2. O porco é un mamífero artiodáctilo de corpo pesado e groso
protexido por unha pel dura cuberta de pelos raros e duros.
Debaixo da pel ten unha capa de graxa, touciño ou unto que lle
serve de illante.
Os porcos poden ter distinta cor na pel e pelo de distinto
tamaño e máis ou menos abundante. Os machos poden acadar
case 1 metro de altura e pasar dos 300 quilos. As femias
raramente pasan dos 80 cm de altura e case nunca acadan os
30 quilos.
Os porcos poden vivir ata 20 anos, aínda que xeralmente
sacrifícanse aos 10-18 meses.
3. CABEZA: de forma
troncocónica
Fuciño coa beira dura;
diante ten os orificos
nasais e debaixo a boca.
Lombo
Rabo
curto e
enroscado
PATAS: curtas rematadas en catro dedos
protexidos por pezuñas das que só apoian
os do medio que son máis longos.
Ollos
pequenos
Pescozo
curto e ancho
TRONCO: cilíndrico e groso comprimido lateralmente.
As femias teñen no ventre entre 10 e 16 tetas ou rollas.
Orellas de
forma
triangular
7. RELACIÓN:
Os porcos teñen o oído moi desenvolvido e o olfato moi fino. A vista é deficiente.
Para desprazarse apoia as puntas dos dedos (pesuños). Móvese rapidamente e
pode correr a gran velocidade.
8. Os porcos viven en grupos e a
xerarquía dentro deles establécese con
pelexas (embestidas coa cabeza e
dentadas).
Nas granxas sepáranse por idades e os
machos adultos mantéñense separados
para que non pelexen.
Os animais dista familia en estado
silvestre viven en pequenos grupos
mixtos formados por machos novos,
femias e crías. Os machos adultos
viven sós.
En caso de perigo prefire fuxir, pero
pode embestir e dar fortes golpes coa
súa cabeza e morder.
9. Os porcos embórcanse na lama para protexerse das
picaduras dos insectos e da calor do sol.
Teñen o costume de fozar na terra para buscar alimento.
Nas casas para que non focen póñenselle “espichos”,
engánchanse no nariz un arame coas puntas cara adentro para
que ao fozar lles moleste.
10. ALIMENTACIÓN:
É omnívoro: come de todo: restos
das comidas, patacas, remolacha,
verdura, millo, fariña milla fervida...
Cando está libre come raíces e
tubérculos, (que desenterra
fozando), froitos, landras,
castañas, e pequenos animais.
Nas granxas aliméntanse con
pensos compostos.
Cráneo de porco coa dentadura completa típica
dos animais que comen de todo (omnívoros).
11. REPRODUCIÓN
O porco reprodúcese unha
vez ao ano.
A idade da madurez sexual
é arredor do ano de vida.
As crias nacen despois de
114 días de xestación.
Cada femia pode parir
unha leitaxe de entre 8 a
12 bacoriños de
aproximadamente ¼ de
quilo de peso bastante
desenvolvidos.
Ao pouco de nacer buscan
cada un a súa teta que non
cambian ata que deixen de
mamar, aproximadamente
a partir do mes e medio.
12. O récord mundial de cría teno dende o ano 1961 unha
porca dunha granxa dinamarquesa que pareu 24 bacoriños.
13. OS PORCOS E AS PERSOAS
O porco críase pola súa utilidade como
fonte de carne e graxa.
NOMES:
Macho: porco, cocho
Femia: porca, cocha
Mediano: porco do cordel (4-6 meses)
Pequeno: bacoriño, bacuriño, leitón, rancho,
porquiño...
Os bacoriños véndense destetados, a media
cría (porcos do cordel) ou antes da ceba
14. COIDADOS QUE PRECISA:
Limpieza das cortes.
Os machos cápanse para que engorden
máis agás os destinados á monta.
Revisións sanitarias que garanten o seu
bo estado de saúde. Para o seu control
levan unha chapa na orella.
Xeralmente tense ao porco por un
animal suxo e descoidado. Isto case
sempre é consecuencia de telos
encerrados en espazos reducidos e
faltos de hixiene.
Son animais sans, pero poden sufrir
enfermidades, e transmitir a través da
carne algunhas graves ás persoas
como a triquinose.
15. UTILIDADE
É un animal do que todo se aproveita:
A carne pódese consumir fresca ou conservala de moitas maneiras: seca,
salgada, embutida, conxelada,...
Aprovéitase o sangue, a pel como coiro e ata os pelos para facer cepillos.
En casos excepcionais o porco pódese usar como animal de traballo. Os
exípcios soltábanos nos campos enlamados para que pisaran e enterraran
as sementes e así naceran mellor.
Nas zonas onde se recollen as trufas (uns fungos moi apreciados que viven
enterrados) adéstranse porcos para que as localicen co seu fino olfato.
Os excrementos do porco úsanse como abono.
Algúns persoas téñenos como mascotas.
16. O LACÓN GALEGO está amparado por unha
Indicación Xeográfica Protexida.
Os lacóns son as extremidades dianteiras
do porco cun peso entre os 3 e os 5,5 kg e
un proceso de elaboración dun mínimo de
30 días (salgado, lavado, asentamento e
curado) de porcos de raza Celta, Large
Wite, Landrace, Duroc e os seus cruces.
A carne debe ser encarnada, coa graxa
parcialmente infiltrada na masa muscular,
o aroma suave e agradable.
Chourizos, botelos e androllas son
formas de conservar a carne do porco
adubada e curada. O chourizo faise en
toda Galiza. O botelo e a androlla fanse
nas zonas da montaña. O botelo faise co
pedro (a parte máis gorda do inestino)
cun recheo de costela e peles. A androlla
é semellante ao botelo, pero leva
ademáis carne.
O chourizo faise con carne picada
adubada con pemento, loureiro, allo,
viño e herbas. Nalgúns sitios fanse os
chourizos ceboleiros.
17. A matanza do porco tiña, e segue a ter cando se fai de xeito tradicional, un
aspecto festivo familiar. Normalmente colaboraban nela os viciños.
Os produtos da matanza tradicional destinábanse na súa meirande parte a
seren conservados como provisión de carne para todo o ano.
18. Na actualidade nos
matadoiros industriais
unha boa parte da
carne destínase ao
consumo en fresco.
19. Cando se despezan as distintas partes reciben
outros nomes segundo as súas cualidades ou o
lugar onde están situados.
lombo ou raxo
magro
rabo
pesuñas
espiñazo
cacheira touciño
pescozo
magro
costelar
20. HISTORIA
O porco actual procede do xabarín
(porco bravo) e dos cruces que se
fixeron entre os diferentes tipos de
porcos europeos e asiáticos.
A domesticación comezou
probablemente no surleste de Asia.
Os restos máis antigos atopáronse no
norte do Irán e son de hai case 7.000
anos. En Europa atopáronse no sur de
Suecia e Dinamarca restos de hai máis
de 5.000 anos.
Espallouse por todo o mundo na
época dos grandes
descubrimentos porque era a base
da alimentación da tripulación dos
barcos (moitas veces levábanos
vivos e alimentábanos coas
sobras).
Nos países islámicos non existe a
cría de porcos xa que a súa
relixión prohíbe o consumo da súa
carne.
21. En Galiza o porco é un animal común que
podemos atopar en todas as casas labregas
e dende hai uns anos en granxas.
Prodúcense arredor de un millón de porcos
ao ano.
22. RAZAS
No mundo existen moitísimas razas locais de porcos e ata hai pouco tempo
tamén as había en Galiza. Na actualidade están case desaparecidas como
consecuencia dos cruces con outras para obter un mellor rendemento
(maior tamaño e peso e mellores tipos de carne).
23. O porco celta
Ata comezos do século XX era a raza maioritaria en Galiza. Despois de
estar a piques de desaparecer durante os anos oitenta, comezouse a
recuperar a partir de 1999, coa creación da Asociación de Criadores de
Gando Porcino Celta (ASOPORCEL) para conservar o patrimonio
xenético da raza e promover a súa cría e difusión.
Está incluído no Catálogo Oficial de Razas de Gando de España como
raza autóctona española de protección especial o en perigo de
extinción polo Real Decreto 1682/1997.
O tronco celta procede do cruce Sus Scrofa Ferus co subxénero
Striatosus.
24. Os porcos celtas son animais de tamaño grande, austeros, rústicos e
moi adaptados a súa explotación en réxime extensivo alimentándose
de recursos naturais estacionais como landras, castañas e agromos
vexetais dos bosques autóctonos galegos.
O porco celta ten a cabeza
grande, coas orellas grandes
e caídas e o fuciño longo,
lombo curvo e patas longas.
Hai tres variedades dentro da
raza: no norte de Galiza, pola
zona de Bergantiños
predomina o ecotipo
Carballino que se
caracterizan por manchas
negras brillantes ou rubias.
No sur aparece o ecotipo
Santiagués, con dúas
variedades, a Branca e a
Barcina, con manchas
negras contra o seu tercio
posterior.
25. Large white: de orixe inglesa. Tiveron grande
influencia na mellora das razas europeas.
Son porcos de cor branca, gran tamaño, moi
fértiles e de desenvolvemento rápido.
Acadan os 90 quilos aos 3 meses. As femias
adultas poden pasar dos 300 quilos e os
machos dos 400.
Pietrain: de orixe belga, é moi apreciado pola
abundancia da carne e a súa pouca graxa.
Nalgúns sitios chámanlle porco de catro
xamóns porque tamén ten moita carne nas
patas de diante.
26. Castaños: de cores que varían entre
o rubio dourado e o castaño
avermellado. Proceden do cruce
entre ibéricos negros e blancos
europeos e teñen unhas
características intermedias entre os
dous: medra menos que os brancos
europeos, pero máis que os ibércos,
colle menos graxa e conserva o
sabor e a finura da carne.
PORCO IBÉRICO:
De cor escura e lombo arqueado,
cabeza afíada coas orellas dobladas
cara adiante e patas longas. Vive ben
ao aire libre pero medra amodo.
Ten unha carne de boa calidad e
excelente sabor.
27. PORCOS ASIÁTICOS
De Siam ou de ventre caído. De orixe
indochina, son case sempre negros ou de
cor escura, de patas curtas e de pequeno
tamaño. Nunca botan máis alá dos 80 quilos.
Nestas razas é característico o lombo
afundido e o ventre amplo.
28. ANIMAIS SEMELLANTES
Ao grupo dos porcos pertencen animais que teñen o nariz aberto diante do fuciño
e os dentes cairos cara arriba, o corpo moi musculoso e as patas curtas.
XABARÍN ou PORCO BRAVO (Sus scrofa)
É o antepasado directo dos porcos
europeos.
Mide algo máis de 1 metro de longo e pode
superar os 100 quilos, É un animal máis
ben nocturno. Pasa o día descansando
nalgún lugar tranquilo no máis fondo do
bosque e á noitiña sae a buscar alimento,
chegando en ocasións a entrar nas zonas
cultivadas. Actualmente moi extendido.
Vive en pequenos grupos formados por un
macho, unha ou dúas femias e as crías do
ano. Unha vez ao ano ten entre 4 e 8 crías
que nacen cubertas de pelo a raias que lle
serve de camuflaxe e que lle desaparecen
aos 10-11 meses.
É un animal obxecto de caza.
29. FACOQUEIRO (Phacochoerus aethiopicus):
É o xabarín máis común da sabana africana.
O corpo mide 1 metro de longo e pode
acadar os 100 quilos de peso. A súa
característica máis destacada é a cabeza,
moi grande é aplastada, cos cairos moi
longos (poden superar o medio metro) e
unhas formacións a xeito de espullas nos
lados da cara.
BABIRUSA (Babiroussa babiroussa):
Vese raramente porque vive no máis
espeso das selvas. Pode medir 1 metro de
longo e pesar ata 90 quilos. O máis
curioso diste animal son os dentes cairos
que, ao sairen cara arriba, fúranlle os osos
e a pel do fuciño.
Vive nas illas Célebes no surleste de Asia.
30. PORCO XIGANTE DE KENIA
(Hylochoerus meinertzhageni).
É o máis grande dos porcos
silvestres. Pode superar o metro de
altura e os 250 quilos de peso.
PÉCARIS, PÁTINAS ou SAÍNOS:
Existen varias especies.
Semellan pequenos xabaríns, aínda que
non pertenecen á mesma familia. Os máis
grandes non superan os 30 quilos de
peso. Son de cor negra, con pelo
abundante e unhas manchas brancas (no
lombo, na cara ou no pescozo) típicas de
cada especie.
31. REFRÁNS:
-Por San Simón e San Xudas, mata o
teu porco e atesta as túas cubas.
-No mes morto non saches o horto
nin capes o porco.
-O que bo porco queira matar, cedo
ten que empezar a gastar.
-O que queira ter bo entrecosto que
cebe no agosto.
-Outono a chegar, porco a cebar.
-Mata ao teu porco e verás o teu
corpo.
-Polo San Martiño mata o teu
porquiño.
-O porco no maseiro non quere
compañeiro.
-A vaca é ouro e o porco tesouro.
-Con millo no piorno e porco no
salgadoiro non hai medo ao inverno
anque veña chovedoiro.
ADIVIÑAS:
Churín, churín e churín,
choraban
caeu a torre e os churíns calaban
(A PORCA E OS FILLOS)
TRADICIÓN ORAL
32. CANTARES:
Maruxa se vas á feira
mércame un porco rabelo,
que se mo compras con rabo
non me cabe no cortello.
DITOS:
-Vai mamar na rolla (teta) de atrás.
-A todo porquiño lle chega o seu San Martiño.
-Ao peor porco a mellor landra.
