Δ.Μ.Φ.Ε.ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ,ΕΝΟΤΗΤΑ 6:"Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΞΗΜΕΡΩΝΕΙ",ΠΟΛΥΒΙΟΣ,ΙΣΤΟΡΙΑΙ

1. ΔΟΜΗΜΕΝΗΣ ΜΟΡΦΗΣ ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
ΣΤΑ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ Γ΄ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ
ΕΝΟΤΗΤΑ 6:«Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΞΗΜΕΡΩΝΕΙ»,ΠΟΛΥΒΙΟΣ,ΙΣΤΟΡΙΑΙ
λύρα και κιθάρα
Α.ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ:
1)Διαβάστε το εισαγωγικό σημείωμα, το κείμενο, τα γλωσσικά και τα
ερμηνευτικά σχόλια στις σελίδες 44-46 του σχολικού βιβλίου ή στο:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-
C106/502/3268,13328/ .Διαβάστε και την απόδοση του κειμένου στα νέα
ελληνικά στο τέλος του φύλλου εργασίας.
2)Ακούστε τις ηχογραφήσεις της αρχαίας ελληνικής μουσικής στο:
http://www.mmb.org.gr/page/default.asp?id=4129&la=1 .
Ακούστε σύγχρονη ελληνική μουσική: https://youtu.be/5q9H2cd36RU
https://youtu.be/IV6gEA4Go3A .
3) Ο Πολύβιος ήταν ιστορικός. Γεννήθηκε γύρω στο 200 π.Χ. στην
Μεγαλόπολη της Αρκαδίας. Συμμετείχε ενεργά στην πολιτική ζωή της
πατρίδας του. Συνδέθηκε με τη φιλελληνική αριστοκρατία της Ρώμης και έκανε
πολλά ταξίδια. Στην εποχή του υπήρξε ραγδαία επέκταση των Ρωμαίων και γι’
αυτό ασχολήθηκε με την ιστοριογραφία. Το έργο του Ιστορίαι αριθμούσε 40
βιβλία.Σώζονται τα 5 πρώτα βιβλία ολόκληρα.// Τα Κύναιθα ήταν πόλη της
Αρκαδίας και στους κατοίκους της αναφέρεται ο Πολύβιος υποστηρίζοντας ότι
ο ανθρώπινος χαρακτήρας διαμορφώνεται με βάση τις συνθήκες στις
οποίες αναπτύσσεται. Οι Κυναιθείς εγκατέλειψαν την ενασχόληση με τη
μουσική και αποκόπηκαν από τα έθιμα της υπόλοιπης Αρκαδίας ,γι’ αυτό δεν
ήταν φιλόξενοι και πράοι,όπως οι υπόλοιποι Αρκάδες.
ΠΟΛΥΒΙΟΣ

2. 4)Διαβάστε από το βιβλίο της Γραμματικής της Αρχαίας Ελληνικής
γλώσσας στις σελίδες 194-196 για την κλίση του Αορίστου β΄ των ρημάτων
στην Ενεργητική και Μέση φωνή. Στο σχολικό βιβλίο της Αρχαίας Ελληνικής
Γλώσσας διαβάστε με προσοχή τις σελίδες 48-50 με παραδείγματα για τον
χρόνο αυτό και την κλίση του. Στο τέλος του φύλλου εργασίας μελετήστε τον
πίνακα με τον σχηματισμό των τύπων του Αορίστου β΄.
5)Θυμηθείτε την ενότητα 2 από τα αρχαία ελληνικά της Α΄γυμνασίου για την
εκπαίδευση των παιδιών στην Αρχαία Αθήνα και τα σχετικά με τη βασική
παιδεία των αρχαίων,που περιλάμβανε απαραίτητα τη μουσική.
6)α)Ποιες άλλες λέξεις σάς έρχονται στο μυαλό,όταν ακούτε τη λέξη
μουσική;΄Ενας μαθητής να τις γράψει στον πίνακα της τάξης. β)Τι νιώθετε,
όταν ακούτε την αγαπημένη σας μουσική; γ)Πώς θα ήταν ο κόσμος χωρίς
μουσική;
Β.ΔΡΑΣΕΙΣ(χωριστείτε σε ομάδες και μοιραστείτε τις ερωτήσεις):
1)Αντιστοιχίστε την κάθε λέξη της στήλης Α με τη σημασία της στη στήλη Β:
Α Β
α.ἐθίζονται 1. να τραγουδούν
β.νόμους 2. με προθυμία
γ.ᾄδειν 3. τα πολεμικά εμβατήρια
δ. τούς παιᾶνας 4. ότι τα θέσπισαν
ε. φιλοτιμίᾳ 5. μουσικούς ρυθμούς
στ.παρεισαγαγεῖν(μοι δοκοῦσιν) 6. συνηθίζουν
Να βρείτε ομόρριζες (απλές ή σύνθετες) στα νέα ελληνικά όσων μπορείτε
από τις παραπάνω αρχαίες λέξεις .
2)Να αντιστοιχίσετε τις παρακάτω φράσεις του κειμένου με τη σημασία τους
στη διπλανή στήλη:
Α Β
1. τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας ὑμνοῦσι δεν μπορούν ν’ απαλλαγούν
2. χορεύουσι επειδή έβλεπαν τον μόχθο καθενός
3. οὔτ’ ἀρνηθῆναι δύνανται υμνούν τους τοπικούς ήρωες
4. θεωροῦντες τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών
5 θεωροῦντες τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν ψάλλουν και χορεύουν σε κυκλικό χορό

3. 3)οἱ παῖδες------------οἱ πάλαι: Ποιες πληροφορίες δίνει ο Πολύβιος στο
κείμενο για τα παιδιά των Αρκάδων αλλά και για τους παλιούς Αρκάδες
σχετικά με την παιδευτική αξία που απέδιδαν στη μουσική;
4)Ποια τα αποτελέσματα της ενασχόλησης με τη μουσική για τους αρχαίους
Αρκάδες;
5)Αναζητήστε στο κείμενο λέξεις που σχετίζονται με την τέχνη της μουσικής
και γράψτε τις στο τετράδιό σας.
6)Ποιες οι συνέπειες της αποχής από τη μουσική ενασχόληση,σύμφωνα με
τον Πολύβιο;
7)Αφού διαβάσετε στο τέλος του φύλλου εργασίας και από τη Γραμματική σας
τα σχετικά με την κλίση του αορίστου β΄ και των ουσιαστικών ἡ γυνή και ὁ
παῖς να συμπληρώσετε τα κενά στην παρακάτω άσκηση:
α) ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
Οριστική παρέσχομεν
Υποτακτική βάλωμεν λίπητε
Ευκτική εἴποις
Προστακτική λαβοῦ
Απαρέμφατο
Μετοχή
β) Οἱ __________ ἐμάνθανον τὰ __________ (ὁ παῖς, τὸ μάθημα).
Προσεκαλέσαντο τὴν __________ πρὸς ἄρχοντα (ἡ γυνή).
Τούτου τοῦ __________ ἡ μήτηρ Καλυψώ λέγεται (ὁ παῖς).
γ)Να υπογραμμίσετε τους τύπους του αορίστου β΄ στις παρακάτω
περιόδους και να τους αναγνωρίσετε γραμματικά:
-Περὶ τούτων οὐδεὶς ἂν τολμήσειεν ἀντειπεῖν ὡς οὐ τὴν μὲν ἐμπειρίαν μᾶλλον τῶν
ἄλλων ἔχομεν, πολιτεία δ’ ἀρίστη παρὰ μόνοις ἡμῖν ἐστιν.
- Τὸ ἀγαθὸν τυχὸν (= το τυχαίο καλό) ἂν λάβοι μεταβολήν, τὸ δὲ δι’ ἡμᾶς αὐτοὺς
γενόμενον βεβαιοτέρως ἂν ἔχοι (= θα ήταν πιο σταθερό).

4. 8)Στις παρακάτω φράσεις να μεταφέρετε τα ουσιαστικά της γ΄κλίσης στην ίδια
πτώση του άλλου αριθμού:
Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται
οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν,
9)Να γράψετε τα συνθετικά των παρακάτω συνθέτων: παρεισαγαγεῖν
αὐτουργίαν φιλοτιμίᾳ ὑπάρχουσαν.
10)Να αναλύσετε συντακτικά τις παρακάτω περιόδους:
α) Mουσικὴν πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον.
β)Οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας.
γ) Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν.
11)Με τη βοήθεια του καθηγητή σας να αναγνωρίσετε τον χρόνο των ρημάτων
στις παρακάτω προτάσεις της νέας ελληνικής(προσοχή στον αόριστο β΄):
-Προσπάθησε να συμβάλει ενεργά. - Η ομάδα μου έβαλε γκολ. - ΄Οσο
περισσότερη προσπάθεια καταβάλλεις ,τόσο καλύτερα τα καταφέρνεις.
Γ.ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ:
1)Αφού διαβάσετε τη μετάφραση του κειμένου στα νέα ελληνικά,να
αποδώσετε σε πέντε προτάσεις τα βασικά νοήματα του.
2)Αντιγράψτε στο τετράδιό σας δύο φράσεις που «ξεχωρίσατε» από το
κείμενο και έχουν ολοκληρωμένο νόημα. Δικαιολογήστε την επιλογή σας.
3)Δώστε έναν δικό σας τίτλο στο απόσπασμα.
4Ἀρκάσι,αὐτοῖς:να μεταφέρετε το ουσιαστικό και την αντωνυμία στις πλάγιες
πτώσεις ενικού και πληθυντικού αριθμού.
5)Γράψτε ένα δικό σας κείμενο 100-120 λέξεων στο οποίο θα μιλήσετε για τη
μουσική που προτιμάτε και για τα συναισθήματα που νιώθετε,όταν την
ακούτε.
6)Επιλέξτε (κατά ομάδες) μουσικά κομμάτια που θεωρείτε ότι σας
«εξημερώνουν» και ακούστε τα μαζί με τους συμμαθητές και την καθηγήτριά
σας από το youtube στην τάξη.Εκφράστε προφορικά τα συναισθήματά σας
ακούγοντας όλα τα κομμάτια.
7)Πιστεύετε ότι η μουσική εξακολουθεί να επηρεάζει και σήμερα τη
συμπεριφορά και τον ψυχισμό των ανθρώπων;

5. Ο ΧΟΡΟΣ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΑΡΚΑΔΙΑ
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ 6
Σε όλους τους ανθρώπους είναι ωφέλιμο να μαθαίνουν μουσική, για τους
Αρκάδες,όμως, (είναι) αναγκαίο. Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα τα παιδιά
από τη νηπιακή τους ηλικία συνηθίζουν να τραγουδούν σύμφωνα με τους
μουσικούς ρυθμούς τους ύμνους και τους παιάνες, με τους οποίους ο καθένας
σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα υμνεί τους τοπικούς ήρωες και θεούς· έπειτα
με μεγάλο συναγωνισμό παίρνουν μέρος σε χορούς κάθε χρόνο με τη
συνοδεία των αυλητών του Διονύσου στα θέατρα. Και από τα άλλα μαθήματα
δεν θεωρούν ντροπή να παραδεχτούν ότι δεν γνωρίζουν κάτι, για το τραγούδι,
όμως, ούτε μπορούν να το παραδεχτούν ,αφού το μαθαίνουν όλοι
υποχρεωτικά, ούτε, εάν το παραδεχτούν, μπορούν να απαλλαγούν από αυτό,
επειδή αυτό θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους. Αυτά μου φαίνεται ότι τα
θέσπισαν οι παλιοί όχι για να καλλιεργήσουν τη φιληδονία και την επίδειξη
πλούτου, αλλά ,επειδή παρατηρούσαν τον μόχθο του καθένα χωριστά και με
λίγα λόγια την επίπονη και σκληρή ζωή και επειδή έβλεπαν την αυστηρότητα
των ηθών, που ερχόταν ως συνέπεια του ψύχους και της τραχύτητας του
τόπου στον οποίον ζουν και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος των
τόπων αυτών.
Διαβάστε για τα μουσικά όργανα στην αρχαία ελληνική μουσική:
https://www.musicportal.gr/ancient_greek_music_instruments/?lang=el

6. Ο ΟΡΦΕΑΣ ΠΑΙΖΕΙ ΛΥΡΑ,ΟΙ ΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΟΝ
ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΟΥΝ- Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΞΗΜΕΡΩΝΕΙ!
ΑΟΡΙΣΤΟΣ Β΄
Μερικά ρήματα δε σχηματίζουν τον αόριστο κατά το ρ. λύω με τις γνωστές
καταλήξεις -(σ)α, -(σ)άμην. Στον σχηματισμό των χρόνων εμφανίζουν τύπο
αορίστου που ονομάζεται «αόριστος β΄» και παρουσιάζει τα εξής
χαρακτηριστικά:
1. διαφορετικό θέμα από εκείνο του ενεστώτα,
2. καταλήξεις οριστικής παρατατικού στην οριστική έγκλιση και
3. καταλήξεις ενεστώτα στις υπόλοιπες εγκλίσεις και στους
ονοματικούς τύπους.
-Το απαρέμφατο ενεργητικής φωνής τονίζεται στη λήγουσα και περισπάται, π.χ.
εἰπεῖν, βαλεῖν, ἐλθεῖν.
-Η μετοχή ε.φ. τονίζεται στη λήγουσα στο αρσενικό και στο ουδέτερο γένος, π.χ.
εἰπών, εἰπόν, και στην παραλήγουσα στο θηλυκό γένος, π.χ. εἰποῦσα.
-Το απαρέμφατο μ.φ. τονίζεται στην παραλήγουσα, π.χ. ἀφικέσθαι, βαλέσθαι.
-Το β΄ εν. προστακτικής μ.φ. τονίζεται στη λήγουσα και περισπάται, π.χ. ἀφικοῦ,
βαλοῦ. Τονίζεται στην παραλήγουσα, όταν ο τύπος της προστακτικής είναι
μονοσύλλαβος και σύνθετος με δισύλλαβη πρόθεση, π.χ. παράσχου (ρ. παρέχομαι),
αλλά ἀντιλαβοῦ (ρ. ἀντιλαμβάνομαι).
-Το β΄εν. προστακτικής αορίστου β΄ ε.φ. των ρ. ἔρχομαι, εὑρίσκω, λαμβάνω, λέγω και
ὁράω, -ῶ τονίζεται στη λήγουσα, όταν το ρήμα δεν είναι σύνθετο: ἐλθέ, εὑρέ, λαβέ,
εἰπέ, ἰδέ, αλλά ἄπελθε, παράλαβε.

7. Πίνακας συνηθέστερων ρημάτων με αόριστο β΄
ρήμα β΄ αόριστος οριστικής β΄ αόριστος υποτακτικής
ἄγω ἤγαγον ἀγάγω
αἱρῶ εἷλον ἕλω
αἰσθάνομαι ᾐσθόμην αἴσθωμαι
ἁμαρτάνω ἥμαρτον ἁμάρτω
βάλλω ἔβαλον βάλω
γίγνομαι, εἰμί ἐγενόμην γένωμαι
ἔρχομαι ἦλθον ἔλθω
ἔχω ἔσχον σχῶ
λαμβάνω ἔλαβον λάβω
λέγω εἶπον εἴπω
λείπω ἔλιπον λίπω
μανθάνω ἔμαθον μάθω
ὁρῶ εἶδον ἴδω
πάσχω ἔπαθον πάθω
πίπτω ἔπεσον πέσω
τυγχάνω ἔτυχον τύχω
τρέχω ἔδραμον δράμω
φεύγω ἔφυγον φύγω
ΕΥΗ ΚΑΡΟΥΝΙΑ http://filologikaek.blogspot.gr ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2018