Mie.s3 2020 2021on - hariu

1. ЭРЭЛТ БА НИЙЛҮҮЛЭЛТ
I.Үндсэн ойлголтууд / Орчуулж бич /
Ргоduct market - Бүтээгдэхүүний зах зээл
Demand - Эрэлт
Law of demand - Эрэлтийн хууль
Demand function - Эрэлтийн функц
Demand curves - Эрэлтийн муруй
Supply - Нийлүүлэлт
Law of supply - Нийлүүлэлтийн хууль
Supply curves - Нийлүүлэлтийн муруй
Supply function - Нийлүүлэлтийн функц
Price - Үнэ
Quantity - Тоо хэмжээ
II. Үнэн / Худал
Доорх асуудлуудын үнэн, худлыг нягтлан тунгааж, хариулт өг
1.Үнэ буурахад эрэлтийн тоо хэмжээ өсдгийг эрэлтийн муруй харуулдаг .
□ Тийм □ Үгүй
2.Эрэлтийн өсөлт гэдэг нь худалдан авч буй барааны нийт хэмжээний өсөлтийг харуулах эрэлтийн муруйн
дагуух шилжилт юм.
□ Тийм □ Үгүй
3. Нийлүүлэлтийн муруй баруун тийш шилжих нь үйлдвэрлэгчид илүү их тоо хэмжээтэй барааг үнийн
түвшин бүрт нийлүүлж буйг илэрхийлнэ.
□ Тийм □ Үгүй
4.Хэрэглэгчийн хүсэлт таашаалын өөрчлөлт нь эрэлтийн муруйн дагуу цэгэн шилжилтэд хүргэж, орлогын
өсөлт нь муруйг бүхэлд нь шилжүүлдэг.
□ Тийм □ Үгүй
5. Хэрэглэгчийн орлогын өсөлт нь бүх барааны эрэлтийг өргөжүүлдэг.
□ Тийм □ Үгүй
6. Муу хийгдсэн бүтээгдэхүүн нь чанаргүй бараанд тооцогдоно.
□ Тийм □ Үгүй
7. Бусад нөхцөл тогтмол үед хэрэглэгчийн орлогын өсөлтөөс үүдсэн барааны эрэлтийн өсөлт гарвал тэр
барааг хэвийн бараанд тооцно.
□ Тийм □ Үгүй
8. У барааны үнийн өсөлт Х барааны эрэлтийг бууруулж буй нөхцөлд Х ба У бараануудыг харилцан бие
биенээ нөхөх бараанууд гэнэ.
□ Тийм □ Үгүй
9.Нэг барааны үнийн бууралт нь түүний орлуулагч барааны эрэлтийг өсгөдөг .
□ Тийм □ Үгүй
10.Эрэлтийн муруйгаар тодорхой бүтээгдэхүүний янз бүрийн үнэд харгалзах хэрэглэгчийн худалдан авах
боломжийг харуулдаг.
□ Тийм □ Үгүй
11.Нийлүүлэлтийн хэмжээ буурахад нөлөөлж буй гол хүчин зүйл бол түүхий эдийн үнийн өсөлт юм.
□ Тийм □ Үгүй
12.Нийлүүлэлтийн хуулиар бусад хүчин зүйл тогтмол байхад үнэ өсөхөд нийлүүлэлтийн хэмжээ өсөх зүй
тогтлыг харуулдаг.
□ Тийм □ Үгүй
13.Тухайн барааны үнэ хямдрахад түүний орлох барааны эрэлт нэмэгддэг.
□ Тийм □ Үгүй
14.Нэг барааны үнэ өсөхөд нөгөөгийнх нь эрэлт дагаад өсч байгаа бол тэдгээр хоѐр төрлийн бараа нь хослох
шинжтэй.
□ Тийм □ Үгүй
15.Хэрэглэгчид тухайн барааны үнэ удахгүй өснө гэж таамаглал дэвшүүлбэл уг барааны эрэлтийн муруй
баруун гар тийш шилжинэ.
□ Тийм □ Үгүй
16.Борлуулагчдын хийсэн зар сурталчилгааны дунд худалдан авагчийн таашаал өөрчлөгдсөн бол тэр нь
эрэлтийн муруй шилжих шалтгаан болно.
□ Тийм □ Үгүй
17.Тухайн барааны үнийн өөрчлөлт ба хүлээгдэж байгаа үнийн өөрчлөлт хоѐрын аль нь ч тэр эрэлтийн муруйд
яг ижил өөрчлөлт оруулна
□ Тийм □ Үгүй
18. Хослох бараа нь хэвийн бараа байна

2. □ Тийм □ Үгүй
19. Орцын үнэ өөрчлөгдөх болон нийлүүлэлтийн муруйн шилжихэд нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ өөрчлөгддөг
□ Тийм □ Үгүй
III.Тест
1. Худалдан авах чадвараар баталгаажсан хэрэглээ.
a) Хэрэгцээ b) Үйлдвэрлэл c) Эрэлт d) Нийлүүлэлт
2. Эрэлтэнд нөлөөлдөг үнийн бус хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр
a) Эрэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлт бий болно b) Эрэлтийн өөрчлөлт бий болно.
c) Эрэлтийн муруй бүхэлдээ шилжилт хийнэ. d) b ,c хариулалтууд зөв байна
3. Эрэлтийн муруй шилжилт хийсэн бол
a) Хосолдог барааны үнэд өөрчлөлт орсон гэсэн үг b) Орлодог барааны үнэд өөрчлөлт орсон гэсэн үг
c) Хэрэглэгчийн орлогод өөрчлөлт орсон гэсэн үг d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна.
4. Хосолдог бараан үнийн өөрчлөлт нь
a) Эрэлтийн муруйн дагуух цэгэн шилжилтийг бий болгоно
b) Эрэлтийн муруй шилжихэд хүргэнэ c) Үнийн түвшин бүрд эрэлт өөрчлөгдөхөд
d) b ), c) Хариулалтууд зөв байна.
5. Хэрэглэгчийн эрэлт нь
a) Батын тухайн үнийн түвшинд худалдан авсан бараа , үйлчилгээний тоо хэмжээ
b) Нийт хэрэглэгчдийн тухайн үнийн түвшинд худалдан авсан бараа , үйлчилгээний тоо хэмжээ
c) Бүх хэрэглэгчдийн худалдан авсан бараа , үйлчилгээний үнийн нийлбэр
d) Тухайн үнийн түвшинд хэрэглэгч бүрийн худалдан авсан бараа , үйлчилгээний тоо хэмжээний нийлбэр
6. Зах зээлийн эрэлтийг ______ тодорхойлдог.
a) Бат, Дорж 2-ын худалдсан бараа , үйлчилгээний нийлбэрээр
b) Бат, Дорж, Дулмаа, Сүхээ нарын худалдан авсан бараа үйлчилгээний тоо хэмжээний нийлбэрээр
c) Зах зээл дэх бүр хэрэглэгчдийн эрэлтэй байгаа тоо хэмжээний нийлбэрээр
d) Дээрх хариулалтууд бүгд зөв байна.
7. Эрэлтийн функц гэж.
a) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ болон уг бараа , үйлчилгээний үнийн хоорондох хамаарлыг илэрхийлэх
функц
b) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ болон түүнд нөлөөлдөг хүчин зүйлсийн хоорондын хамаарлыг
илэрхийлэж буй функц
c) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ болон үнийн хоорондох хамаарлын график дүрслэл
d) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ болон түүнд нөлөөлдөг хүчин зүйлсийн хороондын хамаарлын график
дүрслэл
8. Үнээс хамаарсан эрэлтийн функц гэж
a) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ болон үнийн хоорондох хамаарлыг харуулж буй муруй
b) Бусад хүчин зүйлс өөрчлөгдөөгүй тогтмол байхад ( Cereris paribus ) эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ
болон бараа , үйлчилгээний үнийн хоорондох хамаарлыг илэрхийлэх функц
c) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ болон түүнд нөлөөлдөг хүчин зүйлсийн хоорондох хамаарлыг
илэрхийлж буй функц
d) Дээрх хариулалтууд бүгд зөв
9. Эрэлтийн муруй гэж
a) Үнэ болон эрэлтэй байгаа тоо хэмжээний хоорондох график дүрслэл
b) Орлого болон эрэлтэй байгаа тоо хэмжээний хоорондох график дүрслэл
c) Үнэ болон орлогын хоорондох хамаарлын график дүрслэл
d) Тохирох хариулт байхгүй байна
10. Эрэлтийн хууль нь
a) Үнэ болон эрэлтэй байгаа тоо хэмжээний хоорондох эерэг хамаарлыг харуулдаг
b) Үнэ байгаа эрэлтэй байгаа тоо хэмжээний хоорондох сөрөг хамаарлыг харуулдаг
c) Орлого болон эрэлтэй байгаа тоо хэмжээний эерэг хамаарлыг харуулдаг
d) Орлого болон эрэлтэй байгаа тоо хэмжээний сөрөг хамаарлыг харуулдаг
11. Орлуулалтын нөлөө нь ______ харуулдаг.
a) Бараа үйлчилгээний үнийн бууралт нь эрэлттэй байгаа тоо хэмжээг өөрчилдөггүй гэдийг ____
b) Бараа үйлчилгээний үнийн өөрчлөлт хэрэглэгчийн худалдан авах чадварыг өөрчилж улмаар өөр
бараа , үйлчилгээг худалдан авахад хүргэдэг гэдгийг __
c) Бараа үйлчилгээний үнийн өсөлт нь эрэлттэй байгаа тоо хэмжээг нэмэгдүүлдэг гэдгийг ____
c) Эрэлттэй байгаа бараа , үйлчилгээний өөрчлөлт уг барааны үнийг өөрчилдөг гэдгийг____
12. Орлогын нөлөө нь ______ харуулдаг.

3. a) Бараа , үйлчилгээний үнийн өсөлт хэрэглэчийн тухайн тогтмол орлогын худалдан авах чадварыг
бууруулдаг учраас уг бараа , үйчилгээнээс багаар авахад хүргэдэг гэдгийг___
b) Бараа , үйлчилгээний үнийн бууралт нь хэрэглэгчийн тухайн тогтмол орлогын худалдан авах
чадварыг нэмэгдүүлдэг учраас уг бараа , үйлчилгээнээс хэрэглэгч ихээр авахад хүргэдэг гэдгийг
______
c) Бараа , үйлчилгээний үнэ тогтмол байхад хэрэглэгчийн орлогын худалдан авах чадвар нэмэгддэг
учраас уг бараа , үйлчигээнээс ихээр авахад хүргэдэг гэдгийг ______
d) a) , b) хариулалтууд зөв байна.
13. Эрэлтийн муруйн дагуу цэгэн шилжилт бий болсон бол
a) Орлодог болон хосолдог бараа , үйлчилгээний үнэд өөрчлөлт орсон байна
b) Хэрэглэгчдийн хүлээлт , таашаал , орлогод өөрчлөлт орсон байна
c) Эрэлттэй байгаа бараа , үйлчилгээний үнэд өөрчлөлт орсон байна
d) Хэрэглэгчидийн тоо болон цаг агаарт өөрчлөлт орсон байна
14. Эрэлтийн муруй зүүн доош шилжсэн бол
a) Бараа , үйлчилгээний үнэ өссөн гэсэн хүлээлт хэрэглэгчдэд бий болсон байна
b) Хэрэглэгчдийн тоо буурсан байна
c) Бусад хүчин зүйлс уг бараа , үйлчилгээний эрэлтийг өсгөх байдлаар нөлөөлжээ
d) Уг бараа , үйлчилгээний үнэ өссөн байна.
15. Орлого өсөхөд эрэлт нь өсдөг бараа
a) Энгийн бараа b) Доорд бараа c) Хэвийн бараа d) Гиффен бараа
16. Сандагийн гэр бүл 320 төгрөгийн талхнаас сард 30-ийг хэрэглэгдэг ба талхны үнэ 380 болоход сард 28-
ийг хэрэглэдэг болов. Сандагийн гэр бүлд талх нь бүтээгдэхүүн байна.
a) Хэвийн b) Доорд c) Гиффен d) Энгийн
17. Орцыг гарц болгох үйл явцыг ______ гэнэ
a) Үйлдвэрлэл______ b) Ховор хомс байдал ______c) Эрэлт______ d) Нийлүүлэлт______
18. Бусад хүчин зүйлс өөрчлөлтгүй тогтмол байхад бараа , үйлчилгээний үнэ болон нийлүүлэлттэй байгаа
тоо хэмжээ хоѐрын хоорондох хамаарлыг харуулсан функцийг
a) Нийлүүлэлтийн функц гэнэ b)Үнээс хамаарсан нийлүүлэлтийн функц гэнэ
c) Эрэлтийн функц гэнэ d) Үнээс хамаарсан эрэлтийн функц гэнэ
19. Бараа үйлчилгээний үнэ өсөхөд (буурахад) нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ өсдөг (буурдаг) зүй
тогтлыг
a) Нийлүүлэлтийн муруй гэдэг c ) Нийлүүлэлтийн функц гэдэг
b) Нийлүүлэлтийн хууль гэдэг d) Нийлүүлэлтэд нөлөөлдөг үнийн бус хүчин зүйлсийг илэрхийлдэг.
20. Бусад хүчин зүйлс өөрчлөлтгүй тогмол байхад бараа , үйлчилгээний үнэ өөрчлөгдөхөд
a) Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлт бий болно.
b) Нийлүүлэлтийн муруйн дагуух цэгэн шилжилт бий болно.
c) Нийлүүлэлтийн өөрчлөлт бий болно d) a) , b) хариултууд зөв байна.
21. Нөөцүүдийн үнийн өөрчлөлт нь
a) Эрэлтийн өөрчлөлтийг бий болгоно. b) Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлтийг бий болгоно
c) Нийлүүлэлтийн өөрчлөлтийг бий болгоно d) Эрэлт болон нийлүүлэлтийн муруйнуудыг шилжүүлнэ.
22. Төрөөс явуулж буй бодлого, технологи, бусад барааны үнэ үйлвэрлэгчдийн тоо, бусад хүчин зүйлсийн
өөрчлөлт нь
a) Эрэлтийн өрчлөлтийг бий болгоно b) Нийлүүлэлтийн өөрчлөлтийг бий болгоно
b) Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлтийг бий болгоно
c) Эрэлтийг тоо хэмжээний өөрчлөлтийг бий болгоно.
23. Үхрийн махны үнэ тогтмол үед үхрийн махны нийлүүлэлт нэмэгдэх нь үхрийн ширний
a) Нийлүүлэлтийн өөрчлөлтийг бий болгоно b) Нийлүүлэлтийн муруйг шилжилт хийхэд хүргэнэ
b) Нийлүүлэлтийн тоо хэмжээний өөрчлөлтийг бий болгоно c) a) , b) хариултууд зөв байна
24. Нийлүүлэлтийн муруйг шилжилт хийхэд хүргэдэг хүчин зүйлсэд орно.
a) Технологи , бизнесийн талаар төрөөс явуулж буй бодлого
b) Бусад барааны үнийн өөрчлөлт , үйлдвэрлэгчдийн тоо
c) Бусад хүчин зүйлс, нөөцүүдийн үнийн өөрчлөлт d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна
25. Пүүс бараа, үйлчилгээний үнэ буурна гэсэн хүлээлттэй байв. Энэ үед өөрчлөлт бий болно.
a) Нийлүүлэлтийн муруйн дагуух цэгэн шилжилт бий болно
b) Нийлүүлэлтийн муруй баруун доошоо шилжинэ
c) Нийлүүлэлтийн муруй зүүн дээшээ шилжинэ d) Дээрх хариултууд бүгд зөв
26. Нийлүүлэтийн муруйн ихэнх бараа , үйлчилгээний хувьд дараах шинжтэй байдаг.
a) Эерэг налалттай b) Сөрөг налалттай c) Босоо тэнхлэгтэй паралель
d) Хэвтээ тэнхлэгтэй паралель

4. 27. Нийлүүлэлтийн муруй зүүн дээш шилжилт хийсэн бол
a) Үйлдвэрлэгчид үнэ өснө гэсэн хүлээлт бий болсон байна
b) Үйлвэрлэгчид үйлдвэрлэлдээ шинэ технологи нэвтрүүлсэн байна
c) Төрөөс дотоодын үйлдвэрлэгчдийг дэмжих зорилгоор татаас өгсөн байна.
d) Нөөцүүдийн үнэ буурсан байна.
28. Улаан буудайн нийлүүлэлтийн муруй бүхэлдээ шилжилт хийхэд нөлөөлдөг хүчин зүйлсүүд
a) Төрөөс буудай үйлдвэрлэгчдэд өгч буй татаас
b) Төрөөс улаан буудай үйлдвэрлэгчдэд оногдуулж буй татварын хэмжээ
c) Улаан үнийн өөрчлөлт d) a) , b) хариултууд зөв байна.
29. Нэгэн барааны нийлүүлэлтийн муруй бүхэлдээ шилжилт хийв. Энэ нь дараах хүчин зүйлсийн
нөлөөллөөс болсон байна.
d) Төрөөс олгож буй патент , лиценз c ) Татврын бодлогоос
b) Улирлын шинжтэй хүчин зүйлийн нөлөөлөөс болсон байна.
d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна
IV. Бодлого
1. Тоорын эрэлтийн мэдээлэл дараахь байдлаар өгөгджээ.
Эрэлтийн тоо хэмжээ (сая
Хувилбарууд Үнэ ($/кг)
кг/жилд)
A 4 0
В 3 10
С 2 20
D 1 30
Е 0 40
a. Мэдээллийг ашиглан графикт эрэлтийн муруйг зур
b .Дараахь тохиолдлуудад тоорын эрэлтийн муруйд ямар өөрчлөлт бий болох вэ?
 Тоорыг орлуулах бүтээгдэхүүний үнэ өсөх
 Тоортой хослох бүтээгдэхүүний үнэ буурах
 Тоорыг хэвийн бараа гэж үзвэл хэрэглэгчийн орлого өсөх
 Тоор сайхан амттай байх
Бодолт:
1. а. Дараахь графикийг харна уу.
Тоорны үнэ (доллар/кг)
b. Тохиолдол бүрт эрэлт өсөх ба эрэлтийн муруй баруун тийш шилжинэ.
2. Хүснэгтэд өгөгдсөн тоо баримтын үндсэн дээр дараах даалгаврыг гүйцэтгэ.
a) Х, У, Z хэрэглэгчидэд тохирох эрэлтийн муруйг зур
b) Зах зээлийн эрэлтийн муруйг зур. Зах зээлийн эрэлтийн муруйг яаж зурснаа тайлбарлана уу
c) Х, У хэрэглэгчийн хувьд энэ барааны эрэлт 2 дахин ихэссэн, харин Z хэрэглэгчийн эрэлт тэн
хагасаар багассан бол Х, У, Z хэрэглэгчийн эрэлтийн болон зах зээлийн эрэлтийн муруйг
өөрчилнө үү
Х - Хэрэглэгч Y - Хэрэглэгч Z - Хэрэглэгч
Үнэ ($) Эрэлтийн
хэмжээ (Нэгж)
Үнэ ($) Эрэлтийн
хэмжээ (Нэгж)
Үнэ ($) Эрэлтийн
хэмжээ (Нэгж)
10 0 10 0 10 0

5. 9 0 9 3 9 1
8 0 8 5 8 5
7 1 7 7 7 8
6 2 6 9 6 11
5 4 5 12 5 12
4 6 4 15 4 15
3 10 3 18 3 18
2 15 2 21 2 20
1 21 1 24 1 23
0 25 0 25 0 25
Бодолт:
a)
b)
Тоо хэмжээ
Зураг 4. Зах зээлийн эрэлт
3. Тоорын нийлүүлэлтийн мэдээ дараахь байдлаар өгөгджээ
Хувилбарууд Үнэ ($/кг) Нийлүүлэлтийн тоо
хэмжээ (сая кг/жилд)
F 4 40
G 3 30

6. Н 2 20
1 1 10
J 0 0
a . Мэдээллийг ашиглан (F-J) нийлүүлэлтийн муруйг зур.
b .Дараахь тохиолдлуудад тоорын нийлүүлэлтийн муруйд ямар өөрчлөлт бий болох вэ?
 Орцын үнэ өсөх
 Технологи хоцрогдох
 Бусад бүтээгдэхүүний үнэ өсөх
 Үйлдвэрлэгчдийн тоо буурах
Бодолт:
а. Дараахь графикийг харна уу.
b. Тохиолдол бүрт нийлүүлэлт буурах бөгөөд нийлүүлэлтийн муруй зүүн тийш шилжинэ
4. Qs
1 = 4Р - 10, Qs
2 = 2Р -10 бол нийт нийлүүлэлтийн функцыг ол.
Бодолт:
QS = Qs
1 + Qs
2 = (4Р – 10 ) + (2Р -10) = 6P - 20
QS = 6P - 20
Тоорны үнэ (доллар/кг)