Macro L4

1. Бизнесийн мөчлөг
1. Бизнесийн мөчлөгийг тодорхойлох
2. Мөчлөгийн үе шатууд
3. Мөчлөгийн нөлөө

2. 1.Бизнесийн мөчлөгийг тодорхойлох нь
Бизнесийн мөчлөгийг эдийн засгийн үйл
ажиллагааны идэвхижлийн өөрчлөлт гэж
тодорхойлсон байдаг.
Харин эдийн засгийн хэлбэлзэл нь бодит
үйлдвэрлэлийн өөрчлөлтөөр илэрхийлэгддэг учир
эдийн засгийн мөчлөгийг боломжит өсөлтийн
ерөнхий хандлагын орчим дахь бодит гарцын
түвшний хэлбэлзэлээр илэрхийлж болох юм.

3. Бизнесийн мөчлөгийг тодорхойлох нь
Бизнесийн мөчлөгийн мөн чанарыг ийнхүү
тодорхойлсоноор түүний нийтлэг шинжүүдийг дараах
байдлаар нэгтгэн томъёолох боломжтой болж байна.
Үүнд:
1.Үйлдвэрлэлийн түвшний хэлбэлзэл. Хэлбэлзэл нь
үйлдвэрлэлийн өсөлт, бууралт ээлжлэн солигдох үйл
явц юм.
Ийм учраас үйлдвэрлэлийн өсөлт жигд бус, өсөлтийн
хэмжээ өөр өөр байх нь хэлбэлзэлийн шинж тэмдэг юм.

4. 2. Хэлбэлзэлийн үечлэн давтагдах чанар. Эдийн
засгийн хөгжил нь ар араасаа цуварсан хэлбэлзэлээр
дамжин хэрэгждэг байна.
Өөрөөр хэлбэл эдийн засгийн хөгжил нь нэг
чиглэлийн, давшингуй хөдөлгөөн биш, харин уналт,
сэргэлтийн аль алиныг нь агуулсан үйл явц байдаг аж.
Ийм болохоор эдийн засгийн хөгжлийг дэс дараалсан
мөчлөгүүдийн нийлбэр хэмээн бас тодорхойлж болох
юм.

5. 3. Хэлбэлзэлд байнга давтагддаг мөчлөг хэмээх нэгж
байдаг аж. Мөчлөг нь уналт, сэргэлт /өсөлт/ гэсэн дэс
дараалсан 2 үе шаттай байдаг аж.
Гэхдээ уналт, сэргэлт эхлэх, үргэлжлэх, дуусах
хугацаа нь мөчлөг тус бүрт өөр өөр байх бөгөөд дахин
давтагддаггүй байна.
Ийм учраас эдийн засгийн хөгжил нь үл давтагдах
мөчлөгүүдээс бүрддэг байна.

6. 2. Бизнесийн мөчлөгийн үе шатууд

7. Бизнесийн мөчлөгийн үе шатууд
Уналтын доод цэг (В)-ээс оргил цэг (А) хүртэл
үргэлжлэх үйл явцыг өрнөлт, харин оргил цэг А-аас
уналтын доод цэг В хүртэл үргэлжлэх үйл явцыг
уналт гэж тус тус нэрлэдэг.

8. Ийм учраас оргил цэг гэдэг нь эдийн засгийн
өсөлт зогсож, улмаар уналт эхлэх цэг байдаг бол уналт
зогсож, өрнөлт эхлэх цэг нь уналтын доод цэг болдог.
Харин мөчлөгийн оргил болон уналтын доод
цэгээс өсөлтийн урт хугацааны хандлага хүртлэх зайг
мөчлөгийн далайц гэж нэрлэдэг.

9. Эдийн засгийн уналт нүүрлэхэд дараах шинж
тэмдгүүд илэрдэг байна. Үүнд:
• Хэрэглээний зардал огцом буурч, бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээний борлуулалт удааширан, удаан
эдэлгээтэй бараа таваарын нөөц нэмэгддэг. Энэ
байдал нь пүүсүүдийг үйлдвэрлэлээ хумихад
хүргэдэг.

10. Хөдөлмөрийн эрэлт буурдаг. Үйлдвэрлэлийн
хумигдахад эхлээд пүүсүүд ажлын долоо хоногийн
үргэлжлэх хугацааг богиносгох замаар хөдөлмөр
эрхлэлтийг зохицуулдаг бол дараа нь ажиллагчдыг
халахаас өөр аргагүй болдог. Ингэснээр
ажилгүйдэл өсдөг байна.

11. • Гарц багасахын хирээр инфляци нэмэгддэг.
Бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл хорогдохын хирээр
түүхий эд, материалын үнэ хямдардаг. Цалин болон
үйлчилгээний үнэ буурдаггүй ч гэсэн өсөлт нь
удааширдаг.
• Уналтын үед пүүсүүдийн ашиг огцом буурдаг.
Уналт болохын өмнө гол төлөв ердийн хувьцааны
ханш унаж эхэлдэг байна. Мөн зээлийн эрэлт
хорогддог учраас зээлийн хүү ч гэсэн мөн буурдаг
аж.

12. •Эдийн засгийн онолд түгээмэл хэрэглэддэг шок
хэмээх ойлголт нь эдийн засагт гаднаас бий болж
буй эерэг болон сөрөг гаднын гэнэтийн
өөрчлөлтүүдийг хэлнэ.
•Жишээлбэл: Байгалийн гамшиг нь сөрөг шок бол
технологийн дэвшил нь эерэг шок болно.

13. • Бизнесийн мөчлөгийн онолууд эдийн засгийн үйл
ажиллагаанд нөлөөлж буй мөчлөгийн шалтгаан,
мөчлөг хэрхэн явагдаж буй механизмыг янз бүрээр
тайлбарладаг.

14. • Эдийн засгийн сэргэлтийн үед хөрөнгө оруулалт
эрчимтэй хийгдсэнээр капиталын нөөц
хурдацтайгаар өсөн нэмэгддэг.
• Капиталын нөөцийн хэмжээ нэмэгдэхийн хирээр
нэг ажилчинд ногдох капиталын хэмжээ нэмэгдэх ба
ажилчин илүү бүтээмжтэй ажиллах боломжтой.
Бизнесийн мөчлөг ба хөрөнгө оруулалт

15. •Гэвч бидний мэдэх “үр өгөөж буурах хууль”
тодорхой үеэс эхлэн үйлчилж эхэлнэ.
•Үр өгөөж буурах хууль гэдэг нь капиталын хэмжээ
нэмэгдээд, харин хөдөлмөрийн тоо хэмжээ хэвээр
байгаа үед нэмэгдэл нэгж капиталаас орох бүтээмж
аажмаар буурч эхлэх үйл явцыг хэлнэ.

16. Капиталын үр өгөөж буурах нь ашгийн түвшинг
бууруулах ба улмаар хөрөнгө оруулах сонирхлыг
сулруулна.
•Ингэснээр хөрөнгө оруулалт аажмаар буурна. Энэхүү
хөрөнгө оруулалтын бууралт их хэмжээтэй байвал
эдийн засагт уналтын үе эхэлнэ.

17. • Эдийн засгийн уналтын үед хөрөнгө оруулалт бага
байх учраас капитал нөөцийн өсөлт бага байна.
• Хүчтэй уналтын үед капиталын нөөц буурж ч
болно.
• Капиталын нөөц маш удаан нэмэгдэх эсвэл буурах
нь нэг ажилчинд ногдох капиталын хэмжээг
бууруулна.

18. • Нэгж ажилчинд ноогдох капиталын хэмжээ
багассанаар аж ахуйн нэгжүүд илүү үр ашигтай
хөрөнгө оруулалтыг хайж эхлэх ба улмаар хөрөнгө
оруулалтын хэмжээ аажмаар өснө.
• Ингэснээр уналт дуусч сэргэлтийн үе эхлэх болно.

19. •Бизнесийн мөчлөгийн онол нь нийт эрэлтийн ба
бодит бизнесийн мөчлөгийн онол гэсэн хоёр хэсэгт
хуваагддаг.
•Нийт эрэлт, нийт нийлүүлэлт хоёуланд нь нөлөөтэй
шокыг бодит бизнесийн мөчлөгийн онол судална.
Бизнесийн мөчлөгийн онолууд

20. •Кейнсийн онол
•Монетарист онол
•Рационал хүлээлтийн онол
Бизнесийн мөчлөгийн нийт эрэлтийн онол

21. Эдийн засгийн хэлбэлзлийн гол эх үүсвэрийг
хүлээлтийн өөрчлөлттэй холбож үздэг.
Хүлээгдэж буй ирээдүйн борлуулалт, хүлээгдэж буй
ашиг дахь өөрчлөлт шинэ капиталын эрэлт болон
хөрөнгө оруулалтыг өөрчилдөг.
Бизнесийн мөчлөгийн Кейнсийн онол

22. Хөрөнгө оруулалт дахь эхний өөрчлөлт үржүүлэгчийн
нөлөөтэй байна.
•Хөрөнгө оруулалт дахь өөрчлөлт нь нийт эрэлт,
бодит ДНБ, татварын дараах орлогыг өөрчилнө.
•Татварын дараах орлого нь хэрэглээний зарлагыг
өөрчилнө.
•Сэргэлтийн үед нийт эрэлтийн муруй баруун тийш,
уналтын үед зүүн тийш шилжилт хийнэ.
Кейнсийн мөчлөгийн механизм

23. Хоёр дань хэсэг нь нийт эрэлт өөрчлөгдөхөд бодит
ДНБ хэрхэн өөрчлөгдөхийг харуулна.
•Кейнсийн загварт нийт эрэлтийн өөрчлөлт нь үнийн
түвшинг өөрчлөхгүйгээр шууд бодит ДНБ-г
өөрчилнө.
•Богино /хэт/ хугацааны нийт нийлүүлэлтийн муруй
нэрлэсэн цалингийн түвшнээс хамаарч байдаг.
•Нэрлэсэн цалин тогтмол буюу уян хатан бус байвал
богино/хэт / хугацааны нийт нийлүүлэлтийн муруй
шилжилт хийхгүй

24. Эдийн засгийн хэлбэлзлийн гол эх үүсвэр нь
мөнгөний нийлүүлэлтийн өсөлтийн өөрчлөлт
байдаг.
Монетарист мөчлөгийн онол

25. Эдийн засгийн хэлбэлзлийн гол эх үүсвэрийг нийт
эрэлтэд гарч буй урьдчилан тамааглагдаагүй
өөрчлөлт гэж үздэг.
Рационал хүлээлтийн онол

26. Эдийн засгийн хэлбэлзэл нь технологийн
өөрчлөлтийн бүтээмжийн өсөлтөд үзүүлж буй
нөлөөллийн хэлбэлзлээс шалтгаалдаг гэж үздэг.
Технологийн өөрчлөлтийн түр зуурын бууралт нь
хөрөнгө оруулалтын эрэлтийг бууруулах ба улмаар
хөдөлмөрийн эрэлт нийлүүлэлтийг мөн бууруулдаг.
Бодит эдийн засгийн мөчлөгийн онол

27. 3.Бизнесийн мөчлөгийн нөлөө
•Макроэдийн засгийн зарим үзүүлэлтүүдэд :
Ажилгүйдэл нь эдийн засгийн мөчлөгийн эсрэг
өөрчлөгддөг.
Инфляци нь мөчлөгийн дагуу өөрчлөгдөж байдаг
үзүүлэлт юм.

28. Эдийн засгийн салбаруудад:
Удаан эдэлгээтэй бүтээгдэхүүний салбарт
тухайлбал орон сууц, тоног төхөөрөмж, автомашин,
хөргөгч, зурагт гэх мэт удаан эдэлгээтэй
бүтээгдэхүүний хувьд хямарлын үед борлуулалт нь
удааширч ашиг орлого нь буурч байдаг байна.

29. Түргэн эдэлгээтэй бүтээгдэхүүн болон
үйлчилгээний салбарт:
Үйлчилгээний болон түргэн эдэлгээтэй, өргөн
хэрэглээний бараа, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэгчид
хямралд өртөх нь бага юм.

30. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА