Mie.s6

1. Хэрэглэгчийн онол
I.Үндсэн ойлголтууд / Орчуулж бич /
 Consumer behavior
 Consumer preference
 Utility (U)
 Total utility (TU)
 Marginal utility ( MU )
 Indifference curve ( IC )
 Budget line (BL)
 Marginal rate of substitution ( MRS )
 Optimal choice
 Consumer equilibrium
 Income effect
 Substitution effect
II.Үнэн / Худал
Доорх асуудлуудын үнэн, худлыг нягтлан тунгааж, хариулт өг
1.Ялгаагүйн муруй хэзээ ч огтлолцдоггүй
2.Төсвийн шугамын налалт 2 барааны үнийн харьцаанаас шалтгаална
3.Төсвийн шугам ялгаагүйн муруйг огтолсон нөхцөлд хэрэглэгч хамгийн их ханамжтай байна.
4.Орлогын хэмжээн дэх өөрчлөлт нь төсвийн шугамын налалтыг өөрчлөхөд хүргэдэг.
5.Хэрэглээний түвшин нэмэгдэхэд нийт ханамж өсдөг
6.А барааны нийт ханамж В барааны нийт ханамжтай тэнцсэн үед хэрэглэгчийн тэнцвэрт байдлын нөхцөл
биелэгдэнэ
7.Ахиуц ханамж эерэг утгатай байхад нийт ханамж өсч байдаг.
8. Хэрэглэгчийн нийт төсөв зөвхөн Х, У гэсэн хоёр төрлийн бараанд зарцуулагддаг. Хэрэв Х нь
хэвийн бараа бол У нь заавал доод зэрэглэлийн бараа байна.
9. Ялаагүйн муруй ба төсвийн шугамын шүргэлцлийн цэг хэрэглэгчийн оновчтой сонголтыг харуулна.
10.1- р бүтээгдэхүүний үнэ нэмэгдэхэд төсвийн шулуун дээшээ шилжинэ
11.Ялгаагүйн муруйн налалтыг орлуулалтын ахиу харьцаа харуулна
12.Хэрэглэгчийн орлого нэмэгдэхэд төсвийн шулуун баруун гар тийшээ параллелиар шилжинэ
13.Ахиуц ханамж буурах хуулийн үйлчлэлээр барааг худалдан борлуулагч нь үнээ гарцаагүй буулгах
болно.
14.mua /pa = mub /pb нөхцөл хангагдвал ялгаагүйн муруй төсвийн шугамтай шүргэнэ.
15.Хэрэглэгчийн орлого хэдий чинээ бага байна тэр хэмжээгээр төсвийн шугам их байна.
16.Хэрэв ахиуц ханамж буурвал, нийт ханамж мөн адил багасна.
17.Ялгаагүйн муруй дээрх цэг бүр нь хэрэглэгчийн орлогын ижил түвшинг илэрхийлнэ.
18.Ахиуц ханамж гэдэг нь тухайн барааны нэмэгдэл нэгжийн хэрэглээнээс үүссэн нийт ханамжийн
өөрчлөлт
III.Сорил
Зөв хариултын өмнөх үсгийг дугуйлна уу.
1. Хэрэглэгчийн төсвийн шулуун тодорхойлдог.
a) Орлого болон үнийн хоорондох үйлдвэрлэлийн боломжуудыг
b) Орлого болон үнийн хоорондох хэрэглээний боломжуудыг
c) Таашаал болон орлогын хоорондох хэрэглээний боломжуудыг
d) Таашаал болон орлогын хоорондох үйлдвэрлэлийн боломжуудыг
2. Хэрэглэгчийн төсвийн шулууныг зурахын тулд дараах зүлйсийг зайлшгүй мэдэх шаардлагатай .
a) Үнэ болон таашаал b) Үнэ болон орлого c) Орлого болон таашаал d) Үнэ ,орлого ,таашаал
3. Хэрэглэгчийн сонголтууд ______-аар хязгаарлагддаг.
a) Өрх гэрийн орлого b) Худалдан авсан бараа үйлчилгээний үнэ
c) Өрх гэрийн худалдан авч буй бараа, үйлчилгээний үнэ болон өрх гэрийн орлого
b) Тохирох хариулт байхгүй байна.
4. Хэрэглэгчийн худалдан авсан бараа, үйлчилгээний үнүүд болон орлого өгөгдвөл
a) Хэрэглэгчийн төсвийн шулууны тэгшитгэлийг бичиж болно

2. b) Хэрэглэгчийн төсвийн хязгаарлалтыг олж болно
c) Төсвийн шулууны налалтыг олж болно d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна
5. Долгор тахианы мах болон ундаанд 14000 төгрөг зарцуулах төлөвлөгөөтэй байв. Тахианы махны үнэ 5000
төгрөг , 1 шил ундаа 800 төгрөг бол тэрээх 2 кг тахианы мах худалдан авсан бол хэдэн шил ундаа авч чадах
вэ ?
a) 5 b) 2 c) 3 d) 8
6. Нийт ханамжийг ______тодорхойлдог.
a) Ахиу ханамжуудын нийлбэрээр
b) Ханамжаас бий болж буй хожлыг хэрэглээний өсөлтөөр үржүүлж
c) Нийт хэрэглээ болон ахиу ханамжийн үржвэрээр
d) Нийт хэрэглээг ахиу ханамжид хуваах замаар
7. Зөв өгүүлбэрийг ол.
a) Аливаа барааны хувьд ахиу ханамж буурах хууль үйлчлэхгүй бол барааг нэмж хэрэглэх тусам
нийт ханамж өсдөг
b) Аливаа барааны хувьд ахиу ханамж буурах хууль үйлчилж байвал барааг нэмж хэрэглэх үед
нийт ханамж өсдөг
c) 2 хүний хувьд ханамжийн функц нь адил байж болохгүй
d) а, с хариултууд зөв байна
8. Ахиу ханамж нь
a) Хэрэглэж буй барааны нэгж тутмаас бий болох нийт ханамж юм.
b) Барааны нэмэлт нэгжид хэрэглэгчийн төлж чадах хамгийн өндөр үнэ юм.
c) Хэрэглэж буй барааны тоо хэмжээ нэгжээр өөрчлөгдсөнөөс бий болох нийт ханамжийн
өөрчлөлт юм
d) Барааны хэрэглээг нэгжээр нэмэгдүүлэх үеийн хэрэглэгчийн нэмэлт зардал юм.
9. Болд 5 барааг хэрэглэхэд U1 гэсэн ханамж , 6 нэгжийг хэрэглэх үед U2 гэсэн хаанмж авдаг бол
a) Батын нийт ханамжийн U1+ U2 байна b) Батын 6 дахь нэгжээс авах ханамж U2 байна
c) Ахиу ханамж буурах хууль үйлчилж байна d) Батын 6 дахь нэгжээс авах ахиу ханамж U1- U2 байна.
10. Хэрэлэгч сард 200000 төгрөгний орлоготой ба х , у гэсэн 2 бараанд бүрэн зарцуулдаг.Х барааны нэгжийн
үнэ 25000 төгрөг , у барааны нэгжий үнэ 5000 төгрөг байв. Бүх төсвөө х бараанд зарцуулбал тухайн
бараанаас хэдийг авах вэ?
a) 40 b) 80 c) 120 d) 20
11. Хэрэглэгчий орлого 75 хувиар өссөн бол төсвийн шулуунд ямар өөрчлөлт орох вэ?
a) Төсвийн шулуун хэвтээдүү болно b ) Төсвийн шулуун баруун дээш паралель шилжилт хийнэ
c ) Төсвийн шулуун зүүн доош паралель шилжилт хийнэ d) Төсвийн шулуун босоодуу болно.
12. У барааны үнэ 30 хувиар буурсан бол зөв өгүүлбэрийг ол
a) Төсвийн шулууны налалт нэмэгдэнэ b) Төсвийн шулуун шилжилт хийнэ
c) Төсвийн шулуун хэвтээдүү болно d) Төсвийн шулууны налалт багасах болно
13. Төсвийн шулуун зүүн доош шилжилт хийсэн бол
a) Орлогод өөрчлөлт ороогүй байна b) 2 барааны үнүүд өссөний илрэл юм
c) Орлого буурсаны илрэл юм d) Нэг барааны үнэ өсч , нөгөө барааны үнэ буурсаны илрэл юм
14. Ахиу ханамж буурах хууль ______илэрхийлдэг.
a) Бүтээглдэхүүний ахиу ханамж сөрөг гэдгийг b) Бүтээгдэхүүнээс авах нийт ханамж буурдаг
гэдгийг c) Нийт ханамжийн өөрчлөлтийн түвшин буурдаг гэдгийг
d) Ахиу ханамжийн өөрчлөлтийн түвшин маш бага гэдгийг
15. Доржийн буузны хэрэглээ болон ний ханамж хүснэгт № 1-д өгөгдөв
Доржийн 4 бууз идсэнээс авах ахиу ханамж
a) 94 b) 47 c) 20 d) 16
16. Ялгаагүйн муруй
a) Нэг барааны хэрэглээг нэмэгдүүлсэнээр нөгөө барааны хэрэглээнд гарч буй өөрчлөлтийг илэрхийлэх
муруй
b) Хэрэглэгчийн хэрэглэж буй бараа, үйлчилгээний сагснуудаас ижил таашаал өгч буй сагснуудаар
Буузны тоо хэмжээ 1 2 3 4 5
Буузнаас авах нийт ханамж 28 58 78 94 106

3. тодорхойлогдох олонлог
c) Хэрэглэгчийн хэрэглэж чадах бараа, үйлчилгээний сагснуудын олонлогийн график дүрслэл
d) Дээрх хариултууд бүгд зөв
17. Орлуулалтын ахиу харьцаа
a) Нэг барааны хэрэглээг нэгжээр нэмэгдүүлэхийн тулд нөгөө барааны хэрэглээг хэдэн нэгжээр өөрчлөх
ёстой харуулдаг ойлголт
b) Барааны хэрэглээг нэгжээр өөрчлөхөд тухайн барааны үнэ хэдэн нэгжээр өөрчлөдөж байгааг
харуулдаг ойлголт
c) Нэг барааны хэрэглээг нэмэгдүүлэхийн тулд нөгөө барааны хэрэглээнээс татгалзах ёстой гэдгийг
харуулдаг ойлголт
d) Нэг барааны хэрэглээг нэгжээр өөрчлөхөд таашаал, ханамжаа хэвээр байлгахын тулд нөгөө бараанаас
хэдий хэмжээтэйг хэрэглэх ёстойг харуулдаг ойлголт
18. – тэнцэтгэл
a) Нэг төгрөгт ноогдох ахиу ханамжууд тэнцүү гэдгийг харуулдаг.
b) Хэрэглэгч төсөвтөө багтаан оновчтой сонголт хийж чадвал хамгийн их таашаал, ханамж авч чадна
гэдгийг харуулдаг.
c) Хэрэглэгчийн сонголт оновчтой байх нөхцөл d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна.
19. Ямар мужид бараа, үйлчилгээний хослол хэрэглэгчдэд илүү таалагдах вэ?
a) Ялгаагүйн муруй дээр орших хослолууд b) Ялгаагүйн муруйгаас зүүн доош орших хослолууд
b) Ялгаагүйн муруйгаас баруун дээш орших хослолууд d) Оновчтой сонголтод харгалзах хослолууд
20. ∆U = 0 илэрхийлэл______гэсэн утгыг харуулдаг.
a) Нэг барааны хэрэглээг өөрчлөхөд нөгөө барааны хэрэглээ өөрчлөгддөггүй
b) Бараа, үйлчилгээний хэрэглээнээс авч буй хэрэглэгчийн нийт ханамж өөрчлөгддөггүй
c) Бараа, үйлчилгээний хэрэглээнд өөрчлөлт орсон ч эдгээр бараа, үйлчилгээний хослолоос авах нийт
ханамж өөрчлөгддөгүй
d) Эдийн засгийн онолын хүрээнд утгыг нь тодорхойлох боломжгүй.
21. Хэрэглэгчийн оновчтой сонголт
a) Ханамжаа хамгийн их байхаар бараа, үйлчилгээнээс сонголт хийх үед
b) Орлогодоо багтаан олон бараа, үйлчилгээг сонгох үед
c) Ханамжаа хамгийн их байхаар олон бараа, үйлчилгээнээс сонголт үед
d) Ханамж хамгийн их байхаар төсөвтөө багтаан бараа, үйлчилгээнээс сонголт хийх үед
22. Нэг төгрөгт оногдох ахиу ханамж алимны хувьд 5, буузны хувьд 15 бол оновчтой сонголт хийхийн тулд
хэрэглээг хэрхэн өөрчлөх вэ?
a) Буузны хэрэглээг 3 - аар нэмэгдүүлнэ. b) Алимны хэрэглээг 3 - аар нэмэгдүүлнэ.
c) Буузны хэрэглээг 3 - аар бууруулна. d) Тоон өгөгдөл хүрэлцээтэй бус байна.
23. Дараах нийт ханамжийн талаархи өгөгдлүүдээс аль нь ахиу ханамж буурах хуулийн агуулгыг харуулах вэ?
a) 20, 25, 30, 38 b ) 40, 48, 53, 56 c) 50, 58, 63, 70 d ) 10, 15, 21, 23
24. Төсвийн шулуун p1х1 + р2х2 = m байв. 1-р барааны үнэ 40% өсч, 2-р барааны үнэ 50% буурсан ба орлого
30%- иар өссөн бол дараах өөрчлөлт бий болно. (Хэвтээ тэнхлэгт 1 - р барааг, босоо тэнхлэгт 2 - р
барааг авах)
a) 1-р барааны хэрэглээний орчин багасч, 2-р барааны хэрэглээний орчин нэмэгдэх учраас төсвийн шулуун
босоодуу болно
b) 1-р барааны хэрэглээний орчин нэмэгдэж, 2-р барааны хэрэглээний орчин буурах учраас төсвийн шулуун
хэвтээдүү болно.
c) 2 бараанаас хэрэглэх орчин буурах учраас төсвийн шулуун зүүн доош параллель шилжилт хийнэ.
d) 2 барааны хэрэглээний орчин нэмэгдэх учраас төсвийн шулуун баруун дээш параллель шилжилт хийнэ.
25. Зөв өгүүлбэрийг ол.
a) Ялгаагүйн муруйн цэг бүр 2 барааны хослолуудыг харуулдаг
b) Ялгаагүйн муруй дээр орших цэг бүрт ханамж адил байна
c) Ялгаагүйн муруйг төсвийн шулуун шүргэх цэгт хэрэглэгч оновчтой сонголт хийдэг
d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна.
26. Ялгаагүйн муруйн шинжүүд
a) Ялгаагүйн муруй сөрөг налалттай байдаг. b) Ялгаагүйн муруй гүдгэр байдаг.

4. c ) Ялгаагүйн муруйнууд хэзээ ч огтлолцдоггүй. d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна.
27. Ялгаагүйн муруйн сөрөг налалт нь харуулдаг.
a) Барааг нэмж хэрэглэх тусам ахиу ханамж буурдаг гэдгийг
b) Ялгаагүйн муруйн цэг бүр дээрх ханамж буурч байдаг гэдгийг
c) Нөөц хомс учраас 1 бараанаас ихийг хэрэглэвэл тухайн хэрэглэгч ханамжаа ижил түвшинд байлгахын
тулд нөгөө бараанаас багыг хэрэглэдэг гэдгийг
d) Хэрэглэгч хоёр барааны хэрэглээг адил хэмжээгээр нэмэгдүүлэх ёстой гэдгийг
28. Хэрэглэгч орлогоо х, у бараанд бүрэн зарцуулна. Бүх орлогоороо x бараанаас 60 ширхэг, харин бүх
орлогоороо у бараанаас авах хэмжээ 40 нэгж байв. Х барааны нэгжийн үнэ 600 төгрөг бол хэрэглэгчийн
орлого хэд вэ?
a) 24000 b) 36000 c ) 60000 d) 12000
29. Хэрэглэгч ундаа, бууз, мөхөөлдөс хэрэглэдэг ба тэдгээрээс авах ханамж харгалзан Uу< Uб< Uм, бол зөв
өгүүлбэрийг ол.
a) Хэрэглэгч мөхөөлдсөнд хамгийн их зардал зарцуулж байна.
b) Хэрэглэгчийн ундаанд зарцуулж буй зардлын хэмжээ хамгийн бага байна.
c) Буузны ялгаагүйн муруй зүүн доод талд байрлах болно
d) Мөхөөлдөсний ялгаагүйн муруй баруун дээд талд орших болно.
IV. Бодлого
1. Бат сард 60000 төгрөгийн цалин авдаг ба тэрээр түүнийгээ Х хэмжээний хүнс, У хэмжээний бараа
худалдаж авахад зарцуулдаг байв. Х барааны үнэ 2500 төгрөг, У барааны үнэ 4000 төгрөг байв.
а. Төсвийн шулууныг зур . Төсвийн шулууны налалт ямар байх вэ?
б. Хэрэглэгчийн орлого 70000 төгрөг болж өөрчлөгдсөн бол төсвийн шулуун ямар болох вэ?
в. Х барааны үнэ 2000 болж өөрчлөгдсөн бол төсвийн шулууныг тодорхойл.
г.Төсвийн шулууны налалт яаж өөрчлөгдсөн бэ ?
2. Хэрэв У бараанаас 20 нэгжийг, харин Х бараанаас 40 нэгжийг тус тус худалдан
авах бололцоотой бол:
а. Хэрэв У барааны үнэ 50 төгрөг гэвэл хэрэглэгчийн орлого хэд вэ?
б. Төсвийн шулууны тэгшитгэлийг бичиж, графикийг зур.
в. Төсвийн шулууны налалт ямар байх вэ?
3.Хэрэглэгч х, у гэсэн 2 барааг худалдан авахад 100 төгрөгийг бүрэн зарцуулдаг бөгөөд төсвийн шулууны
налалт нь 1/2 байв. х бараа нь төсвийн 0.6 хувийг эзэлдэг ба түүнээс 12 ширхэгийг хэрэглэдэг бол хичнээн
хэмжээний у барааг хэрэглэдэг вэ.
4. Хүснэгтэд 3 ялгаагүйн муруй өгөгджээ
I – р ялгаагүйн муруй II – р ялгаагүйн муруй III- р ялгаагүйн муруй
X Y MRSXY X Y MRSXY X Y MRSXY
0.5 16 0.5 20 1 12
1 8 1 10 2 6
1.6 5 2 5 3 4
2 4 4 2.5 4 3
4 2 5 2 6 2
5 1.6 8 1.25 8 1.5
8 1 10 1 12 1
а.Хүснэгтийг бөглө
б. Эдгээр ялгаагүйн муруйг нэг координатын хавтгай дээр байгуулж ,эдгээрээс аль
нь ханамжийн илүү өндөр түвшинг,аль илүү доогуур түвшинг харуулж байна вэ ?

5. 5. Дараах хүснэгтийг ашиглан ахиу ханамжуудыг тооц. Х ба У бараануудын нийт ба ахиу ханамжийг
графикаар дүрсэл.
X,
Y
0 1 2 3 4 5 6
TUx 0 13 23 29 34 36 37
TUy 0 10 22 33 42 48 51
MUx
MUy
6.Хэрэглэгчийн төсөв 9$, Х барааны үнэ 2$, У барааны үнэ 1$ бөгөөд бараануудаас авах ахиу ханамжууд
хүснэгтээр өгөгдсөн бол ханамжаа хамгийн их байлгахын тулд эдгээр бараанаас хэдий хэмжээгээр авах вэ?
X MUx Y MUy
1 10 1 8
2 8 2 7
3 6 3 6
4 4 4 5
5 3 5 4
7. Хэрэглэгч 7 хоногт Х ба У бараанд 17$ зарцуулдаг. Х ба У бараанаас авах ханамжийг хүснэгтээр
үзүүлэв. Px=1$, Py=2$ бол хэрэглэгчийн оновчтой хэрэглээг тодорхойл.
U 0 1 2 3 4 5 6
TUx 0 8 15 20 23 25 24
TUy 0 10 18 25 31 36 40