1. 1
บทที่ 1
บทนํา
ที่มาและความสําคัญ
กลองจุลทรรศนเปนอุปกรณพื้นฐานวิทยาศาสตรที่สําคัญในการศึกษาทางดานชีววิทยาของ
นักเรียนทั้งระดับชั้นมัธยมศึกษาตอนตน และตอนปลาย ชวยในการศึกษาสิ่งมีชวตหรือสวนตางๆ
ีิ
ของสิ่งมีชีวิตที่มีขนาดเล็กมากที่ไมสามารถมองเห็นดวยตาเปลา ทําใหสามารถมองเห็นวัตถุขนาดเล็ก
นั้นได สวนประกอบตางๆ ของกลองจุลทรรศนมีราคาแพงและชํารุดไดงาย
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย มีกลองจุลทรรศน จํานวนมากกวา 20
เครื่อง มีทั้งชนิดที่เปนกระบอกตาเดียว และกระบอกตาคู ทั้งรุนที่ใชแสงจากกระจกเงา และใชแสง
จากไฟฟาแตทกลองจุลทรรศนที่สมบูรณสามารถใชงานไดไมเกิน 5 เครื่อง มีอุปกรณบางอยางชํารุด
ี่
เชน หลอดไฟ สายไฟ หัวเลนสเปนเชื้อรา ภาพมืดไมสามารถมองเห็นภาพได ปุมปรับระยะภาพซาย-
ขวา ปุมปรับภาพหยาบ ภาพละเอียดไมสามารถใชงานไดตามปกติ และมีหัวเลนสทั้งเลนสใกลตา
และเลนสใกลวัตถุสํารองอยูเปนจํานวนมากที่ไมไดนํามาใชประโยชน เมื่อมีการเรียนวิทยาศาสตร
มีกลองไมพอกับจํานวนกลุมนักเรียนที่เรียน เมื่อจะใชงานกลองจุลทรรศนพบวากลองชํารุดใชงาน

ไมไดตามปกติ
คณะผูจัดทําจึงเห็นความสําคัญจากปญหาดังกลาว จึงไดคิดสรางกลองจุลทรรศนประยุกตให
สามารถใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชํารุดในหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย และ
เพื่อเปรียบเทียบความสามารถของกลองจุลทรรศนประยุกตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคู
จุดประสงค
1. เพื่อสรางกลองจุลทรรศนประยุกตใหสามารถใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชารุดใน
ํ
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย
2. เพื่อเปรียบเทียบความสามารถของกลองจุลทรรศนประยุกตกับกลองจุลทรรศนทั่วไป
สมมติฐาน
1. กลองจุลทรรศนประยุกตสามารถใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชํารุดในหองปฏิบัติการ
วิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย
2. ความสามารถของกลองจุลทรรศนประยุกตกับกลองจุลทรรศนแตกตางกัน

2. 2
ขอบเขตของการศึกษา
1. ระยะเวลาทีใชในการศึกษา
่
1.1 การเตรียมวัสดุอุปกรณในการประกอบกลองจุลทรรศนประยุกตจากกลองจุลทรรศนที่
ชํารุด 15 ตุลาคม- 31 ตุลาคม 2555
1.2 การสรางกลองจุลทรรศนประยุกต 1-5 พฤศจิกายน 2555
1.3 การหาความสามารถในการขยายภาพที่เกิดจากกลองจุลทรรศนประยุกตกับกลอง
จุลทรรศนกระบอกตาคู 6-10 พฤศจิกายน 2555
2. สถานที่ทําการศึกษา
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตรทั่วไป
3. วัสดุอุปกรณที่ใชในการสรางกลองจุลทรรศนประยุกต
3.1 เลนสใกลตากําลังขยาย 10 จากกลองจุลทรรศนที่ชํารุด
3.2 เลนสใกลวัตถุกําลังขยาย 4,10,40 และ 100 เทา จากกลองจุลทรรศนที่ชารุด
ํ
3.3 เลนสรวมแสงจากกลองจุลทรรศนที่ชํารุด
3.4 ขอตอเกลียวนอกทองเหลือง ขนาด 2 เซนติเมตร
3.5 ขอตอเกลียวในทองเหลือง ขนาด 2 เซนติเมตร
3.6 หลอดไฟ สวิทซ พรอมสายไฟ กําลังไฟฟา 220 โวลต
3.7 ฐานไมขนาด 15 24 เซนติเมตร
3.8 แวนเชือมเหล็กขนาดขนาดเสนผานศูนยกลางวงใน 2.5 เซนติเมตร
่
3.9 ขาตั้งเหล็กหองปฏิบติการวิทยาศาสตรพรอมตัวยึด
ั
3.10 กลองถายรูปดิจิตอล
ตัวแปรที่เกี่ยวของในการศึกษา
ตอนที่ 1 การสรางกลองจุลทรรศนประยุกตใหสามารถใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชํารุดใน
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย
1.1 การสรางกลองที่มีกําลังขยาย 10 4 เทา
ตัวแปรตน ระยะวัตถุจากเลนสกําลังขยาย 4 และระยะเลนสใกลวัตถุกับเลนส
ใกลตา
ตัวแปรตาม ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดจาก
กลองจุลทรรศน

3. 3
ตัวแปรควบคุม วัตถุที่ตองการตรวจสอบกับกลองจุลทรรศน ปริมาณแสงที่ใช วัสดุ
ที่ใชประกอบลํากลอง
1.2 การสรางกลองที่มีกําลังขยาย 10 10 เทา
ตัวแปรตน ระยะวัตถุจากเลนสกําลังขยาย 10 และระยะเลนสใกลวัตถุกับเลนส
ใกลตา
ตัวแปรตาม ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดจาก
กลองจุลทรรศน
ตัวแปรควบคุม วัตถุที่ตองการตรวจสอบกับกลองจุลทรรศน ปริมาณแสงที่ใช วัสดุที่
ใชประกอบลํากลอง
1.3 การสรางกลองที่มีกําลังขยาย 10 40 เทา
ตัวแปรตน ระยะวัตถุจากเลนสกําลังขยาย 40 และระยะเลนสใกลวัตถุกับเลนส
ใกลตา
ตัวแปรตาม ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดจาก
กลองจุลทรรศน
ตัวแปรควบคุม วัตถุที่ตองการตรวจสอบกับกลองจุลทรรศน ปริมาณแสงที่ใช วัสดุที่
ใชประกอบลํากลอง
ตอนที่ 2 ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดจากกลองจุลทรรศน
ประยุกตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคู
ตัวแปรตน ชนิดของกลองจุลทรรศน
ตัวแปรตาม ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพ
ตัวแปรควบคุม ชนิดของวัตถุที่ใชในการสํารวจตรวจสอบ
นิยามศัพทเฉพาะ
กลองจุลทรรศนประยุกต หมายถึง กลองจุลทรรศนที่ประกอบขึ้นเองจากวัสดุที่มีอยูใน

ทองถิ่น และนําเลนสใกลตา และเลนสใกลวัตถุ จากกลองจุลทรรศนที่ชํารุด
กลองจุลทรรศนกระบอกตาคู หมายถึง กลองจุลทรรศนแบบกระบอกตาคูที่จดซื้อมาใชใน
ั
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย จังหวัดตรัง
ความสามารถของกลองจุลทรรศน หมายถึง ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจน
ของภาพที่เกิดจากกลองจุลทรรศนที่กําลังขยาย 40 เทา 100 เทา และ 400 เทา
กําลังขยายของภาพ หมายถึง ขนาดของเลนสใกลตาคูณกับขนาดของเลนสใกลวัตถุ

4. 4
ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ
1. ไดกลองจุลทรรศนประยุกต เพื่อใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชํารุดในหองปฏิบัติวทยาศาสตร
ิ
ของโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย จังหวัดตรัง
2. ไดทราบความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพทีเ่ กิดจากกลองจุลทรรศน
ประยุกต
3. ไดนําวัสดุ อุปกรณที่ชารุดมาประยุกตใชใหเกิดประโยชน
ํ
4. ไดประหยัดคาใชจายและลดปญหาสิ่งแวดลอมในโรงเรียน
5. ไดใชเปนแนวทางในการทําโครงงานอื่นๆ ตอไป

5. 5
บทที่ 2
เอกสารที่เกียวของ
่
กลองจุลทรรศน (Microscope)
ประวัติของกลองจุลทรรศน
สิ่งมีชีวิตขนาดเล็กที่ไมสามารถมองเห็นดวยตาเปลา เดิมใชเพียงแวนขยายและเลนสอันเดียว
สองดู คงเชนเดียวกับการใชแวนขยายสองดูลายมือ ในระยะตอมา กาลิเลอิ กาลิเลโอ ไดสรางแวน
ขยายสองดูสิ่งมีชีวิตเล็กๆในราวป พ.ศ. 2153
ในชวงป พ.ศ. 2133 ชางทําแวนตาชาวฮอลันดาชื่อ แจนเสนประดิษฐกลองจุลทรรศนชนิด
เลนสประกอบ ประกอบดวยแวนขยายสองอัน
ในป พ.ศ. 2208 โรเบิรต ฮุก ไดประดิษฐกลองจุลทรรศนชนิดเลนสประกอบที่มีลํากลองรูปราง

สวยงาม ปองกันการรบกวนจากแสงภายนอกได และไมตองถือเลนสใหซอนกัน (ดูภาพในกลอง

ขอความประกอบ) เขาสองดูไมคอรกที่ฝานบางๆ แลวพบชองเล็กๆมากมาย เขาเรียกชองเหลานั้นวา
เซลล ซึ่งหมายถึงหองวางๆ หรือหองขัง เซลลที่ฮุกเห็นเปนเซลลที่ตายแลว เหลือแตผนังเซลลของพืช
ซึ่งแข็งแรงกวาเยื่อหุมเซลลในสัตว จึงทําใหคงรูปรางอยูได ฮุกจึงไดชอวาเปนผูที่ตั้งชื่อเซลล
่ื
ในป พ.ศ. 2215 แอนโทนี แวน เลเวนฮุค ชาวฮอลันดา สรางกลองจุลทรรศนชนิดเลนสเดียว
จากแวนขยายที่เขาฝนเอง แวนขยายบางอันขยายไดถึง 270 เทา เขาใชกลองจุลทรรศนตรวจดูหยดน้ํา
จากบึงและแมน้ํา และจากน้ําฝนที่รองไวในหมอ เห็นสิ่งมีชีวิตเล็กๆมากมายนอกจากนันเขายังสองดู้
สิ่งมีชีวิตตางๆ เชน เม็ดเลือดแดง, เซลลสืบพันธุสัตวตัวผู, กลามเนื้อ เปนตน เมื่อเขาพบสิ่งเหลานี้ เขา
รายงานไปยังราชสมาคมแหงกรุงลอนดอน จึงไดรับการยกยองวาเปนผูประดิษฐกลองจุลทรรศน

ป พ.ศ. 2367 ดูโธรเชต นักพฤกษศาสตรชาวฝรั่งเศสศึกษาเนื้อเยื่อพืช และสัตวพบวา
ประกอบดวยเซลล
ป พ.ศ. 2376 โรเบิรต บราวน นักพฤกษศาสตรชาวอังกฤษ เปนคนแรกทีพบวาเซลลและพืชมี
่
นิวเคลียสเปนกอนกลมๆ อยูภายในเซลล


6. 6
ป พ.ศ. 2 นุก นะดือจารแดง นักสัตวศาสตรชาวฝรั่งเศส ศึกษาจุลินทรียและสิ่งมีชวิตอื่นๆ
2378 ดื ร รี วิ
ี
พบ าภายในปร
บว ระกอบดวยของเหลวใสๆ จึงเรียกวา ซา โคด ซึ่งเปน
าร นภาษาฝรั่งเศส
สมาจากศัพทกรีกวา
ซา (Sarx) ซึงแปลวาเนื้อ
ารค ่
ป พ.ศ. 2 ชไลเดน นักพฤกษศ ชาวเยอ น ศึกษาเนื้อเยื่อพืชชนิด างๆ พบวาพืชทุก
2381 น ศาสตร อรมั นื ดต า
ชนดประกอบดวยเซลล
นิ ด
ป พ.ศ. 2 ชไลเดร
2382 รและชวาน จึง วมกันตั้งทฤษฎีเซลล ซึง ใจความสรปไดวา "สิ่งมีชีวิตทุก
งร งมี
่ รุ
ชนดประกอบไ วยเซลลแ
นิ ไปด และผลิตภัณฑจากเซลล"
พ.ศ. 2382 พัวกินเย นกสัตวิทยาชาวเชคโกสโล ย ศึกษาไขและตัวออ
นั ลวาเกี อนของสัตวชนิดตางๆ
น
พบ าภายในมีข
บว ของเหลวใส เเหนียว ออนนมเปนวุน เรียกวาโปรโตพ
นุ  ย พลาสซึม
ตอจากนนมีนกวิทยา
นั้ ั าศาสตรอีกมา
ากมายทําการศึกษาเกี่ยวกับ ดวยกลองจุลทรรศนชนิด
ศึ บเซลล ล น
เลนสประกอบ และไดพัฒน ดียิ่งขึ้น จ
นาให จนกระทั่งป พ.ศ. 2475 นัก ทยาศาสตรชาวเยอรมัน คืออี.รุ
พ กวิ ร
สก และแมกซนอลล ไดเปลีี่ยนแปลงกร
กา ซ ระบวนการขอ องจุลทร ที่ใชแสงและเลนสมาใชลํา
องกล รรศน า
อิเเล็กตรอน ทําใหเกิดกลองจลทรรศนอิเล็กตรอนขึ้นในระยะตอๆม ปจจุบันมีกาลังขยายกวา 5 แสน
จุ มา กํํ
เทา
ท
เลนสนน (convex lens) คือ เลนสที่โคงออกดานนอก มีขอ
นูู ส ด อบแคบ และต ตรงกลางกวาง แสงที่
ผา
านเลนสนูนจะรวมเปนจุดเเดียว เรียกจุดนีวา จุดโฟกัส เลนสนูนสา
้ ามารถสรางภ งหรือ
ภาพจริ
ภา อน
าพเสมื
- วััตถุอยูไกลมาก แสงจากวัต ขนานกับแกนมุขสําคัญ หักผานเลนสนนไปตัดกันไดภาพ
ตถุ ส ู น
จริงขนาดเล็กที่สุดที่จุดโฟกัส
ริ ั
- วััตถุอยูหางจาก มากกวา 2F (สองเทาของจุดโฟกัส) ไดภาพจริงหัวกลับ ขน ก
กเลนส ว ท กั ริ นาดเล็
กวาวัตถุ
ว
- วัต อยูหางจาก เทากับ 2F ไดภาพจริงหัวกลับขน าวัตถุที่ร 2F
ตถุ กเลนส ริ นาดเท ระยะ
- วัต อยูระหวาง ด F กับจุด 2F จะไดภาพ งหัวกลับข
ตถุ งจุ พจริ ขนาดใหญกวาวัตถุ
- วัต อยูที่จดโฟกัส ไดภาพขนาดใหญมาก ่ระยะอนันต (ไมมีที่สิ้นสด) หรือวาหาไมได
ตถุ ุ กที ต สุ ห
- วััตถุอยูระหวาง F (จุดโฟกัส กับเลนส เกิดภาพเสมือน วโคงขนา
ส) กิ นหั าดใหญกวาวัตถุอยูขาง
ต 
เดียวกับวัตถุ
สิ่งประดิษฐทใชเลนสนูน แวนขยาย แวนตาสาหรับคนสา
ดิ ี่ ส สํ ายตายาว กลอ
องโทรทรรศน กลอง
น
ลทรรศน กลองถายภาพ เลนสถายภาพ
จุล ล พ

7. 7
กลองจลทรรศนเปน ปกรณที่ชว เรามองเเห็นวัตถุที่มีข
จุ นอุ วยให
 ขนาดเล็กมาก ประกอบดวยเลนส
ย
นูน
นความยาวโฟ สสั้น ๆ 2 อน โดยเลนสอันหนึ่งอยูใกลวัตถุเรียกวาเลนสใกลวัต (Objectiv Lens)
ฟกั อั ส ก ว ตถุ ve
และเล อันหนึ่งอ ใกลตาเรียก าเลนสใกลตา (Eyepiece Lens) โดยความยาวโฟกัสของ
ลนส อยู กว ต e ส
เลนสใกลวัตถุนอยกวาความ
น มยาวโฟกัสขอ
องเลนสใกลตามาก
ต
เลน ใกลวัตถุ (f0)
นส f เลนสใกลตา (fB)
f
ภาพที่ 1 ทางเดินแ านเลนสใกลตาและเล ใกลวัตถุ
ที แสงผ ส ลนส
วางวัต ไวในระหวาง
ตถุ ว ของเลนสใกลวัตถุ จะไดภาพจ งขนาดขยายอยูหนา
จริ 
เลนสใกลตาโด ดยจะเปนวัตถุเสมือนของเล ใกลตา โดยวัตถุเสมือนนี้ จะตองอยระหวางควา
ลนส โ ยู ามยาว
โฟ สของเลนสใกลวัตถุกับ
ฟกั ส บเลนส เกิดภาพเเสมือนขนาดข ่ระยะที่เห็นชัดปกติิของตา
ขยายที ที
คือ
อประมาณ 25 เซนติเมตร โ
5 โดยในทาง ป บัติวิธีทําใหเห็นภาพชัดเเรียกวาการโฟ สภาพทําไดโดย
ปฏิ ห ฟกั
เลื่ือนเลนสใกลตาเพื่อปรับระยะวัตถุใหเห
ล หมาะสมที่จะเกิดภาพที่ระย นไดชดเเจน
ยะเห็ ั
ภาพที่ 2 ทางเดินแสงขอ องจุลทร
องกล รรศน

8. 8
ความยาวของตัวกลองจุลทรรศน (Length 0f Microscope , L)
ความยาวของตัวกลองจุลทรรศน คือ ระยะระหวางเลนสวัตถุถึงเลนสตา (L)
/
L = +
/
แทนระยะภาพของเลนสใกลวัตถุ
แทนระยะวัตถุของเลนสใกลตา
กําลังขยายของกลองจะมีคาขึ้นกับผลคูณของกําลังขยายของเลนสใกลตากับเลนสใกลวัตถุ
กลองจุลทรรศนเชิงประกอบ (Compound microscope)
กลองจุลทรรศนเชิงประกอบ เปนกลองจุลทรรศนที่มีการขยายภาพ 2 ครั้ง ประกอบดวย
เลนส 2 ชุด คือ
1. เลนสใกลวัตถุ (objective lens) มีอยูหลายอันมีกําลังขยายแตกตางกัน อาจเปน 4 เทา (4 )
10 เทา (10 ), 40 เทา (40 ) หรือ 100 เทา (100 ) เลนสนี้ทําใหเกิดภาพจริงหัวกลับที่มีขนาดใหญ
กวาวัตถุ
2. เลนสใกล ตา (eye piece) เปนเลนสที่อยูทางดานบนของตัวกลองที่ตาเราดู เลนสนี้ทําหนาที่
ขยายภาพที่ไดจากเลนสใกลวัตถุ ภาพทีไดจะเปนภาพเสมือนหัวกลับขยายขนาดใหญที่ตามองเห็นได
่
สําหรับกําลังขยายของ eye piece โดยทั่วไปอาจเปน 10 หรือ 15 เทา (10 หรือ 15 )
การคํานวณหากําลังขยายของกลองจุลทรรศน และ ขนาดของวัตถุ
กําลังขยายของกลองจุลทรรศน = กําลังขยายของเลนสใกลวตถุ กําลังขยายของเลนสใกลตา
ั
ขนาดของภาพ
=
ขนาดของวัตถุ
สวนประกอบของกลองจุลทรรศน
1. ฐาน (Base) เปนสวนที่ใชวางบนโตะ ทําหนาที่รับน้ําหนักทั้งหมดของกลองจุลทรรศน มี
รูปรางสี่เหลี่ยม หรือวงกลม ที่ฐานจะมีปุมสําหรับปดเปดไฟฟา
2. แขน (Arm) เปนสวนเชื่อมตัวลํากลองกับฐาน ใชเปนทีจบเวลาเคลื่อนยายกลองจุลทรรศน
่ั
3. ลํากลอง (Body tube) เปนสวนที่ปลายดานบนมีเลนสตา สวนปลายดานลางติดกับเลนส
วัตถุ ซึ่งติดกับแผนหมุนได เพื่อเปลี่ยนเลนสขนาดตาง ๆ ติดอยูกบจานหมุนที่เรียกวา Revolving
ั
Nosepiece

9. 9
4. ปุมปรับภาพหยาบ (Coarse adjustment) ทําหนาที่ปรับภาพโดยเปลี่ยนระยะโฟกัสของเลนส
ใกลวัตถุ (เลื่อนลํากลองหรือแทนวางวัตถุขึ้นลง) เพื่อทําใหเห็นภาพชัดเจน
5. ปุมปรับภาพละเอียด (Fine adjustment) ทําหนาที่ปรับภาพ ทําใหไดภาพที่ชดเจนมากขึ้น
ั
6. เลนสใกลวัตถุ (Objective lens) เปนเลนสที่อยูใกลกับแผนสไลด หรือวัตถุ ปกติติดกับแปน
วงกลมซึ่งมีประมาณ 3-4 อัน แตละอันมีกาลังบอกเอาไว เชน x3.2, x4, x10, x40 และ x100 เปนตน
ํ
ภาพที่เกิดจากเลนสใกลวัตถุเปนภาพจริงหัวกลับ
7. เลนสใกลตา (Eye piece) เปนเลนสที่อยูบนสุดของลํากลอง โดยทั่วไปมีกาลังขยาย 10x
ํ
หรือ 15x ทําหนาที่ขยายภาพที่ไดจากเลนสใกลวัตถุใหมีขนาดใหญขึ้น ทําใหเกิดภาพที่ตาผูศึกษา
สามารถมองเห็นได โดยภาพที่ไดเปนภาพเสมือนหัวกลับ
8. เลนสรวมแสง (Condenser) ทําหนาที่รวมแสงใหเขมขึ้นเพื่อสงไปยังวัตถุที่ตองการศึกษา
9. กระจกเงา (Mirror) หรือหลอดไฟ ทําหนาทีสะทอนแสงจากธรรมชาติหรือแสงจาก
่
หลอดไฟภายในหองใหสองผานวัตถุโดยทัวไปกระจกเงามี 2 ดาน ดานหนึ่งเปนกระจกเงาเวา อีกดาน
่
เปนกระจกเงาระนาบ สําหรับกลองรุนใหมจะใชหลอดไฟเปนแหลงกําเนิดแสง ซึ่งสะดวกและชัดเจน
กวา
10. ไดอะแฟรม (Diaphragm) อยูใตเลนสรวมแสงทําหนาทีปรับปริมาณแสงใหเขาสูเลนสใน
่
ปริมาณที่ตองการ
11. แทนวางวัตถุ (Speciment Stage) เปนแทนใชวางแผนสไลดที่ตองการศึกษา
12. ที่หนีบสไลด (Stage Clip) ใชหนีบสไลดใหติดอยูกับแทนวางวัตถุ ในกลองรุนใหมจะมี

Mechanical stage แทนเพื่อควบคุมการเลื่อนสไลดใหสะดวกยิ่งขึ้น
13. จานหมุน (Revolving nosepiece) ใชหมุนเมื่อตองการเปลี่ยนกําลังขยายของเลนสใกลวัตถุ
ภาพที่ 3 สวนประกอบของกลองจุลทรรศน

10. 10
วิธีใชกลองจุลทรรศน
การใชกลองจุลทรรศนแบบใชแสง (Light microscope) มีวิธีใชดังนี้
1. วางกลองใหฐานอยูบนพื้นรองรับที่เรียบสม่ําเสมอเพื่อใหลํากลองตั้งตรง
2. หมุนเลนสใกลวัตถุ (objective lens) อันที่มีกําลังขยายต่ําสุดมาอยูตรงกับลํากลอง
3. ปรับกระจกเงาใตแทนวางวัตถุใหแสงสะทอนเขาลํากลองเต็มที่
4. นําสไลดที่จะศึกษาวางบนแทนวางวัตถุ ใหวัตถุอยูตรงกลางบริเวณทีแสงผาน แลวมอง
่
ดานขางตามแนวระดับแทนวางวัตถุ คอย ๆ หมุนปุมปรับภาพหยาบ (coarse adjustment knob) ใหลํา
กลองเลื่อนมาอยูใกลวัตถุที่จะศึกษามากทีสุด โดยระวังอยาใหเลนสใกลวัตถุสัมผัสกับกระจกปด
่
สไลด กลองจุลทรรศนบางรุนเมื่อหมุนปุมปรับภาพหยาบลํากลองจะเคลื่อนที่ขึ้นและลงเขาหาเลนส
ใกลวัตถุ แตกลองบางรุนแทนวางวัตถุวัตถุจะทําหนาที่เลือนขึ้นลงเขาหาเลนสใกลวัตถุ
่
5. มองผานเลสใกลตา (eyepiece) ลงตามลํากลอง พรอมกับหมุนปุมปรับภาพหยาบขึ้นชา ๆ
จนมองเห็นวัตถุที่จะศึกษาคอนขางชัดเจน แลวจึงเปลียนมาหมุนปรับปุมภาพละเอียด (fine
่ 
adjustment knob) เพื่อปรับภาพใหคมชัด อาจเลื่อนสไลดไปมาชาง ๆ เพื่อใหสิ่งที่ตองการศึกษามาอยู
กลางแนวลํากลอง
6. ถาตองการขยายภาพใหใหญขึ้น ใหหมุนเลนสใกลวัตถุอันทีมีกําลังขยายสูงขึ้นเขามาใน
่
แนวลํากลอง และไมตองขยับสไลดอีก แลวหมุนปุมปรับภาพละเอียดเพื่อใหเห็นภาพชัดเจนขึ้น
7. การปรับแสงที่เขาในลํากลองใหมากหรือนอย ใหหมุนแผนไดอะแฟรม (diaphragm)
ปรับแสงตามตองการ กลองจุลทรรศนที่ใชกันในโรงเรียนมีจํานวนเลนสใกลวัตถุตาง ๆ กันไป เชน
1 อัน 2 อัน หรือ 3 อัน และมีกําลังขยายตาง ๆ กันไป อาจเปนกําลังขยายต่ําสุด( x4) กําลังขยายขนาด
กลาง (x10) และกําลังขยายขนาดสูง (x40 , x80) หรือกําลังขยายสูงมาก ๆ ถึง x100 สวนกําลังขยาย
ของเลนสนั้นโดยทัวไปโดยทั่วไปจะเปน x10 แตก็มบางกลองที่เปน x5 หรือ x15 กําลังขยายของ
่ ี
กลองจุลทรรศนคํานวณไดจากผลคูณของกําลังขยายของเลนสใกลวัตถุกับกําลังขยายของเลนสใกลตา
ซึ่งมีกํากับไวที่เลนส
ขอควรระวังในการใชกลองจุลทรรศน
เนื่องจากกลองจุลทรรศนเปนอุปกรณที่มีราคาสูงและมีสวนประกอบที่อาจเสียหายงาย
โดยเฉพาะเลนส จึงตองใชและเก็บรักษาดวยความระมัดระวังใหถูกวิธี ซึ่งมีวิธีปฏิบัติดังนี้
1. การยกกลอง ควรใชมือหนึ่งจับทีแขนกลอง (arm) และอีกมือหนึ่งรองที่ฐาน (base) และตอง
่
ใหลํากลองตั้งตรงเสมอเพื่อปองกันการเลือนหลุดของเลนสใกลตา ซึ่งสามารถถอดออกไดงาย
่
2. สไลดและกระจกปดสไลดตองไมเปยก เพราะอาจทําใหแทนวางวัตถุเกิดสนิม และทําให

11. 11
เลนสใกลวัตถุชื้นอาจเกิดราขึ้นที่เลนสได
3. ขณะที่ตามองผานเลนสใกลตา เมื่อจะตองหมุนปุมปรับภาพหยาบตองมองดานขางตามแนว
ระดับแทนวางวัตถุ และหมุนใหเลนสใกลวตถุกับแทนวางวัตถุเคลื่อนเขาหากัน เพราะเลนสใกลวัตถุ
ั
อาจกระทบกระจกสไลดทาใหเลนสแตกได
ํ
4. การหาภาพตองเริ่มตนดวยเลนสวัตถุกําลังขยายต่ําสุดกอนเสมอ และปรับหาภาพใหชดเจน ั
กอน จึงคอยใชเลนสใกลวัตถุที่มกําลังขยายสูงขึ้น
ี
5. เมื่อใชเลนสใกลวตถุที่มีกําลังขยายสูง ถาจะปรับภาพใหชัดใหหมุนเฉพาะปุมปรับภาพ
ั
ละเอียดเทานัน ้
6. หามใชมือแตะเลนส ในการทําความสะอาดใหใชกระดาษสําหรับเช็ดเลนสเช็ดเทานัน ้
7. เมื่อใชเสร็จแลวตองเอาวัตถุที่ศกษาออก เช็ดแทนวางวัตถุและเช็ดเลนสใหสะอาด หมุน
ึ
เลนสใกลวัตถุกําลังขยายต่ําสุดใหอยูตรงกับลํากลอง และเลื่อนลํากลองลงต่ําสุด ปรับกระจกใหอยูใน
 
แนวตั้งไดฉากกับแทนวางวัตถุเพื่อไมใหฝนลง แลวเก็บใสกลองหรือใสตูใหเรียบรอย
ุ

12. 12
บทที่ 3
อุปกรณและวิธีการดําเนินงาน
วัสดุและอุปกรณ
1. เลนสใกลตากําลังขยาย 10 จากกลองจุลทรรศนที่ชํารุด
2. เลนสใกลวัตถุกําลังขยาย 4,10,40 และ 100 เทา จากกลองจุลทรรศนที่ชํารุด
3. เลนสรวมแสงจากกลองจุลทรรศนที่ชํารุด
4. ขอตอเกลียวนอกทองเหลือง ขนาด 2 เซนติเมตร
5. ขอตอเกลียวในทองเหลือง ขนาด 2 เซนติเมตร
6. หลอดไฟ สวิทซ พรอมสายไฟ กําลังไฟฟา 220 โวลต
7. ฐานไมขนาด 15 24 เซนติเมตร
8. แวนเชื่อมเหล็กขนาดเสนผานศูนยกลางวงใน 2.5 เซนติเมตร
9. ขาตั้งเหล็กหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรพรอมตัวยึด
10. กลองถายรูปดิจิตอล
วิธีดําเนินการศึกษา
ตอนที่ 1 การสรางกลองจุลทรรศนประยุกตใหสามารถใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชารุดใน ํ
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย
1.1 การสรางกลองจุลทรรศนประยุกตที่มกาลังขยาย 10 4 เทา
ีํ
1. ประกอบฐานไมกับชุดหลอดไฟใหแสงผานเลนสรวมแสง (Condenser)
2. นําขาตั้งเหล็กหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรพรอมตัวยึด 2 ตัว ตอกับแวนเชื่อมเหล็ก
ขนาดเสนผานศูนยกลางวงใน 2.5 เซนติเมตร
3. นําเลนสใกลวัตถุขนาดกําลังยาย 4 เทาตอกับขอตอเกลียวในทองเหลือง ขนาด 2
เซนติเมตร และตอกับขอตอเกลียวนอกทองเหลือง ขนาด 2 เซนติเมตร
4. นําเลนสใกลตาขนาดกําลังยาย 10 เทาตอกับขอตอเกลียวนอกทองเหลืองตาม
สวนประกอบตามขอ 3
5. ปรับระยะวัตถุกับเลนสใกลวัตถุ และเลนสใกลวัตถุกับเลนสใกลตา ตามลําดับ เพื่อให
เห็นภาพที่มความชัดเจนมากที่สุด บันทึกภาพดวยกลองถายรูปดิจิตอล
ี

13. 13
1.2 การสรางกลองจุลทรรศนประยุกตที่มกําลังขยาย 10 10 เทา
ี
1. ประกอบฐานไมกับชุดหลอดไฟใหแสงผานเลนสรวมแสง (Condenser)
2. นําขาตั้งเหล็กหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรพรอมตัวยึด 2 ตัว ตอกับแวนเชื่อมเหล็ก
ขนาดเสนผานศูนยกลางวงใน 2.5 เซนติเมตร
3. นําเลนสใกลวัตถุขนาดกําลังยาย 10 เทาตอกับขอตอเกลียวในทองเหลือง ขนาด 2
เซนติเมตร และตอกับขอตอเกลียวนอกทองเหลือง ขนาด 2 เซนติเมตร
4. นําเลนสใกลตาขนาดกําลังยาย 10 เทาตอกับขอตอเกลียวนอกทองเหลืองตาม
สวนประกอบตามขอ 3
5. ปรับระยะวัตถุกับเลนสใกลวัตถุ และเลนสใกลวัตถุกับเลนสใกลตา ตามลําดับ เพื่อให
เห็นภาพที่มีความชัดเจนมากที่สุด บันทึกภาพดวยกลองถายรูปดิจิตอล
1.3 การสรางกลองที่มีกําลังขยาย 10 40 เทา
1. ประกอบฐานไมกับชุดหลอดไฟใหแสงผานเลนสรวมแสง (Condenser)
2. นําขาตั้งเหล็กหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรพรอมตัวยึด 2 ตัว ตอกับแวนเชื่อมเหล็ก
ขนาดเสนผานศูนยกลางวงใน 2.5 เซนติเมตร
3. นําเลนสใกลวัตถุขนาดกําลังยาย 40 เทาตอกับขอตอเกลียวในทองเหลือง ขนาด 2
เซนติเมตร และตอกับขอตอเกลียวนอกทองเหลือง ขนาด 2 เซนติเมตร
4. นําเลนสใกลตาขนาดกําลังยาย 10 เทาตอกับขอตอเกลียวนอกทองเหลืองตาม
สวนประกอบตามขอ 3
5. ปรับระยะวัตถุกับเลนสใกลวัตถุ และเลนสใกลวัตถุกับเลนสใกลตา ตามลําดับ เพื่อให
เห็นภาพที่มีความชัดเจนมากที่สุด บันทึกภาพดวยกลองถายรูปดิจิตอล
ตอนที่ 2 ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดจากกลองจุลทรรศน
ประยุกต
2.1 ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดจากกลองจุลทรรศน
ประยุกตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มีกําลังขยาย 10 4 เทา
นําสไลดสดเยือหอมมาสองดวยกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่ใชอยูในหองปฏิบัติการ
่ 
วิทยาศาสตร กําลังขยาย 10 4 เทา สังเกตขนาดของภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดขึ้น
เปรียบเทียบเทียบภาพทีเ่ ห็นจากการนําสไลดสดเยื่อหอมมาสองดวยกลองจุลทรรศนประยุกต
กําลังขยาย 10 4 เทา ลักษณะของภาพที่เกิดขึ้นเปน บันทึกภาพดวยกลองถายรูปดิจตอล
ิ

14. 14
2.2 ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดจากกลองจุลทรรศน
ประยุกตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มกําลังขยาย 10 10 เทา
ี
นําสไลดสดเยือหอมมาสองดวยกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่ใชอยูในหองปฏิบัติการ
่ 
วิทยาศาสตร กําลังขยาย 10 10 เทา สังเกตขนาดของภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดขึ้น
เปรียบเทียบเทียบภาพทีเ่ ห็นจากการนําสไลดสดเยื่อหอมมาสองดวยกลองจุลทรรศนประยุกต
กําลังขยาย 10 10 เทา ลักษณะของภาพที่เกิดขึ้นเปน บันทึกภาพดวยกลองถายรูปดิจิตอล
2.3 ความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดจากกลองจุลทรรศน
ประยุกตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มีกําลังขยาย 10 10 เทา
นําสไลดสดเยือหอมมาสองดวยกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่ใชอยูในหองปฏิบัติการ
่ 
วิทยาศาสตร กําลังขยาย 10 40 เทา สังเกตขนาดของภาพ และความชัดเจนของภาพที่เกิดขึ้น
เปรียบเทียบเทียบภาพทีเ่ ห็นจากการนําสไลดสดเยื่อหอมมาสองดวยกลองจุลทรรศนประยุกต
กําลังขยาย 10 40 เทา ลักษณะของภาพที่เกิดขึ้นเปน บันทึกภาพดวยกลองถายรูปดิจิตอล

15. 15
บทที่ 4
ผลการดําเนินงาน
ผ นิ
ตอน ่ 1 ผลการส างกลองจุลท
นที สร ทรรศนประยุกตใหสามารถใชแทนกลอ ลทรรศนที่ชํารุดใน
ยุ องจุ ที
หอ บติการ ทยาศาสตรโรงเรียนทุงย งศิษย
องปฏิ ั รวิ ร ยาวผดุ
1.1 กลองจุลทรรศ ประยุกตทมกําลังขยาย 10 4 เทา
ศน มี
ี่
ภาพที่ 4 กลองจุลทร ประยุกตที่มีกําลังขยาย 10 4 เทา
รรศน
1.2 ก องจุลทรรศ ประยุกตที่มีกําลังขยาย 10 10 เทา
กล ศน
ภาพที่ 5 กลองจุลทร ประยุกตที่มีกําลังขยา 10 10 เทา
รรศน ต าย ท

16. 16
1.3 ก องที่มีกําลัง
กล งขยาย 10 4 เทา
40
ภาพ ่ 6 สวนปร
พที ระกอบของกลองจุลทรรศนประยุกตทมกําลังขยาย 1 40 เทา
มีี
ี่ 10
ตอนที่ 2 ความสามารถในการขย
ที ยายภาพ และค ดเจนข
ความชั ของภาพที่เกิด
ดจากกลองจุลทรรศน
ล
ปร กต
ระยุ
วามสามารถใ
2.1 คว ในการขยายภ และความ ดเจนของภ ่เกิดจาก องจุลทรร
ภาพ มชั ภาพที กกล รศน
ปร กตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มีกําลังขยา 10 4 เทา
ระยุ น คู าย
ภาพที่ 7 เยื่อหอมทีถายจากกลองจุลทรรศนกระบอกตาคู กัับกลองจุลทร ประยุกต
ถ
่ ร รรศน ต
กําลังข 10 4 เทา ตามลําดับ
ขยาย ท

17. 17
2.2 คว
วามสามารถใ ในการขยายภ และความ ดเจนของภ ่เกิดจาก องจุลทรร
ภาพ มชั ภาพที กกล รศน
ปร กตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มีกําลังขยา 10 10 เทา
ระยุ น คู าย ท
2.3 คว ่ 8 เยื่อหอม ่ถายจากกลองจุและความกระบอกตาคู กับกลองจุล องจุลทรร กต
ภาพวามสามารถใ
ที ในการขยายภ ลทรรศน ดเจนของภ ่เกิดจาก
มที ภาพ มชั
น ภาพที
คู กกล รศน
ลทรรศนประย
ยุ
ปร กตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มีกําลังขยา0 เทา ตามลํา บ
ระยุ น กําลัคู
งขยาย 10 1าย 10 40 าดั
ง
2.3 คว
วามสามารถใ ในการขยายภ และความ ดเจนของภ ่เกิดจาก องจุลทรร
ภาพ มชั ภาพที กกล รศน
ปร กตกับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มีกําลังขยา 10 40 เทา
ระยุ น คู าย ท
ไมสามารถมองเห็น
นภาพได
ภาพที่ 9 เยื่อหอมที่ถายจากกลอง ลทรรศนกระบอกตาคู กับกลองจุลทรรศนประยุกต
ที งจุ ก
กําลังขยาย 10 40 เทา ตามลําดับ
เ

18. 18
บทที่ 5
สรุปผลการดําเนินงาน/อภิปรายผลการดําเนินงาน
จากผลการดําเนินงานสามารถวิเคราะหขอมูลไดดังนี้
ตอนที่ 1 การสรางกลองจุลทรรศนประยุกตใหสามารถใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชํารุดใน
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย
จากการศึกษา พบวา กลองจุลทรรศนประยุกต กําลังขยาย 40 เทา 100 เทา และ 400 เทา
สามารถใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชํารุดในหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษยได
ตอนที่ 2 การเปรียบเทียบความสามารถของกลองจุลทรรศนประยุกตกับกลองจุลทรรศน
กระบอกตาคู
จากการเปรียบเทียบความสามารถของกลองจุลทรรศนประยุกตกบกลองจุลทรรศนกระบอก
ั
ตาคูที่มีใชอยูในหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย พบวา กลองจุลทรรศนประยุกต
สามารถขยายภาพ และภาพที่ไดมีความชัดเจนเทียบเทากับกลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มีใชอยูใน 
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตร โรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย จังหวัดตรัง และวัตถุที่สงเกตจากกลอง
ั
จุลทรรศนประยุกต สามารถสังเกตเห็นภาพที่มีกําลังขยาย 400 เทาไดดกวากลองจุลทรรศนกระบอก
ี
ตาคูที่มใชอยูในหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย จังหวัดตรัง
ี
สรุปผลการศึกษา
1. กลองจุลทรรศนประยุกตใหสามารถใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชารุดในหองปฏิบัติการ
ํ
วิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย
2. กลองจุลทรรศนประยุกตที่สรางขึ้นมีความสามารถเทียบเทากับกลองจุลทรรศนกระบอกตา
คู และวัตถุทสังเกตจากกลองจุลทรรศนประยุกต สามารถสังเกตเห็นภาพที่มีกาลังขยาย 400 เทาได
ี่ ํ
ดีกวากลองจุลทรรศนกระบอกตาคูที่มีใชอยูในหองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย
จังหวัดตรัง

19. 19
ประโยชนที่ไดรับ
1. ไดกลองจุลทรรศนประยุกต เพื่อใชแทนกลองจุลทรรศนที่ชํารุดในหองปฏิบัติวทยาศาสตร
ิ
ของโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษย จังหวัดตรัง
2. ไดทราบความสามารถในการขยายภาพ และความชัดเจนของภาพทีเ่ กิดจากกลองจุลทรรศน
ประยุกต
3. ไดนําวัสดุ อุปกรณที่ชารุดมาประยุกตใชใหเกิดประโยชน
ํ
4. ไดประหยัดคาใชจายและลดปญหาสิ่งแวดลอมในโรงเรียน
5. ไดใชเปนแนวทางในการทําโครงงานอื่นๆ ตอไป
ปญหาอุปสรรค
หองปฏิบัติการวิทยาศาสตรโรงเรียนทุงยาวผดุงศิษยไมมไมโครมิเตอร สําหรับวัดขนาดภาพ
ี
ที่สังเกตไดจากกลองจุลทรรศน
ขอเสนอแนะ
สามารถนําโครงงานนี้ไปตอยอดหาคาขนาดของภาพที่เกิดจากกลองจุลทรรศนประยุกต
เปรียบเทียบกับกลองจุลทรรศนแบบกระบอกตาคูไดอีก

20. 20
บรรณนานุกรม
กอบนวล จิตตินันท. (มปป.). วิทยาศาสตร ม.1. กรุงเทพฯ : สํานักพิมพภูมิบัณฑิต.
มาฆะ ทิพยคีร.ี (2543). โครงงานวิทยาศาสตรระดับมัธยมศึกษา. กรุงเทพฯ : บริษัท เดอะมาสเตอร
กรุป แมนเนจเมนท จํากัด.
http://nbschoolscitool.tripod.com/microscope.htm สืบคนเมื่อ 22 ตุลาคม 2555
http://th.wikipedia.org/wiki สืบคนเมื่อ 21 ตุลาคม 2555
http://www.rmutphysics.com/physics/oldfront/62/light1/ligh_29.htm สืบคนเมื่อ 20 ตุลาคม 2555