2. A galiña é unha ave de tamaño medio co corpo
redondeado groso, cuberto de prumas de cor variable
(brancas, grises, castañas...). Os machos son máis
grandes, teñen a plumaxe máis vistosa, os apéndices da
cabeza máis grandes e un esporón nas patas.
O peso pode variar entre 1,5 a 4 kg nas femias e entre 2 e 6 kg nos machos.
3. CABEZA: oval pequena
PATAS: fortes,
Pé cuberto de escamas
Dedos con unllas robustas (tres
dirixidos cara adiante e un para atrás).
PESCOZO: cilíndrico, longo e
xeralmente dobrado en “S”.
TRONCO: oval, pesado.
RABO: curto coas prumas
longas, rectas nas galiñas e
con forma de fouce nos galos.
ÁS: curtas e
redondeadas.
Crista
Barbas
4. Oído: sen pabellón externo
e cuberto coas prumas.
Crista: apéndice carnoso de
cor encarnada, de forma e
tamaño variables segundo a
raza. Sempre son máis
grandes nos machos.
Orellas ou
orelleiras: nalgunhas
razas son brancas..
Barbas: encarnadas e de
tamaño variado, máis
grandes nos machos.
Ollos: vivos, con tres
pálpebras, unha case
transparente que se move
lateralmente e serve para
limpar o ollo, e dúas grosas
que serven para cubrilo.
Peteiro cónico, curto,
forte, coa punta afiada e
dobrada cara abaixo.
9. A galiña camiña apoiando os dedos. Ocasionalmente axúdase coas ás
para dar saltos, equilibrarse cando corre ou para baixar de sitios altos.
O récord de voo dunha galiña está en 90 metros.
pata de galo
esporón
11. Emiten distintos tipos de sons
para comunicarense.
O máis coñecido é o “qui-qui-ri-
quí”, a chamada do galo que serve,
sobre todo, para marcar o territorio
e atraer ás femias.
As femias cacarexan cando poñen
os ovos ou cando se asustan e
para comunicarse entre elas.
Os pitos “pían” con diferentes
intensidades para chamar, para
manterse en contacto ou cando
están acochados ao calor da nai.
13. Dase baños de area para
liberarse dos parásitos: fai
pozas nas que se deita e, coa
axuda das patas, mete a terra
entre as prumas para limpalas.
Cando fai frío ou están
molladas déitanse ao sol
postas de lado e estirando as
ás.
Cando teñen moita calor
regulan a temperatura
mantendo o peteiro aberto
para refrescarse.
14. ALIMENTACIÓN
A galiña aliméntase de herba, grans, restos de
comida, verdura, miñocas, penso,…
O alimento máis común que se lles da nas casas
galegas é o millo. Para os polos pequenos móese
gordo para facer “picón”.
Cando teñen ocasión buscan comida e desénterran
co peteiro ou escarabellando coas patas
(espurruñando) sementes, insectos, miñocas... cloaca
moegapapo
16. REPRODUCIÓN
As galiñas reprodúcense por ovos que poñen nun niño feito no chan ou
nun lugar protexido, xeralmente durante a primavera e o verán.
O número de ovos
varía segundo a raza.
A maioría das
galiñas pon un ovo
cada dous días, as
poñedoras poñen
unha media de 200
ao ano e algunhas
poden poñer ata 300
ovos.
17. Casca caliza, porosa,
fina e resistente..
O OVO
O ovo é unha célula xigante que pode variar entre 35 e 75 gr.
Clara: líquido visgoso e incoloro.
Xema: de cor amarela,
máis densa. Reserva de
alimento do embrión.
Xerme: núcleo a partir do que
se desenvolve o embrión.
Membranas que
protexen e illan
do exterior.
Cámara de aire:
faise máis grande
a medida que o
ovo é máis vello.
18. Xeralmente unha vez no ano, avanzada a primavera ou a comezos do
verán a galiña choca, auméntalle a temperatura do corpo e déitase sobre
os ovos para incubalos.
Unha galiña incuba de cada vez
a cantidade de ovos que caben
debaixo dela (niñada), arredor
dunha ducia, aínda que en
ocasións pode pasar de 20.
19. As crías das galiñas
desenvólvense no
interior do ovo
durante 21 días.
20. Os polos nacen
cubertos de plumón
fino e seguen á nai
que os ensina e
protexe.
Os pitos acóllense
dabaixo da nai para
descansar, ao abrigo
das súas ás.
21. NOMES
Femia: galiña, pita.
Macho: galo.
Pequenos: pitos.
Grupo de pitos: rolada ou
niñada.
Novos (de mediana idade):
polos e polas.
Capóns: exemplares
machos que se capan e se
ceban.
23. GALIÑA DE MOS
Raza autóctona galega orixinaria de Castro
de Rei (Lugo), de cor castaña crara e crista en
piña, boa produtora de carne e moi boa nai. É
a raza que cría os capóns de Vilalba.
RAZAS
24. GALIÑA DE
PESCOZO ESPIDO:
orixinaria de Persia e
da India, chamada en
moitos lugares de
Galicia galiña
portuguesa
LEGHORN
A típica galiña
branca. De orixe
italiana.
WARREN:
É a que se utiliza
na maioría das
granxas de
poñedoras.
BROILER
Na actualidade é a
galiña de carne
máis criada.
25. GALO YOKOHAMA. É unha raza de adorno que se cría no Xapón pola
lonxitude que acadan as prumas do rabo do macho, que pode chegar a
medir máis de 5 metros. O récord está fixado en 15 metros.
26. HISTORIA
A domesticación da galiña comezou hai máis
de 4.000 anos na India, onde aínda vive en
estado silvestre o “Gallus bankiva” do que
procede.
Desde a India extendeuse a todo o mundo.
Sta Baia de Bóveda
Gallus bankiva
27. Actualmente críanse de
forma intensiva en grandes
granxas
En Galiza críanse máis de 55
millóns de polos ao ano.
Ademais existen máis de
catro millóns de galiñas
poñedoras que producen
case 98 millóns de ovos ao
ano.
Ademais segue habendo
pequenos grupos en case
todas as casas de campo.
29. O ovos teñen un gran
valor alimenticio.
Teñen moitas
proteínas, graxas,
vitaminas (agás a C),
calcio, ferro, e
fósforo.
AS GALIÑAS E AS
PERSOAS
As galiñas son criadas pola súa
dobre utilidade como fontes de
alimento para o aproveitamento
dos ovos e a carne. Tamén se
aproveita o esterco dos
galiñeiros como fertilizante para
o campo.
30. Nas casas as galiñas viven
xeralmente en currais.
Os galiñeiros son pequenas
construcións pechadas e telladas
habilitadas con pousadoiros
(poleiros) e niños. Úsanse para
gardar as galiñas pola noite. Ás
veces complétanse cun recinto
valado.
31. REFRÁNS:
-Gran a gran, a galiña fai o papo.
-O polo de xaneiro polo San Xoán está comedeiro.
-A galiña vella fai o mellor caldo.
-Caldo de galiña, para o enfermo a mellor mediciña.
-Por Santa Mariña deita a túa galiña.
-Sete pitas e un galo comen a renta dun cabalo.
-Ovos fritos non dan pitos.
-Polo San Antón a galiña pon.
TRADICIÓN ORAL
32. DITOS:
-Cando mexen as galiñas.
-Ser un galo
-Ser un galiña
-Deitarse coas (ou canda) galiñas.
-Porse a carne de galiña.
33. ADIVIÑAS:
Unha señora moi enseñoreada, chea de
remendos e sen unha puntada (A GALIÑA)
Cocorico ten pés, cú e bico, e os fillos de
cocorico non teñen pés, nin cú, nin bico (A
GALIÑA E OS OVOS)
Érguese á mañanciña, déitase ao
anoitecer, tatarexa cando fala e da cousas
de comer (A GALIÑA) .
Alto, alteiro, gran cabaleiro, gorro lucido
e espora de aceiro (O GALO)
Unha caixiña redonda, branca coma o
azahar, ábrese moi facilmente e non se
pode pechar (O OVO).
Branco coma o cal, todos o saben abrir,
ninguén o sabe pechar (O OVO).
Unha casiña branca, sen porta nin tranca
(O OVO)
34. CANTARES:
Miña nai e mais a túa
quedan no río berrando (ou na eira…)
por culpa dunha galiña
que ten amores co galo.
Unha vella no corral
cun peido matou a un polo,
e se non llos quitan de adiante
mata galiñas e todo.
