SlideShare a Scribd company logo
1 of 10
Download to read offline
1 СЕМИНАРЫН МАТЕРИАЛУУД
1.Эдийн засгийн судлах зүйл, арга
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1. Онол нь практикт хэрэглэгдэхийн тулд тодорхой тохиолдол бүрт батлагдаж байх ёстой.
2. Эдийн эасгийн ухааныг судлахын үндсэн зорилго нь бизнссийн үйл ажиллагаанд
амжилт олоход оршино.
3. Хэрэв эдийн засагчид эдийн засгийн үндсэн зарчмуудыг адилхан тайлбарладаг бол тэд
өөрсдийн улс төрийн үнэлгээгээрээ адил саналтай байх естой.
4. Эдийн засгийн ухаан нь тодорхой /хавсарга/ шинжлэх ухаан биш, гэхдээ эдийн
засагтолон тодорхой асуудлыгсудлахад статистикийн аргыг ашигладаг.
5. Эдийн засгийн ухааны үндсийг сайн суралцаж эзэмшсэн оюутнууд энэ хичээлийг
эзмшээгүй хүнтэй харьцуулахад бизнесийн хүрээнд ямагт их амжилтанд хүрдэг.
6. Эдийн засаг тодорхой шинжлэх ухаан биш тул судалгааны шинжлэх ухааны аргуудыг
хэрэглэдэггүй.
7. Эдийн засгийн маргаанд оролцогч хэн боловч хөөрүү сэтгэлээр дүгнэлт хийвэл тэр нь
тусгайгаас ерөнхийд шилжих логик алдаанд хүрнэ.
8. Нэг нөхцөлд амжилттай хэрэгжүүлсэн эдийн засгийн бодлого өөр нөхцөлд алдаанд
хүргэдэг.
9. Норматив эдийн засаг нь “юу байх ёстой” гэсэн асуудалд хариу өгөхөд чиглэгддэг.
Харин “юу байна” хэмээх асуудалд чиглэгддэггүй.
10.Хэрэв эдийн эасгийн судалгаанаас гарах дүгнэлтүүд бодитой биш болох нь
практикаар нотлогдсон байвал түүнд хэрэглэгдсэн онолын үндэслэлүүд ч
эргэлзээтэй байх болно.
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1. Дор дурдсан асуудлуудаас аль эдийн засгийн ухааны судлах зүйлд
хамаарагдахгүй вэ ?
А.Нөөцийг үр ашигтай ашиглах
Б.Үйлдвэрлэлийн нөөцийн хязгаарлагдмал биш байдал
В. Хэрэгцээг бүрэн дүүрэн хангах
Г. Материалын болон оюуны хэрэгцээ
Д. Баялгийн хязгаарлагдмал байдал
2. Дор дурдсан тохиолдлуудын алинд нь эдийн засгийн ухааныг судлах нь практикт
ач холбогдолгүй вэ?
А.Хүн бүр эдийн засгийн нөлөөг хүртдэг бөгөөд түүнд бас нөлөөлдөг
Б. Хүн бүр үйл ажилллгааны ямар нэг хүрээнд өөрийнхөө мэдлэг
туршлагаа зориулж мөнгө олдог.
В.Эдийн засгийн ухаан нь оюутнуудыг “амьдрах ухаан “–д сургана.
Г. Хүн бүр улс төрийн асуудалтай тулгардаг бөгөөд үүнээс ихэнх нь
эдийн засагтай холбоотой байдаг.
Д. Хүн бүр эдийн засгийн гүйлгээ ухаантай байвал өөрийнхөө эдийн
засгийн асуудлыг илүү сайн шийдвэрлэж чадна.
3. Барааны үнэ хэдий чинээ доогуур байна тэр хэмжээгээр түүний эрэлтийн хэмжээ
их байна Энэ бол эдийн засгийн ухааны зарчмын чухал үндэслэлийн нэг билээ
Зөвхөн энэ үүднээс дараахь дүгнэлтийг хийж болох уу ?
А.Хэрэв пальтоны үнэ хямдарвал та нэгийг биш хоёр пальто худалдаж
авна
Б. Хэрэв пальтоны өөрийнх нь үнээс бусад эрэлтийн бүх хүчин зүйлс
өөрчлөгдөөгүй үед түүний үнэ нь буурвал түүнийг үнэтэй байсан үеэс
илүү их хэмжээгээр худалдаж авна
В. Хэрэв энэ сард пальто өмнөх сараас илүү их борлогдсон бол түүний
үнэ хямдарсны гэрч юм
4. Эдийн засгийн загвар нь дараах нөхцлүүдийн алиныг илэрхийлэхгүй вэ?
А. Бидний ашиглавал зохих эдийн засаг улс төрийн өв тэгш туйлын сайн
хэв шинж
Б. Эдийн засгийн прогиозын хэрэгсэл
В. Эдийн засгийн зарчмуудын иж бүрдэл
Г. Эдийн засаг болон түүний тусгай хэсгүүдийн үйл ажилллагааны тайлбар
5. Хэрэд эдийн засгийн нэгтгэсэн дүгнэлт нь бодит байдалд тулгуурладаг бол энэ
нь судалгааны :
А.Утгачилсан
Б.Таамаглалын
В. Дедукцийн ерөнхийгөөс тусгайг нотлох
Г. Индукцийн нэгтгэн дүгнэх арга байна
6. Дор дурдсан эдийн засгийн зорилтуудаас аль нь тодорхой тоон утгатай
хэмжүүртэй байх вэ?
А. Эдийн засгийн баталгаа
Б. Бүрэн ижил эрхлэлт
В. Эдийн засгийн эрх чөлөө
Г. Орлогын шудрага хувиарлалт
7. Хэрэв эдийн засгийн хоёр зорилго харицан бие биенийгээ үгүйсгэдэг бол энэ нь
А.Хоёр зорилтыг нэгэн зэрэг биелүүлэх боломжгүйг
Б. Улс оронд хэрэгжүүлбэл зохих зорилгын хувьд үгүйсгэхийг
В.Нэг зорилтыг хэрэгжүүлэх нь нөгөөдөхөд хүрэх үр дүн болохыг
Г.Эдгээр зорилтууд тоон илэрхийллэлтэй болохыг харуулга
8. Дор дурдсан асуудлуудаас алиныг микро эдийн засаг судалдаг вэ?
А. Нийт эдийн засгийн хэмжээн дэх үйлдвэрлэл
Б. Аж ахуйд ажиллагчдын тоо
В.Үнийн ерөнхий түвшин
Г. Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл түүний үнийн өөрчлөт
9. Позитив эдийн засгийн онол нь:
А.Юу байна гэдэг асуудлыг
Б.Юу байх ёстой
В.Эдийн засгийн хөгжлийн эерэг хандлагыг
Г.Үнэлгээний боломжийг судлана
10. Эдийн засгийн онол нь:
А. Зөвхөн аж ахуй эрхлэх хөрөнгөтний тогтолцоог судлахад хэрэгтэй
Б. Бүх эдийн засгийн тогтолцоог судлахад хэрэгтэй
В.Социализмын эдийн засгийн харилцааг судлахад хэрэг болохгүй
Г. Өмнөх бүх хариулт буруу
Дасгал
1. Доор дурдсан бүтээлүүдийн аль нь микро эдийн засгийн ухааны судлах түвшинд хамаарна
гэж үзэж байна вэ?
 В.И.Фомичев "Олон Улсын Худалдаа" М 2000
 В.Е.Есипов "Үнэ Ба Үнэ Бүрдэлт" СПб 1999
 Эдвин Ж.Долан нар "Мөнгө, банкны үйл ажиллагаа ба мөнгө зээлийн бодлого" Уб 1997
 Клаус Эклунд "Үр ашигтай эдийн засаг Шведийн загвар” М 1991
 В.М.Гальперин нар "Зах зээлийн эдийн засаг дах үнэ, үнэ бүрдэлт" Спб 1994
 Д.Ф.Энджелл нар "Хэрэглэгчийн үйл хөдлөл" Спб 1999 0
 Э.Гүргэмжав "Гадаад Худалдаа" Уб1997
 Г.Пүрэвбаатар "Өртөг, үнэ, рентийн харилцааны онол арга зүй" Уб 1989
 С.Баатар нар "Татварын харилцааны онол арга зүйн зарим асуудлууд” Уб 1997
2. Доор байгаа сэдвүүдийн аль нь микро эдийн засгийн ухааны судлах зүйлд хамаарах вэ?
A. Хүн амын ажил эрхлэлт, ажилгүйдэл
B. Зах зээл дэх төрөл бүрийн зайрмагны үнэ
C. Үндэсний орлогын дахин хуваарилалт
D. Гүйлгээнд шинээр бэлэн мөнгө гаргах асуудал
E. Үсчний газрын ашиг, орлого
F. Хувийн оёдлын үйлдвэрийн ажилчдын цалингийн хэмжээ
G. Доллартай харьцах төгрөгийн ханшны өөрчлөлт
H. Рестораны хоолны үнийн өсөлт
I. Бензин, шатах тослох материалын хомсдол
J. Гадаад худалдааны тэнцвэр
3. Таны хувьд микро эдийн засгийн ухааныг судлах нь ямар ач холбогдолтой вэ?
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
2. Эдийн засгийн тогтолцоо
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1. Хүмүүсийн материаллаг хэрэглээ хязгааргүй байдаг тул нөөц ховор хомс байдаг.
2. Нөөцийн хангалтгүй ашиглалтыг харуулах график дүрслэл нь үйлдвэрлэл нь
үйлдвэрлэлийн боломжийн муруйн зүүн талд байрлаж байгааг харуулна.
3. Хэрэв үйлдвэрлэлийн боломжийн загварт эдийн засаг нь үйлдвэрлэлийн боломжийн
муруйн гадна талд оршиж байвал өөрийнхөө нөөцийг үр ашиг муутай ашиглаж
байгааг харуулна.
4.Уламжлал болон туршлага нь шийдвэр гарагх чухал механизм болохын хувьд
өнөөдөр түүхийн өмнөх үеийнхээс илүү хэрэглэгдэж байна.
5. Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй нь хомсдол, алдагдсан боломжийн өртөг,
алдагдсан сонголтыг илэрхийлнэ.
6. Хэрэв эдийн засаг үйлдвэрлэлийн боломжийн хязгаарын дагуу өөрчлөгдвөл
алдагдсан боломжийн өртөг тогтмол байна.
7. Чөлөөт өрсөлдөөний зарчим дээр үндэслэсэн бодлого нь эдийн засагт засгийн газрын
зүгээс бага оролцож байгааг харуулдаг.
8. Эдийн засгийн өсөлт нь үйлдвэрлэсэн баялаг болон үйлчилгээний хэмжээ нэмэгдэж,
үйлдвэрлэлийн боломжийн хязгаар баруун тийш шилжихийг харуулна.
9.“Юуг, яаж, хэнд зориулж үйлдвэрлэх?” гэдэг асуудал захиран тушаах эдийн засагт
аяндаа шийдвэрлэгдэнэ.
10. Хэрэв үйлдвэрлэлийн боломжийн хязгаар дээшээ шилжвэл хүн амын өсөлтөөс
болгоомжлох хэрэггүй.
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1.Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хууль эдийн засагт үйлчилдэг. Энэ
нөхцөлд эдийн засгийн өсөлт ямар байдлаар хангагдах вэ?
A. Үйлдвэрлэлийн нөөц улам бага хэмжээгээр шаардагддаг.
Б. Нэмэгдэл нөөцийн өсөлт нь үйлдвэрлэлийн ерөнхий хэмжээг нэмэгдүүлдэггүй
харин бууруулдаг.
В. Нөөцийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай, гэвч нөөцүүдийн нэмэгдэл нэгжийн үнэ өснө.
Г. Улам их хэмжээний нөөц шаардагдана.
2. Юуг, яаж, хэнд зориулж үйлдвэрлэх вэ? гэдэг асуудал нь :
А. Зөвхөн төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засагт хамаарагдана.
Б. Зөвхөн зах зээлийн эдийн засагт хамаарагдана
В. Зөвхөн хоцрогдсон эдийн засагт хамаарагдана.
Г.Нийгэм-эдийн засгийн болоод улс төрийн байгуулалаас хамаарахгүйгээр бүх
нийгэмд хамаарагдана.
3. Дараахь нөхцлүүдийн алинд нь “Юуг үйлдвэрлэх вэ?” гэдэг асуудал байхгүй байж
болох вэ?
А. Нөөцийн нийлүүлэлт хязгаарлагдмал байх тусам нөөцүүд зөвхөн хэрэглээний
зүйлүүдийг үйлдвэрлэхэд ашиглагдах ёстой.
Б. Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хууль үйлчилж эхлэх шатанд
эдийн засаг хүрээгүй.
В. Тансаг эдлэл үйлдвэрлэхэд ашиглагдах нөөцийн нийлүүлэлт хүрэлцээтэй.
Г. Үйлдвэрлэлийн нөөц бүр өөрийн өвөрмөц онцлогтой. Өөрөөр хэлбэл зөвхөн
тодорхой нэг төрлийн барааг үйлдвэрлэхэд ашиглагдах болно.
4. “Юуг үйлдвэрлэх вэ?” гэдэг асуудал нь:
А.Зөвхөн хувиараа аж ахуй эрхлэгчийн өмнө тулгарна. Харин нийгмийн өмнө
тавигдахгүй.
Б. Үйлдвэрлэлийн боломжийн шугам дээрх цэгийн сонголтын асуудал юм.
В.Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хуулийн үйлчилгээний үндсэн дээр
судлагдана.
Г. Зөвхөн нөөц маш их хомсдолтой байгаа үед гарна.
5. “Яаж үйлдвэрлэх вэ?” гэдэг асуудал байхгүй:
А.Хэрэв үйлдвэрлэлийн нөөцүүдийн хэмжээ зөвхөн тодорхой төрлийн бараа
үйлдвэрлэхэд зориулагдсан бол.
Б.Хэрэв эдийн засаг нь үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хуулийн
үйлчилгээнд өртөгдөхгүй байвал.
В. Бэлэн байгаа ажиллах хүчинтэй харьцуулах үйлдвэрлэлийн нөөцийн хэмжээ нь
хязгаарлагдмал байгаа үед.
Г.Энэ асуудал цэвэр техникийн шинж чанартай болсон техникийн хувьд илүү
хөгжсөн нийгэмд
6. Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй (шугам) дараахь зүйлийг харуулна:
А. Аж ахуй үйлдвэрлэхээр төлөвлөсөн 2 төрлийн барааны хэмжээг
Б. Хоёр төрлийн барааны илүү зохистой хослолтыг
В. Бэлэн байгаа тодорхой тоо хэмжээний нөөцийг ашиглаад барааг хослон
үйлдвэрлэх боломжийг
Г. Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хууль үйлчилж эхлэх цэгийг.
7. “Юуг, яаж, хэнд зориулж үйлдвэрлэх вэ?” хэмээх эдийн засгийн суурь асуудлууд
микро болон макро төвшиний аль алинд шийдвэрлэгдэнэ. Доорх асуудлын аль нь
зөвхөн макро эдийн засгийн төвшинд шийдвэрлэгдэх вэ?
А. Юуг үйлдвэрлэх вэ?
Б. Ханшгүйдлийн ямар төвшинтэй тохиолдох тухай асуудал.
В. Хэдий хэмжээний бараа, үйлчилгээ үйлдвэрлэгдэх вэ?
Г. Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл үйлчилгээг хэн эрхлэх вэ?
8.Хэрэв эдийн засгийн асуудлын нэг хэсэг нь зах зээлээр, зарим нь засгийн газраар
шийдвэрлэгддэг бол эдийн засаг нь:
А. Захиргаадалтын
Б. Зах зээлийн
В. Эдлэхүүний
Г. Холимог эдийн засаг байна.
9. Эдийн засгийн бүх тогтолцоонд тулгардаг үндсэн асуудлууд гэвэл:
А.Хөрөнгө оруулалт
Б. Үйлдвэрлэл
В. Хэрэглээ
Г. Ховор хомс байдал
10. Эдийн засгийн тогтолцоо бүрт “Юуг, яаж, хэнд зориулан үйлдвэрлэх вэ?” хэмээх
үндсэн асуудлууд микро болон макро төвшинд шийдвэрлэгдэнэ. Дор өгөгдсөн
асуудлуудаас аль нь микро эдийн засгийн төвшинд шийдвэрлэгдэх вэ?
А. Ямар арга замаар бүрэн ажил эрхлэлтийн төвшинг хангах вэ?
Б. Юуг хэдий хэмжээгээр үйлдвэрлэх вэ?
В. Мөнгөний ханш уналтаас хэрхэн зайлсхийх вэ?
Г. Эдийн засгийн өсөлтийг хэрхэн урамшуулах вэ?
Бодлого
1. А орны нийт хүн ам 8 бөгөөд тэд хүнсний (X) ба хүнсний бус зүйлийн (Ү) үйлдвэрлэлд
ажилладаг. Нэг хүн өдөрт 6 нэгж хүнсний бус, эсвэл 10 нэгж хүнсний бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэнэ.
a. А орны үйлдвэрлэлийн боломжийн муруйг зур
b. Энэ тохиолдолд 1 нэгж хүнсний бүтээгдэхүүний
алдагдсан боломжийн өртөг ямар байх вэ?
c. Хэрвээ хүнсний үйлдвэрлэлийн салбарт технологийн
шинэчлэл хийснээр нэг хүн өдөрт 15 нэгж хүнсний
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэгболсон гэвэл дээрх муруй яаж
өөрчлөгдөх вэ?
2. А орны Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй өгөгджээ. Мөн хүнсний болон хүнсний бус
зүйлийн үйлдвэрлэлийн янз бүрийн хослолуудыг хүснэгтэд үзүүлэв.
a. Ямар хувилбарууд нь үр ашигтай вэ? Мөн аль нь үр ашиггүй вэ?
b. Аль хувилбар нь эдийн засгийн хувьд боломжгүй байна вэ?
А B C D E F
Хүнсний (X) 500 250 150 300 400 50
Хүнсний бус (Y) 80 50 70 60 30 80
3.Монопольт өрсөлдөөний зах зээл
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1. Борлуулагч, худалдан авагчдын тоо маш олон учраас нэг пүүсийн хувьд бараа,
бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнэд нөлөөлөх нөлөө маш бага
2. Зах зээл дээрх пүүсүүдийн бараа, бүтээгдэхүүн ялгаатай байна
3. Төгс бус өрсөлдөөний үед үйлдвэрлэгчид зах зээлийн үнэд нөлөөлж чаддаг нь тэдний
бүтээгдэхүүний буурах чиглэлтэй эрэлтийн муруйтай холбоотой
4. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд пүүс ямагт эдийн засгийн эерэг ашигтай ажилладаг
5. Цөөн борлуулагчид ижил эсвэл ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг зах зээлийн
хэлбэрийг монопольт өрсөлдөөнт зах зээл гэнэ
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1. Төгс болон монпольт өрсөлдөөний зах зээлүүд дараах нийтлэг шинжийг
агуулна
А. Ялгавартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг
Б. Зах зээлд олон тооны хэрэглэгч ба худалдан борлуулагч байна
В. Пүүс тус бүрийн эрэлтийн муруй нь хэвтээ тэнхлэгтэй параллель байна
Г. Ижил төрлийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэдэг
2. Монопольт өрсөлдөөн хэрэглэгчдэд илүү үр ашигтай бөгөөд ач тустай хэмээн үздэг
талынханы баталгаагаар
А. Бүтээгдэхүүний ялгаварлал нь хэрэглэгчдийн янз бүрийн таашаалыг татахад илүү ач
холбогдолтой
Б. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд зах зээлийн үүднээс авч үзвэл пүүс үр ашигтай
хэмжээний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэдэг
В. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд нийгмийн үүднээс авч үзвэл нөөцүүдийг илүү үр
ашигтай ашигладаг
Г. Төгс өрсөлдөөн нь пүүсүүд хоорондоо хайр найргүй үнийн байлдаан хийхэд хүргэдэг
Д. Бүгд зөв
3.Үйлдвэрлэл зогсох цэг нь
А. P=AVC үед тохиолдоно
Б. TR=TVC үед тохиолдоно
В.Пүүсийн нийт алдагдал FC тэй тэнцүү үед тохиолдоно
Г. Дээрх бүгд
4. ТБӨЗЗ дээр ажилладаг пүүс ашгаа нэмэгдүүлэхийн тулд .............. үнээ буулгана
А. Рекламны зардал буурах үед
Б. АС буурах үед
В. MR>MC үед
5. Монопольт өрсөлдөөний пүүсийн эрэлтийн муруйг ол
А. Б. В.
6. Монопольт өрсөлдөөнт зах зээлийн олигополь зах зээлээс ялгагдах шинж нь
А. Пүүсийн тоо
Б. Ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг
В. Зах зээлд ороход бэрхшээл их
7. MC=MR нөхцөл нь
А. Зөвхөн ТӨЗЗ дээр
Б. ТӨЗЗ ба монопольт өрсөлдөөнт зах зээл дээр
В. ТӨЗЗ ба ТБӨЗЗ дээр
Г. ТӨЗЗ, монопольт өрсөлдөөнт, цэвэр монопольт зах зээл дээр хэрэглэгдэнэ
Бодлого
1. Монополь өрсөлдөөний үеийн пүүсийн бүтээгдэхүүний эрэлт 𝑄 = 40 − 𝑃 функцаар
өгөгдсөн ба нийт ардлын функц нь 𝑇𝐶 = 20𝑄 + 30 бол пүүс ашгаа хамгийн их
байлгахын тулд хичнээн хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ? Үнэ ба хамгийн их
байх ашгийн хэмжээг ол.
2.“Улаанбаатар ресторан”-ны үйлдвэрлэлийн урт хугацааны нийт зардал
LRTC = 500000 + 400∙q тэгшитгэлээр илэрхийлэгддэг гэе. Эрэлтийн функц q = 2500-0.5∙p
бол ашиг хамгийн их байх үеийн үнийг ол.
4.Олигополь зах зээл
Энгийн сорил
Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл.
1.Олигопольт пүүсүүдийн хоорондох тэмцэлдээн нь үнийн бус өрсөлдөөнийг
бодвол үнийн өрсөлдөөнд илүү их тулгуурладаг
2. Цөөн борлуулагчид ижил эсвэл ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг зах зээлийн
хэлбэрийг олигополь зах зээл гэнэ
3. Олигополь пүүс нь эрэлтээ нэмэгдүүлэхийн тулд зар сурталчилгаа хийдэг
Үндсэн сорил
Зөв хариултыг сонго
1.Олигополь гэдэг нь дараах шинжийг агуулсан зах зээлийн хэв шинж юм
А. Ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг олон тооны өрсөлдөгч пүүсүүд
Б. Ялгавартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг олон тооны өрсөлдөгч пүүсүүд
В. Цөөн тооны өрсөлдөгч пүүсүүд
Г. Зөвхөн том хэмжээний ганц худалдан авагч
2. Бертрандын тэнцвэр гэж юу вэ?
А. Пүүсүүд бүтээгдэхүүний хэмжээний талаар хуйвалдах үед үүсэх тэнцвэр
Б. Пүүсүүд тус тусдаа бие даасан үйл ажиллагаа явуулахад үүсэх тэнцвэр
В. Нэг нь тэргүүлж үнээ тогтооход үүсэх тэнцвэр
3.Курногийн тэнцвэр гэж юу вэ?
А. Олигополь пүүсүүд бүтээгдэхүүний хэмжээний талаар тохирох
Б. Олигополь пүүсүүд тус тусдаа бие даасан үйл ажиллагаа явуулахад үүсэх
тэнцвэр
В. Нэг нь тэргүүлж үнээ тогтооход үүсэх тэнцвэр
4.Олигополь зах зээл дээр үнэ хэрхэн тогтдог вэ?
А. Олигополиудын өрсөлдөөний дүнд
Б. Хэрэглэгчдийн орлогод тааруулан
В. Харилцан тохиролцох замаар
5.Ямар учраас олигополь зах зээл монополь болон хувирдаггүй вэ?
А. Олигополь пүүсүүдийн хооронд хүчтэй өрсөлдөөн байдаг учир
Б. Тухайн зах зээлийг монополь пүүс ганцаараа бүтээгдэхүүнээр хангаж чадахгүй
учир
В. Монополийн эсрэг хууль үйлчилж байдаг учир
Г. Монополийн ашгийг засгийн газраас хянаж байдаг учир
6.Дараахийн аль нь олигополийн шинж чанар биш вэ?
А. Цөөн тооны худалдан авагчтай зах зээл
Б. Цөөн тооны бараа борлуулагчтай зах зээл
В. Зөвхөн нэг бараа борлуулагчтай зах зээл
Г. Хэрэглэгчийн сонирхолд хамгийн их нийцсэн нээлттэй зах зээл
Бодлого.
1.Олигополь зах зээл дээр 2 пүүс ижил бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг байв. Тэдгээр нь зах зээл
дээр ижил хувь эзлэх ба бүтээгдэхүүнээ ижил үнээр зардаг байв. Пүүс тус бүрийн эрэлт,
зардлын талаарх мэдээлэл хүснэгтэнд өгөгджээ.
P Qd Q TC
10 5 5 45
9 6 6 47
8 7 7 50
7 8 8 55
6 9 9 65
А. Нэг пүүс үнээ тогтооход нөгөө пүүс түүнтэй ижил үнээр бүтэээгдэхүүнээ борлуулдаг
гэж үзвэл зах зээл дээр ямар үнэ тогтох вэ?
Б. Пүүс бүр хичнээн хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ?
2. Хуйвалдсан 2 пүүсийн ахиу зардлын функц MC = 2q - l10, эрэлтийн функц q = 5 - 0.5Р бол
ашиг хамгийн их байх үеийн үйлдвэрлэлийн хэмжээг ол

More Related Content

What's hot

Эрэлт, нийлүүлэлтийн мэдрэмж /орлогын мэдрэмж, солбисон мэдрэмж/
Эрэлт, нийлүүлэлтийн мэдрэмж /орлогын мэдрэмж, солбисон мэдрэмж/ Эрэлт, нийлүүлэлтийн мэдрэмж /орлогын мэдрэмж, солбисон мэдрэмж/
Эрэлт, нийлүүлэлтийн мэдрэмж /орлогын мэдрэмж, солбисон мэдрэмж/ Adilbishiin Gelegjamts
 
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал Adilbishiin Gelegjamts
 
эрэлт ба нийлүүлэлт
эрэлт ба нийлүүлэлтэрэлт ба нийлүүлэлт
эрэлт ба нийлүүлэлтJust Burnee
 
эдийн засаг дахь төрийн оролцоо
эдийн засаг дахь төрийн оролцооэдийн засаг дахь төрийн оролцоо
эдийн засаг дахь төрийн оролцооSilkroad10
 
Үндэсний тооцооны систем /Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, Дотоодын нийт бүтээгдэх...
Үндэсний тооцооны систем /Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, Дотоодын нийт бүтээгдэх...Үндэсний тооцооны систем /Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, Дотоодын нийт бүтээгдэх...
Үндэсний тооцооны систем /Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, Дотоодын нийт бүтээгдэх...Adilbishiin Gelegjamts
 
төгс өрсөлдөөнт зах зээл /Үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнэ бүрдэлт/
төгс өрсөлдөөнт зах зээл /Үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнэ бүрдэлт/ төгс өрсөлдөөнт зах зээл /Үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнэ бүрдэлт/
төгс өрсөлдөөнт зах зээл /Үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнэ бүрдэлт/ Adilbishiin Gelegjamts
 
Хөдөлмөрийн зах зээл
Хөдөлмөрийн зах зээлХөдөлмөрийн зах зээл
Хөдөлмөрийн зах зээлJust Burnee
 
Lec 1 edin zasag gej yu be
Lec 1 edin zasag gej yu beLec 1 edin zasag gej yu be
Lec 1 edin zasag gej yu beOnobold Odgerel
 
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр Adilbishiin Gelegjamts
 
Лекц 9
Лекц 9Лекц 9
Лекц 9Etugen
 
Lecture.3
Lecture.3Lecture.3
Lecture.3Tj Crew
 

What's hot (20)

Эрэлт, нийлүүлэлтийн мэдрэмж /орлогын мэдрэмж, солбисон мэдрэмж/
Эрэлт, нийлүүлэлтийн мэдрэмж /орлогын мэдрэмж, солбисон мэдрэмж/ Эрэлт, нийлүүлэлтийн мэдрэмж /орлогын мэдрэмж, солбисон мэдрэмж/
Эрэлт, нийлүүлэлтийн мэдрэмж /орлогын мэдрэмж, солбисон мэдрэмж/
 
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
Макро эдийн засгийн судлах зүйл, үндсэн зорилго ба асуудал
 
эрэлт ба нийлүүлэлт
эрэлт ба нийлүүлэлтэрэлт ба нийлүүлэлт
эрэлт ба нийлүүлэлт
 
эдийн засаг дахь төрийн оролцоо
эдийн засаг дахь төрийн оролцооэдийн засаг дахь төрийн оролцоо
эдийн засаг дахь төрийн оролцоо
 
Мөнгөний бодлого
Мөнгөний бодлого Мөнгөний бодлого
Мөнгөний бодлого
 
Үндэсний тооцооны систем /Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, Дотоодын нийт бүтээгдэх...
Үндэсний тооцооны систем /Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, Дотоодын нийт бүтээгдэх...Үндэсний тооцооны систем /Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, Дотоодын нийт бүтээгдэх...
Үндэсний тооцооны систем /Үндэсний нийт бүтээгдэхүүн, Дотоодын нийт бүтээгдэх...
 
микро эдийн засаг
микро эдийн засагмикро эдийн засаг
микро эдийн засаг
 
Lecture 10
Lecture 10Lecture 10
Lecture 10
 
төгс өрсөлдөөнт зах зээл /Үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнэ бүрдэлт/
төгс өрсөлдөөнт зах зээл /Үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнэ бүрдэлт/ төгс өрсөлдөөнт зах зээл /Үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнэ бүрдэлт/
төгс өрсөлдөөнт зах зээл /Үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба үнэ бүрдэлт/
 
Хөдөлмөрийн зах зээл
Хөдөлмөрийн зах зээлХөдөлмөрийн зах зээл
Хөдөлмөрийн зах зээл
 
Ажилгүйдэл
Ажилгүйдэл Ажилгүйдэл
Ажилгүйдэл
 
Лекц №2
Лекц №2Лекц №2
Лекц №2
 
Lekts 7
Lekts 7Lekts 7
Lekts 7
 
Lecture 3
Lecture 3Lecture 3
Lecture 3
 
Lec 1 edin zasag gej yu be
Lec 1 edin zasag gej yu beLec 1 edin zasag gej yu be
Lec 1 edin zasag gej yu be
 
лекц №6
лекц №6лекц №6
лекц №6
 
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
Эрэлт, нийлүүлэлт ба зах зээлийн тэнцвэр
 
Лекц 9
Лекц 9Лекц 9
Лекц 9
 
Lecture.3
Lecture.3Lecture.3
Lecture.3
 
Lecture 3
Lecture 3Lecture 3
Lecture 3
 

Similar to Seminar 1

Макро эдийн засаг семинар ажилбар-1
Макро эдийн засаг семинар ажилбар-1Макро эдийн засаг семинар ажилбар-1
Макро эдийн засаг семинар ажилбар-1Ikhzasag SEZS
 
эдий засгийн сонгох тест
эдий засгийн сонгох тестэдий засгийн сонгох тест
эдий засгийн сонгох тестediinzasag
 
Radio hicheel
Radio hicheelRadio hicheel
Radio hicheelUlzii1980
 
MICRO L1.pptx
MICRO L1.pptxMICRO L1.pptx
MICRO L1.pptxqnzriq
 
эзо бие даалтын сэдэв
эзо бие даалтын сэдэв эзо бие даалтын сэдэв
эзо бие даалтын сэдэв OGanchimeg
 
Mies2.2020 2021h
Mies2.2020 2021hMies2.2020 2021h
Mies2.2020 2021hhicheel2020
 
Микро эдийн засаг-1
Микро эдийн засаг-1Микро эдийн засаг-1
Микро эдийн засаг-1Ikhzasag SEZS
 

Similar to Seminar 1 (20)

1 r buleg test, bod
1 r buleg test, bod1 r buleg test, bod
1 r buleg test, bod
 
Mie.s1.h i
Mie.s1.h  iMie.s1.h  i
Mie.s1.h i
 
Mie.s1.h i
Mie.s1.h  iMie.s1.h  i
Mie.s1.h i
 
Mie.s1.hariutai
Mie.s1.hariutaiMie.s1.hariutai
Mie.s1.hariutai
 
Макро эдийн засаг семинар ажилбар-1
Макро эдийн засаг семинар ажилбар-1Макро эдийн засаг семинар ажилбар-1
Макро эдийн засаг семинар ажилбар-1
 
эдий засгийн сонгох тест
эдий засгийн сонгох тестэдий засгийн сонгох тест
эдий засгийн сонгох тест
 
Micro lecture 1
Micro lecture 1Micro lecture 1
Micro lecture 1
 
Nu 12 r angi
Nu 12 r angiNu 12 r angi
Nu 12 r angi
 
Radio hicheel
Radio hicheelRadio hicheel
Radio hicheel
 
Radio hicheel
Radio hicheelRadio hicheel
Radio hicheel
 
Lecture 1
Lecture 1Lecture 1
Lecture 1
 
Mac ecs1.2021
Mac ecs1.2021Mac ecs1.2021
Mac ecs1.2021
 
MICRO L1.pptx
MICRO L1.pptxMICRO L1.pptx
MICRO L1.pptx
 
Ediin zasgiin-onol-1.2
Ediin zasgiin-onol-1.2Ediin zasgiin-onol-1.2
Ediin zasgiin-onol-1.2
 
эзо бие даалтын сэдэв
эзо бие даалтын сэдэв эзо бие даалтын сэдэв
эзо бие даалтын сэдэв
 
Mies2.2020 2021h
Mies2.2020 2021hMies2.2020 2021h
Mies2.2020 2021h
 
Mac ecs1.2021h
Mac ecs1.2021hMac ecs1.2021h
Mac ecs1.2021h
 
Микро эдийн засаг-1
Микро эдийн засаг-1Микро эдийн засаг-1
Микро эдийн засаг-1
 
Online lecture 2
Online lecture 2Online lecture 2
Online lecture 2
 
эдийн засгийн онол -1
эдийн засгийн онол -1эдийн засгийн онол -1
эдийн засгийн онол -1
 

More from hicheel2020

More from hicheel2020 (20)

Maceconl2.2020 2021
Maceconl2.2020 2021Maceconl2.2020 2021
Maceconl2.2020 2021
 
Maceconl1
Maceconl1Maceconl1
Maceconl1
 
Macro l1.2020 2021
Macro l1.2020 2021Macro l1.2020 2021
Macro l1.2020 2021
 
Seminar 10. 2020 2021on
Seminar 10. 2020 2021onSeminar 10. 2020 2021on
Seminar 10. 2020 2021on
 
Seminar 11. 2020 2021on -h
Seminar 11. 2020 2021on -hSeminar 11. 2020 2021on -h
Seminar 11. 2020 2021on -h
 
Sbeul16.2020 2021
Sbeul16.2020 2021Sbeul16.2020 2021
Sbeul16.2020 2021
 
S11a
S11aS11a
S11a
 
S8
S8S8
S8
 
Seminar 7a
Seminar 7aSeminar 7a
Seminar 7a
 
Sbeul6.2020 2021
Sbeul6.2020  2021Sbeul6.2020  2021
Sbeul6.2020 2021
 
Seminar5aa
Seminar5aaSeminar5aa
Seminar5aa
 
Seminar5a
Seminar5aSeminar5a
Seminar5a
 
Seminar3aa
Seminar3aaSeminar3aa
Seminar3aa
 
Sel5.2020
Sel5.2020Sel5.2020
Sel5.2020
 
Sel4.2020
Sel4.2020Sel4.2020
Sel4.2020
 
Sbeu.l1. 2019 2020 on
Sbeu.l1. 2019 2020 onSbeu.l1. 2019 2020 on
Sbeu.l1. 2019 2020 on
 
Sbeul3.2019 2020
Sbeul3.2019   2020Sbeul3.2019   2020
Sbeul3.2019 2020
 
Sbeu.l1. 2019 2020 on
Sbeu.l1. 2019 2020 onSbeu.l1. 2019 2020 on
Sbeu.l1. 2019 2020 on
 
Sbeul2.2019 2020
Sbeul2.2019   2020Sbeul2.2019   2020
Sbeul2.2019 2020
 
Sbeus1.2020
Sbeus1.2020Sbeus1.2020
Sbeus1.2020
 

Seminar 1

  • 1. 1 СЕМИНАРЫН МАТЕРИАЛУУД 1.Эдийн засгийн судлах зүйл, арга Энгийн сорил Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл. 1. Онол нь практикт хэрэглэгдэхийн тулд тодорхой тохиолдол бүрт батлагдаж байх ёстой. 2. Эдийн эасгийн ухааныг судлахын үндсэн зорилго нь бизнссийн үйл ажиллагаанд амжилт олоход оршино. 3. Хэрэв эдийн засагчид эдийн засгийн үндсэн зарчмуудыг адилхан тайлбарладаг бол тэд өөрсдийн улс төрийн үнэлгээгээрээ адил саналтай байх естой. 4. Эдийн засгийн ухаан нь тодорхой /хавсарга/ шинжлэх ухаан биш, гэхдээ эдийн засагтолон тодорхой асуудлыгсудлахад статистикийн аргыг ашигладаг. 5. Эдийн засгийн ухааны үндсийг сайн суралцаж эзэмшсэн оюутнууд энэ хичээлийг эзмшээгүй хүнтэй харьцуулахад бизнесийн хүрээнд ямагт их амжилтанд хүрдэг. 6. Эдийн засаг тодорхой шинжлэх ухаан биш тул судалгааны шинжлэх ухааны аргуудыг хэрэглэдэггүй. 7. Эдийн засгийн маргаанд оролцогч хэн боловч хөөрүү сэтгэлээр дүгнэлт хийвэл тэр нь тусгайгаас ерөнхийд шилжих логик алдаанд хүрнэ. 8. Нэг нөхцөлд амжилттай хэрэгжүүлсэн эдийн засгийн бодлого өөр нөхцөлд алдаанд хүргэдэг. 9. Норматив эдийн засаг нь “юу байх ёстой” гэсэн асуудалд хариу өгөхөд чиглэгддэг. Харин “юу байна” хэмээх асуудалд чиглэгддэггүй. 10.Хэрэв эдийн эасгийн судалгаанаас гарах дүгнэлтүүд бодитой биш болох нь практикаар нотлогдсон байвал түүнд хэрэглэгдсэн онолын үндэслэлүүд ч эргэлзээтэй байх болно. Үндсэн сорил Зөв хариултыг сонго 1. Дор дурдсан асуудлуудаас аль эдийн засгийн ухааны судлах зүйлд хамаарагдахгүй вэ ? А.Нөөцийг үр ашигтай ашиглах Б.Үйлдвэрлэлийн нөөцийн хязгаарлагдмал биш байдал В. Хэрэгцээг бүрэн дүүрэн хангах Г. Материалын болон оюуны хэрэгцээ Д. Баялгийн хязгаарлагдмал байдал 2. Дор дурдсан тохиолдлуудын алинд нь эдийн засгийн ухааныг судлах нь практикт ач холбогдолгүй вэ? А.Хүн бүр эдийн засгийн нөлөөг хүртдэг бөгөөд түүнд бас нөлөөлдөг Б. Хүн бүр үйл ажилллгааны ямар нэг хүрээнд өөрийнхөө мэдлэг туршлагаа зориулж мөнгө олдог. В.Эдийн засгийн ухаан нь оюутнуудыг “амьдрах ухаан “–д сургана. Г. Хүн бүр улс төрийн асуудалтай тулгардаг бөгөөд үүнээс ихэнх нь эдийн засагтай холбоотой байдаг.
  • 2. Д. Хүн бүр эдийн засгийн гүйлгээ ухаантай байвал өөрийнхөө эдийн засгийн асуудлыг илүү сайн шийдвэрлэж чадна. 3. Барааны үнэ хэдий чинээ доогуур байна тэр хэмжээгээр түүний эрэлтийн хэмжээ их байна Энэ бол эдийн засгийн ухааны зарчмын чухал үндэслэлийн нэг билээ Зөвхөн энэ үүднээс дараахь дүгнэлтийг хийж болох уу ? А.Хэрэв пальтоны үнэ хямдарвал та нэгийг биш хоёр пальто худалдаж авна Б. Хэрэв пальтоны өөрийнх нь үнээс бусад эрэлтийн бүх хүчин зүйлс өөрчлөгдөөгүй үед түүний үнэ нь буурвал түүнийг үнэтэй байсан үеэс илүү их хэмжээгээр худалдаж авна В. Хэрэв энэ сард пальто өмнөх сараас илүү их борлогдсон бол түүний үнэ хямдарсны гэрч юм 4. Эдийн засгийн загвар нь дараах нөхцлүүдийн алиныг илэрхийлэхгүй вэ? А. Бидний ашиглавал зохих эдийн засаг улс төрийн өв тэгш туйлын сайн хэв шинж Б. Эдийн засгийн прогиозын хэрэгсэл В. Эдийн засгийн зарчмуудын иж бүрдэл Г. Эдийн засаг болон түүний тусгай хэсгүүдийн үйл ажилллагааны тайлбар 5. Хэрэд эдийн засгийн нэгтгэсэн дүгнэлт нь бодит байдалд тулгуурладаг бол энэ нь судалгааны : А.Утгачилсан Б.Таамаглалын В. Дедукцийн ерөнхийгөөс тусгайг нотлох Г. Индукцийн нэгтгэн дүгнэх арга байна 6. Дор дурдсан эдийн засгийн зорилтуудаас аль нь тодорхой тоон утгатай хэмжүүртэй байх вэ? А. Эдийн засгийн баталгаа Б. Бүрэн ижил эрхлэлт В. Эдийн засгийн эрх чөлөө Г. Орлогын шудрага хувиарлалт 7. Хэрэв эдийн засгийн хоёр зорилго харицан бие биенийгээ үгүйсгэдэг бол энэ нь А.Хоёр зорилтыг нэгэн зэрэг биелүүлэх боломжгүйг Б. Улс оронд хэрэгжүүлбэл зохих зорилгын хувьд үгүйсгэхийг В.Нэг зорилтыг хэрэгжүүлэх нь нөгөөдөхөд хүрэх үр дүн болохыг Г.Эдгээр зорилтууд тоон илэрхийллэлтэй болохыг харуулга 8. Дор дурдсан асуудлуудаас алиныг микро эдийн засаг судалдаг вэ? А. Нийт эдийн засгийн хэмжээн дэх үйлдвэрлэл Б. Аж ахуйд ажиллагчдын тоо В.Үнийн ерөнхий түвшин Г. Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл түүний үнийн өөрчлөт 9. Позитив эдийн засгийн онол нь: А.Юу байна гэдэг асуудлыг
  • 3. Б.Юу байх ёстой В.Эдийн засгийн хөгжлийн эерэг хандлагыг Г.Үнэлгээний боломжийг судлана 10. Эдийн засгийн онол нь: А. Зөвхөн аж ахуй эрхлэх хөрөнгөтний тогтолцоог судлахад хэрэгтэй Б. Бүх эдийн засгийн тогтолцоог судлахад хэрэгтэй В.Социализмын эдийн засгийн харилцааг судлахад хэрэг болохгүй Г. Өмнөх бүх хариулт буруу Дасгал 1. Доор дурдсан бүтээлүүдийн аль нь микро эдийн засгийн ухааны судлах түвшинд хамаарна гэж үзэж байна вэ?  В.И.Фомичев "Олон Улсын Худалдаа" М 2000  В.Е.Есипов "Үнэ Ба Үнэ Бүрдэлт" СПб 1999  Эдвин Ж.Долан нар "Мөнгө, банкны үйл ажиллагаа ба мөнгө зээлийн бодлого" Уб 1997  Клаус Эклунд "Үр ашигтай эдийн засаг Шведийн загвар” М 1991  В.М.Гальперин нар "Зах зээлийн эдийн засаг дах үнэ, үнэ бүрдэлт" Спб 1994  Д.Ф.Энджелл нар "Хэрэглэгчийн үйл хөдлөл" Спб 1999 0  Э.Гүргэмжав "Гадаад Худалдаа" Уб1997  Г.Пүрэвбаатар "Өртөг, үнэ, рентийн харилцааны онол арга зүй" Уб 1989  С.Баатар нар "Татварын харилцааны онол арга зүйн зарим асуудлууд” Уб 1997 2. Доор байгаа сэдвүүдийн аль нь микро эдийн засгийн ухааны судлах зүйлд хамаарах вэ? A. Хүн амын ажил эрхлэлт, ажилгүйдэл B. Зах зээл дэх төрөл бүрийн зайрмагны үнэ C. Үндэсний орлогын дахин хуваарилалт D. Гүйлгээнд шинээр бэлэн мөнгө гаргах асуудал E. Үсчний газрын ашиг, орлого F. Хувийн оёдлын үйлдвэрийн ажилчдын цалингийн хэмжээ G. Доллартай харьцах төгрөгийн ханшны өөрчлөлт H. Рестораны хоолны үнийн өсөлт I. Бензин, шатах тослох материалын хомсдол J. Гадаад худалдааны тэнцвэр 3. Таны хувьд микро эдийн засгийн ухааныг судлах нь ямар ач холбогдолтой вэ? ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... ......................................................................................................................................................
  • 4. 2. Эдийн засгийн тогтолцоо Энгийн сорил Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл. 1. Хүмүүсийн материаллаг хэрэглээ хязгааргүй байдаг тул нөөц ховор хомс байдаг. 2. Нөөцийн хангалтгүй ашиглалтыг харуулах график дүрслэл нь үйлдвэрлэл нь үйлдвэрлэлийн боломжийн муруйн зүүн талд байрлаж байгааг харуулна. 3. Хэрэв үйлдвэрлэлийн боломжийн загварт эдийн засаг нь үйлдвэрлэлийн боломжийн муруйн гадна талд оршиж байвал өөрийнхөө нөөцийг үр ашиг муутай ашиглаж байгааг харуулна. 4.Уламжлал болон туршлага нь шийдвэр гарагх чухал механизм болохын хувьд өнөөдөр түүхийн өмнөх үеийнхээс илүү хэрэглэгдэж байна. 5. Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй нь хомсдол, алдагдсан боломжийн өртөг, алдагдсан сонголтыг илэрхийлнэ. 6. Хэрэв эдийн засаг үйлдвэрлэлийн боломжийн хязгаарын дагуу өөрчлөгдвөл алдагдсан боломжийн өртөг тогтмол байна. 7. Чөлөөт өрсөлдөөний зарчим дээр үндэслэсэн бодлого нь эдийн засагт засгийн газрын зүгээс бага оролцож байгааг харуулдаг. 8. Эдийн засгийн өсөлт нь үйлдвэрлэсэн баялаг болон үйлчилгээний хэмжээ нэмэгдэж, үйлдвэрлэлийн боломжийн хязгаар баруун тийш шилжихийг харуулна. 9.“Юуг, яаж, хэнд зориулж үйлдвэрлэх?” гэдэг асуудал захиран тушаах эдийн засагт аяндаа шийдвэрлэгдэнэ. 10. Хэрэв үйлдвэрлэлийн боломжийн хязгаар дээшээ шилжвэл хүн амын өсөлтөөс болгоомжлох хэрэггүй. Үндсэн сорил Зөв хариултыг сонго 1.Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хууль эдийн засагт үйлчилдэг. Энэ нөхцөлд эдийн засгийн өсөлт ямар байдлаар хангагдах вэ? A. Үйлдвэрлэлийн нөөц улам бага хэмжээгээр шаардагддаг. Б. Нэмэгдэл нөөцийн өсөлт нь үйлдвэрлэлийн ерөнхий хэмжээг нэмэгдүүлдэггүй харин бууруулдаг. В. Нөөцийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай, гэвч нөөцүүдийн нэмэгдэл нэгжийн үнэ өснө. Г. Улам их хэмжээний нөөц шаардагдана. 2. Юуг, яаж, хэнд зориулж үйлдвэрлэх вэ? гэдэг асуудал нь : А. Зөвхөн төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засагт хамаарагдана. Б. Зөвхөн зах зээлийн эдийн засагт хамаарагдана В. Зөвхөн хоцрогдсон эдийн засагт хамаарагдана. Г.Нийгэм-эдийн засгийн болоод улс төрийн байгуулалаас хамаарахгүйгээр бүх нийгэмд хамаарагдана. 3. Дараахь нөхцлүүдийн алинд нь “Юуг үйлдвэрлэх вэ?” гэдэг асуудал байхгүй байж болох вэ? А. Нөөцийн нийлүүлэлт хязгаарлагдмал байх тусам нөөцүүд зөвхөн хэрэглээний
  • 5. зүйлүүдийг үйлдвэрлэхэд ашиглагдах ёстой. Б. Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хууль үйлчилж эхлэх шатанд эдийн засаг хүрээгүй. В. Тансаг эдлэл үйлдвэрлэхэд ашиглагдах нөөцийн нийлүүлэлт хүрэлцээтэй. Г. Үйлдвэрлэлийн нөөц бүр өөрийн өвөрмөц онцлогтой. Өөрөөр хэлбэл зөвхөн тодорхой нэг төрлийн барааг үйлдвэрлэхэд ашиглагдах болно. 4. “Юуг үйлдвэрлэх вэ?” гэдэг асуудал нь: А.Зөвхөн хувиараа аж ахуй эрхлэгчийн өмнө тулгарна. Харин нийгмийн өмнө тавигдахгүй. Б. Үйлдвэрлэлийн боломжийн шугам дээрх цэгийн сонголтын асуудал юм. В.Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хуулийн үйлчилгээний үндсэн дээр судлагдана. Г. Зөвхөн нөөц маш их хомсдолтой байгаа үед гарна. 5. “Яаж үйлдвэрлэх вэ?” гэдэг асуудал байхгүй: А.Хэрэв үйлдвэрлэлийн нөөцүүдийн хэмжээ зөвхөн тодорхой төрлийн бараа үйлдвэрлэхэд зориулагдсан бол. Б.Хэрэв эдийн засаг нь үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хуулийн үйлчилгээнд өртөгдөхгүй байвал. В. Бэлэн байгаа ажиллах хүчинтэй харьцуулах үйлдвэрлэлийн нөөцийн хэмжээ нь хязгаарлагдмал байгаа үед. Г.Энэ асуудал цэвэр техникийн шинж чанартай болсон техникийн хувьд илүү хөгжсөн нийгэмд 6. Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй (шугам) дараахь зүйлийг харуулна: А. Аж ахуй үйлдвэрлэхээр төлөвлөсөн 2 төрлийн барааны хэмжээг Б. Хоёр төрлийн барааны илүү зохистой хослолтыг В. Бэлэн байгаа тодорхой тоо хэмжээний нөөцийг ашиглаад барааг хослон үйлдвэрлэх боломжийг Г. Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлийн бүтээмж буурах хууль үйлчилж эхлэх цэгийг. 7. “Юуг, яаж, хэнд зориулж үйлдвэрлэх вэ?” хэмээх эдийн засгийн суурь асуудлууд микро болон макро төвшиний аль алинд шийдвэрлэгдэнэ. Доорх асуудлын аль нь зөвхөн макро эдийн засгийн төвшинд шийдвэрлэгдэх вэ? А. Юуг үйлдвэрлэх вэ? Б. Ханшгүйдлийн ямар төвшинтэй тохиолдох тухай асуудал. В. Хэдий хэмжээний бараа, үйлчилгээ үйлдвэрлэгдэх вэ? Г. Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл үйлчилгээг хэн эрхлэх вэ? 8.Хэрэв эдийн засгийн асуудлын нэг хэсэг нь зах зээлээр, зарим нь засгийн газраар шийдвэрлэгддэг бол эдийн засаг нь: А. Захиргаадалтын Б. Зах зээлийн В. Эдлэхүүний Г. Холимог эдийн засаг байна. 9. Эдийн засгийн бүх тогтолцоонд тулгардаг үндсэн асуудлууд гэвэл:
  • 6. А.Хөрөнгө оруулалт Б. Үйлдвэрлэл В. Хэрэглээ Г. Ховор хомс байдал 10. Эдийн засгийн тогтолцоо бүрт “Юуг, яаж, хэнд зориулан үйлдвэрлэх вэ?” хэмээх үндсэн асуудлууд микро болон макро төвшинд шийдвэрлэгдэнэ. Дор өгөгдсөн асуудлуудаас аль нь микро эдийн засгийн төвшинд шийдвэрлэгдэх вэ? А. Ямар арга замаар бүрэн ажил эрхлэлтийн төвшинг хангах вэ? Б. Юуг хэдий хэмжээгээр үйлдвэрлэх вэ? В. Мөнгөний ханш уналтаас хэрхэн зайлсхийх вэ? Г. Эдийн засгийн өсөлтийг хэрхэн урамшуулах вэ? Бодлого 1. А орны нийт хүн ам 8 бөгөөд тэд хүнсний (X) ба хүнсний бус зүйлийн (Ү) үйлдвэрлэлд ажилладаг. Нэг хүн өдөрт 6 нэгж хүнсний бус, эсвэл 10 нэгж хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ. a. А орны үйлдвэрлэлийн боломжийн муруйг зур b. Энэ тохиолдолд 1 нэгж хүнсний бүтээгдэхүүний алдагдсан боломжийн өртөг ямар байх вэ? c. Хэрвээ хүнсний үйлдвэрлэлийн салбарт технологийн шинэчлэл хийснээр нэг хүн өдөрт 15 нэгж хүнсний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэгболсон гэвэл дээрх муруй яаж өөрчлөгдөх вэ? 2. А орны Үйлдвэрлэлийн боломжийн муруй өгөгджээ. Мөн хүнсний болон хүнсний бус зүйлийн үйлдвэрлэлийн янз бүрийн хослолуудыг хүснэгтэд үзүүлэв. a. Ямар хувилбарууд нь үр ашигтай вэ? Мөн аль нь үр ашиггүй вэ? b. Аль хувилбар нь эдийн засгийн хувьд боломжгүй байна вэ? А B C D E F Хүнсний (X) 500 250 150 300 400 50 Хүнсний бус (Y) 80 50 70 60 30 80
  • 7. 3.Монопольт өрсөлдөөний зах зээл Энгийн сорил Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл. 1. Борлуулагч, худалдан авагчдын тоо маш олон учраас нэг пүүсийн хувьд бараа, бүтээгдэхүүн үйлчилгээний үнэд нөлөөлөх нөлөө маш бага 2. Зах зээл дээрх пүүсүүдийн бараа, бүтээгдэхүүн ялгаатай байна 3. Төгс бус өрсөлдөөний үед үйлдвэрлэгчид зах зээлийн үнэд нөлөөлж чаддаг нь тэдний бүтээгдэхүүний буурах чиглэлтэй эрэлтийн муруйтай холбоотой 4. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд пүүс ямагт эдийн засгийн эерэг ашигтай ажилладаг 5. Цөөн борлуулагчид ижил эсвэл ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг зах зээлийн хэлбэрийг монопольт өрсөлдөөнт зах зээл гэнэ Үндсэн сорил Зөв хариултыг сонго 1. Төгс болон монпольт өрсөлдөөний зах зээлүүд дараах нийтлэг шинжийг агуулна А. Ялгавартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг Б. Зах зээлд олон тооны хэрэглэгч ба худалдан борлуулагч байна В. Пүүс тус бүрийн эрэлтийн муруй нь хэвтээ тэнхлэгтэй параллель байна Г. Ижил төрлийн бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэдэг 2. Монопольт өрсөлдөөн хэрэглэгчдэд илүү үр ашигтай бөгөөд ач тустай хэмээн үздэг талынханы баталгаагаар А. Бүтээгдэхүүний ялгаварлал нь хэрэглэгчдийн янз бүрийн таашаалыг татахад илүү ач холбогдолтой Б. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд зах зээлийн үүднээс авч үзвэл пүүс үр ашигтай хэмжээний бүтээгдэхүүнийг үйлдвэрлэдэг В. Монопольт өрсөлдөөний нөхцөлд нийгмийн үүднээс авч үзвэл нөөцүүдийг илүү үр ашигтай ашигладаг Г. Төгс өрсөлдөөн нь пүүсүүд хоорондоо хайр найргүй үнийн байлдаан хийхэд хүргэдэг Д. Бүгд зөв 3.Үйлдвэрлэл зогсох цэг нь А. P=AVC үед тохиолдоно Б. TR=TVC үед тохиолдоно В.Пүүсийн нийт алдагдал FC тэй тэнцүү үед тохиолдоно Г. Дээрх бүгд 4. ТБӨЗЗ дээр ажилладаг пүүс ашгаа нэмэгдүүлэхийн тулд .............. үнээ буулгана А. Рекламны зардал буурах үед Б. АС буурах үед В. MR>MC үед
  • 8. 5. Монопольт өрсөлдөөний пүүсийн эрэлтийн муруйг ол А. Б. В. 6. Монопольт өрсөлдөөнт зах зээлийн олигополь зах зээлээс ялгагдах шинж нь А. Пүүсийн тоо Б. Ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг В. Зах зээлд ороход бэрхшээл их 7. MC=MR нөхцөл нь А. Зөвхөн ТӨЗЗ дээр Б. ТӨЗЗ ба монопольт өрсөлдөөнт зах зээл дээр В. ТӨЗЗ ба ТБӨЗЗ дээр Г. ТӨЗЗ, монопольт өрсөлдөөнт, цэвэр монопольт зах зээл дээр хэрэглэгдэнэ Бодлого 1. Монополь өрсөлдөөний үеийн пүүсийн бүтээгдэхүүний эрэлт 𝑄 = 40 − 𝑃 функцаар өгөгдсөн ба нийт ардлын функц нь 𝑇𝐶 = 20𝑄 + 30 бол пүүс ашгаа хамгийн их байлгахын тулд хичнээн хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ? Үнэ ба хамгийн их байх ашгийн хэмжээг ол. 2.“Улаанбаатар ресторан”-ны үйлдвэрлэлийн урт хугацааны нийт зардал LRTC = 500000 + 400∙q тэгшитгэлээр илэрхийлэгддэг гэе. Эрэлтийн функц q = 2500-0.5∙p бол ашиг хамгийн их байх үеийн үнийг ол. 4.Олигополь зах зээл Энгийн сорил Үнэн болон худал аль нь болохыг тодорхойл. 1.Олигопольт пүүсүүдийн хоорондох тэмцэлдээн нь үнийн бус өрсөлдөөнийг бодвол үнийн өрсөлдөөнд илүү их тулгуурладаг 2. Цөөн борлуулагчид ижил эсвэл ялгаатай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг зах зээлийн хэлбэрийг олигополь зах зээл гэнэ 3. Олигополь пүүс нь эрэлтээ нэмэгдүүлэхийн тулд зар сурталчилгаа хийдэг Үндсэн сорил Зөв хариултыг сонго 1.Олигополь гэдэг нь дараах шинжийг агуулсан зах зээлийн хэв шинж юм А. Ижил төрлийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг олон тооны өрсөлдөгч пүүсүүд Б. Ялгавартай бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг олон тооны өрсөлдөгч пүүсүүд В. Цөөн тооны өрсөлдөгч пүүсүүд
  • 9. Г. Зөвхөн том хэмжээний ганц худалдан авагч 2. Бертрандын тэнцвэр гэж юу вэ? А. Пүүсүүд бүтээгдэхүүний хэмжээний талаар хуйвалдах үед үүсэх тэнцвэр Б. Пүүсүүд тус тусдаа бие даасан үйл ажиллагаа явуулахад үүсэх тэнцвэр В. Нэг нь тэргүүлж үнээ тогтооход үүсэх тэнцвэр 3.Курногийн тэнцвэр гэж юу вэ? А. Олигополь пүүсүүд бүтээгдэхүүний хэмжээний талаар тохирох Б. Олигополь пүүсүүд тус тусдаа бие даасан үйл ажиллагаа явуулахад үүсэх тэнцвэр В. Нэг нь тэргүүлж үнээ тогтооход үүсэх тэнцвэр 4.Олигополь зах зээл дээр үнэ хэрхэн тогтдог вэ? А. Олигополиудын өрсөлдөөний дүнд Б. Хэрэглэгчдийн орлогод тааруулан В. Харилцан тохиролцох замаар 5.Ямар учраас олигополь зах зээл монополь болон хувирдаггүй вэ? А. Олигополь пүүсүүдийн хооронд хүчтэй өрсөлдөөн байдаг учир Б. Тухайн зах зээлийг монополь пүүс ганцаараа бүтээгдэхүүнээр хангаж чадахгүй учир В. Монополийн эсрэг хууль үйлчилж байдаг учир Г. Монополийн ашгийг засгийн газраас хянаж байдаг учир 6.Дараахийн аль нь олигополийн шинж чанар биш вэ? А. Цөөн тооны худалдан авагчтай зах зээл Б. Цөөн тооны бараа борлуулагчтай зах зээл В. Зөвхөн нэг бараа борлуулагчтай зах зээл Г. Хэрэглэгчийн сонирхолд хамгийн их нийцсэн нээлттэй зах зээл Бодлого. 1.Олигополь зах зээл дээр 2 пүүс ижил бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэдэг байв. Тэдгээр нь зах зээл дээр ижил хувь эзлэх ба бүтээгдэхүүнээ ижил үнээр зардаг байв. Пүүс тус бүрийн эрэлт, зардлын талаарх мэдээлэл хүснэгтэнд өгөгджээ. P Qd Q TC 10 5 5 45 9 6 6 47 8 7 7 50 7 8 8 55 6 9 9 65 А. Нэг пүүс үнээ тогтооход нөгөө пүүс түүнтэй ижил үнээр бүтэээгдэхүүнээ борлуулдаг гэж үзвэл зах зээл дээр ямар үнэ тогтох вэ?
  • 10. Б. Пүүс бүр хичнээн хэмжээний бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх вэ? 2. Хуйвалдсан 2 пүүсийн ахиу зардлын функц MC = 2q - l10, эрэлтийн функц q = 5 - 0.5Р бол ашиг хамгийн их байх үеийн үйлдвэрлэлийн хэмжээг ол