Mie.s4 2020 2021on

1. ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ТЭНЦВЭР
I.Үндсэн ойлголтууд / Орчуулж бич /
Equilibrium price
Equilibrium quantity
Market equilibrium
Surplus
Shortage
Substitutes
Complements
Price ceiling
Price floor
II. Үнэн / Худал
Доорх асуудлуудын үнэн, худлыг нягтлан тунгааж, хариулт өг
1.Хэрвээ засгийн газар үнийн өсөлтийн дээд хязгаарыг тогтоож байвал эрэлт нийлүүлэлт үргэлж
тэнцүү байна.
□ Тийм □ Үгүй
2.Зах зээлийг механизм нь үнийн хуваарилалтыг зохицуулагч хэрэгсэл болгож ашигладаг.
□ Тийм □ Үгүй
3.Ямар нэгэн барааны үнэ тогтвортой байвал тэр нь эрэлт ба нийлүүлэлтийн муруйн огтлолцол дээр
тогтсон гэсэн үг .
□ Тийм □ Үгүй
4.Нийлүүлэлтийн өсөлтийг дагуулсан эрэлтийн өсөлт нь үйлдвэрлэлийн тэнцвэрт тоо хэмжээг
нэмэгдүүлдэгээс биш тэнцвэрт үнийг өсгөдөггүй.
□ Тийм □ Үгүй
5.Нөөц баялгийн үнийн дурын өөрчлөлт нь эрэлт, нийлүүлэлтийн тэнцвэрийн цэгийг эрэлтийн
муруйн дагуу дээш нь юмуу доош нь шилжүүлдэг .
□ Тийм □ Үгүй
6. Бусад нөхцөл тогтмол байхад төмсний муу ургац нь шарсан төмсний үнийг өсгөнө.
□ Тийм □ Үгүй
7. Үнийн хуваарилагч функц нь барааны илүүдэл хомсдолыг арилгадагт оршино.
□ Тийм □ Үгүй
8. Хэрэв зах зээлийн үнэ тэнцвэрт цэгээс доогуур байвал уг үнэ буурна.Учир нь ийм нөхцөлд эрэлт
багасаж, нийлүүлэлт өсөх ѐстой.
□ Тийм □ Үгүй
9. Хэрэв барааны нийлүүлэлт болон хэрэглэгчийн орлого нэгэн зэрэг өсвөл үнэ нь өөрчлөгдөхгүй
байж болно.
□ Тийм □ Үгүй
10.Засгийн газраас тодорхой төрлийн бараанд үнийн зохицуулалт хийх нь чөлөөт зах зээлийн
механизмыг шууд хязгаарлаж байгаа хэрэг юм.
□ Тийм □ Үгүй
11. Тухайн барааны нийлүүлэлт хэвээрээ байхад хэрэглэгчийн орлого өсөх нь зах зээлийн тэнцвэрт
үнэ ба тоо хэмжээ нэмэгдэх үндэс болно.
□ Тийм □ Үгүй
12. Засгийн газар зах зээлийн үнэд үнийн доод хязгаар тогтооход тэнд нийлүүлэлт нь эрэлтээсээ давж
илүүдэл үүснэ
□ Тийм □ Үгүй

2. III. Тест.
Зөв хариултын өмнөх үсгийг дугуйлна уу.
1. Зах зээлийн тэнцвэр
a) Хэрэглэгчдийн худалдан авах тоо хэмжээ үйлвэрлэгчдийн нийлүүлж буй тоо хэмжээтэй
тэнцүү болон хэрэглэгчдийн худалдан авах үнэ үйлдвэрлэгчдийн худалдах үнэтэй тэнцүү
байх тохиолдолд харгалзах нөхцөл байдлыг хэлнэ.
b) Хэрэглэгч хямд үнээр бараа, үйлчилгээг худалдан авах, үйлдвэрлэгч өндөр үнээр бараа,
үйлчилгээгээ худалдаж буй тохиолдлыг хэлнэ.
c) Хэрэглэгч, үйлдвэрлэгч аль болох хямд үнээр бараа, үйлчилгээг худалдан авах болон
худалдаж буй тохиолдлыг хэлнэ.
d) Хэрэглэгч, үйлдвэрлэгчийн хүсэл, сонирхолд нийцэж буй үнэ, тоо хэмжээг хэлнэ.
2. Зах зээлийн тэнцвэрийг өөрчилдөг хүчин зүйлсэд орно.
a) Хосолдог, орлодог бараа, үйлчилгээний үнүүд, хэрэглэгчдийн тоо.
b) Нийлүүлэлтэд нөлөөлдөг үнийн бус хүчин зүйлс
c) Таашаал, ханамж, хэрэглэгчийн орлого, эрэлтэд нөлөөлдөг үнийн бусад хүчин зүйлс
d) Дээрх хариултууд бүгд зөв.
3. Тэнцвэрт үнэ өсч, тэнцвэрт тоо хэмжээ буурсан бол дараах өөрчлөлт бий болсон байна.
a) Эрэлт өссөн
b) Нийлүүлэлт өссөн
c) Эрэлт буурсан
d) Нийлүүлэлт буурсан
4. Аж ахуйн нэгжийн татварын өсөлт
a) Тэнцвэрт үнэ, тэнцвэрт тоо хэмжээг өсгөнө.
b) Тэнцвэрт үнэ, тэнцвэрт тоо хэмжээг бууруулна.
c) Тэнцвэрт үнийг бууруулж, тэнцвэрт тоо хэмжээг өсгөнө.
d) Тэнцвэрт үнийг өсгөж, тэнцвэрт тоо хэмжээг бууруулна.
5. Тэнцвэрт үнэ өсч, тэнцвэрт тоо хэмжээ буурсан бол дараах хүчин зүйлс нөлөөлсөн байна.
a) Хэрэглэгчийн тоо нэмэгдсэн.
b) Хэрэглэгчийн орлого өссөн
c) Нөөцүүдийн үнэ өссөн.
d) Аж ахуйн нэгжийн татвар өссөн
6. Тэнцвэрт үнэ, тэнцвэрт тоо хэмжээ хоѐул өсөх нь
a) Эрэлт өсч, нийлүүлэлт буурсанаас болно.
b) Эрэлт, нийлүүлэлт хоѐул өссөн.
c) Эрэлт буурч, нийлүүлэлт өссөнөөс болно.
d) Эрэлт, нийлүүлэлт хоѐул буурсанаас болно.
7. Эрэлт, нийлүүлэлт хоѐул зэрэг өссөн боловч тэнцвэрт үнэ өөрчлөгдөөгүй бол
a) Эрэлтийн өсөлт нийлүүлэлтийн өсөлтөөс илүү байсны үр дүн
b) Эрэлтийн өсөлт нийлүүлэлтийн өсөлтөөс бага байсны үр дүн
c) Эрэлт, нийлүүлэлтийн өсөлт адилхан байсны үр дүн
d) Дээрх нөхцөл хангагдах боломжгүй.
8. Ямар нөхцөлд тэнцвэрт үнэ өөрчлөгдөхгүй байж болох вэ?
a) Эрэлт, нийлүүлэлт эсрэг чиглэлд өөрчлөгдөж байгаа боловч өөрчлөлт нь адил байхад
b) Эрэлт, нийлүүлэлт зэрэг буусан боловч өөрчлөлт нь ижил байх үед
c) Эрэлт, нийлүүлэлт зэрэг өссөн боловч өөрчлөлт нь адил байх үед
d) b), c) хариултууд зөв байна.
9. Төрөөс эрэлтийг урамшуулах зорилгоор явуулж буй бодлогын арга хэрэгслийн нэг нь
a) Квот тогтоох
b) Үнийн шал тогтоох

3. c) Үнийн тааз тогтоох
d)Хүн амын орлогын татварыг нэмэгдүүлэх
10. Зах зээл дээр илүүдэл бий болох нөхцлийг бүрдүүлж буй төрийн бодлогын арга хэрэгсэл
a) Квот тогтоох
b) Үнийн шал тогтоох
c) Үнийн тааз тогтоох
d) Татвар оногдуулах
11. Зах зээл дээр барааны хомсдол бий болсон бол ______ үр дүн юм.
a) Квот тогтоосны______
b) Үнийн шал тогтоосны______
c) Үнийн тааз тогтоосны______
d ) Татвар оногдуулсаны______
12. Үйлдвэрлэгчдэд татвар оногдуулбал дараах өөрчлөлт бий болно.
a) Эрэлтийн муруй зүүн доош шилжилт хийх ба тэнцвэрт үнэ өснө.
b) Нийлүүлэлтийн муруй зүүн дээш шилжилт хийнэ.
c) Эрэлтийн муруй баруун дээш шилжилт хийнэ.
d) Нийлүүлэлтийн муруй баруун доош шилжилт хийнэ.
13. Тухайн барааны тоо хэмжээнд хязгаарлалт тавихыг ______гэж нэрлэдэг.
a) Квот тогтоох
b) Үнийн шал тогтоох
c)Үнийн тааз тогтоох
d) Татвар оногдуулах
14. Эрэлт, нийлүүлэлтийн функц харгалзан QD= 20 - PD ; QS = 10 + PS тэгшитгэлээр өгөгдөв.
Бараа,үйлчилгээний үнэ 12 мөнгөн нэгж бол зах зээлд илүүдэл үүсэх үү?
a) Хомсдол үүсэх ба хомсдолын хэмжээ 8 байна.
b) Илүүдэл үүсэх ба илүүдлийн хэмжээ 5 байна.
c) Зах зээл тэнцвэрт байна.
d) Илүүдэл үүсэх ба илүүдлийн хэмжээ 22 байна.
15. Эрэлт тогтмол байхад тэнцвэрт үнэ өсч, тэнцвэрт тоо хэмжээ буурсан бол ______үр дүн
a) Квот тогтоосны______
b) Татвар оногдуулсны______
c) Үнийн тааз тогтоосны______
d) Дээрх хариултууд бүгд зөв байна.
16. Үнийн тааз тогтоох нь ______зорилготой.
a) Зөвхөн үйлдвэрлэгчдийг урамшуулах ______
b) Зөвхөн хэрэглэгчдийг урамшуулах ______
c ) Үйлдвэрлэгч болон хэрэглэгчийг хоѐуланг нь урамшуулах ______
d) Гадаадын үйлдвэрлэгчид болон хэрэглэгчдийг урамшуулах ______
17. Үйлдвэрлэгчдэд татвар оногдуулбал дараах өөрчлөлт бий болно.
a) Эрэлтийн муруй зүүн доош шилжилт хийх ба тэнцвэрт үнэ өснө.
b) Нийлүүлэлтийн муруй зүүн дээш шилжилт хийнэ.
c) Эрэлтийн муруй баруун дээш шилжилт хийнэ.
d) Нийлүүлэлтийн муру баруун доош шилжилт хийнэ.
18. Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээнээс их үед
a) Хомсдол бий болно
b) Илүүдэл бий болно
c) Илүүдэл, эсвэл, хомсдолын аль нь ч бий болж болно.
d) Дээрх нөхцлөөр тодорхойлох боломжгүй.

4. 19. Бараа, үйлчилгээний үнэ өсвөл
a) Эрэлттэй байгаа болон нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ хоѐул өснө.
b) Эрэлттэй байгаа болон нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ хоѐул буурна.
c) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ өсч, нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ буурна.
d) Эрэлттэй байгаа тоо хэмжээ буурч, нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ өснө.
20. Нийлүүлэлттэй байгаа тоо хэмжээ эрэлттэй байгаа тоо хэмжээнээс их үед
a)Үнэ тэнцвэрт түвшин хүртэл буурч болно.
b) Үнэ тэнцвэрт түвшин хүртэл өсч болно.
c) Үнэ өсч, буурч, эсвэл өөрчлөгдөхгүй байж болох ба бусад хүчин зүйлүүдээс хамаарна.
d) Дээрх нөхцлөөр тодорхойлох боломжгүй.
21. Нэгэн барааны эрэлт, нийлүүлэлтийн шууд функцууд харгалзан Qd = 6000 -100Pd,
Qs = - 5000+1000Ps тэгшитгэлээр өгөгдсөн бол тэнцвэрт үнэ, тоо хэмжээг ол.
a) Q*
=5909,09 нэгж, P*
=0.909 мөнгөн нэгж
b) Q*
=5000 нэгж, P*
=10 мөнгөн нэгж
c) Q*
=10 нэгж, P*
= 5000 мөнгөн нэгж
d) Q*
=0.909 нэгж, P*
= 5909,09 мөнгөн нэгж
22. Нэгэн барааны эрэлт, нийлүүлэлтийн шууд функцууд харгалзан QD=6000-100PD,
Qs=5000+1000Ps тэгшитгэлээр өгөгдсөн бол тухайн барааны үнэ ... байхад эрэлт үүсэхгүй болж
байна.
a) 1000 ...
b) 100 …
c) 60 …
d) 50 …
23. Зах зээлийн тэнцвэрт үнийн түвшинд оюутан Алимаа, Дулмаа, Бат гурвын худалдан авсан бараа
үйлчилгээний тоо, хэмжээ 100 байв. Харин 7 хоногийн дараа тэд 120 нэгж бараа, үйлчилгээ
худалдан авав. Ингэснээр тэнцвэрт үнэ тоо хэмжээний ямар өөрчлөлт явагдах вэ?
a) Эрэлт буусан учраас тэнцвэрт үнэ, тоо хэмжээ хоѐул буурна.
b) Нийлүүлэлт өссөн учраас тэнцвэрт үнэ буурч, тэнцвэрт тоо хэмжээ өснө.
c) Эрэлт өссөн учраас тэнцвэрт үнэ, тоо хэмжээ хоѐул өснө.
d) Нийлүүлэлт буурсан учраас тэнцвэрт үнэ өсч, тэнцвэрт тоо хэмжээ буурна
24. Хэрэглэгчдэд оногдох татварын ачааллыг дараах томъѐогоор олдог. Энд: t-татварын хэмжээ
a) PD= PS-t
b) │ PD-P*│
c) │ PS- P*│
d) PD= PS+t
25. Үйлдвэрлэгчдэд оногдох татварын ачааллыг дараах томъѐогоор олдог. Энд: t-татварын хэмжээ
a)PD= PS-t
b) │ PD-P*│
c)│ PS- P*│
d) PD= PS+t
III. Бодлого
1. Зураг №.1-д дижитал камерийн зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг графикаар өгөв.

5. Тоо хэмжээ, 7 хоног, мянган камер
a) Зураг 1-ээс үзвэл тэнцвэрт үнэ, тоо хэмжээ хэд вэ ?.
b) Зураг 1-ээс үзвэл үнэ 280 доллар үед илүүдэл, хомсдолын аль нь хэдээр үүсэх вэ?
c) Зураг 1-ээс үзвэл үнэ 320 доллар үед илүүдэл, хомсдолын аль нь хэдээр үүсэх вэ?
2. Нэгэн бүтээгдэхүүний эрэлт, нийлүүлэлтийн урвуу функц доорх хэлбэрээр өгөгджээ.
Засгийн газраас төсвийнхөө алдагдалыг санхүүжүүлэх зорилгоор хэмжээний татварыг t = 6
доллараар тогтоожээ. Хийх зүйл:
1. Татварын өмнөх бүтээгдэхүүний зах зээлийн тэнцвэрийг тодорхойл.
2. Татварын дараах бүтээгдэхүүний зах зээлийн тэнцвэрийг тодорхойл.
3. Татварын ачаалалыг хэрэглэгч , үйлдвэрлэгчийн хэн нь илүү үүрэх вэ?
3. Эрэлтийн функц Qd = 40 - 7p, нийлүүлэлтийн функц Qs = - 6 + 16p бол:
а. Тэнцвэрт үнэ,тэнцвэрт бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг ол.
б. Үнийг 9 төгрөг болгож өөрчлөхөд эрэлт болон нийлүүлэлтийн тоо хэмжээ хэрхэн
өөрчлөгдөх вэ?
в. Тэнцвэрт үнэ 1 төгрөг болж буурвал зах зээл дээрх байдал хэрхэн өөрчлөгдөх вэ?
4. Хэрэглэгч бүрийн Х барааны эрэлтийн функц Qd = 12 - 2Рd өгөгдсөн. Энэ зах зээлд 10000
хэрэглэгч байгаа бөгөөд Х барааны нийлүүлэлтийн функц QS = 20Рs нийлүүлэгчийн тоо 1000
гэвэл:
а. Х барааны зах зээлийн эрэлт нийлүүлэлтийн функцыг ол.
б. Математик аргаар тэнцвэрт үнэ, тэнцвэрт тоо хэмжээг тодорхойл.