâ khoa hoåc cuãa ta, trong àoá coá
möåt söë ngûúâi coá tïn tuöíi, àaä buöåc phaãi rúâi boã cöng viïåc nghiïn cûáu
cuãa mònh àïí ài kiïëm söëng. Chêët xaám úã nûúác ta àang bõ laäng phñ rêët
nghiïm troång. Hònh aãnh naây cuãa nghïì nghiïn cûáu khoa hoåc khöng
thïí taåo nïn chuát hêëp dêîn naâo àöëi vúái thanh niïn trong viïåc lûåa choån
nghïì nghiïåp.
Chêët xaám laâ möåt taâi nguyïn quan troång bêåc nhêët cuãa àêët nûúác.
Nhûng thûá taâi nguyïn naây chó töìn taåi trong khoaãng thúâi gian nhêët
àõnh cuãa möåt àúâi ngûúâi. Khöng sûã duång noá, khöng phaát huy noá, röìi
tûå noá cuäng biïën mêët. Àïí coá möåt nhaâ nghiïn cûáu khoa hoåc hoùåc möåt
thêìy giaáo àaåi hoåc coá khaã nùng àöåc lêåp nghiïn cûáu, àöåc lêåp giaãng daåy
cêìn coá khoaãng thúâi gian trung bònh 12- 15 nùm sau khi hoå töët
nghiïåp àaåi hoåc. Lúáp caán böå khoa hoåc vaâ thêìy giaáo chuã chöët úã caác
trûúâng àaåi hoåc vaâ viïån nghiïn cûáu hiïån nay àaä úã àöå tuöíi 60, coân
tuyïåt àaåi àa söë thanh niïn úã nûúác ta khöng coá yá àõnh ài theo con
àûúâng khoa hoåc vaâ giaáo duåc. Vêåy thûã hoãi, 15-20 nùm nûäa lêëy ai maâ
giaãng daåy vaâ nghiïn cûáu khoa hoåc? Àêy laâ vêën àïì coá tñnh chêët chiïën
lûúåc vaâ rêët cêëp baách!
Lï-nin coi caác nhên taâi, trñ thûác laâ nguöìn taâi nguyïn quñ nhêët
cuãa xaä höåi, laâ àöång lûåc phaát triïín maånh meä cuãa xaä höåi. Ngay trong
nhûäng nùm àêìu sau caách maång, Ngûúâi àaä thaânh lêåp möåt Uyã ban
àùåc biïåt lo vïì caãi thiïån àúâi söëng cho caác nhaâ khoa hoåc vaâ àaä quyïët
àõnh têåp trung nhên taâi, vêåt lûåc àïí xêy dûång nhûäng viïån nghiïn
cûáu cú baãn, chùèng haån Viïån Thuyã khñ àöång hoåc mang tïn Giucopxky
(Viïån naây coá luác coá túái 15 ngaân caán böå). Lï-nin laâ ngûúâi àaä súám thêëy
moåi thaânh tûåu kinh tïë kyä thuêåt cuãa Liïn Xö phaãi dûåa vaâo khoa hoåc.
Nhúâ viïåc thaânh lêåp Viïån noái trïn maâ haâng loaåt vêën àïì cuãa ngaânh
haâng khöng, tïn lûãa, taâu vuä truå àaä àûúåc giaãi quyïët thaânh cöng.

9. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 35
Vïì cú súã vêåt chêët vaâ thöng tin:
Trang thiïët bõ cho caác phoâng thñ nghiïåm cuãa ta hiïån nay coân
yïëu. Chuáng ta cuäng coá möåt söë thiïët bõ hiïån àaåi nhû maáy vi tñnh,
duång cuå ào lûúâng vaâ nhûäng thiïët bõ àiïån tûã khaác, song chuáng quaá ñt
vïì söë lûúång vaâ thiïëu àöìng böå vïì phuå tuâng, hoaá chêët, hiïåu suêët sûã
duång keám. Àêìu tû cho cú súã vêåt chêët/àêìu caán böå KH-CN úã Viïåt Nam
chó bùçng 1/500 cuãa Xin-ga-po, 1/240 cuãa Haân Quöëc, 1/300 cuãa Nhêåt;
1/400 cuãa êën Àöå.
Thöng tin khoa hoåc - nguöìn nuöi caác yá tûúãng khoa hoåc - úã ta
chûa àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu cuãa cöng taác nghiïn cûáu khoa hoåc.
Thûúâng chuáng ta chó coá thïí àoåc caác taåp chñ khoa hoåc vúái söë coá, söë
khöng, xuêët baãn tûâ 1 - 2 nùm vïì trûúác. Nghôa laâ chuáng ta chó àûúåc
biïët àïën nhûäng kïët quaã nghiïn cûáu cuãa thïë giúái caách àêy 4 - 5 nùm.
Trong thúâi àaåi buâng nöí thöng tin nhû hiïån nay, tñnh thúâi sûå cuãa caác
thöng tin khoa hoåc phaãi tñnh àïën tûâng thaáng, chûá khöng thïí laâ möåt
nùm, thêåm chñ 4 - 5 nùm nhû trïn àûúåc.
Vïì àêìu tû cho khoa hoåc:
Thïë giúái àaä töíng kïët vaâ ài àïën kïët luêån: "Àêìu tû cho khoa hoåc
laâ àêìu tû thöng minh". Caác nûúác phaát triïín àêìu tû cho khoa hoåc vaâ
cöng nghïå vaâo khoaãng tûâ 2-2,5% (cao nhêët laâ 4-5%) töíng saãn phêím
quöëc dên. Nghõ quyïët cuãa Böå Chñnh trõ vïì chñnh saách khoa hoåc kyä
thuêåt àaä chó ra rêët àuáng àùæn rùçng: "Trong àiïìu kiïån kinh tïë caâng
khoá khùn, trònh àöå saãn xuêët coân thêëp keám, thò caâng phaãi chuá troång
àêìu tû cho caác hoaåt àöång khoa hoåc kyä thuêåt, cho cöng taác àaâo taåo
caán böå khoa hoåc vaâ kyä thuêåt, cöng nhên kyä thuêåt" vaâ rùçng: "cêìn
nêng cao tyã lïå àêìu tû taâi chñnh cho hoaåt àöång nghiïn cûáu vaâ triïín
khai lïn khoaãng 2% thu nhêåp quöëc dên...". Gêìn àêy, Nhaâ nûúác àaä
quan têm tùng mûác àêìu tû cho khoa hoåc, túái mûác 0,8 - 0,9% GDP,
nhûng vêîn coân xa so vúái yïu cêìu phaát triïín àïí theo kõp caác nûúác
trong khu vûåc. Chi phñ bònh quên cho möåt caán böå KH-CN/nùm: Viïåt
Nam < 1000 USD, Nhêåt: 194.000 USD, Thaái Lan: 18.000 USD. Do
vêåy, möåt mùåt, cêìn tiïëp tuåc tùng àêìu tû cho caác ngaânh khoa hoåc cú
baãn. Mùåt khaác, cêìn sûã duång coá troång àiïím, coá hiïåu quaã vöën àêìu tû
cuãa Nhaâ nûúác.
Vïì töí chûác:
Lûåc lûúång khoa hoåc khaá phên taán, thiïëu sûå kïët húåp gùæn boá giûäa
viïån nghiïn cûáu vaâ trûúâng àaåi hoåc. Töí chûác khoa hoåc coân mang tñnh
chêët haânh chñnh, caát cûá, keám hiïåu quaã.

10. KINH TÏË TRI THÛÁC VAÂ NHÛÄNG VÊËN ÀÏÌ ÀÙÅT RA ÀÖËI VÚÁI VIÏÅT NAM 36
IV. Vaâi kiïën nghõ
Àïí ngùn chùån tònh traång xuöëng cêëp cuãa caác ngaânh khoa hoåc cú
baãn cuãa ta hiïån nay, xêy dûång chuáng vûäng maånh nhùçm àaáp ûáng
àûúåc yïu cêìu phaát triïín kinh tïë, xaä höåi, chuáng töi xin kiïën nghõ möåt
söë vêën àïì sau àêy:
1. Àöíi múái vaâ hoaân thiïån chñnh saách vïì cú chïë quaãn lyá hoaåt
àöång KH-CN, tiïën túái taåo möi trûúâng, thõ trûúâng cho caác hoaåt àöång
KH-CN.
2. Xêy dûång chiïën lûúåc phaát triïín àöåi nguä caán böå KH-CN, nhêët
laâ caác caán böå nghiïn cûáu cú baãn, treã hoaá àöåi nguä caán böå khoa hoåc.
Múã röång chó tiïu biïn chïë àïí thu nhêån nhûäng caán böå gioãi.
3. Gêëp ruát àaâo taåo caán böå àêìu ngaânh vúái chñnh saách vaâ biïån
phaáp àùåc biïåt (kïí caã gûãi ài àaâo taåo úã nûúác ngoaâi), taåo haåt nhên cho
caác nghiïn cûáu chiïën lûúåc, xêy dûång caác nhoám, trûúâng phaái nghiïn
cûáu, àêíy maånh caác nghiïn cûáu àa ngaânh, liïn ngaânh, taåo sûå liïn kïët
giûäa nghiïn cûáu cú baãn - nghiïn cûáu ûáng duång - nghiïn cûáu phaát
triïín/triïín khai giûäa caác trûúâng àaåi hoåc vaâ viïån nghiïn cûáu.
4. Hoaân thiïån töí chûác maång lûúái nghiïn cûáu vaâ àaâo taåo àaåi hoåc.
Caác trûúâng àaåi hoåc, nhêët laâ caác àaåi hoåc lúán nhû Àaåi hoåc Quöëc gia
phaãi laâ möåt trung têm àaâo taåo - nghiïn cûáu vaâ ûáng duång. Xêy dûång
hïå thöëng caác àún võ nghiïn cûáu khoa hoåc trong trûúâng àaåi hoåc: Caác
phoâng thñ nghiïåm nghiïn cûáu, caác trung têm vaâ viïån nghiïn cûáu coá
biïn chïë thûúâng xuyïn.
5. Tiïëp tuåc tùng chi phñ cho nghiïn cûáu vaâ phaát triïín (R&D) cho
àuã mûác 2% GDP vaâ 15 - 20% nguöìn kinh phñ naây àûúåc daânh cho
hoaåt àöång khoa hoåc trong lônh vûåc nghiïn cûáu cú baãn.
6. Xuác tiïën caác chûúng trònh nghiïn cûáu thùm doâ tiïn phong
(frontier research program).
7. Phaát triïín nhanh caác khu cöng nghïå cao.
8. Tùng cûúâng viïåc phöí biïën kiïën thûác khoa hoåc vaâ dêëy lïn
phong traâo quêìn chuáng tiïën cöng vaâo khoa hoåc vaâ kyä thuêåt.
9. Taåo möi trûúâng thuêån lúåi cho nghiïn cûáu khoa hoåc, caác caá
nhên vaâ têåp thïí khoa hoåc àûúåc tûå do lûåa choån núi laâm viïåc vaâ àûúåc
àaãm baão nhûäng àiïìu kiïån söëng vaâ àiïìu kiïån laâm viïåc àêìy àuã nïëu
tham gia thûåc hiïån caác àïì aán, caác chûúng trònh cuãa Nhaâ nûúác; àûúåc

11. KYÃ YÏËU HÖÅI THAÃO KHOA HOÅC 37
taåo àiïìu kiïån thuêån lúåi trong viïåc tiïëp xuác quöëc tïë vaâ húåp taác quöëc
tïë, trong viïåc xuêët baãn vaâ cöng böë caác cöng trònh khoa hoåc...
10. Hiïån ta coá haâng trùm ngaân trñ thûác Viïåt kiïìu, trong àoá coá
nhûäng ngûúâi taâi gioãi, àang laâm viïåc trong nhûäng trung têm khoa
hoåc vaâ àaâo taåo lúán úã caác nûúác Têy Êu. Hoå laâ nhûäng ngûúâi nùæm àûúåc
nhûäng tri thûác vaâ cöng nghïå tiïn tiïën cuãa thúâi àaåi. Hûúáng hoå vïì Töí
quöëc vaâ sûã duång àûúåc hoå laâ cöng viïåc coá yá nghôa rêët lúán àöëi vúái quöëc
gia. Song viïåc naây khöng àún giaãn vò noá phuå thuöåc rêët nhiïìu vaâo
chñnh saách vaâ àaäi ngöå cuãa ta àöëi vúái trñ thûác úã trong nûúác, phuå thuöåc
vaâo tònh traång phaát triïín kinh tïë cuãa ta. Duâ sao chùng nûäa, àêy laâ
möåt tiïìm nùng to lúán vaâ rêët quyá./.

12. KKhhoo EEbbooookk mmiiễễnn pphhíí
eebbooookkffrreeee224477..bbllooggssppoott..ccoomm
CCơơ ssởở DDữữ lliiệệuu HHộộii tthhảảoo//TThhaamm lluuậậnn
tthhuuvviieennhhooiitthhaaoo..bbllooggssppoott..ccoomm
tthhuuvviieenntthhaammlluuaann..bbllooggssppoott..ccoomm
CCHHIIAA SSẺẺ TTRRII TTHHỨỨCC