1. Лекц-3

2.  Эрэлт
 Нийлүүлэлт
 Зах зээлийн тэнцвэр

3. 1. Эрэлтийн тодорхойлолт
2. Эрэлтийн хууль
3. Эрэлтийн функц
4. Эрэлтийн муруй
5. Эрэлтэд нөлөөлөх хүчин
зүйлүүд

4.  XIX-XX зууны зааг дээр Эрэлтийн онолыг
Английн эрдэмтэн Альфред Маршалл анх
цэгцлэн тайлбарласан.
 ХХ зууны эхээр дэлхийн ихэнх улс орнууд энэ
онолыг амьдралд хэрэгжүүлснээр асар хурдтай
хөгжихөд нь түлхэц болсон.
 Манай улсын хувьд 1990-ээд оноос хойш эрэлт
гэдэг ойлголтыг сонгодог утгаар нь хэрэглэж
эхэлсэн.

5.  Өргөн утгаараа:
Тодорхой хэмжээний орлоготой
хүмүүсийн бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг
худалдан авах хүсэл сонирхолоор
илэрхийллэгддэг.
 Товчоор:
Худалдан авах чадвараар баталгаажсан
хэрэгцээ.
Хэрэгц Мөрөө
ээ дөл
Эрэлт

6.  Худалдан авагчийн авахаар хүсч байгаа
болоод худалдан авч чадах барааны тоо
хэмжээ.

7.  Эрэлтийн тоо хэмжээ ба түүнд нөлөөлөгч
хүчин зүйлсийн хоорондын хамаарлыг
илэрхийлсэн функцыг эрэлтийн функц гэнэ.
Qd  f ( Pd , Ps , Pc , I , E, N , T , M )
 Qd- эрэлтийн тоо хэмжээ
 Pd- тухайн бүтээгдэхүүний үнэ
 Ps- орлох бүтээгдэхүүний үнэ
 Pc- хослох бүтээгдэхүүний үнэ
 I – хэрэглэгчийн орлого
 E – хэрэглэгчийн хүлээлт
 N – хэрэглэгчийн тоо
 Т – хэрэглэгчийн таашаал
 M – бусад хүчин зүйлс

8.  Хэрэглэгчдэд бүтээгдэхүүн, үйлчилгээг
худалдан авах шийдвэр гарахад тухайн
бүтээгдэхүүний үнэ гол хүчин зүйл болдог.
 Тиймээс эрэлтэд нөлөөлж буй бусад хүчин
зүйлсийг тогтмол гэж үзээд зөвхөн үнэ
эрэлтэд хэрхэн нөлөөлж байгааг
тодорхойлж болно.
 Үүнийг харуулсан функцийг үнээс
хамаарсан эрэлтийн функц гэдэг.
Qd  f ( Pd )

9.  Эрэлтэд нөлөөлдөг бусад хүчин зүйлс
өөрчлөлтгүй тогтмол байхад тухайн
бүтээгдэхүүний үнэ өсөхөдбуурахад
эрэлтийн тоо хэмжээ буурдагөсдөг.
 Pd  Qd 


 Pd  Qd 

 Энэ зүй тогтолыг эрэлтийн хууль гэдэг.
 Эрэлтийн хууль нь бүтээгдэхүүний үнэ
болон эрэлтийн тоо хэмжээ хоорондоо
урвуу хамааралтайг зааж байна.

10. Эрэлтийн хууль ѐсоор
P

эрэлтийн муруй нь үнэ
ба эрэлтийн тоо
хэмжээ хоѐрын урвуу
хамаарлыг харуулсан
график байна.
 Үүнийг үнээс
хамаарсан эрэлтийн
шугаман функцээр Q
илэрхийлье.
Qd=a-b*Pd

11.  Орлогын нөлөө:
Үнэ өсөхөд хэрэглэгчийн орлого тогтмол
учраас өмнөхтэй харьцуулбал цөөн тооны
бүтээгдэхүүн худалдаж авах учраас
эрэлтийн тоо хэмжээ буурна.
 Орлуулалтын нөлөө:
Тухайн бүтээгдэхүүний үнэ өсөхөд
хэрэглэгч хямд бүтээгдэхүүнээр орлуулах
болно. Үүний үр дүнд тухайн
бүтээгдэхүүний эрэлтийн тоо хэмжээ
буурна.
 Хоѐулаа нөлөөлж болно.

12. Зайрмагны Зайрмагны
Үнэ эрэлтийн тоо
$ хэмжээ

13. Зайрмагны Зайрмагны эрэлтийн
тоо хэмжээ
Зайрмагны үнэ үнэ
$3.00
2.50
1. Зайрмагны
2.00
үнийн бууралт
1.50
1.00
0.50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Зайрмагны тоо
хэмжээ
2. Зайрмагны эрэлтийн
тоо хэмжээний өсөлт

14.  Хувь хүн тус бүрийн бараа, үйлчилгээний
эрэлтүүдийн нийлбэрийг зах зээлийн эрэлт
гэдэг.
 Хувийн эрэлтийн муруйнуудын нийлбэрээр
зах зээлийн эрэлтийн муруй бий болно.

15. Зах
Зайрмагны Катеринагын Николасын
зээлийн
үнэ эрэлт эрэлт
эрэлт
0.0 12 7 19
0.5 10 6 16
1.0 8 5 13
1.5
2.0
6
4
+ 4
3
= 10
7
2.5 2 2 4
3.0 0 1 1

16. Үнэ Үнэ Үнэ
3.0 3.0 3.0
2.5 2.5 2.5
2.0
+ 2.0 = 2.0
1.5 1.5 1.5
1.0 1.0 1.0
0.5 0.5 0.5
0 1 2 34 5 6 78 9 12 Q 0 1 2 34 5 6 78 9 Q 0 1 2 34 5 6 78 9 12 19 Q

17.  Эрэлтэд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг 2
ангилдаг.
a) Үнийн хүчин зүйл
эрэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлт
b) Үнийн бус хүчин зүйлс
эрэлтийн өөрчлөлт

18.  Үнийн хүчин зүйлд тухайн бүтээгдэхүүний
үнэ орно.
 Үнийн хүчин зүйл буюу тухайн
бүтээгдэхүүний үнийн нөлөөгөөр эрэлтийн
муруйн дагуу цэгэн шилжилт бий болж
эрэлтийн тоо хэмжээ өөрчлөгдөнө.
 А бүтээгдэхүүний үнэ P1 үед эрэлтийн тоо
хэмжээ Q1 байсан. Үнэ P2 болж буурах үед
эрэлтийн тоо хэмжээ Q2 болж өссөн байна.

19. Үнэ
A
P1
B
P2
Demand
Тоо хэмжээ
0
Q1 Q2

20.  Эрэлтэд нөлөөлдөг бусад бүх хүчин
зүйлсийг өөрчлөлтгүй тогтмол гэж
хийсвэрлэсэн. Эдгээр хүчин зүйлсийг үнийн
бус хүчин зүйлс гэнэ.
 Өх тухайн бүтээгдэхүүний үнээс бусад
хүчин зүйлсийг үнийн бус хүчин зүйлс гэдэг.
 Эрэлтийн үнийн бус хүчин зүйлсийн
нөлөөгөөр эрэлтийн өөрчлөлт бий болж,
эрэлтийн муруй шилжинэ.

21. Үнэ
Эрэлтийн өсөлт
Эрэлтийн бууралт
D2
D0
D1
0 Тоо хэмжээ

22.  Орлох бүтээгдэхүүний үнэ
 Хослох бүтээгдэхүүний үнэ
 Хэрэглэгчийн орлого
 Хэрэглэгчийн таашаал
 Хэрэглэгчийн хүлээлт
 Хэрэглэгчийн тоо
 Бусад хүчин зүйлс

23. 1. Нийлүүлэлтийг тодорхойлох нь
2. Нийлүүлэлтийн функц
3. Нийлүүлэлтийн хууль
4. Нийлүүлэлтийн график
5. Нийлүүлэлтэд нөлөөлөх хүчин
зүйлс

24.  Нийлүүлэлт нь үйлдвэрлэгчийн талын
сонирхолыг илтгэж байдаг.
 Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс буюу эдийн
засгийн нөөцөөр баталгаажсан
үйлдвэрлэлийг нийлүүлэлт гэж ойлгож
болно.
Үйлдв Үлдэг Нийлү
эрлэл дэл үлэлт

25.  Нийлүүлэлтийн хэмжээ ба түүнд нөлөөлөгч
хүчин зүйлсийн хоорондын хамаарлыг
илэрхийлсэн функцыг нийлүүлэлтийн функц
гэнэ.
Qs  f ( Ps , r , N , G, T , M )
 Qs - нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ
 Ps - тухайн бүтээгдэхүүний үнэ
 r – үйлдвэрлэлийн хүчин зүйлс буюу нөөцийн
үнэ
 N – үйлдвэрлэгчдийн тоо
 G – төрөөс явуулж буй бодлого
 Т – үйлдвэрлэлийн технологи
 M – бусад хүчин зүйлс

26.  Үйлдвэрлэгчийн хувьд бүтээгдэхүүний үнэ
нь нийт орлого болон ашигт нөлөөлөх гол
хүчин зүйл байдаг.
 Тиймээс нийлүүлэлтэд нөлөөлж буй бусад
хүчин зүйлсийг тогтмол гэж үзээд зөвхөн
үнэ нийлүүлэлтэд хэрхэн нөлөөлж байгааг
тодорхойлж болно.
 Үүнийг харуулсан функцийг үнээс
хамаарсан нийлүүлэлтийн функц гэдэг.
Qs  f ( Ps )

27.  Нийлүүлэлтэд нөлөөлдөг бусад хүчин зүйлс
тогтмол байхад тухайн бүтээгдэхүүний үнэ
өсөхөдбуурахад нийлүүлэлтийн тоо
хэмжээ өсдөг буурдаг.
 Ps  Qs 


 Ps  Qs 

 Энэ зүй тогтолыг нийлүүлэлтийн хууль
гэдэг.
 Нийлүүлэлтийн хууль нь бүтээгдэхүүний үнэ
болон нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ
хоорондоо эерэг хамааралтайг заадаг.

28.  Нийлүүлэлтийн хууль
ѐсоор нийлүүлэлтийн P
муруй нь үнэ ба
нийлүүлэлтийн тоо
хэмжээ хоѐрын эерэг
хамаарлыг харуулсан
график байна.
 Үүнийг үнээс
хамаарсан
нийлүүлэлтийн Q
шугаман функцээр
илэрхийлье. Qs=c+d*Ps

29. Зайрмагны Зайрмагны
Үнэ нийлүүлэлтийн
$ хэмжээ

30. Зайрмагны
Зайрмагны Зайрмагны
нийлүүлэлтийн
үнэ Үнэ хэмжээ
$3.00
2.50
1. Үнийн
өсөлт
2.00
1.50
1.00
0.50
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Зайрмагны
хэмжээ
2. Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний өсөлт
Copyright©2003 Southwestern/Thomson Learning

31.  Хувь хүн тус бүрийн бараа, үйлчилгээний
нийлүүлэлтийн нийлбэрийг зах зээлийн
нийлүүлэлт гэдэг.
 Хувийн нийлүүлэлтийн муруйнуудын
нийлбэрээр зах зээлийн нийлүүлэлтийн
муруй бий болно.

32. Зайрмагны Бенийн Жерригийн Зах зээлийн
үнэ нийлүүлэлт нийлүүлэлт нийлүүлэлт
0.0 0 0 0
0.5 0 0 0
1.0 1 0 1
1.5
2.0
2
3
+ 2
4
= 4
7
2.5 4 6 10
3.0 5 8 13

33. Үнэ Үнэ P
SБен Sжерри Sзах зээл
3.0 3.0 3.0
2.5 2.5 2.5
2.0
+ 2.0
= 2.0
1.5 1.5 1.5
1.0 1.0 1.0
0.5 0.5 0.5
0 1 2 34 5 6 7 8 Q 0 1 2 34 5 6 7 8 Q 0 1 2 34 5 6 7 8 9 Q

34.  Нийлүүлэлтэд нөлөөлөх хүчин зүйлсийг 2
ангилдаг.
a) Үнийн хүчин зүйл
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний
өөрчлөлт
b) Үнийн бус хүчин зүйлс
нийлүүлэлтийн өөрчлөлт

35.  Үнийн хүчин зүйлд тухайн бүтээгдэхүүний үнэ
орно.
 Үнийн хүчин зүйл буюу тухайн бүтээгдэхүүний
үнийн нөлөөгөөр нийлүүлэлтийн муруйн дагуу
цэгэн шилжилт бий болж нийлүүлэлтийн тоо
хэмжээ өөрчлөгдөнө.
Жиш:
А бүтээгдэхүүний үнэ P1 үед нийлүүлэлтийн тоо
хэмжээ Q1 байсан. Үнэ P2 болж нэмэгдэх үед
нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ Q2 болж өссөн
байна.

36. Үнэ
B
P2
A
P1
Supply
Тоо хэмжээ
0
Q1 Q2

37.  Нийлүүлэлтэд нөлөөлдөг бусад хүчин
зүйлсийг тогтмол гэж өмнө нь бид
хийсвэрлэсэн. Эдгээр хүчин зүйлсийг үнийн
бус хүчин зүйлс гэнэ.
 Өх тухайн бүтээгдэхүүний үнээс бусад
хүчин зүйлсийг үнийн бус хүчин зүйлс гэдэг.
 Нийлүүлэлтийн үнийн бус хүчин зүйлсийн
нөлөөгөөр нийлүүлэлтийн өөрчлөлт бий
болж, нийлүүлэлтийн муруй шилжинэ.

38. Үнэ
Нийлүүлэлтийн
бууралт
S1
Нийлүүлэлтийн
S0 өсөлт
S2
0 Тоо хэмжээ

39.  Үйлдвэрлэлийн хүчин зүйл буюу нөөцийн
үнэ
 Үйлдвэрлэлийн технологи
 Татвар, татаас
 Өрсөлдөгчдийн тоо
 Үйлдвэрлэгчдийн хүлээлт
 Бусад хүчин зүйл