1. Говийн бүсийн уул уурхайн орд газруудын цахилгаан хангамжийн асуудал
Удирдагч багш: С.Батхуяг /Техникийн шинжлэх ухааны доктор, D.Sc/
Илтгэгчид: А.Наранбаатар /ЭХМ-IV/
Н.Энхтамир /ЭХМ-IV/
А.Нямдорж /ЭХМ-IV/
Хураангуй
Монгол улс Говийн бүсэд орших стратегийн ач холбогдол бүхий орд газруудыг
түшиглэн хөгжлийн шинэ шатанд хүрэх боломжтой юм. Эдгээр орд газруудыг эдийн
засгийн эргэлтэнд оруулж эхлэхийн тулд цахилгаан хангамжийн асуудлыг аль болох
дотоодоосоо найдвартай, үр ашигтай хангах хувилбарыг боловсруулах шаардлагатай. Ийм
учраас бид Говийн бүс нутагт байгуулагдах уул уурхайн үйлдвэрлэлд шаардагдах
цахилгааны ачааллын өсөлтийг судлан, үр ашгийг тооцоолсон. Тооцоогоор /хамгийн
багаар буюу зөвхөн Оюутолгой, Тавантолгой, Цагаансуваргыг тооцоход/ 2032 он гэхэд
400-500МВт чадал шаардагдах бөгөөд Говийн бүсийг Төвийн бүсийн эрчим хүчний
систем (ТБЭХС)-ээс Улаанбаатар-Мандалговь-Тавантолгой-Оюутолгой гэсэн 330 кВ-ын
шугамаар холбох нь үр ашигтай, цаашдын өсөлтийг хангахуйц, хөрөнгө оруулалтын хувьд
ч гэсэн боломжтой хувилбар байж чадах юм. Нөгөө талаас эдгээр ордуудыг ашигласнаар
Эрчмийн салбар болон МУ-ын хөгжилд хэрхэн нөлөөлөх талаар авч үзэв.
МУ-н хувьд ч ДНБ 34.3%-иар, экспортын орлого 2.5 дахин, ажилгүйдлын түвшин
2% буурна гэх зэрэг макро эдийн засгийн үзүүлэлтүүд сайжрах юм.
Түлхүүр үгнүүд: Эрчмийн салбар, ачааллын өсөлт, эдийн засаг, хөгжил
Оршил
Говийн бүсийг цахилгаанаар хангахын тулд 220 эсвэл 330 кВ-ын ЦДАШ-аар
холбох шаардлагатай. 2006 онд МСS компани 220кВ-ын ЦДАШ-ыг барих тендерт ялж
энэ оны нэгдүгээр сараас хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд анхны хөрөнгө оруулалт нь 160
тэрбум төгрөг болох юм.
Оюутолгой нь говийн бүс нутаг дахь хамгийн том хэрэглэгч бөгөөд Эрдэнэт УБҮээс нөөцөөрөө 2 дахин их ч үйлдвэрлэлийн технологи нь адил тул цахилгааны ачааллыг
Эрдэнэт УБҮ-д тулгуурлан боловсруулсан болно.
Энэхүү ажилд түүвэр сугдалгааны арга ашигласан ба гол зорилго нь эдгээр орд
газруудын цаашдын ачааллыг судлан, тэдгээрийг цахилгаанаар үр ашигтай найдвартай,
тасралтгүй, аюулгүй хангах боломжийг судлаж, Эрчмийн салбар болон Монгол улсын
хөгжилд оруулах хувь нэмрийг харуулахад оршино.
Үндсэн хэсэг
Эрчим хүчний салбар нь улс орны хөгжлийн гол үндэс тулгуур болсон салбарын нэг
юм. Нийгмийн бусад салбаруудын хөгжил, дэвшил тэдгээрийн найдвартай ажиллагаа энэ
салбараас ихээхэн хамаардаг. Ялангуяа манай улсын хувьд тэргүүлэх салбар болох уул
уурхайн салбарыг тогтвортой, найдвартай, аюулгүй ажиллагааг хангах гол хүчин зүйлийн
нэг нь цахилгаан эрчим хүч юм.

2. Манай улсын хувьд дэлхийд томоохонд тооцогдох ашигт малтмалын асар их нөөц орд
газруудтай тэдгээрийн ихэнх хувь нь говийн бүсэд хамаарч байна. Эдгээр орд газруудыг
түшиглэн баригдах үйлдвэрүүдэд цахилгааны хэрэгцээ их байгаа бөгөөд үүнийг
найдвартай хангах асуудал чухал юм.
Уг ордууд нь эхний ээлжинд төвийн эрчмийн системээс хангагдаж цаашдаа говийн
бүсэд нэмэлт их үүсвэрүүдийн хэрэгцээ нэмэгдэж шинэ цахилгаан станцууд баригдах үед
нийтийн хэрэглээг хангахад ашиглагдах болно.
Монгол Улс эрчим хүчний салбарт “Дэлхийн эрчим хүчний зөвлөл”, Европын
“Эрчим хүчний харти”-д гишүүнээр элсэн орсон ба эрчим хүчний салбарт Төв, Зүүн хойд,
Зүүн Азийн бүсийн хамтын ажиллагаа, хоѐр хөрш оронтой хамтран ажиллах чиглэлээр
ажиллаж байна.
БНХАУ-ын эдийн засгийн хөгжилтэй уялдан эрчим хүчний /нефть, нүүрс,
цахилгаан/ хэрэгцээ ихэд өсөж байна. Хятадын удирдлага улс орныхоо эрчим хүчний
аюулгүй байдлыг хангахтай уялдуулан АНУ-ыг гол өрсөлдөгчөө гэж үзэн түүний
нөлөөнөөс хамгаалахыг чухалчлан үзэж байна. Энэ бодлогын хүрээнд Ойрхи дорнодын
нефть экспортлогч орнуудтай харилцаагаа сайжруулах, АНУ-ын нөлөөлөлд бага өртөх
магадлалтай бүс нутгаас тухайлбал, Казахстан, ОХУ-аас нефть, хийн бүтээгдэхүүн
авах, цахилгааны зарим хэсгийг ОХУ, Казахстан, Монгол зэрэг орноос авах бодлогын
чиглэлийг баримтлан бодитой төслүүдийг хэрэгжүүлэн ажиллаж байна. Мөн өөрийн орны
өсөн нэмэгдэж байгаа эрчим хүчний хэрэгцээг аль болохоор дотоод эх үүсвэрээсээ хангах,
түүний хувь, хэмжээг нэмэгдүүлэх зорилт тавьж, дотоод эрчим хүчний эх үүсвэр болох
хий болон нүүрсийг түлхүү ашиглахад анхаарч байна.
Өмнөд говийн бүсийн өсөн нэмэгдэж байгаа цахилгааны хэрэглээг хангах зорилгоор
Таван толгойн уурхайг түшиглэсэн цахилгаан станц барих, Оюутолгойн цахилгааны
хэрэглээг хангах 220 кВ шугам татах, Шивээ-Овоод том чадлын цахилгаан станц барьж
нэгдсэн сүлжээнд холбох зорилтуудыг тавьж байгаа бөгөөд өмнөд бүсийн цаашдын
хөгжлийн асуудалтай нягт уялдуулан уул уурхайн хөгжил дагасан дэд бүтэц бий болгож,
шинээр том чадлын цахилгаан станц, цахилгаан дамжуулах шугамыг баригдахтай
холбогдон манай улсын эрчим хүчний системийн горим ажиллагаа, тогтвортой байдалд
зарчмын том зохицуулалт шаардах тул хэтдээ өмнөд бүсийн эрчим хүчний системийг
байгуулах зайлшгүй шаардлагыг бий болж байна.

3. Төвийн
бүсийн
цахилгаан
дамжуулах
сүлжээний
хэтийн
төлөв:
Монгол орны *цахилгаан эрчим хүчний нэгдсэн систем* хөтөлбөрийн хүрээнд 220, 110
кВ-ын цахилгаан шугам, сүлжээний үйлчлэх хүрээ улам бүр өсөн нэмэгдэхээр тусгагдсан
бөгөөд ойрын үед 220 кВ-ын өндөр хүчдэлийн цахилгаан дамжуулах 2 хэлхээт шугамыг
Улаанбаатараас Мандалговийг дайруулан Оюутолгой руу 580 км урттайгаар барихаар
төлөвлөж байна. Ингэснээр ТБЭХС үүсгэгч 220 кВ-ын шугам 2 дахин нэмэгдэхээр байна.
Эрчим хүчний салбарын аж ахуйн нэгжүүдийн осол авааргүй, найдвартай ажиллагааг
хангахад эдийн засаг, санхүүгийн чадавхийг дээшлүүлж, өөрийгөө бүрэн санхүүжүүлэн
ажиллах нөхцөл бүрдүүлэх нь өнөөгийн гол зорилт болж байна.
Өмнөдговийн бүсийг хөгжүүлэхэд төрөөс баримтлах бодлого
 Өмнөдговийн бүсийн хувьд эдийн засгийн хөдөлгөгч хүч, хөгжлийн гол тулгуур нь
байгалийн баялаг, үүний дотор ашигт малтмалын нөөц баялаг мөн.
 Бүс нутгийн ашигт малтмалын томоохон ордуудыг түшиглүүлэн уулын олборлох,
боловсруулах үйлдвэрүүдийг байгуулна.
 Эхний ээлжинд “Говийн хөгжлийн голомт” болох
 Таван толгойн коксжих нүүрсний орд,
 Оюу толгойн зэс-алтны орд,
 Шивээ Овоогийн нүүрсний орд,
 Цагаан суваргын зэсийн ордыг түшиглүүлэн уулын үйлдвэрүүд байгуулах,
 Үүнтэй уялдуулан дэд бүтэц болон бусад салбарын хөгжлийг тоймлон төлөвлөж,
хэрэгжүүлэхэд чиглэгдэнэ.
 Уулын үйлдвэрүүдийг байгуулахдаа зөвхөн баяжмал гаргах чиглэлээр бус, аль
болох нэмүү өртөг шингэсэн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх бодлого баримтлана.
 Хөгжлийн голомтыг дэлхийн зах зээлд холбох хөгжлийн “корридор” буюу төв
магистраль нь Замын-Үүд -Алтанбулагийн чөлөөт бүсийг холбосон Азийн хурдны
зам, төмөр зам байх болно. Иймд, цаашид байгуулах дэд бүтцийн сүлжээг аль
болох төв магистральтайгаа холбох, уялдуулах бодлого баримтлана.

4.  Уулын олборлох, боловсруулах үйлдвэрүүд, түүнийг дагалдан байгуулагдах дэд
бүтцийн сүлжээ, хот байгуулалтын явцад Монголын Говийн бүсийн өмнөт хэсэгт
Аж үйлдвэрийн цогцолбор бий болгоно, бүс нутгийн хөгжил, Монгол хүний
хөгжлийн түвшинг цоо шинэ шатанд гаргана.
Судалгааны обеъкт болох Өмнөд бүс нутагт Өмнөговь, Дорноговь, Дундговь,
Говьсүмбэр аймгуудийг хамааруулж байна.
Өмнөд бүсэд төрөл бүрийн ашигт малтмалын 150 орчим орд байна.
Үүнээс стратегийн ордууд: Тавантолгой, Нарийн сухайт, Шивээ овоо, Оюу толгой,
Цагаан суварга
Нөөц:
Тавантолгой: Өмнөговь аймгийн Цогтцэций сум, нийт нөөц 6,420 тэрбум тонн, үүний
1,781 тэрбум тонн буюу 28 хувь нь коксжих, 4,639 тонн буюу 72 хувь нь эрчим хүчний
нүүрс.
Оюу толгой: Өмнөговь аймгийн Ханбогд суманд байрладаг тус орд 32.1 сая тонн зэс, 987
гаруй тонн алтны нөөцтэй. Тус ордын 34 хувийг Монгол Улсын Засгийн газар, 56 хувийг
Канадын "Айвенхоу" Майнз, 10% хувийг Английн "Рио Тинто" компани эзэмшиж байна.
Шивээ овоо: Говьсүмбэр аймгийн Шивээговь суманд байрладаг. 560 сая тонн нүүрсний
нөөцтэй. "Шивээ-Овоо" ХК эзэмшдэг.
Цагаан суварга: Дорноговь аймгийн Мандах суманд байрладаг. 1.3 сая тонн зэс, 43
мянган тонн молибдений нөөцтэй. Улсын төсвийн хөрөнгөөр хайгуул хийгдсэн.
Нарийн сухайт: Засгийн газрын тогтвортой байдлын гэрээтэй. Өмнөговь аймгийн Гурван
тэс суманд 90 сая тонн нүүрсний нөөцтэй.
Монгол улсын цахилгаан хангамжийн өнөөгийн байдал
Эрчмийн системүүдийн суурилагдсан нийт хүчин чадал 891 МВт бөгөөд үүнээс:
Улаанбаатарын ДЦС-2 21,5 МВт
Улаанбаатарын ДЦС-3 136 МВт
Улаанбаатарын ДЦС-4 560 МВт
Дарханы ДЦС 48 МВт
Эрдэнэтийн ДЦС 28,8 МВт
Чойбалсангийн ДЦС 36 МВт
Даланзадгадын ДЦС 6 МВт
Сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрээс 19,3 МВт
Дизель үүсгүүр 35,4 МВт
Монгол улсын цахилгаан үйлдвэрлэлтийн өсөлтийн хэмжээ (сая кВт.ц)
Он
Дотоод үйлдвэрлэлт Өсөлт Хувь
2004
3 194,7
167,0 5,5%
2005
3 320,4
125,7 3,9%
2006
3 544,2
223,8 6,7%
2007
3 700,7
156,5 4,4%
2008
4 000,6
299,9 8,1%
2009
4 038,8
38,2
9,5%
00
2010
4 079,2
40,4
1%

5. Сүүлийн жилүүдийн өсөлтийн хэмжээний дундажаар бодоход 2032 гэхэд дотоодын
үйлдвэрлэл 6.5 тэрбум кВт цаг болж өсч байна.
МУ-ын хувьд нийт цахилгаан эрчим хүчний 80%-ийг нүүрсээр үйлдвэрлэж байгаа ба
нүүрсний нөөц элбэг тул түүхий эд материалын зардал бага байх боломжтой.
Эрчим хүчний салбарын санхүү эдийн засгийн байдал
2009 нд эрчим хүчний тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч томоохон 18 компани 8702
ажиллагсадтайгаар үйл ажиллагаа явуулан 360 гаруй мянган хэрэглэгчдийг цахилгаан,
дулаанаар хангаж ажилласан байна.
Эрчим хүчний төв, баруун, зүүн бүсийн системийн дүнгээр 2009 онд дулааны
цахилгаан станцаар 3,989,7 сая кВт.ц усан станцаар 11,05 сая кВт.ц цахилгаан үйлдвэрлэж,
импортоор 180,8 сая кВт.ц цахилгаан худалдан авч, экспортод 21,2 сая кВт.ц цахилгаан
гарган, 2746,9 сая кВт.ц цахилгаан, 6,399,7 мян.Гкал дулаан хэрэглэгчдэд түгээсэн.
Эрчим хүчний тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч ккомпаниуд 2009 онд нийт 237,9 тэрбум
төгрөгний үйл ажиллагааны орлого олж, 275 тэрбум төгрөгний зардал гарган үндсэн үйл
ажиллагаанаас 37,1 тэрбум төгрөгний алдагдалтай ажилласан ба татварын дараах
балансын алдагдал 69,6 тэрбум төгрөгт хүрсэн.
Жилд дундажаар 7000 орчим үндсэн ба туслах тоноглолд 18.9 тэрбум төгрөгийн их
засварын ажлыг гүйцэтгэж, 3.5 тэрбум төгрөгийн техник зохион байгуулалтын арга
хэмжээг хэрэгжүүлжээ.
Цахилгаан, дулааны хэрэглээний өсөлт болон хэрэглэгчдийн тарифын өсөлтөөр тусгай
зөвшөөрөл эзэмшигч томоохон 18 компанийн борлуулалтын орлого 2001 онд 96,0 тэрбум
төгрөг байсан бол 2009 онд 237,9 тэрбум төгрөгт хүрч, компаниудын борлуулалтын
орлогын жилийн дундаж өсөлт 16,6 хувь байна. Ингэснээр компаниудын эдийн засгийн
чадавхи тодорхой түвшинд дээшилсэн билээ.
Цахилгааны бөөний худалдаанд “Нэг худалдан авагчтай загвар”-ыг 2002 оноос
эхлэн мөрдүүлж ажилласнаар борлуулалтын орлого төвлөрүүлэлт 70 гаруй хувьтай

6. байсныг 2007 онд 100 хувьд хүргэж эрчим хүчний үйлдвэрүүдийг хөрөнгө мөнгөний
гачаалаас гаргах, санхүүгийн чадавхийг нь дээшлүүлэхэд тодорхой үр дүнд хүрсэн. Гэсэн
хэдий ч тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн үнэ тарифыг компанийн орлого нь түүний
санхүүгийн чадавхийг хангахуйц хэмжээнд хүртэл нэмэгдүүлж чадахгүй байна.
Тус бүс нутгийн цахилгаан хангамж
Өмнөговь аймгийн төв Даланзадгадын дулааны цахилгаан станц.
Одоогоор Өмнөгөвь, Завхан, Говь-Алтай гэсэн 3 аймаг төвлөрсөн системд
холбогдоогүй байна.
БНСУ-ын зээлийн хөрөнгөөр 2000 онд 6 МВт-ын чадалтай ДЦС-ыг барьж
ашиглалтад оруулсан. Өмнөговь аймгийн нийт 13 сумаас өнөөгийн байдлаар 3 сум буюу
23% нь өндөр хүчдэлийн шугамаар цахилгааны найдвартай эх үүсвэртэй холбогдсон
байна.
Даланзадгадын дулааны цахилгаан станц жилдээ 16 сая кВт.цаг цахилгаан
үйлдвэрлэж, 11.7 сая кВт.цаг цахилгаан, 19.2 мян.Гкал дулааныг хэрэглэгчдэд түгээж
байна. Өвлийн оргил ачаалал 3 МВт. Суурилагдсан чадал нь 6 МВт боловч хэрэглээний
байдал, ажиллагааны хүндрэлээс болж нэг зуух, нэг турбин ажиллуулан их ачааллын үед
дизель станц ажиллуулах шаардлага гардаг.
Дорноговь аймгийн 9 сум өндөр хүчдэлийн ЦДАШ-аар холбогдсон, 5 сум нь Япон
улсын буцалтгүй тусламжаар байгуулсан дизель станцтай. Нийт малчдын 27,3% нь бага
оврын цахилгаан үүсгүүрүүдтэй.
Дундговь аймаг Чойроос 110 кВ-ын ЦДАШ-аар холбогдсон, тус аймгийн 11 сум
суурин цахилгааны төвлөрсөн эх үүсвэрт холбогдсон бөгөөд 4 сум дизель цахилгаан
станцаас цахилгаанаар хангагдаж байна.
Говьсүмбэр аймаг 2010 оны байдлаар 15,900 хүн амтай.
Тус бүс нутгийн цаашдын цахилгааны ачааллын судалгаа/2013-2032 он/:
Оюутолгой ордын цахилгааны ачааллын прогнозыг хүснэгтээр харуулбал
Жил
Олборлолт
Шаардагдах

7. 2013-2016
2017-2020
2021-2024
2032 он хүртэлх
85000-100000тн/өдөр
100000-130000тн/өдөр
130000-170000тн/өдөр
170000-200000тн/өдөр
Ачаалал
/чадал/
140МВт
170МВт
200МВт
250МВт
Таван толгойн ордын цахилгааны прогнозыг хүснэгтээр харуулбал
Жил
Олборлолт
Ачааллын
өсөлт
2013-2016
25000-40000тн/өдөр 15 МВт
2017-2020
40000-70000тн/өдөр 28 МВт
2032он хүртэлх 70000-100000тн/өдөр 50 МВт
Хүн амын хэтийн төлөв
 Оюутолгойн алт, зэсний уурхайг ашиглах болсонтой холбогдуулан хүн амын гол
суурьшлын хэсэг нь Ханбогд хот байх бөгөөд 2020 онд хотын хүн ам 40000
 Тавантолгой нүүрсний уурхайн ажиллах хүчний гол байрлал нь Цогтцэций сумын
төв байх бөгөөд 2020 онд төвийн хүн ам 37500
 Баян-Овоо сумын төв нь худалдаа үйлчилгээний төв болох бөгөөд 2020 онд төвийн
хүн 4100 болно.
 Өмнөговийн Манлай сумд Цагаан суварга, Оюутолгой, Тавантолгойн
үйлдвэрүүдийг түшиглэн суурьшлын хүн амын хүнсний хэрэгцээг хангах
зорилготой фермерийн аж ахуйнууд шинээр байгуулагдах юм. 2020 онд тус сумын
төвд нийт 6200 хүн ам суурьших бөгөөд орон нутагт нийт 2800 хүн байна.
 Дорноговь аймгийн Мандах сумын Цагаан суваргын зэс, молибдений орд газар
ашиглахтай холбогдуулан бичил бүсийн гуравдагч томоохон суурьшлын нутаг
болно. Тус сумын төвд төлөвлөлтийн хугацаанд 7500, Цагаан суваргын орчимд
13500 хүн ам бүхий суурьшлын бүс шинээр бий болно.
Өсөн нэмэгдэх хэрэглээг дагаад:
1 хүнд ноогдох ЦЭХ-ий хэрэглээ /Вт/ доорх байдлаар өснө.
2008
2009 2010
2011
2012
2013
2014
150,4
152
151
154
158
203
210
2005 оны байдлаар Монгол улс цахилгаан үйлдвэрлэлийнхээ хэмжээгээр дэлхийд
118-р байранд, 1 хүнд ноогдох ЦЭХ-ий хэрэглээ 127 Вт байсан. Олох томъѐо: ЦЭХ
үйлдвэрлэл·1,000,000/(365.25·24)/Хүн ам
Цаашдын цахилгааны ачааллыг хангах боломж
Говийн бүсийн стратегийн орд газруудыг цахилгаанаар хангах хувилбарууд :
1. Улаанбаатар-Мандалговь-Тавантолгой-Оюутолгой /330кВ-н дан шугам/
2. Улаанбаатар-Мандалговь-Тавантолгой-Оюутолгой /220кВ-н дан шугам/
Говийн бүсийг цахилгаанаар хангахын тулд 220 эсвэл 330 кВ-ын ЦДАШ-аар
холбох шаардлагатай. 2006 онд МСS компани 220кВ-ын ЦДАШ-ыг барих тендерт ялж
энэ оны нэгдүгээр сараас хэрэгжүүлж эхэлсэн бөгөөд анхны хөрөнгө оруулалт нь 160
тэрбум төгрөг болох юм.
Дүгнэлт

8. Говийн бүсийн уул уурхайн үйлдвэрүүдийг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулснаар
гарах өөрчлөлтүүдийг үндсэн 2 чиглэлээр тооцон дүгнэж байна.
1. Эрчмийн салбар, системийн хувьд:
 Говийн бүс нь ТЭХС-тэй холбогдож, ТЭХС-ийн найдваржилт сайжирна. Тийм
ч утгаараа “Говийн бүс”-д баригдах ДЦС-ыг 330 кВ-ын шугамаар ТБЭХС-тэй
холбосноор манай улсын эрчмийн систем найдвартай, аюулгүй, үр ашигтай
ажиллах бүрэн боломжтой.
 Эрчмийн салбарын санхүүгийн чадавхи сайжирна. Одоогоор эрчим хүчний
тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч компаниуд 2009 онд нийт 237,9 тэрбум төгрөгний
үйл ажиллагааны орлого олж, 275 тэрбум төгрөгний зардал гарган үндсэн үйл
ажиллагаанаас 37,1 тэрбум төгрөгний алдагдалтай ажилласан ба татварын
дараах балансын алдагдал 69,6 тэрбум төгрөгт хүрсэн. Тэгвэл монголын
хамгийн том 3 ээлжийн үйлдвэр болох Эрдэнэт УБҮ-ээс 2 дахин том орд болох
Оюутолгойг эдийн засгийн эргэлтэнд оруулснаар салбарын санхүүгийн
чадавхи сайжирна .
2. Монгол улсын хувьд:
 Говийн бүсийн уул уурхайн үйлдвэрүүд ашиглалтанд орж ажилласнаар ДНБ
34,3% өсөж /9632 тэрбум ₮ /, экспортын орлого 2.5 дахин өсөж, 1 хүнд ноогдох
ДНБ 3,4828,452₮ болно.
 2015 он хүртэл 7 жилийн хугацаанд Өмнөдговийн бүсэд 8000 гаруй ажлын байр
шинээр бий болно. Үүнийг гэр бүлийн коэффициент 4-өөр үржүүлбэл 32 мянга
гаруй хүний амьжиргааг дээшилнэ.
 УБҮ нь Улсын нэгдсэн төсвийн 30-40 хувийг дангаараа бүрдүүлдэг. 2010 онд
төсвийн нийт орлого 2,306.0 тэрбум төгрөг, үүний 936,2 тэрбум төгрөгийг
Эрдэнэт УБҮ-ээс, энэ нь ДНБ-ний 5.0 хувьтай /71,72 тэрбум/ тэнцэхээр мөнгөн
хөрөнгө төвлөрүүлсэн. Мөн Эрдэнэт үйлдвэр Монголын гадаад валютын эх
үүсвэрийн 25 орчим хувийг бий болгодог. /Зөвхөн Оюутолгой Эрдэнэт
үйлдвэрээс 2 дахин mом /
 Орон нутгийн дэд бүтэц, барилга, хангамж үйлчилгээ, хүнс, ХАА салбарлан
хөгжинө.
 Өөрийгөө тэтгэх чадвартай нийгмийн төлөвшил бий болно.
Ашигласан ном, материал:
1. ЭРДЭС БАЯЛАГ, ЭРЧИМ ХҮЧНИЙ САЛБАРЫН 2009-2010 ОНЫ АЖЛЫН ҮР
ДҮНГИЙН ТОЙМ.
2. Эрчим хүчний газрын-Захиалагч болон Судалгаа хөгжлийн албанаас авсан
материал.
3. Эрдэс баялаг эрчим хүчний яам-Монгол Улсын Эрчим Хүчний салбарын ойрын
үйл ажиллагааны төлөвлөгөө.
4. Үйлдвэр, худалдааны яам - “Өмнөд бүс нутгийн эрдэс баялгийг ашиглах, дэд
бүтцийг хөгжүүлэх талаар”
5. Ш.Гантөмөр “Цахилгаан шугам сүлжээ, систем”
6. Ц.Ганхүү “Өмнөд бүс нутгийн дэд бүтцийн стратеги“2007он.
7. Б.Баттөр, Б.Уранбилиг нарын 2007 болон 2010 оны Дипломын ажилууд.
8. “Эрчим хүч & engineering” сэтгүүл.

9. 9. www.erdenesmgl.mn
10. www.ot.mn
11. www.era.energy.mn
12. www.ea.energy.mn
13. www.worldbank.com
14. www.wikipedia.com
15. www.infomine.mn/