1. Улаанбаатар хотын Нарны эрчим хүчний хэрэглээг
нэмэгдүүлэх боломж
Эрчим Хүчний Инженерийн Сургууль
Эрчим хүчний Менежмент-4
Ц.Солонго – sonaa_mgl@yahoo.com
С.Солонго – se.so23@yahoo.com
Илтгэлийн хураангуй
Дэлхийн эрчим хүчний хангамжийн 80 гаруй хувь нь нүүрс,
газрын тос, байгалийн хий зэрэг нөөц нь аажмаар шавхагдаж буй
түлшийг ашигладаг эрчим
хүчний үйлдвэрлэл дээр тулгуурлаж
байна.
Сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах асуудал нь түлш хэмнэх
төдийгүй, экологийн цэвэр эрчим хүч,
хөдөө нутгийг эрчим
хүчээр хангах хамгийн тохиромжтой эрчим хүчний
эх үүсвэр
болж байна.
Эрдэмтдийн судалгаагаар Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээрх
нарны цацрагийн нийт хэмжээг 2.2х1012 кВтц/м2
гэдэг бөгөөд
эндээс эдийн засгийн хувьд ашиглах боломжтой эрчим хүчний
хэмжээг жилд 0.2х1015 кВтц хүрнэ гэж тооцсон байна.
72м2 талбай бүхий 2давхар хувийн орон сууц нь өдөрт 3.2
кВт ц эрчим хүч хэрэглэнэ гэж үзээд 150 Вт-ын 21 панел
суурьлуулна. Харин жилийн нийт дулааны хэрэглээ нь 61,6 кВт
гэж үзээд 1900 Вт-ийн чадал хэрэгтэй гэж үзлээ.
Нарны панел, нарны коллекторыг ашигласан тохиолдолд нэг
сард
ойролцоогоор
26764₮-ийг
зарцуулна.
Харин
төвлөрсөн
системийн цахилгаан, дулааныг авч ашиглахад 45216₮ зарцуулдаг
байна.
Нарны панел, нарны коллектор ашиглан цахилгаан, дулаан
гаргаж, нарны эрчим хүчийг төвлөрсөн системийн цахилгаан
дулааны эх үүсвэртэй хавсарч ашиглах нь илүү үр дүнтэй. Учир
нь наргүй, бүрхэг үүлтэй өдөр 3 хоногийн турш үргэлжилбэл
нарны
зайнд
хуримтлагдсан
энерги
хүрэлцэхгүй
болох
магадлалтай учраас системийн цахилгаан эх үүсвэртэй хавсрах
нь эрсдлийг багасгаж, найдваржилтыг нэмэгдүүлэх гол арга юм.
Түлхүүр үг
ДЦС -Дулааны цахилгаан станц, ДЦТ-Дулаан цахилгааны
төв,ЦЭХ-цахилгаан эрчим хүч,

2. Оршил
Энэ ажлын гол зорилго нь Улаанбаатар хотод Нарны эрчим
хүчний хэрэглээг нэмэгдүүлэх боломжийг судлахад оршино.
Улаанбаатар хот маань утаанд дарагдаж энэ нь нийгэмд маш олон
хохирлыг авчирч байна. Утаанаас болж хүн ардын эрүүл мэнд
доройтож, элдэв янзын шинэ өвчнүүд бий болж байна. Утаанаас
салах гол аргын нэг нь
түүхий нүүрсний хэрэглээнээс
татгалзах явдал юм.
Сүүлийн жилүүдэд хөдөөнөөс хотыг чиглэх их нүүдэл
эрчимтэй явагдсаны үр дүнд хотод гэр хороолол хүрээгээ
тэлсээр байна.Үүнээс үүдэн хотод нүүрс, түлээний хэрэглээ
өсөж хотын утаа эрс нэмэгдсэн.Нэг айл дундажаар 5 тн нүүрсийг
халаалтын улиралд хэрэглэдэг байна.
Мөн
хотын цахилгааны
хэрэглээ ч өсөж маш олон асуудлыг үүсгэж байна. Иймээс хөдөө
орон нутаг гэхээсээ илүү хотын цахилгаан хангамжид анхаарах
хэрэгтэй. Энэхүү жил ирэх бүр өсөн нэмэгдэж буй цахилгааны
хэрэглээг хаахад одоогийн ажиллаж буй эрчим хүчний эх
үүсгүүрүүд хүчин чадал дутагдах болно. Ийм учраас сэргээгдэх
эрчим хүчний нарны эх үүсвэрийг
түлхүү ашиглах замаар
системийн эрчим хүчний хангамжийн найдвартай ажиллагаа, бие
даан үр ашигтай ажиллах нөхцлийг бүрдүүлэх боломжтой юм.
Сэргээгдэх эрчим хүчийг өргөнөөр ашигласнаар
эрчим
хүчний уламжлалт эх үүсвэр болох органик түлшний (нүүрс,
түлээ, нефть зэрэг )ийг хэрэглэсний улмаас байгаль орчинд
хаягдаж байгаа нүүрс хүчлийн хий болон бусад хорт хийн
ялгарлыг бууруулан агаарын бохирдолтыг багасгахад ихээхэн
нөлөө үзүүлж чадна.
Энэ сэдвийн хүрээнд нарны эрчим хүчийг ашиглан цахилгаан
дулааны эрчим хүчийг гаргах замаар эхний ээлжинд хувийн орон
сууцыг хангах боломжтой.
Сэргээгдэх эрчим хүчний нөөц
Дэлхийн эрчим хүчний хангамжийн 80 гаруй хувь нь нүүрс,
газрын тос, байгалийн хий зэрэг нөөц нь аажмаар шавхагдаж буй
түлшийг ашигладаг эрчим
хүчний үйлдвэрлэл дээр тулгуурлаж
байна.
Хүн төрөлхтөн фотосинтезийн олон зуун сая жилийн урвалын
үр дүнд бий болсон үнэ цэнэтэй түлшний нөөцөө хэдхэн зуун
жилийн дотор ашиглан, түүнээс ялгарах хор хаягдлаар хүрээлэн
буй орчноо бохирдуулсаар байна.
Иймээс
эрчим хүчний
хэрэглээний уламжлалт арга технологийг одоонийхоос илүү
боловсронгуй
үр ашигтай болгохын зэрэгцээ эрчим хүчний
хангамжийн эх үүсвэрийн бүтцэд эрс өөрчлөлт хийж,
цаашид
эрчим хүчний тогтвортой хангамжийг
буй болгохын тулд
шавхагдашгүй
нөөцтэй
сэргээгдэх эрчим хүчний цэвэр эх

3. үүсвэрийг илүү түлхүү ашиглах шаардлага гарч байна.Сэргээгдэх
эрчим хүчээр эрчим хүчний хэрэгцээний тодорхой хувийг үр
ашигтайгаар хангах нь жил ирэх бүр өсөн нэмэгдэж буй
системийн ачааллыг уламжлалт эрчим хүчний эх үүсвэртэй
хавсарч
хаах,
нөгөөтэйгүүр
уламжлалт
эрчим
хүчний
үйлдвэрлэлийг бууруулах боломжтой юм.
Сэргээгдэх эрчим хүчийг ашиглах асуудал нь түлш хэмнэх
төдийгүй, экологийн цэвэр эрчим хүч,
хөдөө нутгийг эрчим
хүчээр хангах хамгийн тохиромжтой эрчим хүчний
эх үүсвэр
болж байна.
Сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрт нар, салхи, ус,
биомасс, газрын гүний дулааныг судлаж байна.
Нарны эрчим хүчний үйлдвэрлэл салхин цахилгаан станцыхаас
ч илүү хурдан нэмэгдэж байна. 2007 онд дэлхий даяар нарны
эрчим хүчний суурьлагдсан нийт хүчин чадал нь 9000 МВт-д
хүрсэн бөгөөд нарны эрчим хүчний үйлдвэрлэл жилд дундажаар
40-өөс доошгүй хувиар тогтвортой нэмэгдэж байна.
Монгол орны нарны эрчим хүчний нөөц, тархалт, онцлог
Манай оронд 1960-аад оноос нарны цацрагын хэмжилтийг
стандарт аргачлалын дагуу хийж эхэлсэн байна.
Эрдэмтдийн судалгаагаар Монгол улсын нутаг дэвсгэр дээрх
нарны цацрагийн нийт хэмжээг 2.2х1012 кВтц/м2
гэдэг бөгөөд
эндээс эдийн засгийн хувьд ашиглах боломжтой эрчим хүчний
хэмжээг жилд 0.2х1015
кВтц хүрнэ гэж тооцсон байна. Монгол
орны нарны эрчмийн нөөцийн бүс нутгийн тархалтыг 1200 кВт
ц/м2 жилээс бага, 1200-1400 кВт ц/м2
жил,
1600 кВт ц/м2
жилээс их гэж мужилсан. Манай нутаг дэвсгэр
дээрх нарны
гийгүүлэлтийн хугацаа жилд 2600-3300 цаг байгаа бөгөөд
үүлшилт багатай тунгалагшилтын илтгэлцүүр 0.76-0.88, жилд 306
өдөр үүлгүй, нартай байгаа нь нарны эрчим хүч ашиглах
боломжтойг харуулж байна. Нарны нийлбэр цацрагийн хэмжээ 6-р
сард 14.7-16.4 ккал/см2, 12-р сард 5.4-6.1 ккал/см2 буюу
жилдээ 0.25*1018 ккал/см2 эрчим хүч орж ирж байна.
Өөрөөр
2
хэлбэл нарны нийлбэр цацрагийн жилийн дундаж 1м талбайд
4400-6700 МДж буюу 1200-1860 кВт ц болно.
Монгол орон
нарны эрчмийн нөөц арвинтай байгаа нь
харагдаж байгаа бөгөөд
ялангуяа говийн болон хээрийн бүсэд
нөөц илүү их байгааг тогтоосон байна.
Г.Пүрэвдоржийн хийсэн судалгаагаар Монгол орны нарны
эрчим хүчний нөөцийн бүс нутгийн тархалтыг мужилсанаар
нийслэл Улаанбаатар хот нь 1400 кВт ц/м2 ийн мужид багтаж
байгаа юм. Мөн хотод эгц урагшаа харсан 450С- ийн налууд ирэх
нарны нийлбэр цацрагийн жилийн хэмжилтээр Улаанбаатар хотод
ирэх нарны эрчмийн хэмжээ 1589 МДж/м2 байна.
Улаанбаатар хотын дулаан хангамжийн өнөөгийн байдал,
тулгамсан асуудлын судалгаа

4. Сүүлийн жилүүдэд Улаанбаатар хотод шилжин ирэгсдийн тоо
эрс нэмэгдсэн. Энэ нь хөдөө нутаг, хотын хөгжлийн ялгаа эрс
их байгаатай холбоотой.
1990-2007 онд
хотын нийт хүн ам
307.8 мянгаар өссөн
гэсэн статистик тоо баримт байна. Энэ өсөлтийн 32.5% нь хүн
амын цэвэр өсөлт, харин үлдсэн 67.5% нь механик өсөлт буюу
шилжих хөдөлгөөний өсөлт байсан байна.
2007 оны жилийн эцсээр
Улаанбаатар хотод
234743 өрх
амьдарч байгаа бөгөөд нийт өрхийн 39.4% нь
орон сууцанд,
үлдэх 60.6% нь гэр хороололд амьдарч байна. Гэр хорооллын
өрхийн тоо өмнөх оныхоос
5.3%-иар өссөн байхад орон сууцны
өрхийн тоо 0.8%- иар өссөн байна. Энэ нь хөдөө орон нутгаас
шилжин ирэгсдийн дийлэнх хэсэг нь
гэр хороололд тархан
суурьшиж байгааг харуулна.
Мөн улаанбаатар хотод өөр өөр параметрт ажилладаг эдийн
засгийн үзүүлэлтээр харилцан адилгүй дулааны 3 цахилгаан
станц ажиллаж монгол орны төвийн бүс, тэр дотор хүн амын 50
орчим
хувь
нь
амьдардаг
Улаанбаатар
хотыг
цахилгаан,
дулаанаар хангаж байна.
Улаанбаатар хотын одоо ажиллаж буй ТЭЦ-үүдийн чадал аж
үйлдвэрийн ба барилгажилтын өсөлт 1990-2000 онд өндөр байх
төлөвлөгөөтэй уялдан ихээхэн нөөцтэй сонгогдсон. Гэвч 1990
оноос улсын хөгжил зогсонги байдалд орж дулааны хэрэгцээ
буурсан.
Улаанбаатар хотын ДЦТ-үүдийн дулааны боломжит
дээд чадлыг 1524 МВт / 1310 Гкал/ц гэж авсан нь суурилагдсан
дулааны чадлын 82%-ийг эзэлж байна. Сүүлийн жилүүдэд ДЦТүүдийн үндсэн тоноглол зууханд шинэчлэл нилээд эрчимтэй
хийгдсэний дүнд тэдгээрийн хотын сүлжээнд өгөх боломжит чадал
нэмэгдэх бололцоотой юм.
Хотын ДЦТ-үүдийн дулааны ачааллын нөөцийн судалгаа:
№
Усаа
р
Уураа
р
Нийлбэ
р
1045.0
/940.0/
535.
0
10.0
545.0
Гадна
агаарын
тооцоот
температур
т
шилжүүлсэн
ачаалал,
Гкал/ц
684.0
518.0
/462.0/
31.0
320.
0
20.0
15.0
335.0
420.0
-
20.0
26.0
Дулаан
ы эх
үүсгүү
р
Төслийн
дулааны
чадал,
Гкал/ц
1
ДЦТ-4
2
ДЦТ-3
3
ДЦТ-2
2005 оны 12-р сарын
цагийн дулааны бодит
ачаалал, Гкал/ц (t=31.0c)
Дулаан
ы
чадлын
нөөц,
Гкал/ц
361.0
/
256.0/
98.0
/42.0/
5.0

5. нийт
/28.0/
1594.0
/
1430.0/
875.
0
25.0
900.0
1130.0
/2.0/
464.0
/
300.0/
Хотын дулааны ачааллын өсөлтийн прогноз
(Дулааны бодит максимум тооцоот ачаалал /дулааны тоолуурын
заалтаар/ 2005 онд 1130 Гкал/ц / гадна агаарын температур
-39с байхад/ байгаа гэж тогтоосны үндсэн дээр түүнийг суурь
үзүүлэлт болгов.)
Он
Түгээлт
Мян.Гка
л
Дулааны
ачаалал
,
Гкал/ц
200
4
413
8
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
2019
2020
4364
4386
4492
4598
4707
4810
4915
5021
5127
5233
5339
5445
5551
5656
5762
5868
112
3
1130
1192
1219
1249
1282
1317
1355
1395
1438
1484
1532
1583
1636
1692
1751
1812
Цаашид дулааны ачаалал жил бүр дунджаар 40...50.0 Гкал/ц-аар
нэмэгдэх магадлалтай байна. Хотын төвлөрсөн дулаан хангамжийн
системийн дулааны максимум ачааллын 2005-2020 оны өсөлтийн
тооцооны прогноз.
Он
Дулааны
ачаалал
,
Гкал/ц
201
1
0
201
2
40
201
3
85
201
4
129
201
5
177
201
6
228
201
7
283
201
8
337
201
9
396
202
0
457
Хотын хувьд 2012 оноос дулааны чадлын дутагдал үүсэх ба тэр
нь жилээс жилд өсч 2020 он гэхэд 460 Гкал/ц болох төлөвтэй
байна.
Монгол орны бүс нутгийн эрчим хүчний хангамжид сэргээгдэх
эрчим хүч ашиглах шаардлага
Манай улс
органик түлшний ялангуяа нүүрсний арвин
нөөцтэй ч өнөөдөр түүний өртөг, түлш ашиглах технологийн
зардал, байгаль орчинд үзүүлэх сөрөг нөлөөлөл нь нэмэгдэж
байна. Монгол орны эрчим хүчний салбарын хөгжлийн нэгэн шинэ

6. чиглэл нь сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрүүдийг зохистой
ашиглах явдал юм.
Манай
улсын
хувьд
эхний
ээлжинд
бүх
хэрэглэгчийг
төвлөрсөн цахилгаан хангамжид холбох боломжгүй бөгөөд хөдөө
орон нутаг дах суурин газруудыг цахилгаанжуулах, тэдэнд
тохирох сэргээгдэх эрчим хүчний зохистой эх үүсвэрийг сонгож
нэвтрүүлэх нь улс орны эдийн засаг болон ард түмний
амьжиргааны түвшинг дээшлүүлэх үндэс болно.
Дэлхийн зах зээл дээр нефтийн үнэ тогтворгүй, хэзээ ч
өсөх магадлалтай байгаа
өнөөгийн үед хөдөө орон нутгийн
цахилгаан эрчим хүчний хангамжид дизелийн станц ашиглах нь
нефть импортолдог, дэд бүтэц муу хөгжсөн, амьжирганы түвшин
төдийлөн өндөр биш манай орны хувьд өртөг өндөр зардал ихтэй,
хэрэглэгчдэд болон улс орны эдийн засагт ихээхэн дарамт
үзүүлсэн арга болж байна.
Улаанбаатар хотын хувьд цахилгаан эрчим хүч нь ДЦС-даас
бүрэн хамааралтай байдаг ба хотын цаашдын төлөвлөлтийн дагуу
хотын цахилгаан дулааны эрчим хүчний хэрэглээ нэмэгдэх
төлөвтэй. Одоогийн ажиллаж буй ДЦС-ууд энэхүү өсөн нэмэгдэж
буй хэрэглээг хаахад цаашид хүндрэлтэй болж байна. Сүүлийн
жилүүдэд хотод хөдөөнөөс шилжин ирэгсэд эрс нэмэгдсэнээс
хотын агаарын бохирдолт эрс нэмэгдсэн зэргээс үүдэн хотод
сэргээгдэх эрчим хүчийг хэрэглэх аргыг хайж олох нь чухал юм.
Иймээс Монгол улсын эрчим хүчний хангамжид сэргээгдэх
эрчим хүчийг ашиглах зайлшгүй шаардлагатай болж байна. Монгол
оронд сэргээгдэх эрчим хүчний эх үүсвэрийг ашиглах ажил
эхэлснээс хойш дараахь үндсэн үр дүн гарсан гэж үзэж болно.
1.
Монгол орны нөхцөлд нар, салхи, ус, халуун рашаан
зэрэг байнга нөхөн сэргээгдэж байдаг эрчим хүчний цэвэр эх
үүсвэрийн нөөцийг тодорхойлох, ашиглах техник хэрэгсэл зохион
бүтээх, технологи боловсруулах олон талын судалгаа хийгдэж
сэргээгдэх
эрчим
хүчний
төхөөрөмж,
системийн
анхны
хувилбарууд боловсрогдсон.
2.
Экологийн
хувьд
тогтвортой
хөгжлийг
хангах
ирээдүйн эрчим хүчний эх үүсвэр нь сэргээгдэх эрчим хүч мөн
гэдгийг нийгмийн бүх хүрээнд хүлээн зөвшөөрөгдсөн.
Иймээс
нарны
эрчим
хүчийг
ахуй
амьдралд
хэрэглэх
боломжтой юм.
Нарны панел, нарны коллектор ашиглан цахилгаан, дулаан
гаргаж, нарны эрчим хүчийг төвлөрсөн системийн цахилгаан
дулааны эх үүсвэртэй хавсарч ашиглах нь илүү үр дүнтэй. Учир
нь наргүй, бүрхэг үүлтэй өдөр 3 хоногийн турш үргэлжилбэл
нарны
зайнд
хуримтлагдсан
энерги
хүрэлцэхгүй
болох
магадлалтай учраас системийн цахилгаан эх үүсвэртэй хавсрах
нь эрсдлийг багасгаж, найдваржилтыг нэмэгдүүлэх гол арга юм.
72м2 талбайтай 2 давхар хувийн орон сууцны хоногт
хэрэглэх цахилгаан эрчим хүч 12.19 кВтц
байна.(тоолуурын
заалтыг үндэслэн тооцсон ) Энгийн тоолуур хэрэглэдэг бөгөөд
сард хэрэглэсэн цахилгааны төлбөр нь 22300₮ болно.
Халаалтын улиралд нийт 7тн нүүрс хэрэглэдэг бөгөөд 1тн
нүүрсний
үнэ
35000¥
бөгөөд
жилд
245000¥-ийн
нүүрс

7. хэрэглэдэг. Харин сардаа 20416¥ бөгөөд үүн дээр нэмэгдээд
түлшний шаталтаас үүссэн хаягдлыг зайлуулах зардал гарна.
Ингээд нийт дулаанжуулалтанд сард зарцуулж буй зардал нь
22916¥ болох бөгөөд нийт цахилгаанд дулаанд зарцуулах зардал
нь 45216¥ болно.
Нарны эрчим хүчийг ашиглахад шаардагдах тоног
төхөөрөмжийн сонголт
Хэрэглэгчид шаардлагатай цахилгааны тооцоот хэрэгцээ,
хоногийн
цахилгаан
ачааллын
графикаас
хоногийн
дундаж
ачааллыг тооцохдоо:
Px =
нийтхэрэглэхЦЭХ 12.19
=
= 0.5079 кВт
24
24
Нарны цахилгаан үүсгүүрийн
дараах томъёогоор тодорхойлно.
Ppv =
нийт
шаардлагатай
чадлыг
24 * 1
1 24 ⋅1
1
⋅ Px ⋅ =
⋅ 0.5079 ⋅
= 3220 Вт
Q
k
5.4
0 .7
Q – Нарны цахилгаан дэлгэц дээр тусах нарны
хэмжээ [кВт ц/м2 өдөр]
Px – Өдрийн цагийн дундаж цахилгаан ачаалал
К – системийн алдагдлыг тооцсон коэффициент
цацрагын
Эндээс 72 м2 талбай бүхий 2 давхар амины орон сууцыг
хангахад 3.2кВт орчим чадалтай нарны эх үүсвэр хэрэгтэй.
Нарны цахилгаан үүсгүүр нь дараах ерөнхий элементүүдээс
бүрдэнэ.
- Нарны модуль
- Удирдлагын блок
- Цэнэг тохируулагч
- Аккумляторын аж ахуй
Нарны
цахилгаан
төхөөрөмжийн сонголт:
№
гаргах
Тоног төхөөрөмж
системийн
Марк
1
2
Нарны панел
Цэнэг хураагуур
NLCD-100C
BOST DC-31
3
Цэнэг тохируулагч
SOLSUM
4
Холболтын
цахилгааны
-
үндсэн
Техникийн
үзүүлэлт
150Bт
12B,
100A/цаг
6A/6A
(MM-003)
-
тоног
Тоо
21
20
1
Ком

8. 5
утаснууд,
суурь
тулгуур гэх мэт
Үнэ
1855$
Жилийн нийт дулааны хэрэглээ нь 61,6 кВт гэж үзээд 1900
Вт-ийн чадал хэрэгтэй гэж үзлээ.
Нарны дулаан гаргах системийн үндсэн тоног төхөөрөмж:
№
1
2
3
кВт
6
Нэгжийн
Нийт
хүчин
чадал
чадал
1,9
11,4
л
1
320
Үзүүлэлт
Нарны
коллектор
Нөөцлөх
танк
Насос
Нийт
Нэгж
Тоо
3
320
Нэгжийн
Нийт
үнэ,
үнэ $
өртөг
510
3060
70
70
25
75
3205$
нарны
панел
нарны
коллекторын
нийт
өртөг
6.423.560₮
зарцуулна. Нарны батерейг 20 жил ашигладаг. Нэг сард ноогдох
өртөг нь 26764₮ болно. Энэ нь дан ганц төвлөрсөн системээс
цахилгаан,дулааныг авч хэрэглэхээс 2 дахин бага зарцуулалттай
байна.
Мөн түүхий нүүрс хэрэглэж дулаанжуулалтаа хангасан
тохиолдолд агаарын бохирдол, гэр ахуйн утаа тортог, түүхий
нүүрсний шаталтаас ялгарсан хаягдал зэрэг асуудлууд бий
болдог ба энэ асуудлуудыг шийдвэрлэх боломжтой.

9. Дүгнэлт
Нарны
ялангуяа
энергийг
ашиглах
энерги нь дэлхийн аль ч өнцөгт хүрэлцдэг бөгөөд
монгол орон нь нарны арвин нөөцтэй. Иймээс нарны
хувийн орон сууцыг цахилгаан, дулаанаар хангахад
боломжтой
юм.
Нарны
панел,
нарны
коллекторыг
ашигласан
тохиолдолд
нэг
сард
ойролцоогоор
26764₮-ийг
зарцуулна. Харин төвлөрсөн системийн цахилгаан, дулааныг авч
ашиглахад 45216₮ зарцуулдаг байна. Дээр дурьдсанчлан нарны эх
үүсвэр нь 3 хоног наргүй, бүрхэг үүлтэй байгаа тохиолдолд
хүчин чадал хүрэлцэхгүйд хүрэх учраас төьлөрсөн системтэй
хавсарч ашиглах нь илүү тохиромжтой. Дээрх тооцооноос харахад
нарны эх үүсвэр ашиглах нь байгаль орчин болон эдийн засагт
ихээхэн ач холбогдолтой төдийгүй ахуй амьдралд амар хялбар,
цэвэр орчинг бүрдүүлэх боломжтой юм.

10. Ашигласан ном материал:
1. “Сэргээгдэх
эрчим
хүчний
үндэсний
форум”
Улаанбаатар,2008 он
2.
Ч. Мангалжалав,
Х. Энхжаргал
“Сэргээгдэх эрчим
хүчээр ажиллах
бага оврын хөргүүр”
Улаанбаатар, 2007
он
3.
Үндэсний статистикийн газрын сайт www.nso.mn
4. Б. Намхайням, Х. Энхжаргал, О.Пүрэвжал, проф Б.Нүүрэй,
Ө.Билгүүн , П. Бямбацогт нарны “Улаанбаатар хотын
дулааны шинэ эх үүсгүүрийн үндэслэл ” Улаанбаатар 2006 он
5. www.google.mn
6. Á.Íàìõàéíÿì “Äóëààí õàíãàìæèéí ñèñòåì” Óëààíáààòàð,