1. 1
Candu in Lungòni affundési la Taltana
Chiddha matina éra scuntificiatu trabaddhendi Malcantéddhu1
, candu illu stangu2
intrési infuàtu Vittoriu ‘Curréu’3
lu pustinu:
- Malcanté! Lu mari in burrasca à affundatu un bastimentu mannu gàrrigu di tricu!
l’à sbattulatu illi scóddhi veldi la rena di punenti accult’a l’ìstimu4
… -
Éra arriatu lu tabaccu e lu dìani assintà ma, bisugnàa muìssi pa cassisìa bisognu,
tandu:
- Làcami chjamà a Matalena5
… piddhu lu cabaddhu e andèmu subbitu! …passèmu da
Maliscu. -
E cussì fésini.
Lu mari éra in fumu e lu ’entu tantu folti chi arriésini a fatica (…cosa ’ó dì a no
sagumassi!).
Éra almatu a Taltana lu bastimentu e traspultàa tricu sfusu illa stiva. No éra nè a véli
quadri nè a véla latina ma a véli ‘al terzo’.
Li caaddhàti manni com’e palazzi lu suppisésini com’un pinnìcchju scutèndilu
innant’a li scóddhi, próppriu chì a punenti undi lu mari no paldona. E abà no si ’idìa
altu che tricu spaltu illa spiagghja, illi scóddhi, in mari e ciòani rimisciati punendi in
salvu l’òmini di l’ecchipàgghju. No v’éra tempu di paldì!
Li carruli érani felmi aspittendi, pronti pa’ pultacci chiddhi pòari malavvinturati in
paési.
Dapói d’un pàgghju d’óri boni…
- Vi so tutti! aió, andemucìnni da chistu ’nfarru! -
V’érani risciuti, no pari ‘éru.
Tandu cumincésini a muìssi, punendi infattu a chiddhi svinturàti, li passoni a pédi, a
cabaddhu, innant’a l’asini, tutti accumpagnendi chiddhi colci cristiani a lu siguru
veldi lu paési.
Lu maistrali si scutìa a sfuittàti malturiendi òmini e rittìli.
- Da chi passa chista ’intulàta bisogna a viné ancóra cu li balchi, palchì chistu tricu a
móddhu fracichìgghja… è una lastima! -
disi Malcantéddhu punèndisi a cabaddhu. Ni cunvinìsini tutti.
Ma abà la primma cosa di fa éra d’agghjutà l’òmini di la Taltana. Nisciunu si tirési
indarétu pa’ dà una manu a chiddha póara ’jènti sfatta e assuccunata.
Dapói d’una chitata abbunaccési e pa chiddhi colci malassultàti éra ’juntu lu
mumentu di paltì, primma parò andésini cu lu cumandanti in ghjésgia, a punì una
candela a Sant’ Isidòru (no faci nuddha siddh’éra lu protettóri di li massài…). Érani
occhj lùccichi, li mischini… la sa Déu cosa sarani stati pinsendi, lu fattu è chi no aìani
più nuddha ma, di siguru si sarìani ammintati di Lungòni e di la só’ ’jenti.
Siccomu in paési v’éra la schissànzia, tutti abà érani pinsendi d’andà a lu bastimentu
a fassi un pocu di tricu pa lu pani.
2. 2
Illu stangu di Malcantéddhu si idìa muimentu di passoni e cosa chi mai s’intindìani
bóci ancóra in carréra. Éra falendi da la piazza lu babbu di ’Jandumè, zu Caronti6
, lu
chi distribbuìa l’agghjuti chi ci mandàa l’America. Accustèndisi avvisàa chi la dì
infattu dìa arrià lu tricu e ni sarìa tuccatu mezzu caltu7
a famìlia… chi biddhèsa!
Invecci lu mulinàgghju Mattéu ‘cécu di sonnu’ éra di malamùttria e si lumintàa
disaminatu palchì sèndi sólu trabaddhèndi, illu mulinu a ventu v’éra bisognu
d’agghjùtu… ghjà la sapìa la só’ schina.
- Lu dulól di schina vèni un’óra primma di murì! -
disi burrulendi zu Burrasca lu bandiadóri, poi chjamendi a Annestru:
- Aió fiddhó! No ti bruddhicà… -
e c’iscìsini fóra pa punissi d’accoldu cu l’alti.
In chissa:
- Sèmu andendi? Frati Baigni e frati Canta Canta àndani cu li guzzi… bisogna laàllu lu
tricu e punillu subbitu a lu sóli! -
éra in pressa Bonifà lu d’accultu:
- Noi passemu da la Funtana… assuitéti! -
disi andendisìnni.
Aìa rasgioni, lu tempu no éra sìncaru sìncaru éra meddhu piddhàssi lu siguru.
Cussì chena tanta fùa pal via di l’etài, Malcantéddhu éra torra in caminu cu lu só’
cabaddhu e li só’ cilevri…
…da candu lu duttóri ’Juanni Maria si lachési a Pippuccéddha, la fiddhóla, iddha no
n’aìsi più bonu, chi lastiméddha! chista poca ciòana… éra la più bèddha di lu paési,
parìa una màgghjna. Iddhu piddhési un’alta un pocu suzzotta in cunfrontu ma, più
pocu imbirriàta. Pippuccéddha no ni ’ulisi più la ’ntésa di nisciunu e cu lu passà di
l’anni iscìsi fóra di capu… una tribbulìa in più pa’ lu babbu invicchjendi.
- Bongiorno Malcanté… tempu bònu?! -
Vincenti ‘lungu’ lu mastru d’àscia còssu, sinn’éra ’jà turrendi a casa cu lu só’ bàrriu di
tricu.
- Mih… -
li fési Malcantéddhu, trinicatu ma cuntentu d’incuntrà lu cumpaisanu
- …dia iné a pricuntà siddhu so pronti li cupi e… vi socu pinsendi da umbè, guasi guasi
m’accostu, millu féti un ciattinu? …cussì poltu a Matalena a li zini. -
- Emmu! veni candu ’ói… ghjà la dicu a Pascalinu8
! -
e unu piddhési a ‘lu patru d’ignò’ e l’altu a lu ‘patru di subbra’… dugnunu cu la só’
imbulicata di pinsamenti.
Un punintólu licéri spaglìa ill’aria l’odóri di la multa e di lu listincu, accumpagnendi li
nostri amichi a cabaddhu…
Più a chiddh’ala, lu mari calmu piliàa la Taltana attarrata com’una féra, lu tricu
spaltu… tamantu disastru! …chi pisatéddha di ’èntu!
Illa spiagghja e illi scóddhi v’éra ’jènti péd’a móddhu, balchi di piscadóri e, si ’idìani
ancóra passoni ’junti da lu Naracòni e da lu Narachéddhu, pari cussì ma, v’érani
3. 3
umbè di còssi, lu più bonifazinchi, sólu Cincióla9
éra di Monacìa, pa no cuntà li
punzési… palchì la ’jènti éra illu bisognu e v’éra la fami pal via di la gherra10
… chi
disispéru!
- Si buscu un pocu di tricu di siguru Matalena faci li papassini… -
Malcantéddhu éra cu la sóia… dìa arrià la fiddhóla Costanza cu la familia (sarìa la chi
spusési lu generali sicilianu Franciscu La Ferla) e iddhu pa lu ’jènnaru vi tinìa…
Da chi turrési a casa, cu li sacchéddhi di tricu, straccu moltu:
- Malcanté! agghjùtami a tirà l’èa da lu puzzu chi a me mi dólini li nugghj… -
Laésini in pressa lu tricu e lu punìsini a asciuttà a lu soli, fóra innant’a li sacchi spalti
illu piazzallè. Dugna séra, a calata di soli nillu ’ntràani indrentu di casa.
(Dapói di chist’affannu Matalena fési li papassìni, palchì dìa fà bèddha figura cu lu
’jènnaru…)
Chiddhi dì in Lungòni v’éra Déu pusatu… tuttu chiddhu tricu spaltu assulièndi fóra da
li casi e a la marina, éra la mèddhu ’ista di ’idé! La stasgioni in faóri e lu sóli caldu no
li désini tempu di fracicà.
…e dugna tantu:
- Li buccìni! …chi mi trippichéti lu tricu! andetivvìnni in Piazza d’Almi a ghjucà! …ghjà
villa dicu a mamma ’ostra… li malammannàti! …no bastàani li ’jaddhìni! -
éra Antunicca ‘bibbèccula’ la di lu pani, mischina la facìani iscì dritta …chiddhi
bilbanti si piddhàani gustu, ’juchendi illi carréri pieni di tricu, dapói, timendi di
buscalli, fugghjani a cuàssi, ridendi a l’affultu… ghjà éra tempu d’intindé stéddhi a
bóci e gridi d’alligrìa! (…babbu dicìa chi no si pó’ impidì lu mari di caaddhà).
Cussì agabba lu contu di la Taltana11
… li lungunési aìsini la pruista di tricu pa lu ’arru
ma li più cuntenti fùsini li stéddhi, dummandétili candu li ’iditi, àni la cara ricamata
da lu ’jócu di l’anni e… li rìdini l’òcchj.
1) Antonio Maria Peraldi, corso, titolare della tabaccheria
2) La tabaccheria n° 1 che Malcantéddhu aprì nel 1866
3) Vittorio ‘Curréu’ Scano era padre di Ciccitta, moglie di Malc’Auréliu Vincentelli
4) L’istmo di Capo Testa
5) La moglie di Malcantéddhu, Maddalena era una delle sette sorelle Lantieri
6) Andrea Alfonsi, incaricato dal Comune gestiva il Monte Granatico
7) Era una misura da 10 Kg.
8) Pascalinu Roggero era figlio di ’Incenti ‘Lungu’ e padre di ‘Cincinoni’
9) Cincióla (Vincenzina) sposata Serra era la madre di Dònu, Bonifà, Mimmè…
10) La prima guerra mondiale 1915 – 18
11) Il luogo dove avvenne il naufragio da allora è chiamato La Taltana