Олигополь пүүсийн үнэ бүрдэлт

1. ¯ÍÝ ÁÀ Á¯ÒÝÝÃÄÝÕ¯¯ÍÈÉ
ØÈÉÄÂÝÐ ÃÀÐÃÀËÒ
Олигополи зах зээл
Лекц 7

2. Олигополи зах зээл дээр цөөн тооны
үйлдвэрлэгчид үйл ажиллагаа явуулдаг.
• Олигополи зах зээлийг судлахдаа
пүүсийн тоог 2-оор хязгаарлан авч үзэж
болно.
• Энэ тохиолдолд уг зах зээлийг дуополь
гэдэг. Энд пүүсүүд ижил бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэдэг ба энд 4 өөрчлөлт
явагдана.
• 2 пүүсийн үнэ, 2 пүүсийн үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүний тоо хэмжээ

3. Мөн энд аль нэг пүүс нь зах зээлийн үнэ ба
үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг
тодорхойлно
• Харин нөгөө пүүс нь түүнийг дагалдана
• Үнэ ба тоо хэмжээг тогтоогч пүүсийг
үнээр толгойлогч гэдэг.
• Аль нэг пүүс нь үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүний тоог тогтоож бусад нь
түүнд зохицож буй олигополь
өрсөлдөөнт зах зээлийн загварыг
Стэкельбергийн загвар гэдэг.

4. 1р пүүс q1 бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ гэвэл 2р
пүүс q2 бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэнэ.
Тухайн зах зээлийн тэнцвэрийн үнэ 2
пүүсийн үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний
нийлбэрээс хамаарна.
Q=q1+q2
Тэгвэл ашиг хамгийн их байх
бүтээгдэхүүний хэмжээ нь
maxq2p(q1+q2)q2-c2(q2)

5. Дагалдагч пүүсийн ашиг тэргүүлэгч
пүүсийн бүтээгдэхүүний хэмжээний
сонголтоос хамаарна.
• Дагалдагч пүүс зүгээр л тэргүүлэгч
пүүсийн бүтээгдэхүүний хэмжээ тогтмол
гэж үздэг.
• Дагалдагч пүүс үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүний хэмжээгээ MR=MC үед
сонгохыг л эрмэлздэг.
MR2=P(q1+q2)+Δp/ Δq2=MC2

6. Дагалдагч пүүс үйлдвэрлэлтээ нэмэгдүүлэхэд
тэрээр зах зээлийн үнээр их хэмжээний
бүтээгдэхүүн борлуулж өөрийн нийт орлогоо л
өсгөнө.
• Гэхдээ тэр үнийг Δp-ээр бууруулах ба
харьцангуй өндөр үнээр борлуулсныг эс
тооцвол ашиг бага зэрэг буурна.
• Дагалдагч пүүсийн ашиг max байхаар
үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний тоо
хэмжээний сонголт нь тэргүүлэгч
пүүсийн хийсэн сонголтоос хамаарна.
• Тэгвэл энэ хамаарал нь q2=f2(q1) байна

7. Энэ дагалдагч пүүсийн функц нь
тэргүүлэгч пүүсийнхтэй адил байна.
• Энэ функцийг хариу үйлдлийн функц
гэдэг.
• Хариу үйлдлийг эрэлтийн муруйн
функцэд оруулж тооцвол эрэлтийн
урвуу функц нь
• P(q1+q2)=a0-a1(q1+q2) байна.
• Тэгвэл 2-р пүүсийн ашгийн функц нь
• π2(q1,q2)=[a0-a1(q1+q2)]q2 болох ба
• π2(q1,q2)=[a0q2-a1(q1q2+q2
2)] болно.

8. 1р пүүсийн бүтээгдэхүүний хэмжээ
q2
f2((q1)
q1
. q1
1р пүүсийн бүт хэмжээ
F2(q1)
хариу үйлдлийн муруй
2р пүүсийн
изопрофитын муруй

9. Энэ хариу үйлдлийн муруй нь тэргүүлэгч
1р пүүсийн бүтээгдэхүүний сонголт бүр
дэх дагалдагч 2р пүүсийн ашиг мах байх
бүтээгдэхүүнийг харуулж байна.
• Изопрофит шугамтай холбогдуулан q1-
ийн сонголт бүрд дагалдагч пүүсийн
сонгох бүтээгдэхүүний хэмжээ f2(q1)
байна.
• Изопрофитийн шулуун нь 2р пүүст
тогтмол түвшний ашиг авчрах q1,q2-ийн
хослол юм.

10. Изопрофитийн шулууны зүүн тийших шилжилт
нь 2р пүүсийн ашиг нэмэгдэж буйг харуулна.
• 2р пүүсийн ашгийн функцтэй холбогдон
ахиу орлогыг илэрхийлэх тэгшитгэл нь
• MR2(q1,q2)=a0-a1q1-2a1q2 байна.
• Энэ тохиолдолд ахиу орлогыг ахиу
зардалтай тэнцүүлэхэд 0 тэй тэнцүү
байна.
• a0-a1q1-2a1q2=0. Эндээс 2р пүүсийн
хариу үйлдлийн муруй
• Q2=(a0-a1q1)/2a1 байна.

11. Сая тэргүүлэгч пүүсийн сонголтын үе дэх
дагалдагч пүүс үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний
хэмжээгээ хэрхэн сонгодог болохыг авч үзлээ.
Тэгвэл тэргүүлэгч пүүсийн ашиг мах байх
зорилтыг авч үзье.
Тэргүүлэгч пүүс түүний үйл ажиллагаа
дагалдагч пүүсийн бүтээгдэхүүний
сонголтод нөлөөлнө гэдгийг бодолцдог.
Энэ харилцан хамаарал нь хариу
үйлдлийн функц f2(q1)-ээр
илэрхийлэгдэнэ.

12. Ингэхлээр тэргүүлэгч пүүсийн ашиг мах
байх зорилт нь
Maxq1p(q1+q2)q1-c1(q1) байх ба q2=f2(q1)
үед
• Maxq1p[q1+f2(q1)]q1-c1(q1) болно.
• Тэргүүлэгч пүүс q1 хэмжээний
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээр сонгоход
нийт зах зээл дэх үйлдвэрлэх
бүтээгдэхүүний хэмжээ q1+f2(q1) болно
гэдгийг байнга санаж байдаг.

13. Мөн хариу үйлдлийн функц нь
f2(q1)=q2=(a0-a1q1)/2a1 ба МС=0 байдаг
тул
• Тэргүүлэгч пүүсийн ашиг нь
π1(q1q2)=p(q1+q2)q1=a0q1-a1q1
2-a1q1q2
байна.
Тэгвэл дагалдагчийн бүтээгдэхүүн q2 нь
хариу үйлдлийн функц q2=f2(q1)тэй
зохицон тэргүүлэгчийн сонголтоос
хамаарах болно.

14. Тэгэхээр π1(q1,q2)=a0q1-a1q1
2-
a1q1f2(q1)=a0q1-a1q1
2-a1q1(a0-a1q1)/2a1
болно.
• Эндээс π1(q1,q2)=(a0/2)q1-(a1/2)q1
2
болно.
• Тэгвэл MR=a0/2-a1q1 болно. Үүнийг МС
тэй тэнцүүлбэл МС=0 учир a0/2-a1q1=0
• q1
*=a0/2a1 болно.
• Эндээс хариу үйлдлийн функц дэх
дагалдагчийн бүтээгдэхүүний хэмжээ нь
• q2
*=(a0-a1q1
*)/2a1=a0/4a1 болно.

15. Тэгвэл салбарын нийт бүтээгдэхүүн нь
q1
*+q2
*=3a0/4a1 болно.
Стэкельбергийн шийдвэрийг графикаар илэрхийлбэл:
q2
q1
2р пүүсийн хариу
үйлдлийн шулуун
1р пүүсийн хариу үйлдлийн шулуун
Курногийн тэнцвэр
Стэкельберг тэнцвэр
1р пүүсийн
изопрофитийн
муруй

16. Тэргүүлэгч 1р пүүс 2р пүүсийн хариу
үйлдлийн шулуун дээрх цэгийг сонгоно.
• Энд энэ шулуун 1р пүүсийн боломжит
изопрофит шулууны хамгийн багатай нь
шүргэлцэж байна.
• Гэхдээ 1р пүүс боломжит ашгаасаа
хамгийн ихийг авч чадаж байна.

17. Үнэ бүрдэлт
• Олигополь дээр пүүсүүд ижил үнээр
бүтээгдэхүүнээ борлуулдаг. Энэ нь
эрэлтийн нугархай, Ахиу орлогын
хугархай шинжтэй холбоотой.
• Тэргүүлэгч пүүс үнээ тодорхойлдог ба
дагалдагч пүүс тэрхүү үнээр нь
бүтээгдэхүүнээ борлуулах ба
бүтээгдэхүүний хэмжээгээрээ л ашгаа
нэмэгдүүлэх, максимум болгох
боломжтой.
maxq2 pq2-c2(q2)

18. Дагалдагч пүүс ахиу зардалтай үнэ тэнцүү байх
бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг сонгох учир түүний
нийлүүлэлтийн муруй S(p) байна гэвэл
тэргүүлэгч пүүсийн борлуулах бүтээгдэхүүний
тоо R(p)=D(p)-S(p) байна. Үүнийг тэргүүлэгч
пүүст үлдэж буй эрэлтийн муруй гэдэг.
Тэргүүлэгч пүүсийн эрэлтийн муруй нь зах
зээлийн эрэлтийн муруйгаас дагалдагчийн
эрэлтийн муруйг хасаж тодорхойлогдоно.
Тэргүүлэгч пүүс нийлүүлэлтийн оновчтой тоо
хэмжээгээ олохын тулд MR=MC байх q*-ийг
сонгодог.

19. Зах зээл дэх нийт нийлүүлэлт нь qt* байх
ба үнэ нь р* байна.
• Тэргүүлэгч пүүсийн үйлдвэрлэлийн
тогтмол ахиу зардал С гэвэл дурын р
үнийн үед олох ашиг нь
• π1(p)=(p-c)[D(p)-S(p)]=(p-c)R(p) байна.
• Тэргүүлэгч пүүс ашгаа максимум
болгохын тулд MR=MC байх үнэ ба тоо
хэмжээний хослолыг сонгохыг
эрмэлзэнэ.

20. Энгийн алгебр жишээ авъя:
• Эрэлтийн урвуу функц нь D(p)=a0-a1p
• Тэргүүлэгч пүүсийн зардлын функц
c1(q1)=c(q1) , дагалдагч пүүсийн
зардлын функц c2(q2)=q2
2/2 байна.
• Дурын р үнийн үед дагалдагч пүүс
P=MC цэгт үйлдвэрлэлээ явуулахыг
хүсдэг.
• Хэрэв зардлын функц c2(q2)=q2
2/2 гэвэл
МС муруй нь МС2(q2)=q2 байна.

21. MR=MC гэвэл p=q2 болно. Энэ тэнцвэрээс
дагалдагч пүүсийн нийлүүлэлтийн муруй
q2=S(p)=P болох нь харагдаж байна.
• Тэргүүлэгч пүүсийн эрэлтийн муруй
болох үлдэгдэл эрэлтийн муруй нь
R(p)=D(p)-S(p)=a0-a1Р-Р=a0-(a1+1)Р
болно.
• Үүнээс үзэхэд олигополийн зорилт нь
цэвэр монополиос ялгаагүй болох нь
харагдаж байна.

22. Тэргүүлэгч пүүсийн эрэлтийн урвуу функц
P=[a0/(a1+1)]-[1/(a1+1)q1] байна.
• Харин MR нь MR1=[a0/(a1+1)]-
[2/(a1+1)q1] MR=MC гэвэл
MR1=[a0/(a1+1)]-[2/(a1+1)q1]=C=MC1
Эндээс тэргүүлэгч пүүсийн ашиг
максимум байх бүтээгдэхүүний хэмжээ
q1
*=[a0-C(a1+1)]/2 байна.
“Тэргүүлэгч-дагалдагч” загвартай
холбоотой нэг хүндрэлтэй асуудал бол 2
пүүс симметричный бус байх
шаардлагатай байдаг.

23. Гэтэл зарим тохиолдолд энэ нөхцөл
боломжгүй байдаг.
• Жишээлбэл, 2 пүүс нэгэн зэрэг хичнээн
бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэхээ шийдвэрлэх
явдал гардаг. Энэ тохиолдолд ухаалаг
шийдвэр гаргахын тулд пүүс бүр нөгөө
пүүсийнхээ үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүнийг
таамаглах ѐстой болдог.
• Иймээс аль нэг пүүс нь нөгөө
пүүсийнхээ бүтээгдэхүүний сонголтын
талаарх мэдээг бүрдүүлэх хэрэгтэй
болно.

24. Энэхүү мэдээ сэлтийг бүрдүүлсний дараа
өөрийхөө ашиг максимум байх
бүтээгдэхүүний тоог сонгодог.
Хоѐр пүүс бие биеийнхээ зан төлөвийг
сайтар таамагладаг байх хэрэгтэй. Энэ
загвар Курногийн загварт тодорхой
харагдана.
1р пүүс, 2р пүүсийн хүлээгдэж буй
үйлдвэрлэх нэгж бүтээгдэхүүн q2
e байна
гэсэн төсөөлөлөөс эхлэе.
е – хүлээгдэж буй бүтээгдэхүүн

25. Хэрэв 1р пүүс q1 нэгж бүтээгдэхүүн
үйлдвэрлэхээр шийдвэрлэсэн гэвэл түүний
хүлээгдэж буй нийт бүтээгдэхүүний хэмжээ
Q=q1+q2
e болох ба P(q)=P(q1+q2
e) зах зээлийн
үнээр борлуулах болно.
• Тэгвэл 1р пүүсийн ашиг максимум байх
зорилт maxq1P(q1+q2
e)q1-C(q1) байна.
• Дурын тухайн саналын үед 2р пүүсийн
харьцангуй үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний тоо q2
e
бол 1р пүүсийн хувьд оновчтой сонголтын
бүтээгдэхүүний хэмжээ q1 байна.

26. 2р пүүсийн хүлээгдэж буй бүтээгдэхүүний
хэмжээ ба 1р пүүсийн оновчтой тоо хэмжээний
хоорондын харилцан хамаарлын функцийг
бичвэл:
Q1=f2(q2
e) байна.
Энэ нь хариу үйлдлийн энгийн функц байна.
Тэгвэл 2р пүүсийн хариу үйлдлийн функц нь
Q2=f2(q1
e) байна.
Эндээс үзэхэд пүүс бүр өөрийн пүүсийн
үйлдвэрлэх бүтээгдэхүүний хэмжээг сонгохдоо
нөгөө пүүсийн бүтээгдэхүүн q1
e буюу q2
e байна
гэж таамаглаж болно.

27. АНХААРАЛ ТАВЬСАНД
БАЯРЛАЛАА
.