1. Εργαςία για το μάθημα «Ευριπίδη Ελζνη»
‘‘ΟΙ ΔΙΑΦΟΡΕΣ
ΕΚΔΟΧΕΣ
ΤΗΣ ΕΛΕΝΗΣ’’
Τμήμα:Γ3
Μαθητζσ:Αθηνά Σεχίδη
Γιώργοσ Σταυρινόσ
Κωνςταντίνοσ Παπαμητςάκησ
Παναγιώτησ Σταθάκησ
Σοφία Μαργαρίτη
1

2. Η Διέλε ή Ωξαία Διέλε είλαη αξραηνειιεληθό κπζηθό πξόζσπν,πνπ ραξαθηεξηδόηαλ
σο ε νκνξθόηεξε γπλαίθα ηεο αξραίαο Διιάδαο .Ο κύζνο ηεο έρεη αξθεηέο
παξαιιαγέο έρνληαο εκπλεύζεη ηόζν ηνπο θιάδνπο ηεο αξραίαο ειιεληθήο
πνίεζεο , όπσο : επηθή πνίεζε (΋κεξνο),ιπξηθή πνίεζε (΢ηεζίρνξνο),ηξαγηθή
πνίεζε(Δπξηπίδεο) , όζν θαη ηελ ζύγρξνλε Διιεληθή πνίεζε : Γηώξγνο ΢εθέξεο ,
Γηάλλεο Ρίηζνο. Δπίζεο κέζα από ην έξγν ηνπ Ηξνδόηνπ (Ιζηνξηθόο –πεξηεγεηήο
πνπ έδεζε ην 485 - 421/415 π.Χ.) κπνξνύκε λα αληιήζνπκε πιεξνθνξίεο γηα ηελ
Διέλε ,ν νπνίνο θαηάθεξε λα ζπλδέζεη ηνλ κύζν ηεο κε ην Σξσηθό Πόιεκν πάλσ
ζηελ έξεπλα πνπ έθαλε γη‟ απηόλ. Αθόκα κηα παξαιιαγή ηνπ κύζνπ βξίζθνπκε θαη ζ‟
έλαλ από ηνπο εθπξνζώπνπο ηεο ξεηνξηθήο ηέρλεο , ηνλ Γνξγία ν νπνίνο έδεζε
πεξίπνπ ην 485 - 380 π.Χ., (ζύγρξνλνο ηνπ Πξσηαγόξα θαη ηνπ ΢σθξάηε).
Δκείο σο καζεηέο γπκλαζίνπ ήξζακε ζε επαθή κε ηελ Διέλε , αξρηθά ζηελ Α‟
γπκλαζίνπ κέζσ ηεο Οδύζζεηαο ηνπ Οκήξνπ όπνπ εκθαλίδεηαη ε Διέλε σο ηηκεκέλε
βαζίιηζζα από όινπο ηνπο Έιιελεο θαη βξίζθεηαη ζην παιάηη ηνπ Μελέιανπ ζηε
΢πάξηε, όπνπ επέζηξεςε καδί κε ηνλ άληξα ηεο κεηά ην Σξσηθό πόιεκν θαη ηελ
πνιύρξνλε πεξηπιάλεζε ηνπο.
Όζηεξα κε ηελ Ιιηάδα ηνπ Οκήξνπ όπνπ ε Διέλε είλαη ππαίηηα γηα ηνλ Σξσηθό
Πόιεκν,θαη παξνπζηάδεηαη λα θαηνηθεί καδί κε ηνλ Πάξε ζην παιάηη ηνπ Πξηάκνπ
ζηελ Σξνία θαη λνζηαιγώληαο ηελ παηξίδα θαη ηνλ άληξα ηεο. Σέινο, ζηελ Γ‟
γπκλαζίνπ κε ηελ Διέλε ηνπ Δπξηπίδε ,όπνπ θαηαιαβαίλνπκε όηη ην έξγν απηό
δηαθσλεί κε ηηο πιεξνθνξίεο ηνπ Οκήξνπ δει. π.ρ.αλαθέξεη πσο έλα είδσιν ηεο
Διέλεο βξηζθόηαλ ζηελ Σξνία ελώ πξαγκαηηθή ήηαλ ζηελ Αίγππην …
(αλαιπηηθόηεξα ζηελ ζπλέρεηα),αιιά ζπγθξαηώληαο θνηλή ηελ αηηία ηνπ Σξσηθνύ
πνιέκνπ. Απηά ηα ζρνιηθά βηβιία απνηέιεζαλ γηα ηελ έξεπλά καο ζεκαληηθή πεγή,
ζπγθεληξώλνληαο πιεξνθνξίεο γηα ην κύζν κέζα από ηνπο 3 απηνύο αξραίνπο
πνηεηέο. ΢ηελ ζπλέρεηα εξεπλώληαο γηα ηελ ζπληζθνξά ηνπ Ηξνδόηνπ ζην κύζν
αλαθαιύςακε
όηη
ζρνιηάδεη κηα παξάδνζε γηα ηελ αξπαγή ηεο Διέλεο ε νπνία ήηαλ αλαηξεπηηθή
, σο πξνο ηνλ αξρηθό κύζν πνπ πξνβάιιεη ε νκεξηθή αθήγεζε. Η εθδνρή ηνπ
Ηξνδόηνπ απαληά ζε απηή ηνπ Δπξηπίδε θαη ηνπ ΢ηεζίρνξνπ , αλαθέξνληαο αηηία ηνπ
Σξσηθνύ πνιέκνπ ηελ ζετθή βνύιεζε ,ζέινληαο λα θάλεη θαλεξό όηη ηα ζνβαξά
ακαξηήκαηα επηζύξνπλ νιέζξηεο ζπλέπεηεο γη „ απηνύο πνπ ηα δηαπξάηηνπλ. ΢ηε
ζπλέρεηα ,γηα ηνλ ΢ηεζίρνξν γλσξίδνπκε πσο κεγάιν κέξνο ηνπ έξγνπ ηνπ έρεη ραζεί
θαη έηζη κέζσ άιισλ πεγώλ θαηαθέξλνπκε θαη ζπγθεληξώλνπκε πιεξνθνξίεο.
Έγξαςε κία εθδνρή κε αλαηξεπηηθά γεγνλόηα θαη έλαλ πβξηζηηθό ιόγν γηα ηελ Διέλε,
ηνλ νπνίν ζηελ ζπλέρεηα ηελ αλαηξεί γξάθνληαο κηα παιηλσδία 1 .Αθήλνληαο ηνλ
΢ηεζίρνξν, αλαθαιύςακε πσο ν κύζνο πνπ πξνβάιιεη ν Ηξόδνηνο επηξέαζε θαη
λενειιεληθνύο πνηεηέο όπσο ν Γ.΢εθέξεο ,γξάθνληαο θη απηόο πνίεκα ην 1985 κε
ηίηιν «Διέλε». ΢ην ζπγθεθξηκέλν πνίεκα ρξεζηκνπνηείηαη κηα παξαιιαγή ηνπ κύζνπ
ηεο Διέλεο ηνπ Δπξηπίδε , πνπ βνεζά ηνλ πνηεηή λα εθθξάζεη ηελ αγσλία ηνπ γηα ηνλ
παξαινγηζκό ησλ ζεώλ θαη ησλ αλζξώπσλ πνπ νδεγνύληαη ζηνλ πόιεκν από κηα
αζήκαληε,αλύπαξθηε , ηερλεηή αηηία, γηα ην αλώθειν, ην κάηαην ησλ ζπζηώλ. ΢ην
πνίεκα ν πνηεηήο κηιάεη ζε πξώην πξόζσπν ζε κία απόπεηξα λα κηκηζεί έλαλ
1
Παλινωδία ςημαίνει η με νζα ωδή (τραγοφδι) αναίρεςη του περιεχομζνου προηγοφμενησ ωδήσ.
2

3. θαληαζηηθό ιόγν ηνπ Σέπθξνπ .Σελ ίδηα ζηηγκή όκσο παξαζέηεη ηηο απόςεηο ηνπ ζηνλ
αλαγλώζηε ζπγθερπκέλεο κε ηελ ζπλαηζζεκαηηθή θόξηηζε πνπ ζα είρε ν Σέπθξνο ,
πξνζζέηνληαο ηνπο έηζη δσληάληα θαη παξαζηαηηθόηεηα.
΢ηηο ζειίδεο πνπ αθνινπζνύλ ,πεξηγξάθνληαη αλαιπηηθόηεξα νη παξαιιαγέο ηνπ
κύζνπ,όκσο δπζηπρώο δελ θαηαθέξακε λα έρνπκε ηηο όιεο ηηο εθδνρέο ηνπ κύζνπ
απηνύ ,όπνπ απνπζηάδνπλ από ηηο ππόινηπεο ζειίδεο ε εθδνρή ηνπ Γ.Ρίηζνπ θαη ε
εθδνρή ηνπ Γνξγία.
Αλαιπηηθόηεξα :
ΗΡΟΓΟΣΟ΢
Ο Ηξόδνηνο (485 -421/415 π.Χ.) ήηαλ αξραίνο Έιιελαο πεξηεγεηήο,γεσγξάθνο
θαηηζηνξηθόο ηνπ5νπ αηώλα π.Χ.. Έγξαςε γηα ηνποΠεξζηθνύο Πνιέκνπο (αλάκεζα
ζηνποΈιιελεο θαη ηνποΠέξζεο) θαζώο θαη πεξηγξαθέο γηα δηάθνξα κέξε θαη
πξόζσπα πνπ ζπλάληεζε ζηα ηαμίδηα ηνπ. Ο Ηξόδνηνο ραξαθηεξίζηεθε Παηέξαο ηεο
Ιζηνξίαο.
Ο Ηξόδνηνο γελλήζεθε ζηελΑιηθαξλαζζό εμ νπ απνθαινύκελνο ν Αιηθαξλαζζεύο.
Πξνεξρόηαλ από εύπνξε θαη θηινκαζή νηθνγέλεηα θαη αλαηξάθεθε ζ' έλα πεξηβάιινλ
ζεβαζκνύ ηνπΟκήξνπ θαη παιαηώλ ζξύισλ. Ο παηέξαο ηνπ ιεγόηαλΛύμεο, ε κεηέξα
ηνπΓξπώ ήΡνηώ, θαη ν αδειθόο ηνπ Θεόδσξνο. Ο ζεκαληηθόηεξνο όκσο ζπγγελήο ηνπ
ήηαλ ν ζείνο ηνπ (ή εμάδειθόο ηνπ), επηθόο πνηεηήο θαη ηεραηοζκόπος (=εξκελεπηήο
ζαπκάησλ),Παλύαζεο (Πανύαζζις). Από ην όλνκα ηνπ παηέξα ηνπ θαη ζείνπ ηνπ πνπ
είλαηθαξηθά θαη ηεο κεηέξαο θαη αδειθνύ ηνπ πνπ είλαη θαζαξά ειιεληθά δηαθαίλεηαη
όηη ε θαηαγσγή ηνπ από παηέξα ήηαλ θαξηθή θαη από κεηέξα θαζαξά ειιεληθή.
΋ηαλ ζηελ παηξίδα ηνπ ηελΑιηθαξλαζζό ήηαλ ηύξαλλνο νΛύγδακεο, γηνο ή εγγνλόο
ηεο Αξηεκηζίαο, ν Ηξόδνηνο ζε λεαξή ειηθία ηόηε, αζρνινύκελνο κε ηα πνιηηηθά
πήξε κέξνο ζηελ απνηπρεκέλε ζπλσκνζία γηα ηελ αλαηξνπή ηνπ, κε απνηέιεζκα λα
εμνξηζηεί ην 468 ή ην467 π.Χ. καδί κε ηελ νηθνγέλεηά ηνπ ζηε΢άκν ελώ ν ζείνο ηνπ
έραζε ηε δσή ηνπ. Από ηε ΢άκν γύξηζε ζηελ Αιηθαξλαζζό κεηά ηελ αλαηξνπή ηνπ
Λύγδακε ην455 π.Χ., αιιά κεηά από ιίγν ππνρξεώζεθε λα εγθαηαιείςεη θαη απηόο
ηελ παηξίδα ηνπ. Από ηόηε άξρηζε σο πεξηεγεηήο θαη εμεξεπλεηήο, πηζαλόλ ζηα
ρξόληα 455-443 π.Χ. λα επηζθέπηεηαη, «θεωρίας ένεκεν», πξνθεηκέλνπ λα κειεηήζεη
δηάθνξα κέξε ηνπ ηόηε γλσζηνύ θόζκνπ, κεηαμύ άιισλ ηε ρώξα ησλ Κόιρσλ κέρξη
ηε΢θπζία, ην εζσηεξηθό ηεο Μηθξάο Αζίαο θαη ηνλ Πόλην κέρξη ηελΚξηκαία,
ηελΚύπξν θαη ηηο πεξηνρέο ηεο ΢πξίαο, ηεΒαβπισλία, ηελΑίγππην, ηελ νπνία θαη
νλνκάδεη "δώρο ηοσ Νείλοσ", ηελΚπξελατθή θαη βεβαίσο όιε ηελΔιιάδα ζηελ νπνία
θαη πεξηγξάθεη έλα παξαιίκλην νηθηζκό ζηε Μαθεδνλία.
Έκεηλε αξθεηά ρξόληα ζηελΑζήλα, όπνπ ζπλδέζεθε θηιηθά κε ηνπο κεγάινπο άλδξεο
ηεο επνρήο εθείλεο, ηνλΠεξηθιή θαη ην΢νθνθιή. Μαδί κε ηνλΠξσηαγόξα ίδξπζαλ
πεξί ην443 ηελ απνηθία ησλ Θνπξίσλ ζηελ θάησΙηαιία. ΢ηελ απνηθία απηή, πνπ
ηδξύζεθε θνληά ζηελ θαηεζηξακκέλε΢ίβαξε, ν Ηξόδνηνο πέξαζε ηα πεξηζζόηεξα
ρξόληα ηεο ππόινηπεο δσήο ηνπ, γη' απηό θαη επνλνκάζηεθε από κεξηθνύο ιαηίλνπο
"Θνύξηνο". Γηα ηα ηειεπηαία ρξόληα ηεο δσήο ηνπ ππάξρνπλ ειάρηζηεο πιεξνθνξίεο.
Πέζαλε αλάκεζα ζηα ρξόληα 421 θαη 415.
΢ρεηηθά κε ην κύζν ηεο Ειέλεο:
Ο Ηξόδνηνο έρεη κειεηήζεη ην ζέκα «ηξσηθόο πόιεκνο»
ηόζν σο πξνο ηηο αηηίεο ηνπ όζν θαη σο πξνο ηα απνηειέζκαηά ηνπ δηόηη θαη
3

4. αζέηεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ καξηπξία γηα ηελ ζεκαληηθή ηζηνξηθή απήρεζε ηνπ
γεγνλόηνο δηόηη πηζηεύεη όηη
απνηέιεζε έλαλ από ηνπο ιόγνπο πνπ νη Αζηάηεο ερζξεύνληαη ηνπο Έιιελεο.
«΢ηελ επόκελε γεληά , ύζηεξα από απηά, ιέλε πσο ν Αιέμαλδξνο,
ν γηνο ηνπ Πξηάκνπ, πνπ ηα έκαζε, ζέιεζε λα πάξεη
γπλαίθα από ηελ Διιάδα κε αξπαγή….. απηνί νη αζηάηεο, ιέλε νη Πέξζεο,
όηαλ ηνπο άξπαμαλ γπλαίθεο δελ έδσζαλ ζεκαζία,
ελώ νη Έιιελεο γηα κηα γπλαίθα ΢παξηηάηηζζα νξγάλσζαλ νιόθιεξε εθζηξαη
εία ήξζαλ ζηελ Αζία θαη θαηέιπζαλ ηελ δύλακε ηνπ Πξηάκνπ. Από ηόηε
ζεσξνύλ πωο νη Έιιελεο είλαη ερζξνί δηθνί ηνπο .[1]»
Η αλαγσγή ηεο έρζξαο Διιάδαο – Αζίαο ζηελ ζύγθξνπζε Αραηώλ –
Σξώσλ έρεη ηδηαίηεξν ελδηαθέξνλ δηόηη απνδεηθλύεη πσο ε γλώζε ηνπ
ηξσηθνύ πνιέκνπ δελ πεξηνξίδεηαη κόλν ζηνπο Έιιελεο, αληίζεηα είλαη πηζαλό
ε πνίεζε θαη ε πξνθνξηθή παξάδνζε λα δηαηήξεζε ζε πνιιά αζηαηηθά έζλε
ηελ κλεία θαη ηεο ζύγθξνπζεο .
Μάιηζηα ν Hξόδνηνο ζρνιηάδεη κηα παξάδνζε γηα ηελ αξπαγή ηεο Διέλεο ε ν
πνία ήηαλ αλαηξεπηηθή, σο πξνο ηνλ αξρηθό
κύζν πνπ πξνβάιιεη ε νκεξηθή αθήγεζε, αθνύ ε Διέλε δελ πήγε πνηέ ζηελ
Σξνία [2],άπνςε πνπ ηελ ππνζηεξίδνπλ θαη νη αηγύπηηνη ηεξείο:
« νη ηεξείο κνπ είπαλ …. ΋ηαλ ν Αιέμαλδξνο άξπαμε ηελ Διέλε από ηελ
΢πάξηε…νη άλεκνη ηνλ νδήγεζαλ ζηελ Αίγππην, ζην ζεκείν πνπ είλαη ην
Καλσβηαθό ζηόκην ηνπ Νείινπ, ζηηο Σξαρείεο .»
Δθεί, θαηά ηνλ ηζηνξηθό, θάπνηνη δνύινη ηνπ
Αιεμάλδξνπ απνθαιύπηνπλ ηελ αιήζεηα γηα ηελ αξπαγή ηεο Διέλεο θαη
κε ηελ παξέκβαζε ηνπ βαζηιηά ε ΢παξηηάηηζζα βαζίιηζζα αθαηξείηαη (από
ηνλ Πάξε) θαη θξαηείηαη από ηνλ Πξσηέα κέρξη λα ηελ παξαιάβεη ν άλδξαο ηεο
[3], κάιηζηα ν Ηξόδνηνο ηζρπξίδεηαη όηη ν ΋κεξνο ήμεξε απηή ηελ εθδνρή,
αιιά δελ ηελ ζεώξεζε θαηάιιειε γηα ηελ επηθή πνίεζε,
δηόηη όπσο ηζρπξίδνληαη νη ηεξείο,
όηαλ ε ειιεληθή απνζηνιή κε ηνλ Μελέιαν κπήθε ζηελ Σξνία,
γηα λα απαηηήζεη πίζσ ηελ Διέλε, ηνπ απάληεζαλ πσο ήηαλ ζηελ Αίγππην,
γη απηό θαη όηαλ θπξίεςαλ ηελ πόιε πάιη δελ κπόξεζαλ λα ηελ βξνύλ.
«ηόηε πίζηεςαλ απηά πνπ από ηελ
αξρή ηνπο είραλ πεη θαη έζηεηιαλ ηνλ ίδην ηνλ Μελέιαν ζηνλ Πξσηέα.
Φζάλνληαο ζηελ Αίγππην…ηνπ παξαζρέζεθε γελλαία θηινμελία
…θαη παξέιαβε ηελ Διέλε[4]»
Η αμία απηήο ηεο πιεξνθνξίαο πξνβιεκαηίδεη ηνλ ηζηνξηθό,
κάιηζηα ε νξζόηεηά ηεο δηεξεπλάηαη από ηνλ ίδην θαη ηειηθά ζεσξείηαη αιεζηλ
ή κε ην αθόινπζν ινγηθό επηρείξεκα : «αλ ππήξρε ε Διέλε ζηελ
Σξνία, κπξνο ζηελ απεηιή ελόο κεγάινπ πνιέκνπ ζα απνδηδόηαλ πίζσ δηόηη ν
δηάδνρνο ηνπ Πξηάκνπ ήηαλ ν
Έθησξ θαη όρη ν Αιέμαλδξνο πνπ ζα επεδίσθε ηελ παξακνλή ηεο εθεί» .
΢ήκεξα ε άπνςε ηνπ Ηξνδόηνπ αληηκεησπίδεηαη κε
κεγάιε επηθύιαμε δηόηη ε ηηκώκελε «μείλε Αθξνδίηε»
ηεο αθήγεζεο, πνπ ηαπηίδεηαη εδώ από ηνλ ηζηνξηθό κε ηελ Διέλε, πνιινί ηζρ
πξίδνληαη όηη είλαη ε Αζηάξηε θαη πσο ν Ηξόδνηνο κπέξδεςε ηελ Αζηάξηε κε
ηελ Διέλε,
όκσο είλαη γεγνλόο όηη κηα ηέηνηα άπνςε δελ ηελ αθνινπζεί κόλνλ ν Ηξόδνην
ο…
4

5. ΢πγρξόλσο ελώ ηζρπξίδεηαη όηη ε Διέλε ήηαλ ζηελ Αίγππην ,ζέινληαο λα εμεγήζεη
ηνλ Σξσηθό πόιεκν ,ηελ θαηαζηξνθή ηεο Σξνίαο ,ηελ παξνπζηάδεη ζαλ ζετθή
βνύιεζε ,εμαηηίαο ηελ αγλσκνζύλεο ηνπ Πάξε απέλαληη ζην Μελέιαν (ελώ ηνλ είρε
θηινμελήζεη ζηελ ΢πάξηε ,απηόο ηνπ έθιεςε ηελ γπλαίθα) θαη είλαη γλσζηό πσο ηα
ζνβαξά ακαξηήκαηα επηζύξνπλ νιέζξηεο ζπλέπεηεο γη‟ απηνύο πνπ ηα δηαπξάηηνπλ.
[1] Ηξνδόηνπ Ιζηνξίεο Βηβιίν πξώην Κιεηώ I3.
[2] Σελ ίδηα άπνςε εθζέηεη θαη ν Δπξηπίδεο ζηελ ηξαγσδία "Διέλε"
[3] Ο Δπξηπίδεο αλαθέξεη πσο ν Μελέιανο έθηαζε ηπραία ζηελ Αίγππην έρνληαο
όκσο καδί ηνπ γηα επηά ρξόληα
ην είδσιν ηεο Διέλεο παξκέλν από ηελ θαηάθηεζε ηεο Σξνίαο.
[4] Ηξόδνηνο Β118-119
΢ΣΗ΢ΙΧΟΡΟ΢
Ο ΢ηεζίρνξνο ήηαλ αξραίνο ιπξηθόο πνηεηήο από ηελΙκέξα ηεο΢ηθειίαο. Γελλήζεθε
ην 632/631 π.Χ. ζηελ 37ε Οιπκπηάδα. Πέζαλε πεξίπνπ ην 555 π.Χ. Σν αξρηθό ηνπ
όλνκα ήηαλ Σεηζίαο. Πήξε ην όλνκα «΢ηεζίρνξνο» επεηδή είρε κνλαδηθή ηθαλόηεηα
λα δηνξγαλώλεη ρνξνύο κε ηε ζπλνδεία ιύξαο ή θηζάξαο. ΢πκπεξηιακβάλεηαη ζηνπο
ελληά ιπξηθνύο πνηεηέο πνπ ζαπκάδνληαλ από ηνπο
.
΢ρεηηθά κε ην κύζν ηεο Ειέλεο
Σν πνίεκα δελ καο ζώδεηαη, αιιά μέξνπκε από
άιιεο πεγέο όηη κηινύζε πξνζβιεηηθά
γηα ηελ Ωξαία Διέλε: Ίζσο έιεγε όηη ζε λεαξή ειηθία ηελ
απήγαγε ν Θεζέαο ζηελ Αζήλα
(Η πεξίπησζε ηνπ ΢ηεζηρόξνπ είλαη ραξαθηεξηζηηθή όηαλ από ηνλ Παπζαλία κ
αζαίλνπκε πσο ν πνηεηήο εθκεηαιιεύηεθε αθόκε θαη
έλα άιιν κύζν γηα ηελ Διέλε πνπ αλέθεξε όηη θαηά ηελ απαγσγή ηεο από ην
λ Θεζέα έκεηλε έγθπνο θαη
γέλλεζε κηα θόξε ηελ νπνία έδσζε ζηελ αδειθή ηεο, ηελ Κιπηαηκλήζηξα, θαη
όηη απηή ήηαλ ε Ιθηγέλεηα !),
αιιά ηα αδέξθηα ηεο ηελ έθεξαλ πίζσ ζηε ΢πάξηε , όπνπ ν παηέξαο
ηεο ηελ πάληξεςε κε ηνλ Μελέιαν. Κιέθηεθε ύζηεξα κε ηνλ Πάξε
, θαη πξνθάιεζε έηζη ηνλ θαηαζηξνθηθό Σξσηθό Πόιεκν. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ
Μελέιανπ παληξεύηεθε ηνλ Αρηιιέα.
Απηή ε πνιπγακία ήηαλ αληίζεηε κε ηα ζπαξηηαηηθά ήζε, θαη γη' απηό ν
΢ηεζίρνξνο έγξαςε ην πβξηζηηθό απηό πνίεκα. Λέλε όκσο όηη κόιηο ην έγξαςε θαη ην
παξνπζίαζε, ε Διέλε [1](πνπ είρε γίλεη πηα αζάλαηε) ηνλ ηύθισζε γηα λα ηνλ
ηηκσξήζεη γηα ηελ αζέβεηά ηνπ. Σόηε ν ΢ηεζίρνξνο έγξαςε κηα δεύηεξε σδή, κηα
παλινωδία [2] γηα λα πάξεη πίζσ όζα είρε γξάςεη πξηλ. Ακέζσο, ζαλ από ζαύκα,
μαλαβξήθε ην θσο ηνπ!
5

6. ΢ην Φαίδρο ηνπ Πιάησλα , καο παξαδίδεηαη ε παιηλσδία ηνπ ΢ηεζίρνξνπ. Η Διέλε
ήηαλ ζηελΑίγππην, ελώ κηα νπηαζία ηεο βξηζθόηαλ ζηελΣξνία :
νπθ έζη' έηπκνο ιόγνο νύηνο,
νπδ' έβαο ελ λεπζίλ επζέικνηο,
νπδ' ίθεν Πέξγακα Τξνίαο·
πνπ ζεκαίλεη:
Απηή ε ηζηνξία δελ είλαη αιεζηλή.
Δελ κπήθεο ζηα θαξάβηα κε ηα σξαία ζθακληά,
νύηε έθηαζεο ζηα παιάηηα ηεο Τξνίαο.
[1] αλαθνξά ηνπ ΢σθξάηε, ζπλεπώο ηνπ Πιάησλα .
[2]Παιηλωδία ζεκαίλεη ε κε λέα σδή (ηξαγνύδη) αλαίξεζε ηνπ πεξηερνκέλνπ
πξνεγνύκελεο σδήο.
Η ΕΛΕΝΗ ΣΟΤ ΟΜΗΡΟΤ (΢ΣΗΝ ΙΛΙΑΔΑ)
΢ηελ Ιιηάδα ηνπ Οκήξνπ ε Διέλε θαηνηθεί καδί κε ηνλ Πάξε ζην παιάηη ηνπ Πξηάκνπ
ζηελ Σξνία. Δηδηθόηεξα:
΢ηε ξαςσδία Γ΄ ηεο Ιιηάδαο ηνπ Οκήξνπ ε Διέλε βξίζθεηαη ζην παιάηη ηνπ
Πξηάκνπ θαη πθαίλεη έλα δηπιό κεγάιν πθάδη πνξθπξό θαη απάλσ ηνπ θεληνύζε ηνπο
πνιέκνπο ησλ Αραηώλ θαη ησλ Σξώσλ πνπ εμ αθνξκήο ηεο απαξρήο εθείλνη
πνιεκνύζαλ (ζη. 125-128). Η Διέλε παξνπζηάδεηαη εξγαηηθή (ύθαηλε ην καγλάδη),
γεκάηε απηνπεπνίζεζε θαη πεξεθάληα γηα ηελ νκνξθηά ηεο (θεληνύζε ηνλ πόιεκν πνπ
έγηλε γηα ράξε ηεο). Σαπηόρξνλα θαίλεηαη ζεκλή (θαιύπηεη ην θεθάιη ηεο κε ιεπθό
καληήιη (ζη. 141) πξηλ παξνπζηαζηεί ζηνπο Σξώεο. Δδώ ζπκίδεη ηελ Πελειόπε ζηελ
Οδύζζεηα πνπ θαη απηή θάιπςε ην θεθάιη ηεο πξνηνύ εκθαληζηεί ζηνπο κλεζηήξεο.
Σελ παξνπζηάδεη λα ζιίβεηαη, λα απηό-αλαγλσξίδεηαη σο έλνρε γηα ηνλ
πόιεκν πνπ πξνθάιεζε, (ζη. 142) όπνπ θαπηά ηα δάθξπα ηεο θπινύζαλ) επαίζζεηε,
λα κεηαληώλεη πνπ εγθαηέιεηςε ηνλ άληξα ηεο θαη λα δεη κία ζιηβεξή δσή κέζα ζηα
θιάκαηα όπσο ιέεη ε ίδηα ζηνλ Πξίακν (ζη 171-173), «θάιιην λα είρα ζθνησζεί,
παξά λα θπγ΄ ντκέλα, κε ηνλ πηόλ ζνπ, αθήλνληαο ηνλ ζάιακνλ, ηνπο θίινπο, ηηο
ηξπθεξέο νκήιηθεο, ηελ κόλε ζπγαηέξα, αιιά έδεζα λα θζείξεηαη ζηα θιάπκαηα ε
δσή κνπ».
Ο ΋κεξνο ηνλίδεη ηελ ζετθή νκνξθηά ηεο όπσο θαίλεηαη (ζη.156-158) ζηα
ιόγηα ησλ Σξώσλ γεξόλησλ ζηηο ΢θαηέο Πύιεο πνπ αληηθξίδνληαο από καθξηά ιέλε γη‟
απηήλ, «Κξίκα δελ έρνπλ νη Αραηνί, δελ έρνπλ θξίκα νη Σξώεο ράξηλ νκνίαο
γπλαηθόο ηόζνλ θαηξόλ λα πάζρνπλ ηωόληη νκνηάδεη ωζάλ ζεάο ε ηξνκεξή ζωξηά
ηεο».
6

7. Η νκνξθηά ηεο θάλεη ηνπο Σξώεο λα δηθαηνινγνύλ ηνλ πόιεκν πνπ γίλεηαη γη΄
απηήλ, εληνύηνηο πξνηηκνύλ λα γπξίζεη πίζσ ζηνλ άληξα ηεο γηα λα ζηακαηήζεη ν
πόιεκνο (ζη.159-160), «αιιά θαη ωο είλαη αζύγθξηηε θαιύηεξα λα θύγεη παξά λα
κείλεη ζπκθνξά ζ΄ εκάο θαη ζηα παηδηά καο». Παξ‟ όιν πνπ ε Διέλε είλαη ε αηηία
ησλ δεηλώλ ησλ Σξώσλ, νη Σξώεο ηεο ζπκπεξηθέξνληαη κε κεγαινςπρία θαη δελ ηεο
επηξξίπηνπλ επζύλεο. Ο ίδηνο ν Πξίακνο δελ ζεσξεί ηελ Διέλε αηηία ηνπ πνιέκνπ
αιιά ηνπο ζενύο (ζη. 164-165), «ζπ δε κνπ πηαίεηο, νη ζενί κνπ πηαίνπλ, όπνπ
εθείλνη κ΄έξημαλ ζηνλ πνιύζξελνλ ηωλ Αραηώλ γώλα». Σεο θέξεηαη κε θαινζύλε
θαη ηελ απνθαιεί παηδί κνπ (ζη.162).
΢ε όιε ηελ Ιιηάδα νη Σξώεο θέξνληαη κε ζπκπαζεηηθή επηείθεηα ζηελ Διέλε
θαη κόλν ζην ζξήλν ηνπ Αρηιιέα γηα ηνλ θίιν ηνπ Πάηξνθιν ν Αρηιιέαο ηεο
επηξξίπηεη επζύλεο.
Η Διέλε επίζεο παξνπζηάδεηαη δηραζκέλε αλάκεζα ζηνπο Σξώεο θαη ζηνλ
Μελέιαν, λνζηαιγεί ηελ παηξίδα ηεο θαη ηνπο γνλείο ηεο θαη επηζπκεί ηνλ πξώην ηεο
άληξα ζηνλ (ζη. 139-140), «ε ζεά θαη ηξπθεξήλ ηεο βάδεη επηζπκία ηνπ πξώηνπ
αλδξόο, ηεο ρώξαο ηεο, θαη ηωλ γιπθώλ γνλέωλ».
Αγγεηνγξαθία ηεο ωξαίαο Ειέλεο
Η ΕΛΕΝΗ ΣΟΤ ΟΜΗΡΟΤ (΢ΣΗΝ ΟΔΤ΢΢ΕΙΑ)
΢ηελ Οδύζζεηαηνπ Οκήξνπ ε Διέλε, έρεη μαλαπάξεη ηνλ ηίηιν ηεο βαζίιηζζαο, είλαη
ηηκεκέλε από όινπο ηνπο Έιιελεο θαη βξίζθεηαη ζην παιάηη ηνπ Μελέιανπ ζηε
΢πάξηε, όπνπ επέζηξεςε καδί κε ηνλ άληξα ηεο κεηά ην Σξσηθό πόιεκν θαη ηελ
πνιύρξνλε πεξηπιάλεζε ηνπο.
΢ηε ξαςσδία Γ΄ ν Σειέκαρνο πεγαίλεη ζηελ ΢πάξηε γηα λα πιεξνθνξεζεί
από ηνλ Μελέιαν ηελ ηύρε ηνπ παηέξα ηνπ, Οδπζζέα θαη ζπλαληά ηελ Διέλε. Η
Διέλε παξνπζηάδεηαη θηιόμελε. Πξνζπαζεί λα πείζεη ηνλ Σειέκαρν γηα ηελ πίζηε
ηεο ζηνπο Έιιελεο. Αθεγείηαη ζηνλ Σειέκαρν ηε ζπλάληεζε ηεο κε ηνλ Οδπζζέα
όηαλ απηόο κεηακθηεζκέλνο πήγε ζην παιάηη ηεο Σξνίαο γηα λα θαηαζθνπεύζεη ηνπο
Σξώεο θαη ιέεη όηη αλαγλώξηζε ηνλ Οδπζζέα αιιά δελ απνθάιπςε ηελ ηαπηόηεηα ηνπ
7

8. ζηνπο Σξώεο γηαηί πήξε ην κέξνο ησλ Αραηώλ. Καηεγνξεί ηελ Αθξνδίηε πνπ ηελ
ηύθισζε θαη αθνινύζεζε ηνλ Πάξε ελώ ν άληξαο ηεο δελ πζηεξνύζε νύηε ζηε γλώζε
νύηε θαη ζηελ νκνξθηά. Παξνπζηάδεηαη κεηαλησκέλε (όπσο θαη ζηελ Ιιηάδα).
Η εηθόλα ηεο Διέλεο είλαη αληηθαηηθή, παξνπζηάδεηαη δηραζκέλε αλάκεζα
ζηνπο Έιιελεο θαη ζηνπο Σξώεο θαη ζηελ πεξίπησζε ηνπ δνύξεηνπ ίππνπ παίξλεη ην
κέξνο ησλ Σξώσλ θαη πξνζπαζεί, κηκνύκελε ηηο θσλέο ησλ γπλαηθώλ ησλ Αραηώλ
πνπ βξίζθνληαλ
Η Ειέλε ζην παιάηη ηεο κεηά ηελ επηζηξνθή ηεο από ηελ Σξνία
θξπκκέλνη ζηνλ ίππν λα μεγειάζεη ηνπο Αραηνύο θαη λα ηνπο θάλεη λα απνθαιπθζνύλ,
κε ζθνπό λα ζώζεη ηνπο Σξώεο.
Η ΕΛΕΝΗ ΣΟΤ ΕΤΡΙΠΙΔΗ
΢ηελ Ειέλε ηνπ Επξηπίδε ε πξαγκαηηθή Διέλε βξίζθεηαη ζηελ Αίγππην θαη όρη ζηελ
Σξνία όπσο έγξαςε ν ΋κεξνο.
Ο
Δπξηπίδεο εκπλεύζηεθε ην κύζν ηνπ νκνηώκαηνο ηεο Διέλεο πνπ
αθνινύζεζε ηνλ Πάξε ζηελ Σξνία αληί γηα ηελ πξαγκαηηθή Διέλε από ηελ παιηλσδία
ηνπ ΢ηεζίρνξνπ.
Η Διέλε παξνπζηάδεηαη ζιηκκέλε λα θαη εμηζηνξεί ηα βάζαλα ηεο. ΢ηνπο
ζηίρνπο 28 – 36 ζηνλ πξόινγν ε Διέλε είλαη ην ζύκα ηεο Έξηδαο κεηαμύ ηεο Ήξαο
8

9. ηεο Αθξνδίηεο θαη ηεο Αζελάο. Δίλαη ηξαγηθή εξσίδα, ε δσή ηεο κεηαβιήζεθε
μαθληθά εμαηηίαο ησλ ζεώλ.
Η ζετθή νκνξθηά ηεο εδώ ηεο πξνθαιεί δπζηπρία γηαηί γίλεηαη βξαβείν γηα ηελ
θξίζε ηνπ Πάξε. Η Αθξνδίηε ππνζρέζεθε ζηνλ Πάξε λα ηνπ δώζεη ηελ Διέλε αλ
νλνκάηηδε απηή σο ηελ πην όκνξθε ζεά, (όπσο θαη ζηνλ ΋κεξν). Η Ήξα νξγηζκέλε
κε ηελ Αθξνδίηε ηελ «ηηκσξεί» δίλνληαο ζηνλ Πάξε όρη ηελ πξαγκαηηθή Διέλε αιιά
έλα είδσιν ηεο Διέλεο, πνπ ην έθηηαμε από αηζέξα (ζη.37-42). Ο Δξκήο, ζύκθσλα κε
ηελ εληνιή ηνπ Γία πήγε ηελ πξαγκαηηθή Διέλε ζην ζπίηη ηνπ Πξσηέα γηα λα ηελ
πξνζηαηεύζεη θαη λα θπιάμεη ηελ ηηκή ηεο (ζη.53-55).
Οη Έιιελεο πεγαίλνπλ ζηνλ πόιεκν λα πάξνπλ ηελ Διέλε κε γλσξίδνληαο ηελ
αιήζεηα (ζη.46). Με απηό ηνλ ηξόπν ν Δπξηπίδεο ηνλίδεη ηε καηαηόηεηα ηνπ πνιέκνπ.
Γέθα ρξόληα πνιεκνύζαλ δπν ζηξαηνί γηα ην ηίπνηα γηα λα πάξεη πίζσ ν Μελέιανο
έλα ζύλλεθν. Ο Δπξηπίδεο αλαηξέπεη ηα πάληα. Ο Μελέιανο δελ επηζηξέθεη ζην ζπίηη
ηνπ σο ληθεηήο, αιιά σο ξαθέλδπηνο λαπαγόο θηάλεη ζηελ Αίγππην όπνπ βξίζθεη ηελ
αιεζηλή Διέλε. ΢ύκθσλα κε ηνλ Δπξηπίδε αηηία ηνπ πνιέκνπ δελ είλαη ε Διέλε αιιά
ν Γίαο πνπ «έθαλε ηνλ πόιεκν γηα λα μαιαθξώζεη ηελ γε από ην πιήζνο ηωλ
αλζξώπωλ» (ζη.47-48). Σελ αιήζεηα γηα ην νκνίσκα ηεο Διέλεο αγλννύλ νη Αραηνί
θαη νη Σξώεο θαη γη΄ απηό από παληνύ ε Διέλε αθνύεη θαηάξεο επεηδή ηελ ζεσξνύλ
αηηία ηνπ νιέζξηνπ πνιέκνπ θαη πξνδόηξηα ηνπ αλδξόο ηεο (ζη.64-68).
Η Διέλε εκθαλίδεηαη απειπηζκέλε «ηη λα ηε θάλω ηε δωή πηα» (ζη.69). Δδώ
ε ζηάζε ηεο είλαη αληηεξσηθή θαη δείρλεη ηνλ κεγάιν ηεο πόλν. Βξίζθεηαη ζε
αδηέμνδν γηαηί ν Θενθιύκελνο, ν γηνο ηνπ Πξσηέα, ηελ πηέδεη λα ηνλ παληξεπηεί ελώ
απηή επηζπκεί λα κείλεη πηζηή ζηνλ άληξα ηεο ηνλ Μελέιαν. Πξνζπέθηεη ηθέηηζζα ζην
κλήκα ηνπ Πξσηέα γηα λα ηε βνεζήζεη λα θξαηήζεη ηελ ηηκή ηεο (ζη.79-80). Θέιεη
λα κελ κνιύλεη ην ζώκα ηεο ε ληξνπή παξόιν πνπ όινη πηζηεύνπλ πσο πξόδσζε ηνλ
άληξα ηεο θαη ηελ ηηκή ηεο. Έρνπκε αληίζεζε αλάκεζα ζην «είλαη» θαη ηη
«θαίλεζζαη». Η πξαγκαηηθή Διέλε είλαη ζηελ Αίγππην θαη δηαθηλδπλεύεη ηελ δσή ηεο
γηα λα κείλεη πηζηή ζηνλ άληξα ηεο, ελώ όινη πηζηεύνπλ όηη ηνλ πξόδσζε
αθνινπζώληαο ηνλ Πάξε ζηελ Σξνία.
9

10. Η ζιηκκέλε Ειέλε
Η Διέλε είλαη κία ηξαγηθή εξσίδα επεηδή ππνθέξεη ρσξίο ε ίδηα λα θηαίεη.
΢πγθξνύεηαη κε ππέξηεξεο δπλάκεηο (ηελ ζέιεζε ηεο Αθξνδίηεο θαη ηεο Ήξαο) θαη
αηζζάλεηαη ελνρή (γηα ηα δεηλά πνπ πξνθάιεζε, έζησ θαη αλ δελ ήηαλ απηή ε αηηία
αιιά ην νκνίσκα ηεο). Η δπζηπρία ηεο Διέλεο ηνλίδεηαη ζπλερώο από ηελ ίδηα.
Απνθαιεί ην εαπηό ηεο δύζκνηξε (ζη.134), δύζηπρε (ζη. 141), θαη ηελ θαξδηά ηεο ηελ
πιαθώλεη κεγάιε ζιίςε (ζη.192-193). «Έρσ βαζεηά ζηε δπζηπρία βνπιηάμεη»
(ζη.343). Πιεξνθνξείηαη από ηνλ Σεύθηξν γηα ηελ ηύρε ηεο κεηέξαο ηεο (πνπ έδσζε
ηέινο ζηελ δσή ηεο από ηελ ληξνπή ηεο γηα ηελ θόξε ηεο), ησλ αδεξθώλ ηεο (πνπ
ραζήθαλ εμαηηίαο ηεο) θαη μεθηλά κεγάιν κνηξνιόη γηα ηηο κεγάιεο ηηο ζπκθνξέο
(ζη.195-209).
Καηεγνξεί ηελ κνίξα ηεο πνπ μεθίλεζε από ην παξάμελν ηξόπν ηεο γέλλεζεο
ηεο «κε γέλλεζε ε κάλα κνπ ζαλ θάηη παξάμελν, θακηά Διιελίδα ή μέλε πνηέο απγό
πνπιηνύ δελ έθαλε όπσο εκέλα ε Λήδα από ην Γία (ζη.291-295). Η κνίξα θαη ε
νκνξθηά ηεο ήηαλ ππαίηηεο γηα ηελ ζπκθνξά ηεο. Δύρεηαη λα ήηαλ άζρεκε θαη λα
μεράζνπλ νη Έιιελεο ηελ θαθή ηεο θήκε.
Δπηπρώο ν Μελέιανο πεγαίλεη ζηελ Αίγππην ζπλαληά ηελ πξαγκαηηθή Διέλε,
εμαθαλίδεηαη ε ςεύηηθε λεθέιε, θαηαζηξώλνπλ έλα ζρέδην δηαθπγήο από ηελ Αίγππην
θαη ηειηθά επηζηξέθνπλ ζηελ ΢πάξηε.
ΔΛΔΝΗ ΢ΔΦΔΡΗ
«Τ᾿ ἀεδόληα δὲ ζ᾿ ἀθήλνπλε λὰ θνηκεζεῖ ο ζηὶ ο Πιάηξεο.»
Ἀεδόλη ληξνπαιό, κὲ ο ζηὸ λ ἀλαζαζκὸ ηῶλ θύιισλ,
ζὺ πνὺ δσξίδεηο ηὴ κνπζηθὴ δξνζηὰ ηνῦ δάζνπο
ζηὰ ρσξηζκέλα ζώκαηα θαὶ ζηὶ ο ςπρὲ ο
αὐηῶλ πνὺ μέξνπλ πὼο δὲ ζὰ γπξίζνπλ.
Τπθιὴ θσλὴ πνὺ ςειαθεῖ ο κέζα ζηὴ λπρησκέλε κλήκε
10

11. βήκαηα θαὶ ρεηξνλνκίεο. Δὲ ζὰ ηνικνῦζα λὰ πῶ θηιήκαηα,
θαὶ ηὸ πηθξὸ ηξηθύκηζκα ηῆο μαγξηεκέλεο ζθιάβαο.
«Τ᾿ ἀεδόληα δὲ ζ᾿ ἀθήλνπλε λὰ θνηκεζεῖ ο ζηὶ ο Πιάηξεο».
Πνηὲ ο εἶ λαη νἱ Πιάηξεο; Πνηὸ ο ηὸ γλσξίδεη ηνῦην ηὸ λεζί;
Ἔδεζα ηὴ δσή κνπ ἀθνύγνληαο ὀ λόκαηα πξσηάθνπζηα:
θαηλνύξγηνπο ηόπνπο, θαηλνύξγηεο ηξέιεο ηῶλ ἀ λζξώπσλ
ἢ ηῶλ ζεῶλ˙
ἡ κνίξα κνπ πνὺ θπκαηίδεη
ἀλάκεζα ζηὸ ζηεξλὸ ζπαζὶ ἑ λὸ ο Αἴ αληα
θαὶ κίαλ ἄ ιιε Σαιακίλα
κ᾿ ἔ θεξε ἐ δῶ ζ᾿ αὐηὸ ηὸ γπξνγηάιη.
Τὸ θεγγάξη
βγῆθε ἀ π᾿ ηὸ πέιαγν ζὰ λ Ἀθξνδίηε˙
ζθέπαζε ηὴλ θαξδηὰ ηνῦ Σθνξπηνῦ , θη ὅ ια η᾿ ἀ ιιάδεη.
Πνῦ εἶ λ᾿ ἡἀ ιήζεηα;
Ἤ
κνπλ θη ἐ γὼ ζηὸ λ πόιεκν ηνμόηεο.
ηὸ ξηδηθό κνπ ἑ λὸ ο ἀ λζξώπνπ πνὺ μαζηόρεζε.
Ἀεδόλη πνηεηάξε,
ζὰ λ θαὶ κία ηέηνηα λύρηα ζη᾿ ἀ θξνζαιιάζη ηνῦ Πξσηέα
ζ᾿ ἄθνπζαλ ζθιάβεο Σπαξηηάηηζζεο θη ἔ ζπξαλ ηὸ ζξῆλν,
θη ἀ λάκεζό ηνπο - πνηὸ ο ζὰ ηὄ᾿ ιέγε; - ἡἙιέλε!
Αὐηὴ πνὺ θπλεγνύζακε ρξόληα ζηὸ Σθάκαληξν.
Ἦ ἐ θεῖ , ζηὰ ρείιηα ηῆο ἐ ξήκνπ˙ ηελ ἄ γγημα, κνῦ κίιεζε:
ηαλ
«Δὲ λ εἲ λ' ἀ ιήζεηα, δὲ λ εἲ λ' ἀ ιήζεηα» θώλαδε.
«Δὲ λ κπῆθα ζηὸ γαιαδόπισξν θαξάβη.
Πνηὲ δὲ λ πάηεζα ηὴλ ἀ ληξεησκέλε Τξνία».
Μὲ ηὸ βαζὺ ζηεζόδεζκν, ηὸ λ ἥιην ζηὰ καιιηά, θη αὐηὸ
ηὸἀ λάζηεκα
ἴ ζθηνη θαὶ ρακόγεια παληνῦ
ζηνὺο ὤκνπο ζηνὺο κεξνὺο ζηὰ γόλαηα˙
δσληαλὸ δέξκα, θαὶ ηὰ κάηηα
κὲ ηὰ κεγάια βιέθαξα,
ἦηαλ ἐ θεῖ , ζηὴλ ὄ ρζε ἑ λὸ ο Δέιηα.
Καὶ ζηὴλ Τξνία;
Τίπνηε ζηὴλ Τξνία – ἕ λα εἴ δσιν.
Ἔηζη ηὸ ζέιαλ νἱ ζενί.
Κη ὁ Πάξεο, κ' ἕ λαλ ἴ ζθην πιαγίαδε ζὰ λὰἦηαλ πιάζκα
ἀηόθην˙
θη ἐ κεῖ ο ζθαδόκαζηαλ γηὰ ηὴλ Ἑιέλε δέθα ρξόληα .
Μεγάινο πόλνο εἶ ρε πέζεη ζηὴλ Ἑιιάδα.
Τόζα θνξκηὰ ξηγκέλα
ζηὰ ζαγόληα ηῆο ζάιαζζαο ζηὰ ζαγόληα ηῆο γῆο.
11

12. ηόζεο ςπρὲ ο
δνζκέλεο ζηὶ ο κπιόπεηξεο, ζὰ λ ηὸ ζηηάξη.
Κη νἱ πνηακνὶ θνπζθῶλαλ κὲ ο ζηὴ ιάζπε ηὸ αἷ κα
γηὰἕ λα ιηλὸ θπκάηηζκα γηὰ κηὰ λεθέιε
κηᾶ ο πεηαινύδαο ηίλαγκα ηὸ πνύπνπιν ἑ λὸ ο θύθλνπ
γηὰἕ λα πνπθάκηζν ἀδεηαλό, γηὰ κίαλ Ἑιέλε.
Κη ὁἀ δεξθόο κνπ;
Ἀεδόλη ἀεδόλη ἀεδόλη,
η' εἶ λαη ζεόο; ηί κὴ ζεόο; θαὶ ηί η' ἀ λάκεζό ηνπο;
Η Διέλε απνηειεί έλα από ηα σξηκόηεξα δείγκαηα ηεο ζεθεξηθήο
κπζηθήο κεζόδνπ. Η κπζηθή ηερληθή είλαη έλα πνηεηηθό ηέρλαζκα ην νπνίν επηηξέπεη
λα γίλεηαη ην παξειζόλ ην παξόλ ηνπ πνηεηή. Έηζη ν ηζηνξηθόο ρξόλνο απνθνξηίδεηαη
από ηηο ππνθεηκεληθέο θαη θνηλσληθέο ζπκβάζεηο θαη ζηεξεόηππα θαη επηηξέπεη λα
γίλεηαη παξαιιειηζκόο θαη ίζσο ελ κέξε ηαύηηζε ηνπ παξειζόληνο κε ην παξόλ
δηαηεξώληαο όκσο ηε ζπγθίλεζε θαη ηε ζπλαηζζεκαηηθή θόξηηζε ηνπ ήξσα ,από ην
ζπγθεθξηκέλν κύζν. ΢ην ζπγθεθξηκέλν πνίεκα ρξεζηκνπνηείηαη κηα παξαιιαγή ηνπ
κύζνπ ηεο Διέλεο, πνπ βνεζά ηνλ πνηεηή λα εθθξάζεη ηελ αγσλία ηνπ γηα ηνλ
παξαινγηζκό ησλ ζεώλ θαη ησλ αλζξώπσλ πνπ νδεγνύληαη ζηνλ πόιεκν από κηα
αζήκαληε,αλύπαξθηε , ηερλεηε αηηία, γηα ην αλώθειν, ην κάηαην ησλ ζπζηώλ.Σν
πνίεκα ζα κπνξνύζε λα ραξαθηεξηζηεί αληηπνιεκηθό γηα ηνπο
πξναλαθεξζέληεο ιόγνπο. ΢ην πνίεκα ν πνηεηήο κηιάεη ζε πξώην πξόζσπν ζε κία
απόπεηξα λα κηκηζεί έλαλ θαληαζηηθό ιόγν ηνπ Σέπθξνπ .Σελ ίδηα ζηηγκή όκσο
παξαζέηεη ηηο απόςεηο ηνπ ζηνλ αλαγλώζηε ζπγθερπκέλεο κε ηελ ζπλαηζζεκαηηθή
θόξηηζε πνπ ζα είρε ν Σέπθξνο , πξνζζέηνληαο ηνπο έηζη δσληάληα θαη
παξαζηαηηθόηεηα .Αο κειεηήζνπκε όκσο ην πνίεκα πην δηεμνδηθά .
Σν πνίεκα αξρίδεη κε ην ζηίρν “Σ‟ αεδόληα δε ζ‟ αθήλνπλε λα θνηκεζείο ζηηο
Πιάηξεο”. Ο ζηίρνο απηόο αθνύγεηαη ηξεηο θνξέο .Από ηελ άπνςε απηή απνηειεί έλα
ζηαζεξό κνηίβν (= κία ζεηξά ζηίρσλ ε νπνία επαλαιακβάλεηαη κε ηελ ίδηα αθξηβώο
κνξθή). Σν πνηεηηθό απηό κνηίβν δελ είλαη –αξρηθά ηνπιάρηζηνλ- απζαίξεην.
Πξνέξρεηα ηαπό ηελ αληηθεηκεληθή πξαγκαηηθόηεηα: “η‟ αεδόληα δε ζ‟ αθήλνπλελα
θνηκεζείο ζηηο Πιάηξεο”. Αθόκα, ιεηηνπξγεί σο αξκόο θαη έηζη επηηπγράλνληαη νη
ζεκαηηθέο κεηαηνπίζεηο ρσξίο λα εμαθαλίδεηαη ν εηξκόο ηνπ πνηήκαηνο. Ίζσο πάιη δελ
πξέπεη λα ζεσξήζνπκε ηελ επηινγή ηνπ αεδνληνύ ηόζν ηπραία. Σν πνπιί απηό είλαη ην
ζύκβνιν ηεο κνπζηθήο ηειεηόηεηαο αιιά θαη ηνπ πόλνπ, όπσο ηνπιάρηζηνλ έρεη
πεξάζεη ζηηο παξαδόζεηο ηνπ έζλνπο καο. Δπίζεο ηπραία δε ζα έπξεπε λα ζεσξεζεί ε
επηινγή ηνπ ρσξηνύ ησλ πιαηξώλ . Γηα απηνύ ηνπ ζέκαηνο αθνύγνληαη πνιιέο
εξκελείεο . Οη εγθπξόηεξεο θαη πην δηαδεδνκέο είλαη (α όηη ν ΢εθέξεο δηάιεμε ηηο
πιάηξεο ιόγσ θαηαγσγήο ηνπ Σέπθξνπ θαη ( β όηη ηηο δηάιεμειόγσ ηζηνξηθώλ
γεγνλόησλ . Σε ρξνληά πνπ δεκνζηεύεηαη ην πνίεκα, ελλέα ρξόληα κεηά ηε ιήμε ηνπ
πνιέκνπ, εμαθνινπζνύλ λαθξαηνύλ ηελ Κύπξν ζθιαβσκέλε, ελώ νη Έιιελεο είλαη
έηνηκνη λαμαλαπνιεκήζνπλ, ηώξα θαηά ησλ Άγγισλ, γηα ηα ίδηα ηδαληθά. Ο πνηεηήο
ινηπόλ αλαξσηηέηαη: Πνην λόεκα είραλ νη ζπζίεο; Μήπσο όια ήηαλ κηα απάηε; Απηνί
πνπ ήηαλ ζπκπνιεκηζηέο καο ζ‟ εθείλν ηνλ πόιεκν απαξλνύληαη ηώξα ην δίθαην
αίηεκα ηεο απειεπζέξσζεο ηεο Κύπξνπ. Μάηαηα ινηπόλ πνιεκήζακε γηα ηα ηδαληθά
ηεο ειεπζεξίαο; ,ζέινληαο έηζη λα ηνλίζεη ην αληηπνιεκηθό κήλπκα ηνπ πνηήκαηνο
.Δθηόο από ηηο πξναλαθεξζέληεο εξκελείεο ηνπ ζηίρνπ , ν ζηίρνο έρεη αθόκα δύν
ιεηηνπξγίεο σο πξνο ηελ ηνπνζέηεζε ηνπ ήξσα ζηνλ ηόπν ( Καζνξίδεη πξώηα ηνλ
12

13. πνηεηηθό ρώξν κέζα ζηνλ νπνίν ζααλαπηπρζεί ε πνηεηηθή δξάζε (ζηελόο πνηεηηθόο
ρώξνο: νηΠιάηξεο - επξύηεξνο πνηεηηθόο ρώξνο: ε Κύπξνο)) θαη ώο πξνο ην ρξόλν
(πηζαλώο άλνημε ,επεηδή ηα αεδόληα θειαεδνύλ )
Έλαο αθόκε αμηνο αλάιπζεο ζηίρνο είλαη ν ζηίρνο πνπ ιέεη “Σπθιή θσλή, πνπ
ςειαθείο κέζα ζηε λπρησκέλε κλήκε βήκαηα θαη ρεηξνλνκίεο...” ζε απηόλ ην ζηίρν ν
΢εθέξεο αλαθέξεηαη ζηηο ζβεζκέλεο κλήκεο ηόζν ηνπ εαπηνύ ηνπ όζν θαη ηνπ
Σέπθξνπ ζέινληαο λα ζπκβνιίζεη ην πέπιν πνπ πνιιέο θνξέο απιώλνπλ νη άλζξσπν
κπξνζηά από ηηο δπζάξεζηεο ηνπο κλήκεο ζέινληαο έηζη λα ηηο μεράζνπλ. Ο ζεθέξεο
όκσο αλαηξέπεη ην αλακελόκελν θαη ιέεη πσο πνιιέο θνξέο ζα ρξεηαζηεί λα
ςειαθίζνπκε ηηο αλακλήζεηο καο , νπόηε θαιό ζα ήηαλ λα κελ ηηο δηαγξάθνπκε. Σν
όιν ζθεληθό απνδίδεη επίζεο έλα βνπβό αίζζεκα ηνπ καηαίνπ ζέινληαο έηζη λα
ηνλίζεη γηα άιιε κία θνξά ηε καηαηόηεηα ζε πξάμεηο αλζξώπσλ θαη ζεώλ .
13

14. 14