3. Εκάβη
Η “Εκάβη” είναι μια τραγωδία του Ευριπίδη που “διδάχτηκε” πιθανόν το 424 π.Χ.
Είναι βασισμένη στο μύθο του Πολύδωρου, γιού του Πριάμου και της Εκάβης και
στο μύθο της Πολυξένης, κόρης των ίδιων.
Σε αυτή την τραγωδία, ο Πρίαμος είχε εμπιστευτεί τον μικρότερο γιο του, τον
Πολύδωρο, σε έναν φίλο του, τον βασιλιά Πολυμήστορα, μαζί με μερικούς
θησαυρούς από την Τροία για να τον προστατέψει από τα δεινά του Τρωικού
πολέμου. Ο Πολυμήστορας όμως, αφού έμαθε για την άλωση της Τροίας,
δολοφόνησε τον Πολύδωρο, αθετώντας τον όρκο του για την προστασία του αλλά και
την φιλία που είχε με τον Πρίαμο. Η Εκάβη, που δεν ξέρει ακόμα για την δολοφονία
του γιου της έχει άλλες έγνοιες διότι μια κόρη της, η Πολυξένη, πρέπει να θυσιαστεί
στον τάφο του Αχιλλέα σύμφωνα με απαίτηση του πνεύματος τελευταίου. Η Εκάβη
φυσικά δεν θέλει να θυσιαστεί η κόρη της αλλά η Πολυξένη δεν φέρνει αντίρρηση
και πηγαίνει μαζί με τους Αχαιούς να την θυσιάσουν στον τάφο του Αχιλλέα. Με την
θυσία της Πολυξένης οι Αχαιοί θα μπορέσουν να γυρίσουν στην πατρίδα τους. Η
Εκάβη, αφού μαθαίνει για την γενναιότητα της κόρης της την ώρα της θυσίας από τον
Ταλθύβιο, τον αγγελιαφόρο των Αχαιών, περιμένει το πτώμα της κόρης της. Στέλνει
τον Ταλθύβιο να μηνύσει στους Αχαιούς να μην αγγίξουν την Πολυξένη και στέλνει
και μια Τρωαδίτισσα να φέρει νερό για το τελευταίο λουτρό της κόρης της.
Η Τρωαδίτισσα όμως, αντί για το νερό που έπρεπε να φέρει για το πτώμα φέρνει το
νεκρό σώμα του Πολύβιου, που το είχε ξεβράσει η θάλασσα. Η Εκάβη καταλαβαίνει
αμέσως ποιος δολοφόνησε το γιο της και ζητάει τη βοήθεια του Αγαμέμνονα για να
πάρει εκδίκηση. Ο Αγαμέμνονας είναι διστακτικός και η Εκάβη προσπαθεί με κάθε
τρόπο να τον πάρει με το μέρος της. Μάλιστα στο τέλος, για να τον πείσει, αναφέρει
την κόρη της την Κασσάνδρα, που ο Αγαμέμνονας έχει πάρει για προσωπική του
δούλα και του λέει πως της οφείλει μια χάρη για όλες τις γλυκές νύχτες που του
χαρίζει η κόρη της. Επίσης, του λέει πως σε ένα καλό άνθρωπο δεν επιτρέπεται να
αδιαφορεί για τα κακά που γίνονται, πρέπει να τα καταπολεμεί και παντού και πάντα
χρέος του είναι να κάνει κακό στον κακό. Ο Αγαμέμνονας, για να μην παρεξηγηθεί
από τον στρατό τηρεί μια φιλική ουδετερότητα σε όσα πρόκειται να κάνει η Εκάβη
στον Πολυμήστορα. Παράλληλα με τα όσα συνέβησαν, μια Τρωαδίτισσα πήγε να
καλέσει τον Πολυμήστορα να συναντήσει την Εκάβη μαζί με τα δύο παιδιά του.
Ο Πολυμήστορας μόλις φτάνει υποκρίνεται τον θλιμμένο και κλαίει για την
καταστροφή της Τροίας και τον χαμό της Πολυξένης. Συνομιλεί με την Εκάβη και
την διαβεβαιώνει πως ο γιος της είναι ασφαλής στο παλάτι του. Ακόμα, ζητά να μάθει
4. που βρίσκονται οι θησαυροί του Ιλίου και γεμάτος απληστία ακολουθεί την Εκάβη
μέσα στη σκηνή χωρίς τη συνοδεία των φρουρών του. Εκεί, η Εκάβη θα πάρει την
εκδίκηση που τόσο ήθελε, τυφλώνοντας μαζί με τις άλλες Τρωαδίτισσες τον
Πολυμήστορα και δολοφονώντας τα δύο του παιδιά. Η Εκάβη βγαίνει από τη σκηνή
γεμάτη ζωντάνια από την εκδίκηση που πήρε ενώ ο Πολυμήστορας ψάχνει για να
πιάσει τις Τρωαδίτισσες και την Εκάβη. Εκείνη τη στιγμή έρχεται ο Αγαμέμνονας. Ο
Πολυμήστορας ξαναρχίζει την υποκριτική του λέγοντας στον βασιλιά πως σκότωσε
τον Πολύδωρο από φιλία προς τους Αχαιούς αλλά ο Αγαμέμνονας λέει ότι δίκιο έχει η
Εκάβη, ότι ο Πολυμήστορας είναι ο αδικητής και πως καλά έπαθε, διότι έπραξε ένα
ανόσιο κακούργημα. Τότε ο Πολυμήστωρας λέει μια παλιά προφητεία που ξέρει από
τον μάντη των Θρακών για την φρικτή τύχη που περιμένει την Εκάβη (θα πέσει στη
θάλασσα και θα μεταμορφωθεί σε σκύλα) και την Κασσάνδρα και τον Αγαμέμνονα
( θα δολοφονηθούν από την Κλυταιμνήστρα στο Άργος).
Ο Αγαμέμνονας θυμωμένος με τα λόγια του Πολυμήστορα προστάζει τους
ακόλουθους του να τον πάρουν και να τον πετάξουν σε κάποιο ερημονήσι. Η
τραγωδία τελειώνει με τις Τρωαδίτισσες να φεύγουν από τη σκηνή με θλίψη για να
ετοιμαστούν για το ταξίδι.
Ο Κώστας Καζάκος ως Πολυμήστορας (Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος,
2001)
Η Εκάβη είναι μια καθαρά τραγική μορφή. Στην τραγωδία παρατηρούμε τις
ψυχολογικές τις μετατοπίσεις, από τα προμηνύματα των συμφορών της μέχρι της
εκδίκησή της. Μέσα από την εκδικητική μανία που την καταβάλει δημιουργείται ένας
χαρακτήρας με όλη την αλήθεια των πλασμάτων της ζωής και της λογοτεχνίας. Είναι
μια μάνα που αδικήθηκε και χτυπιέται αλλεπάλληλα από την κακία των καιρών που
ζει αλλά και των ανθρώπων. Αποδέχεται το θάνατο της κόρης της καθώς είναι εντολή
νεκρού που παρόλο που είναι παράλογη πρέπει να γίνει σεβαστή. Ακόμα απαλύνει το
πόνο της το γεγονός ότι η κόρη της όδευσε άφοβα προς το θάνατο, διατηρώντας τη
βασιλική της αξιοπρέπεια. Όμως ο θάνατος του Πολύδωρου είναι εντελώς
ανεξήγητος. Δεν μπορεί να δεχτεί ότι ο τελευταίος γιος της πέθανε άσκοπα, μόνο για
την απληστία ενός ανθρώπου. Για αυτόν ακριβώς το λόγο αντιδρά τόσο εκρηκτικά
και εκδικητικά απέναντι στον Πολυμήστορα. Δεν κατάφερε να σώσει τα παιδιά της
5. αλλά εφόσον της δίνεται η δυνατότητα να εκδικηθεί έστω και για το ένα θα το κάνει
και θα το ευχαριστηθεί. Πριν από την εκδίκησή της ήταν ανήμπορη και δεχόταν τα
χτυπήματα των νικητών αλλά εκδικείται με απίστευτη μανία σφύζοντας από ζωή. Δεν
διαλέγει το θάνατο για τον Πολυμήστωρα θεωρώντας ότι υπάρχουν χειρότερα
πράγματα. Τον τυφλώνει και του σκοτώνει τα παιδιά του, όπως έκανε και εκείνος.
Τέλος, ξέρει πως η εκδίκησή της θα είναι και η καταδίκη της (θα πέσει στη θάλασσα
και θα μεταμορφωθεί σε σκύλα) αλλά αυτό δεν την εμποδίζει να εκδικηθεί.
Ηλέκτρα (Ευριπίδη)
Η Ηλέκτρα είναι μια τραγωδία του Ευριπίδη που “διδάχτηκε” το 413 π.Χ. Βασίζεται
στον μύθο της Ηλέκτρας, κόρης του Αγαμέμνονα και της Κλυταιμνήστρας και
αδερφής του Ορέστη.
Η τραγωδία αρχίζει με τον σύζυγο της Ηλέκτρας να εξιστορεί την ιστορία της. Στην
αρχή περιγράφεται η κατάσταση που βρίσκονται τα πρωταγωνιστικά πρόσωπα. Ο
Αγαμέμνονας έχει δολοφονηθεί από την Κλυταιμνήστρα, που έφερε άλλον άντρα στο
παλάτι, τον Αίγισθο, ο Ορέστης έχει γλυτώσει από το φονικό χάρη στον παιδαγωγό
του, που τον φυγάδευσε και τέλος η Ηλέκτρα είναι παντρεμένη με έναν απλό γεωργό
6. και ζει εξορισμένη από το παλάτι σε ένα χωριατόσπιτο. Όμως ο σύζυγος της
Ηλέκτρας κατανοώντας το πόσο αταίριαστο ζεύγος είναι έχει σεβαστεί την κλίνη της
βασιλοπούλας διατηρώντας το γάμο του λευκό.
Η Ηλέκτρα βγαίνει από το σπίτι με μια στάμνα για να φέρει νερό από το ποτάμι και ο
σύζυγός της πηγαίνει στα χωράφια του. Παράλληλα στη σκηνή μπαίνει ο Ορέστης με
τον Πυλάδη, ένα φίλο του. Ο Ορέστης πληροφορεί έμμεσα τους θεατές για την
επίσκεψη στον τάφο του πατέρα του και λέει και τους σκοπούς του, δηλαδή να βρει
την αδερφή του για να σκοτώσουν μαζί τους τον Αίγισθο και την μητέρα τους,
σύμφωνα με έναν χρησμό που είχε πάρει από το μαντείο των Δελφών. Μόλις ο
Ορέστης σταματάει να μιλάει εμφανίζεται η Ηλέκτρα. Ο Ορέστης την αναγνωρίζει
μετά από μια συνομιλία της με το χορό αλλά της αποκρύπτει την ταυτότητά του
λέγοντας πως είναι σταλμένος από τον εαυτό του. Η Ηλέκτρα του εξιστορεί όλα τα
βάσανα που έχει περάσει η ίδια αλλά και η χώρα καθώς επίσης και τους χλευασμούς
του Αίγισθου προς αυτόν. Τέλος, του φανερώνει το αδυσώπητο μίσος που τρέφει για
τους φονιάδες του πατέρα τους μαζί με την επιθυμία της για εκδίκηση.
Μόλις η Ηλέκτρα τελειώνει την ρήση της καταφθάνει και ο γεωργός, που όταν
μαθαίνει ποιοι είναι οι δύο ξένοι τους υποδέχεται με προθυμία. Για να τους
φιλοξενήσει φωνάζει έναν γέροντα για να φέρει τρόφιμα, που τυχαίνει να είναι ο
παλιός παιδαγωγός του παλατιού που έσωσε τον Ορέστη. Τον αναγνωρίζει και έτσι
τον αναγνωρίζει και η Ηλέκτρα και αρχίζουν να καταστρώνουν ένα σχέδιο τιμωρίας
των δύο εραστών. Αποφασίζουν να φονεύσει τον Αίγισθο ο Ορέστης κατά τη
διάρκεια μιας θυσίας που θα προσφέρει στους αγρούς και να καλέσουν την
Κλυταιμνήστρα στο χωριατόσπιτο με το πρόσχημα της γέννησης του παιδιού της
Ηλέκτρας, για να προσφέρει μια θυσία.
Ο Ορέστης πηγαίνει και αφού παλεύει με τον Αίγισθο, τον σκοτώνει. Γυρνάει στο
σπίτι της Ηλέκτρας με το πτώμα σαν δώρο για την αδερφή του. Μένει μόνο η
Κλυταιμνήστρα, η οποία έχει ειδοποιηθεί για το παιδί της κόρης της, χωρίς να ξέρει
φυσικά ότι πρόκειται για παγίδα, και κατευθύνεται προς το σπίτι της Ηλέκτρας με μια
βασιλική άμαξα. Τα δύο αδέλφια είναι αποφασισμένα για αυτό που πρόκειται να
κάνουν αλλά όταν η άμαξα αρχίζει να φαίνεται από το χωριατόσπιτο ο Ορέστης
δειλιάζει καθώς σκέφτεται το φρικτό έγκλημα που πρόκειται να διαπράξουν. Η
Ηλέκτρα όμως είναι αμετάκλητη και γεμίζει τη ψυχή του αδελφού της με την
εκδικητική μανία που την έχει καταβάλλει. Ο Ορέστης περιμένει την μητέρα του
μέσα στο σπίτι την ώρα που η Ηλέκτρα την οδηγεί προς την καλύβα της και όταν
μάνα και κόρη μπαίνουν στο σπίτι τα δύο αδέρφια δολοφονούν την μητέρα τους.
Βγαίνουν μετά από λίγο από το καλύβι καταματωμένοι και έντρομοι. Μετανιωμένοι
για το έγκλημα που διέπραξαν θυμούνται τις παρακλητικές κραυγές της
Κλυταιμνήστρας λίγο πριν τη φονεύσουν και κλαίνε πάνω από το πτώμα της ενώ τη
σκεπάζουν.
Η λύση της τραγωδίας έρχεται με την άφιξη των θεών Διόσκουρων, οπού προστάζουν
τον Ορέστη να πάει στον Άρειο Πάγο για να δικαστεί. Ρίχνουν το φταίξιμο στον
Απόλλωνα και του απαγορεύουν να ζήσει στη πατρίδα του. Λένε στην Ηλέκτρα να
παντρευτεί το Πυλάδη. Ο γεωργός που στάθηκε τόσο διακριτικός προς την Ηλέκτρα
θα πάρει πλούσια δώρα. Ο Αίγισθος θα ταφεί από τους κατοίκους του Άργους ενώ η
Κλυταιμνήστρα από τον Μενέλαο.
7. "Η Ηλέκτρα στον τάφο του Αγαμέμνονα", έργο του Frederic Leighton,
1869,
Η Ηλέκτρα είναι ένα καθαρά τραγικό πρόσωπο. Η τύχη της πήρε μια απότομη
στροφή και από ευτυχισμένη βασιλοπούλα βρίσκεται παντρεμένη με έναν άσημο
γεωργό εξορισμένη από το παλάτι, με τον ένα γονιό της νεκρό και τον άλλο αυτουργό
στο φόνο του πρώτου. Είναι αδίστακτη μπροστά στο φόνο. Η ψυχή της είναι γεμάτη
μίσος από τα τόσα χρόνια στο χωριατόσπιτο όπου έχει εξοριστεί. Έχει στερηθεί την
αγάπη και έχει πέσει μέσα στη φτώχεια. Αυτή προτρέπει τον Ορέστη να δολοφονήσει
την Κλυταιμνήστρα και μάλιστα τον βοηθά να την σκοτώσει. Όμως, από την στιγμή
που παίρνει την εκδίκησή της, η λύσσα που είχε παύει να υπάρχει. Μόλις βλέπει την
νεκρή από τα δικά της χέρια μητέρα καταματωμένη συνειδητοποιεί το φρικτό
έγκλημα που έχει κάνει. Ναι μεν πήρε εκδίκηση για το δολοφονία του πατέρα της
αλλά με το να σκοτώσει την Κλυταιμνήστρα διέπραξε ένα μεγαλύτερο αδίκημα,
καθώς φόνευσε την ίδια της τη μητέρα. Κατά αυτό τον τρόπο, η ίδια η εκδίκηση που
πήρε έγινε και η καταδίκη της. Να ζει γεμάτη τύψεις και να μην ξέρει αν διέπραξε το
σωστό.
8. Μήδεια
Η Μαρία Κάλλας ως Μήδεια στην ομώνυμη ταινία του 1969
Η Μήδεια του Ευριπίδη “διδάχτηκε” πρώτη φορά στα Μεγάλα Διονύσια του 431
π.Χ. Βασίζεται στον μύθο της Μήδειας, κόρης του Αιήτη, βασιλιά της Κολχίδας και
της ωκεανίδας Εκάτης.
Στην τραγωδία αυτή εξιστορείται η ιστορία της Μήδειας, κόρης του Αιήτη και
πριγκίπισσας της Κολχίδας. Η τραγωδία αρχίζει με την τροφό της Μήδειας να βγαίνει
από το σπίτι της στην Κόρινθο, όπου ζει μαζί με τον Ιάσονα και τα παιδιά της μετά το
διωγμό τους από την Ιωλκό. Η τροφός λέει πόσο εξοργισμένη είναι η Μήδεια μετά
τον γάμο του Ιάσονα με την κόρη του βασιλιά Κρέοντα της Κορίνθου. Επίσης
αναφέρει το πόσο μετανιωμένη είναι η Μήδεια για τα πράγματα που έκανε για χάρη
του Ιάσονα καθώς και την επιθυμία της για εκδίκηση. Ακόμα προμηνύει το φόνο των
παιδιών της Μήδειας εκφράζοντας την ανησυχία της για εκείνα. Μόλις τελειώνει το
μονόλογό της η τροφός, εμφανίζεται ο παιδαγωγός, που την πληροφορεί για την
απόφαση του βασιλιά να διώξει από την Κόρινθο τη Μήδεια και τα παιδιά της.
Εκείνη τη στιγμή ακούγονται μέσα από το σπίτι κραυγές απελπισίας και μίσους από
τη Μήδεια, που εκφράζει ξανά το μίσος της για τα παιδιά της και τον Ιάσονα μόλις
βλέπει τα παιδιά να μπαίνουν μέσα.
Μετά την μάταιη προσπάθεια του Χορού να ηρεμήσει την Μήδεια βγαίνει έξω από το
σπίτι αποφασισμένη να εκδικηθεί τον Ιάσονα, τον Κρέοντα και την κόρη του. Αφού η
Μήδεια πάρει την απόφασή της εμφανίζεται ο Κρέοντας και την προστάζει να φύγει
αμέσως από την Κόρινθο μαζί με τα παιδιά της αλλά εκείνη καταφέρνει να τον πείσει
να μείνει για μια ακόμα μέρα, για να ετοιμαστεί, χωρίς όμως να είναι αυτός ο λόγος
που θέλει να μείνει. Εκμυστηρεύεται στον Χορό πως μια μέρα της είναι αρκετή για
να εκδικηθεί.
Όταν έρχεται ο Ιάσονας στο σπίτι κατακρίνει την Μήδεια λέγοντάς της πως σφάλλει
που κακολογεί το βασιλικό σπίτι. Η Μήδεια τον βρίζει αλλά εκείνος δεν βρίσκει
κάποιο λόγο για να αξίζει τις προσβολές της και δεν τον αγγίζουν. Συνεχίζει λέγοντας
9. της πως ότι έκανε το έκανε για εκείνη και τα παιδιά τους όμως η Μήδεια μένει
ακάθεκτη στα πιστεύω της και δεν δέχεται τίποτα από τον Ιάσονα. Τον διώχνει από το
σπίτι απειλώντας τον και προοικονομεί την εκδίκηση της.
Η Μήδεια ενώ ετοιμάζεται να σκοτώσει τα παιδιά της
Eugène Ferdinand Victor Delacroix (1862)
Θα βρει λύση στο μοναδικό της πρόβλημα στο σχέδιό της από τον βασιλιά της
Αθήνας Αιγέα που θα της προσφέρει κατοικία σε αντάλλαγμα τις μαγικές της
ικανότητες. Έτσι, η Μήδεια ολοκληρώνει το σχέδιό της και το βάζει σε εφαρμογή.
Ζητά συγχώρεση από τον Ιάσονα και στέλνει στον βασιλιά και την νύφη δώρα,
ζητώντας του να επιτρέψει στα παιδιά να μείνουν στην Κόρινθο και να φύγει μόνο
αυτή. Αργότερα, έρχεται ο παιδαγωγός λέγοντας της πως ο Κρέοντας δέχτηκε τα
δώρα και την πρότασή της. Η Μήδεια θα αλλάξει γνώμη για τα σχέδιά της βλέποντας
τα παιδιά αλλά μετά από μια ψυχική πάλη μέσα της θα ακολουθήσει το αρχικό της
σχέδιο για εκδίκηση.
Μετά από λίγο πληροφορείται για τον θάνατο της νύφης και του Κρέοντα από τα
νυφικά της δώρα και προχωράει στην επόμενη φάση του σχεδίου της, σκοτώνοντας
τα παιδιά της. ο Ιάσονας πηγαίνει στο σπίτι με σκοπό να σώσει τα παιδιά του αλλά
πληροφορείται πως είναι αργά. Η τραγωδία τελειώνει με την Μήδεια να φεύγει από
την Κόρινθο πάνω σε ένα άρμα που το σέρνουν φτερωτοί δράκοι μαζί με τα
σκοτωμένα απιδιά της και τον Ιάσονα να την παρακαλάει να του τα δώσει για να τα
θάψει.
10. «Μήδεια», έργο της Έβελυν ντε Μόργκαν.
Η Μήδεια είναι μια ξεχωριστή μορφή. Έχει στερηθεί την οικογένειά της και έχει
αμαυρώσει το όνομά της στην Ελλάδα για χάρη του Ιάσωνα και εκείνος της το
ανταποδίδει παρατώντας της μόνη με δύο παιδιά για να πάει να παντρευτεί
κάποια άλλη. Αυτή η πράξη είναι τεράστια προσβολή για εκείνη. Δεν της μένει
τίποτα άλλο από το να πάρει εκδίκηση. Θα σκοτώσει τον Κρέοντα και την κόρη
του, που είναι το μοναδικό έρεισμα που έχει ο Ιάσονας στην Κόρινθο αλλά
εκείνον τον εκδικείται χτυπώντας τον στο αδύνατό του σημείο, τα παιδιά του.
Δεν την ενδιαφέρει που τα παιδιά είναι και δικά της. Είναι αποφασισμένη να τα
σκοτώσει κάνοντας πέρα το μητρικό της ένστικτο. Βέβαια, αυτό το μητρικό
ένστικτο θα επικρατήσει για λίγο της δαιμονικής της μανίας και θα αποφασίσει
να φύγει μαζί με τα παιδιά της. ο μόνος λόγος που δεν θα το κάνει είναι διότι
δεν υπάρχει περίπτωση να αφήσει τον Ιάσονα ατιμώρητο. Είναι ψυχρή και
αποφασισμένη. Υποκρίνεται στον Ιάσονα και τον Κρέοντα χωρίς να χάσει την
ψυχραιμία της. Μέχρι και πριν την στιγμή που παντρεύτηκε την βασιλοπούλα
Ιάσονας θα υπέμενε οτιδήποτε για εκείνον αλλά από εκείνη τη στιγμή και πέρα
κατάλαβε τους σκοπούς του από την αρχή. Μόνο το συμφέρον τον οδήγησε
στο να πάρει την ίδια μαζί του όπως ακριβώς παντρεύτηκε την κόρη του
Κρέοντα. Για αυτόν τoν λόγο τον μισεί τόσο. Ακόμα και μετά τις τρομερές της
πράξεις οι θεατές εξακολουθούν να είναι με το μέρος της, μην μπορώντας να
αποφασίσουν αν έχει δίκιο ή άδικο.
11. Βιβλιογραφία
Πάσχος, Τ. Αρχαία Ελληνική Γραμματεία. http://ancient-dromena.blogspot.gr
Blundell, S. (2004). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα
Loraux, N. (1995). Αθήνα: Εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Wiles, D. (2009). Αθήνα: Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης
