RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM

Dịch vụ viết thuê luận án tiến sĩ, luận văn thạc sĩ, chuyên đề khóa luận tốt nghiệp
Sdt/zalo 0967 538 624/0886 091 915 https://lamluanvan.net/
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
------***------
LUẬN VĂN THẠC SĨ
RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH
TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM
NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG
LÊ THANH HUYỀN
HÀ NỘI - 2022

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG
------***------
LUẬN VĂN THẠC SĨ
RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH
TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM
Ngành: Tài chính – Ngân hàng
Mã số: 8340201
Họ và tên học viên: Lê Thanh Huyền
Người hướng dẫn khoa học: PGS, TS. Nguyễn Thị Lan
Hà Nội - 2022

i
LỜI CAM ĐOAN
Em xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng em. Các kết
quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số
liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung
thực.
Em xin chân thành cảm ơn.
Hà Nội, ngày 30 tháng 12 năm
2022
Tác giả
Lê Thanh Huyền

ii
LỜI CẢM ƠN
Trong suốt quá trình học tập, xây dựng đề cương, nghiên cứu đề tài: “Rủi ro
rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế ở Việt Nam”, em đã nhận được sự giúp
đỡ từ các thầy, cô giáo trường Đại học Ngoại thương Hà Nội để hoàn thành luận
văn này.
Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn đối với Ban Giám hiệu,
Khoa Sau Đại học, Khoa Tài chính Ngân hàng, các thầy, cô giáo đã tham gia quản
lý, giảng dạy em trong suốt quá trình học tập nghiên cứu.
Đặc biệt, cho phép em được bày tỏ sự trân quý và biết ơn tới PGS. TS Nguyễn
Thị Lan – người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ về kiến thức, tài liệu và phương
pháp để em hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Em đã nhận được sự hướng dẫn tận
tình, tâm huyết đến từ cô.
Mặc dù đã có nhiều sự cố gắng trong suốt quá trình thực hiện đề tài, nhưng do
về mặt kiến thức và thời gian còn hạn chế nên luận văn vẫn còn nhiều thiếu sót. Em
mong nhận được sự đóng góp ý kiến của các thầy, cô giáo và mọi người để luận văn
được hoàn thiện hơn.

iii
MỤC LỤC
LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i
LỜI CẢM ƠN...........................................................................................................ii
MỤC LỤC................................................................................................................iii
DANH MỤC BẢNG................................................................................................ vi
DANH MỤC BIỂU ĐỒ.......................................................................................... vii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................viii
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. ix
MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO RỬA TIỀN VÀ PHÒNG CHỐNG
RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ........ 8
1.1. Tổng quan về rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế ..................... 8
1.1.1. Tổng quan về rửa tiền.............................................................................. 8
1.1.2. Tổng quan về hoạt động thanh toán quốc tế ..........................................12
1.1.3. Rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế................................15
1.2. Phòng chống Rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế ........ 20
1.2.1. Các Tổ chức quốc tế tham gia vào công tác phòng chống Rủi ro rửa tiền
trong hoạt động thanh toán quốc tế ..................................................................20
1.2.2. Chuẩn mực quốc tế về phòng chống rửa tiền trong thanh toán quốc tế . 23
1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phòng chống Rủi ro rửa tiền trong hoạt động
thanh toán quốc tế ............................................................................................24
1.3. Kinh nghiệm phòng chống Rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán
quốc tế tại một số quốc gia trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt
Nam ..................................................................................................................... 26
1.3.1. Kinh nghiệm phòng chống rủi ro rửa tiền tại một số quốc gia trên thế
giới....................................................................................................................26
1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.......................................................28
KẾT LUẬN CHƯƠNG I ....................................................................................... 30

iv
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO RỬA TIỀN VÀ PHÒNG CHỐNG RỦI
RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT
NAM GIAI ĐOẠN 2016-2021............................................................................... 31
2.1. Thực trạng rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt
Nam giai đoạn 2016-2021 .................................................................................. 31
2.1.1. Khái quát về tình hình rủi ro rửa tiền.....................................................31
2.1.2. Các dấu hiệu nghi ngờ rửa tiền ..............................................................32
2.1.3. Các phương thức và thủ đoạn rửa tiền phổ biến trong hoạt động thanh
toán quốc tế tại Việt Nam.................................................................................38
2.1.4. Nguyên nhân của Rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại
Việt Nam ..........................................................................................................40
2.2. Thực trạng công tác phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh
toán quốc tế ở Việt Nam giai đoạn 2016-2021................................................. 43
2.2.1. Khung pháp lý ........................................................................................43
2.2.2. Tổ chức thực hiện...................................................................................45
2.3. Đánh giá thực trạng về công tác phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt
động thanh toán quốc tế tại Việt Nam giai đoạn 2016-2021. ......................... 51
2.3.1. Kết quả đạt được ....................................................................................51
2.3.2. Những hạn chế và nguyên nhân .............................................................54
KẾT LUẬN CHƯƠNG II...................................................................................... 59
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NHẰM HOÀN THIỆN,
CỦNG CỐ CÔNG TÁC PHÒNG CHỐNG RỦI RO RỬA TIỀN TRONG
HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI VIỆT NAM TRONG THỜI
GIAN TỚI ............................................................................................................... 60
3.1. Dự báo nguy cơ rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại
Việt Nam trong thời gian tới và những yêu cầu đặt ra đối với công tác phòng
chống rủi ro rửa tiền đối với Việt Nam............................................................ 60
3.1.1. Dự báo nguy cơ rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại
Việt Nam trong thời gian tới ............................................................................60

v
3.1.2. Những yêu cầu đặt ra đối với công tác phòng chống rủi ro rửa tiền đối
với Việt Nam trong thời gian tới......................................................................61
3.2. Một số giải pháp hoàn thiện, củng cố công tác phòng, chống rủi ro rửa
tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam................................... 61
3.2.1. Về việc tổ chức thực hiện tại NHNN .....................................................61
3.2.2. Về việc tổ chức thực hiện tại các NHTM...............................................64
3.3. Kiến nghị hoàn thiện khung pháp lý......................................................... 69
KẾT LUẬN ............................................................................................................. 71
TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 73

vi
DANH MỤC BẢNG
Bảng 2.1: Thống kê các phần mềm phòng chống rửa tiền tại các NHTM............... 49
Bảng 2.2: Mức độ giám sát khách hàng theo phân loại rủi ro ................................. 50

vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1: Chuyển tiền ra và vào Việt Nam qua hệ thống NHTM từ năm 2016 –
2021 ........................................................................................................................... 31
Biểu đồ 2.2: Đối tượng thực hiện giao dịch từ năm 2016 - 2021 ............................. 32
Biểu đồ 2.3: Chuyển tiền ra nước ngoài qua hệ thống NHTM từ năm 2016 – 2021
................................................................................................................................... 33
Biểu đồ 2.4: Chuyển tiền ra nước ngoài giá trị lớn khác từ năm 2016 – 2021 ......... 35
Biểu đồ 2.5: Nhận tiền từ nước ngoài nghi ngờ liên quan đến lừa đảo, gian lận ...... 36
Biểu đồ 2.6: Nhận tiền từ nước ngoài giá trị lớn từ năm 2016-2021 ........................ 37
Biểu đồ 2.7: Khảo sát mức độ thực hiện hiệu quả công tác phòng chống rửa tiền ... 47
Biểu đồ 2.8: Khảo sát mức độ xuất hiện các giao dịch đáng ngờ tại các NHTM Việt
Nam ........................................................................................................................... 51

viii
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT
Từ viết Nguyên nghĩa tiếng Anh Nguyên nghĩa tiếng Việt
tắt
Agribank Vietnam Bank for Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển
Agriculture and Rural Nông thôn Việt Nam
Development
AMLock Anti-money laundering Hệ thống phòng chống rửa tiền
lock
APG Asia/Pacific Group on Nhóm Châu Á – Thái Bình
money laundering Dương về chống rửa tiền
BIDV Joint Stock Commerial Bank for Ngân hàng TMCP Đầu tư và phát
Investment and triển Việt Nam
Development of Vietnam
FATF Financial Action Task Lực lượng đặc nhiệm tài chính
Force
FIU Đơn vị tình báo tài chính
IMF International Monetary Quỹ tiền tệ quốc tế
Fund
KYC Know your customer Nhận biết thông tin khách hàng
L/C Letter of credit Tín dụng chứng từ
Maybank Maybank Malayan Ngân hàng Malaysia
Banking Berhad
NHNN Ngân hàng Nhà nước
NHTM Ngân hàng Thương mại
PCRT Phòng chống rửa tiền
RRRT Rủi ro rửa tiền
STR Báo cáo giao dịch đáng ngờ
TCTD Tổ chức tín dụng
TTKB Tài trợ khủng bố
USD United States dollar Đồng đô la Mỹ
VPbank Vietnam Prosperity Joint Ngân hàng Thương mại Cổ phần
Stock Commercial Bank Việt Nam Thịnh Vượng

ix
TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
Luận văn “Rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế ở Việt Nam”
ngoài lời mở đầu, kết luận thì gồm 3 chương sau đây:
Chương 1: Cơ sở lý luận về rủi ro rửa tiền và phòng chống rủi ro rửa tiền trong
hoạt động thanh toán quốc tế.
Trong chương 1, em đã nêu ra các vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động rửa tiền
trong thanh toán quốc tế: Khái niệm, các thủ đoạn rửa tiền, hậu quả và nguyên nhân
của rủi ro rửa tiền, cơ sở pháp lý về hoạt động phòng chống rủi ro rửa tiền, nhân tố
tác động đến công tác phòng chống rủi ro rửa tiền cũng như kinh nghiệm phòng
chống rủi ro rửa tiền của các nước trên thế giới.
Chương 2: Thực trạng rủi ro rửa tiền và phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt
động thanh toán quốc tế ở Việt Nam giai đoạn 2016-2021.
Trong quá trình nghiên cứu, em nhận thấy rủi ro rửa tiền phát sinh chủ yếu từ
giao dịch chuyển tiền quốc tế ra/vào Việt Nam, tập trung vào nhóm đối tượng thanh
toán cho hoạt động thương mại, xuất nhập khẩu . Từ đó, ở chương này, em tập trung
tìm hiểu về thực trạng rủi ro rửa tiền qua hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam
bao gồm những nội dung: tình hình hoạt động chuyển tiền quốc tế ra/vào Việt Nam,
các dấu hiệu nghi ngờ rửa tiền, xu hướng tội phạm, phương thức và thủ đoạn rửa
tiền, thực trạng công tác phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán
quốc tế tại Việt Nam giai đoạn 2016-2021. Từ đó, có những đánh giá chung về hoạt
động phòng chống rủi ro rửa tiền tại Việt Nam trong những năm vừa qua.
Chương 3: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện, củng cố công tác phòng, chống
rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam trong thời gian tới.
Trong chương này, em đã trình bày dự báo nguy cơ rủi ro rửa tiền và định
hướng hoạt động phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại
Việt Nam trong thời gian tới. Bên cạnh đó, trên cơ sở những hạn chế trong hoạt
động phòng chống rủi ro rửa tiền đã đánh giá trong chương 2, em đề xuất các giải
pháp cụ thể đối với hệ thống pháp luật phòng, chống rủi ro rửa tiền, tổ chức thực
hiện phòng chống rủi ro rửa tiền tại NHNN và các NHTM nhằm nâng cao hiệu quả
phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại các Việt Nam.

1
MỞ ĐẦU
1. Sự cần thiết của đề tài nghiên cứu
Hiện nay, rửa tiền đã trở thành một vấn nạn nghiêm trọng mang tính quốc tế.
Hoạt động rửa tiền không những làm tăng tội phạm và tham nhũng, gây hậu quả xấu
đối với hoạt động thương mại quốc tế và thu hút vốn đầu tư nước ngoài, mà còn làm
suy yếu hệ thống tài chính và làm nền kinh tế và khu vực tư nhân bị tổn thương.
Cùng với sự phát triển của khoa học kỹ thuật, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ
thông tin, phương thức, thủ đoạn rửa tiền ngày càng tinh vi, phức tạp và hoạt động
rửa tiền được mở rộng ở quy mô toàn cầu. Rửa tiền không chỉ ảnh hưởng tới mọi
mặt của đời sống kinh tế, chính trị mà còn đe dọa tới an ninh các quốc gia trong đó
có Việt Nam khi các dòng tiền này được tài trợ cho khủng bố.
Theo kết quả đánh giá rủi ro quốc gia về rửa tiền và tài trợ khủng bố (NRA)
của Việt Nam giai đoạn 2012-2017, rủi ro rửa tiền của Việt Nam được đánh giá ở
mức độ “trung bình cao”, trong đó mức độ rủi ro rửa tiền trong lĩnh vựa ngân hàng
được đánh giá ở mức độ “cao”, đặc biệt là rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán
quốc tế. Hoạt động của tội phạm rửa tiền núp bóng thanh toán quốc tế diễn ra vô
cùng phức tạp, thủ đoạn tinh vi, có tổ chức khiến công tác kiểm soát, phát hiện ngày
càng khó khăn. Do đó, cần thiết phải thực hiện nghiên cứu về rủi ro rửa tiền trong
hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam nhằm tìm hiểu các dấu hiệu, phương
thức và thủ đoạn rửa tiền của đối tượng phạm tội để chủ động phòng ngừa và đấu
tranh với tội phạm rửa tiền.
2. Tổng quan nghiên cứu trong và ngoài nước
2.1 Nghiên cứu trong nước
Tổng quan tình hình nghiên cứu cho thấy, từ năm 2015 đến nay, có một số
công trình nghiên cứu dưới hình thức Luận văn, luận văn liên quan đến rủi ro rửa
tiền và hoạt động phòng, chống rủi ro rửa tiền tại Việt Nam, được thông qua trong
một số năm gần đây, cụ thể như sau:
- Nghiên cứu của Nguyễn Văn Ngọc (2015) đã khái quát hóa được những khái
niệm, nội hàm chung nhất trong công tác phòng, chống rửa tiền, giới thiệu sơ bộ về

2
hệ thống phòng, chống rửa tiền tại Việt Nam và trên thế giới, nêu kết quả đánh giá
của Nhóm Châu Á – Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG) đối với Việt Nam
năm 2009, phân tích sơ lược những rủi ro rửa tiền có thể có đối với nền kinh tế Việt
Nam, thực trạng công tác phòng, chống rửa tiền, nêu những yếu kém và nguyên
nhân, đồng thời đề ra giải pháp cần thúc đẩy thực hiện nhằm củng cố hệ thống
phòng, chống rửa tiền cho tới năm 2020.
- Nghiên cứu của Nguyễn Hải Giang (2015) đã phân tích những tác động của
rửa tiền đến các ngân hàng thương mại, tập trung đánh giá thực trạng công tác
phòng, chống rửa tiền qua hệ thống ngân hang Việt Nam trong giai đoạn 2010-
2013, việc tuân thủ các quy định về phòng, chống rửa tiền và đề xuất các giải pháp
nhằm tăng cường năng lực phòng, chống rửa tiền qua ngân hàng.
- Nghiên cứu của Đinh Xuân Thảo ( 2018) đã chỉ ra một số điểm yếu trong
công tác phòng, chống rửa tiền tại các tổ chức tín dụng tại Việt Nam và đề xuất giải
pháp phòng, chống rửa tiền trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.
- Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thúy Ngọc (2016) đã tập trung phân tích sâu
những rủi ro rửa tiền gắn với hoạt động của thị trường chứng khoán, nêu rõ thực
trạng các mặt công tác phòng chống rửa tiền liên quan đến lĩnh vực chứng khoán
(Pháp lý, quản lý, thực thi pháp luật và hợp tác quốc tế) và đề xuất các giải pháp
tổng thể nhằm tăng cường và hoàn thiện công tác phòng chống rửa tiền trong lĩnh
vực chứng khoán.
- Nghiên cứu của Nguyễn Thị Thúy Ngọc (2021) kế thừa nghiên cứu trước đó
vào năm 2016, tập trung vào những nội dung cốt lõi trong công tác phòng chống rửa
tiền kể từ năm 2014, số liệu chủ yếu dựa vào đánh giá của APG năm 2019, đã đưa
ra những đề xuất có tính thời sự, thiết thực và sát nhất với tình hình thực tiễn của
Việt Nam.
2.2 Nghiên cứu ở nước ngoài
Nghiên cứu của Peter J Quick (1997) đã đề cập đến các tác động của hoạt
động rửa tiền, nó có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cho nền kinh tế thông qua các
phương thức, thủ đoạn đã được ghi nhận. Theo đó, các dữ liệu về quy mô rửa tiền

3
xuất hiện rất ít, các nhà chức trách ở Hoa Kỳ và Anh ước tính rằng số tiền đã được
tẩy rửa hàng năm trong hệ thống tài chính trên toàn thế giới khoảng 500 tỷUSD,
chiếm 2% GDP toàn cầu. Hơn nữa, tội phạm rửa tiền chính là nguyên nhân của các
biến thể của tiền tệ và nhu cầu tiền tệ trong nền công nghiệp của các quốc gia. Tác
giả đã nhấn mạnh rằng, hoạt động rửa tiền đe dọa đến hệ thống kinh tế và tài chính
ở nhiều quốc gia, và ảnh hưởng để phân phối thu nhập và các biến số kinh tế vĩ mô
bởi sự tích lũy số dư tài sản rửa tiền có khả năng gây bất ổn. Từ đó, ông chỉ ra một
số biện pháp kiểm soát tình hình như: quản lý ngoại hối, giám sát thận trọng, thu
thuế, báo cáo phân tích số liệu.
Nghiên cứu của Edwin Truman, Peter Reuter (2004) đã chỉ ra các đặc điểm,
quy mô của hoạt động rửa tiền, mô tả các chế độ phòng chống rửa tiền hiện nay và
những cố gắng của các tổ chức tài chính trên toàn thế giới để xây dựng một khung
đánh giá hiệu quả của các chế độ và sử dụng chúng để đánh giá hệ thống hoạt động
có hiệu quả không, từ đó đưa ra các đề xuất cải tiến. Có thể thấy, tác giả tập trung
nghiên cứu và đánh giá hoạt động rửa tiền trên phạm vi kinh tế vĩ mô toàn cầu, từ
đó đưa ra các hoạt động phòng chống rửa tiền mang tính chất trách nhiệm của các
cơ quan quản lý cấp cao.
Báo cáo của FATF (2018) nêu rõ nội dung nghiên cứu, cảnh báo và đánh giá
về những nguy cơ gắn liền với những kẻ rửa tiền chuyên nghiệp, không gắn với
những rủi ro được nhắc tới trong các báo cáo khác của FATF trước đây. Mục tiêu
của báo cáo là nhằm nêu những đặc điểm nhận dạng của những kẻ rửa tiền chuyên
nghiệp, tìm hiểu về vai trò, vị trí, chức năng của những người tham gia rửa tiền
chuyên nghiệp, tìm hiểu những cách thức mà những băng nhóm tội phạm hay khủng
bố sử dụng những kẻ rửa tiền chuyên nghiệp để rửa tiền và tài trợ khủng bố; nhận
diệm những phương thức, thủ đoạn rửa tiền chuyên nghiệp; xây dụng những tiêu
chí, dấu hiệu để các cơ quan chức năng có thể nhận biết được hoạt động rửa tiền
chuyên nghiệp và tiến tới soạn thảo những tài liệu hướng dẫn phòng ngừa, phát
hiện, năng chặn và xử lý hành vi rửa tiền mang tính chất chuyên nghiệp. Đây thực
sự là tài liệu hữu ích cho các cơ quan chức năng, các đối tượng báo cáo tham khảo
trong quá trình triển khai các biện pháp phòng chống rửa tiền tại đơn vị mình.

4
Nghiên cứu của Oliver Massmann (2017) nêu một vài nhận xét về tính hiệu
lực, hiệu quả của Luật Phòng, chống rửa tiền và một số nội dung liên quan tới hoạt
động phòng, chống rửa tiền tại Việt Nam. Tác giả cũng sơ lược về công tác
phòng,chống tham nhũng tại Việt Nam, nêu rõ Việt Nam đứng thứ 111/168 nước
trong Bảng xếp hạng về chỉ số tham nhũng năm 2015.
Nghiên cứu của Michael Tatarski (2019) sơ lược về thực trạng phòng, chống
rửa tiền tại Việt Nam sau khi ra khỏi danh sách rà soát cậu FATF năm 2014 và
những thách thức đối với Việt Nam trong việc thực hiện Bộ Luật Hình sự mới cũng
như trước đợt đánh giá của Nhóm Châu Á- Thái Bình Dương về chống rửa tiền
(APG) năm 2019.
2.3 Lý thuyết có tính kế thừa và khoảng trống nghiên cứu
2.3.1 Lý thuyết có tính kế thừa
Những lý thuyết có tính kế thừa như: các khái niệm về rửa tiền, rủi ro rửa tiền
trong nền kinh tế, chuẩn mực quốc tế về phòng, chống rửa tiền,…Từ đó, tác giả thu
thập số liệu và phân tích thực trạng, đưa ra một số đề xuất nhằm hoàn thiện, củng cố
công tác phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt
Nam thời gian tới.
2.3.2 Khoảng trống nghiên cứu
Cho đến nay, chỉ có một vài ấn phẩm nghiên cứu chuyên sâu về một vài khía
cạnh liên quan đến rủi ro rửa tiền và chống rửa tiền tại Việt Nam nhưng hầu hết
được phát hành trước năm 2015. Những ấn phẩm mới phát hành phần lớn là những
bài báo, những báo cáo, trong đó chỉ một số ít đề cập tới Việt Nam nhưng không
toàn diện. Tuy nhiên, những nghiên cứu về các phương thức, thủ đoạn rửa tiền trong
lĩnh vực ngân hàng tại một quốc gia riêng lẻ hay trên toàn cầu thì hết sức đa dạng,
nhưng bằng các thứ tiếng khác nhau và cũng chưa được cụ thể hóa trong bối cảnh
Việt Nam bởi bất cứ cơ quan chức năng nào.

5
3. Mục tiêu nghiên cứu, câu hỏi nghiên cứu, nhiệm vụ nghiên cứu
3.1 Mục tiêu nghiên cứu
Mục tiêu của Luận văn là phân tích nguy cơ rủi ro rửa tiền trong hoạt động
thanh toán quốc tế ở Việt Nam, từ đó đưa ra (i) Cảnh báo tới các đối tượng là tổ
chức tín dụng để phát hiện, ngăn chặn và báo cáo giao dịch đáng ngờ liên quan đến
hoạt động chuyển tiền quốc tế bất hợp pháp ra/vào Việt Nam; (ii) Dự báo về xu
hướng, nguy cơ rửa tiền thông qua các hoạt động thanh toán quốc tế; (iii) Đề xuất
giải pháp hoàn thiện, củng cố công tác phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động
thanh toán quốc tế ở Việt Nam.
3.2 Câu hỏi nghiên cứu
- Khái niệm rủi ro rửa tiền?
- Nguy cơ rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam?
- Thực trạng công tác phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán
quốc tế ở Việt Nam giai đoạn 2016-2021?
- Giải pháp hoàn thiện, củng cố công tác phòng chống rủi ro rửa tiền trong
hoạt động thanh toán quốc tế?
3.3 Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được những mục tiêu đề ra, Luận văn đặt ra những nhiệm vụ cụ thể như
sau:
Một là, Luận văn sẽ trình bày tổng quan các vấn đề liên quan đến rủi ro rửa
tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế và công tác phòng, chống rủi ro rửa tiền của
các quốc gia trên thế giới đồng thời đưa ra bài học kinh nghiệm cho Việt Nam.
Hai là, Luận văn sẽ phân tích thực trạng rủi ro rửa tiền và phòng, chống rủi ro
rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế ở Việt Nam giai đoạn 2016-2021.
Ba là, Luận văn sẽ đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện, củng cố công tác
phòng, chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế ở Việt Nam trong
thời gian tới.

6
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận văn là rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh
toán quốc tế và công tác phòng, chống rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế.
4.2 Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi không gian: luận văn nghiên cứu về rủi ro rửa tiền và công tác
phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại Việt Nam.
- Phạm vi thời gian: luận văn sử dụng số liệu nghiên cứu trong giai đoạn
2016-2021.
5. Phương pháp nghiên cứu
5.1 Phương pháp thu thập dữ liệu
Luận văn sẽ thu thập dữ liệu từ các nguồn đáng tin cậy sau đây:
- Thông tin ở các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền: Cơ quan Thanh tra, giám
sát ngân hàng, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Viện kiểm sát nhân dân, Tổng cục
Hai quan. - Báo, tạp chí: Một số báo, tạp chí chuyên ngành như tạp chí tài chính
(Học viện Tài chính), Tạp chí Ngân hàng (Ngân hàng Nhà nước).
- Mạng internet: Tìm hiểu thông qua một số trang web như:
http:www.sbv.gov.vn (trang web của Ngân hàng Nhà nước). Tìm hiểu một số thông
tin trên một số trang báo mạng như vnexpress.net, laodong.com,
thoibaonganhang.vn. Thông qua các trang web này để thu thập các dữ liệu về thực
trạng phòng, chống rửa tiền tại Việt Nam. Bên cạnh đó, luận văn cũng sẽ tìm hiểu
về quy chế phòng chống rửa tiền thông qua thông tin trên website của một số ngân
hàng thương mại Việt Nam.
5.1 Phương pháp phân tích
Luận văn sử dụng phương pháp phân tích tổng hợp và sử dụng nguồn dữ liệu
thứ cấp để phân tích định tính.

7
6. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Lời mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và mục lục thì nội dung
chính của luận văn được chia thành 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận về rủi ro rửa tiền và phòng chống rủi ro rửa tiền
trong hoạt động thanh toán quốc tế.
Chương 2: Thực trạng rủi ro rửa tiền và phòng chống rủi ro rửa tiền trong hoạt
động thanh toán quốc tế ở việt nam giai đoạn 2016-2021.
Chương 3: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện, củng cố công tác phòng chống
rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế tại việt nam trong thời gian tới.

8
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RỦI RO RỬA TIỀN VÀ PHÒNG CHỐNG
RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ
1.1. Tổng quan về rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế
1.1.1. Tổng quan về rửa tiền
1.1.1.1. Khái niệm rửa tiền
Theo Liên hiệp Quốc dựa vào Công ước Vienna (1998) và Công ước Palermo
(2000) được nhiều quốc gia đồng thuận: Rửa tiền là việc sử dụng (nghĩa là với bất
kỳ hình thức nào của các hành động cho và nhận) bất cứ tài sản nào được cho là có
nguồn gốc từ hoạt động hoàn toàn hay một phần của phạm tội mà có hoặc từ hoạt
động che đậy, trá hình nhằm giúp đỡ người phạm tội thoát khỏi pháp luật.
Theo Ngân hàng Phát triển Châu Á (ADB): Rửa tiền là quá trình chuyển đổi
qua nhiều giai đoạn tiền kiếm được từ hoạt động bất hợp pháp hoặc tội phạm để nó
có vẻ được phát sinh từ các quỹ hợp pháp. Rửa tiền là một tội ác thứ hai của hành
động tội phạm, trong đó người phạm tội hoạt động dưới hình thức một tổ chức và có
kế hoạch hợp pháp hóa tiền tội phạm vào hệ thống tài chính. Với mối đe dọa bị thu
hồi số tiền từ các hoạt động phạm pháp (buôn bán ma túy, buôn bán vũ khí, tham
nhũng, gian lận), đặt những tên tội phạm trong một vị trí để tìm mọi cách khác nhau
hợp pháp hóa tội phạm tiền "bẩn" (Svetlana Nikoloska, Ivica Simonovski, 2012).
Theo Luật phòng chống rửa tiền ngày 18 tháng 6 năm 2012 của Việt Nam:
Rửa tiền là hành vi của tổ chức, cá nhân nhằm hợp pháp hóa nguồn gốc của tài sản
do phạm tội mà có, bao gồm hành vi được quy định trong Bộ luật hình sự như trợ
giúp cho tổ chức, cá nhân có liên quan đến tội phạm nhằm trốn tránh trách nhiệm
pháp lý bằng việc hợp pháp hóa nguồn gốc tài sản do phạm tội mà có; chiếm hữu tài
sản nếu tại thời điểm nhận tài sản đã biết rõ tài sản đó do phạm tội mà có, nhằm hợp
pháp hóa nguồn gốc tài sản.
Như vậy, có thể hiểu rửa tiền là quá trình được thực hiện nhằm che giấu các
nguồn thu bất chính từ các hoạt động phạm tội. Đây được xem là loại tội phạm phái
sinh bởi vì hành vi rửa tiền được thực hiện với mục đích tẩy rửa nguồn gốc bất hợp
pháp của các khoản thu có được do các hành vi tội phạm mà có. Trong đó, các hành

9
vi tội phạm cụ thể như hành vi buôn bán ma túy, khủng bố, tham nhũng và hối lộ,
buôn lậu hàng hóa và vũ khí, buôn người, trộm cắp…
1.1.1.2. Các hình thức và thủ đoạn rửa tiền phổ biến hiện nay
Dựa trên công bố của Ủy ban Quốc phòng và An ninh của Quốc hội năm 2022
nhằm góp ý vào dự án Luật Phòng, chống rửa tiền (sửa đổi), tác giả đã rút ra được 7
thủ đoạn rửa tiền phổ biến hiện nay như sau:
Thứ nhất, thành lập các công ty “vỏ bọc” mua bán khống hàng hóa.
Công ty “bình phong” hay còn gọi là công ty “vỏ bọc” là một thực thể được
thành lập hợp pháp, nhưng hoạt động của công ty không nhằm thực hiện các chức
năng vốn có mà nhằm mục đích rửa các nguồn tiền bất chính, thông qua các hợp
đồng khống tạm nhập tái xuất hàng hóa; hoặc khai báo nhiều hoặc ít hơn số lượng
hàng hóa thực tế được vận chuyển. Thậm chí, bên xuất khẩu có thể không chuyển
bất kỳ hàng hóa nào lên tàu nhưng tội phạm thông đồng với các bên có liên quan
(vận chuyển, hải quan, nhà nhập khẩu...), để có được bộ hồ sơ chứng từ khống đầy
đủ thủ tục liên quan đến việc vận chuyển hàng hóa.
Thứ hai, rút “tiền bẩn” qua nền tảng đánh bạc trực tuyến.
Hiện nay trên mạng internet vẫn tồn tại hàng loạt sòng bạc trực tuyến núp
bóng các trò chơi điện tử. Người chơi tại tổ chức casino không dùng tiền thật để
chơi mà đổi tiền thật lấy thẻ đánh bạc để chơi, khi kết thúc họ có thể đổi thẻ đánh
bạc lấy tiền mặt hoặc séc. Lợi dụng cơ chế này, tội phạm rửa tiền dùng tiền mặt có
được từ hoạt động bất hợp pháp để mua một số lượng lớn thẻ đánh bạc, nhưng chỉ
đánh bạc hoặc đặt cược một số tiền không đáng kể. Sau đó trả lại thẻ và đề nghị
được nhận lại tiền dưới dạng séc và tuyên bố đó là tiền được bạc. Hoạt động của các
đối tượng này rất tinh vi khi biết cách lợi dụng các công nghệ tin học tiên tiến ẩn
mình trên mạng, rất khó phát hiện. Với công nghệ điện toán đám mây, không gian
mạng “không có biên giới” vậy nên hành vi tổ chức đánh bạc trực tuyến càng trở
nên dễ dàng, thu hút cực nhiều người tham gia và có thể ở bất kỳ đâu dẫn tới việc
xác minh, xử lý, điều tra từng cá nhân cũng không khả thi. Ngoài ra, việc đặt máy
chủ ở nước ngoài còn khiến cho những kẻ cầm đầu đường dây tổ chức dễ dàng hơn

10
trong việc rửa tiền. Ước tính hàng triệu USD đã chảy ra nước ngoài thông qua việc
đánh bạc hay cá cược qua mạng.
Thứ ba, núp bóng các dự án gây quỹ, làm từ thiện, đi du lịch.
Năm 2015, Chính phủ ban hành Nghị định 70/2014/NĐ-CP về hướng dẫn thực
hiện Pháp lệnh ngoại hối. Nghị định này không còn quy định về giới hạn mức
chuyển ngoại tệ của người cư trú là công dân Việt Nam cho thân nhân ở nước ngoài
(thay vì chỉ cho phép một công dân Việt Nam có nhu cầu trợ cấp cho thân nhân ở
nước ngoài được phép chuyển, mang ngoại tệ tối đa không quá 5.000 USD cho một
người hưởng trợ cấp - theo quy định tại Quyết định 1437/2001/QĐ-NHNN về mua,
chuyển, mang ngoại tệ ra nước ngoài của người cư trú là công dân Việt Nam).
Thông qua nền tảng trực tuyến, bọn tội phạm che giấu mục đích rửa tiền bất hợp
pháp với mạng lưới gây quỹ qua mạng hợp pháp hoặc đi du lịch.
Thủ đoạn của bọn tội phạm là thiết lập các dự án gây quỹ qua mạng giả trên
nền tảng để gây quỹ từ các nhà đầu tư, theo đó các nhà đầu tư sẽ thu tiền thông qua
thanh toán trực tuyến. Hoặc, tội phạm cũng sử dụng phương thức gây quỹ qua mạng
xuyên biên giới như những kênh tài trợ khủng bố mới. Những kẻ khủng bố hoặc
những người ủng hộ có thể sử dụng tên giả hoặc địa chỉ IP đăng ký giả mạo để dựng
nên một dự án mạng lưới gây quỹ qua mạng. Bằng cách này, tội phạm có thể thu hút
được những nguồn tiền xuyên biên giới.
Thứ tư, chuyển tiền thừa kế ra nước ngoài cho người hưởng thừa kế.
Theo quy định của Bộ luật Dân sự, di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân
nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Người lập di chúc có
quyền chỉ định người thừa kế không phân biệt người thừa kế là người thân trong gia
đình hay người ngoài, thậm chí kể cả người ngoài nước. Tuy nhiên, thừa kế chỉ phát
sinh khi người để lại di sản thừa kế chết hoặc tòa án ra quyết định tuyên bố một
người là đã chết. Như vậy muốn biến tài sản “sống” thành di sản thừa kế, để “lách”
vào điều kiện chuyển tiền cho người hưởng thừa kế ở nước ngoài, người có tiền cần
phải chuyển dịch tài sản cho một người khác, mà người đó sắp qua đời. Để giảm rủi
ro, đối tượng để người có tiền gửi gắm chuyển dịch quyền sở hữu khối tài sản

11
(thông qua hợp đồng tặng cho hoặc chuyển nhượng) sẽ là người thân, họ hàng mà
họ tin tưởng; hoặc là người ngoài nhưng sẽ được ràng buộc chặt chẽ bỡi một thỏa
thuận dân sự có liên quan đến quyền lợi người thân của người sắp chết.
Thứ năm, nhờ người thân mua, chuyển nhượng hoặc tặng cho bất động sản.
Hoạt động rửa tiền thông qua bất động sản là một trong những kênh đầu tư mà
tội phạm rửa tiền dễ khai thác vì so với các thị trường khác thì đầu tư bất động sản
tương đối thuận lợi và không có quá nhiều thủ tục ràng buộc khi tham gia thị
trường. Bất động sản là lĩnh vực thu hút được nhiều nguồn tiền đầu tư có giá trị lớn,
các giao dịch mua bán, chuyển nhượng bất động sản có thể thực hiện bằng tiền mặt
hoặc chuyển khoản và không thông qua sàn giao dịch bất động sản nên rất khó cho
các cơ quan chức năng kiểm tra, xác định nguồn gốc của tiền.
Để rửa tiền, các đối tượng phạm tội thường nhờ người thân trong gia đình
mua, chuyển nhượng, cho tặng bất động sản. Việc kinh doanh dịch vụ quản lý bất
động sản, môi giới bất động sản, sàn giao dịch bất động sản cũng gặp phải nhiều
thách thức trong việc phòng, chống rửa tiền. Trong đó, việc thanh toán tiền mặt đối
với các giao dịch bất động sản tại Việt Nam hiện nay khá phổ biến và giao dịch tự
phát không qua sàn giao dịch; số lượng giao dịch lớn và giá trị giao dịch cao; chưa
có quy định, ràng buộc pháp luật về giao dịch giá trị lớn phải thực hiện qua hệ thống
ngân hàng… đang làm gia tăng nguy cơ rửa tiền qua lĩnh vực này.
Thứ sáu, thủ đoạn mua bán cổ phiếu, trái phiếu.
Theo các chuyên gia trong lĩnh vực chứng khoán, tội phạm rửa tiền ở thị
trường chứng khoán ngày càng gia tăng bởi hiện nay pháp luật chưa có những quy
định chặt chẽ về kiểm soát nguồn gốc tài chính và chưa có pháp luật về rửa tiền. Vì
vậy có thể nói thị trường chứng khoán là mảnh đất màu mỡ để các tội phạm có thể
lợi dụng để thực hiện các hành vi rửa tiền của mình.
Để thực hiện hành vi rửa “tiền bẩn” thành “tiền sạch”, bọn tội phạm sẽ đưa
tiền mặt bất hợp pháp đến các trung tâm giao dịch chứng khoán để mua cổ phiếu
chứng khoán, trái phiếu. Thủ đoạn của tội phạm là chia nhỏ đồng tiền bằng cách
mua nhiều cổ phiếu khác nhau, sau đó gom các cổ phiếu lại thành một khoản lớn, để

12
tránh sự chú ý và nghi ngờ của cơ quan quản lý. Thậm chí, tội phạm còn mua cả cổ
phần giả tạo do chính các công ty bình phong phát hành. Bởi chúng thường không
quan tâm đến hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp khi lựa chọn để đầu tư, do
đó, chúng mua cổ phần chứng khoán bằng mọi giá.
Rửa tiền thông qua chứng khoán gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng, ảnh
hưởng không nhỏ đến sự phát triển của quốc gia. Với những nước mới phát triển
hoặc đang trên đà phát triển vấn nạn rửa tiền có thể làm ảnh hưởng đến ngân sách
của Chính phủ, khiến nguồn ngân sách bị thất thoát từ nguồn thuế dẫn tới tình trạng
Chính phủ mất kiểm soát các chính sách kinh tế.
Thứ bảy, thông qua kinh doanh, giao dịch mua bán tiền ảo, tài sản ảo.
Hiện nay, nhiều đồng tiền ảo hiện được giao dịch rộng rãi trên các sàn giao
dịch tiền ảo như một loại “chứng khoán”, với việc gia tăng giá trị nhanh chóng
trong thời gian qua, các đồng tiền ảo đã thu hút sự quan tâm của hàng triệu nhà đầu
tư trên khắp thế giới, trong đó có Việt Nam. Với lợi thế dễ dàng trao đổi trên phạm
vi toàn cầu nên tiền ảo là một kênh hữu hiệu để tội phạm lợi dụng để rửa tiền khi
chúng có thể dễ dàng chuyển đổi các khoản tiền thu được thông qua những hoạt
động mua bán, trao đổi đồng tiền ảo ở các quốc gia khác nhau.
1.1.2. Tổng quan về hoạt động thanh toán quốc tế
1.1.2.1. Khái niệm thanh toán quốc tế
Việc trao đổi các hoạt động kinh tế và thương mại giữa các quốc gia làm phát
sinh các khoản thu và chi bằng tiền của nước này đối với một nước khác trong từng
giao dịch hoặc trong từng định kỳ chi trả do hai nước quy định. Trong mối quan hệ
chi trả này, các quốc gia phải cùng nhau quy định những yếu tố cấu thành cơ chế
thanh toán giữa các quốc gia như quy định về chủ thể tham gia thanh toán, lựa
chọn tiền tệ, các công cụ và phương thức đòi và hoặc chi trả tiền tệ. Tổng hợp các
yếu tố cấu thành cơ chế đó tạo thành thanh toán quốc tế giữa các quốc gia. (Đinh
Xuân Trình, 2006)
Những hoạt động thanh toán nào có yếu tố ngoại quốc thì gọi là hoạt động
thanh toán quốc tế, còn ngược lại thì gọi là hoạt động thanh toán quốc nội. Yếu tố

13
ngoại quốc của một hoạt động thanh toán thể hiện trên các thành tố cụ thể sau:
- Chủ thể tham gia thanh toán là những người cư trú và người phi cư trú,
không phân biệt là chung quốc tịch hay khác quốc tịch hoặc giữa những người phi
cư trú với nhau. Luật quản lý ngoại hối của mỗi nước đều có định nghĩa người cư
trú và phi cư trú.
- Tiền tệ thanh toán được chuyển khoản từ tài khoản người phi cư trú sang tài
khoản người cư trú hoặc giữa tài khoản 2 người phi cư trú với nhau không kể tài
khoản đó mở ở một ngân hàng hay ở hai ngân hàng ở trong cùng một quốc gia hay
ở hai quốc gia khác nhau.
- Tiền tệ được sử dụng trong thanh toán quốc tế là ngoại tệ đối với một trong
hai nước hoặc có thể là nội tệ có nguồn gốc ngoại tệ.
1.1.2.2. Các phương thức thanh toán quốc tế
Trong thanh toán quốc tế, việc các bên tham gia lựa chọn phương thức thanh
toán là một điều kiện rất quan trọng. phương thức thanh toán tức là chỉ người bán
dùng cách nào để thu tiền về, người mua dùng cách nào để trả tiền. Tuỳ theo những
hoàn cảnh và điều kiện cụ thể, các bên tham gia trong thương mại quốc tế sẽ lựa
chọn và thoả thuận với nhau, cùng sử dụng một phương thức thanh toán thích hợp
trên nguyên tắc cùng có lợi, người bán thu được tiền nhanh và đầy đủ, người mua
nhập hàng đúng số lượng, chất lượng và đúng hạn. Để phù hợp với tính đa dạng và
phong phú của mối quan hệ thương mại và thanh toán quốc tế, người ta đã thiết lập
nhiều phương thức thanh toán khác nhau. Các phương thức thanh toán quốc tế phổ
biến hiện nay gồm có: phương thức chuyển tiền (Remittance), phương thức nhờ thu
(Collection) và phương thức tín dụng chứng từ (Letter of Credit).
- Phương thức chuyển tiền (Remitttance): là phương thức mà trong đó một
khách hàng của ngân hàng (người yêu cầu chuyển tiền) yêu cầu ngân hàng chuyển
một số tiền nhất định cho người thụ hưởng ở một địa điểm nhất định, với hình thức
chuyển tiền trả sau, người xuất khẩu sẽ đứng vào vị trí bất lợi trong trường hợp
hàng hóa đã chuyển đi mà vì lý do nào đó người nhập khẩu chậm lập lệnh chuyển
tiền gửi cho ngân hàng dẫn đến người xuất khẩu chậm nhận được tiền thanh toán.

14
Và ngược lại, với phương thức chuyển tiền trả trước, rủi ro sẽ chuyển sang cho nhà
nhập khẩu ở chỗ người nhập khẩu đã chuyển tiền đi thanh toán cho người xuất khẩu
rồi nhưng chưa nhận được hàng vì nhà xuất khẩu chậm trể giao hàng.
- Phương thức nhờ thu (Collection): để khắc phục những yếu điểm của
phương thức chuyển tiền trả sau, phương thức nhờ thu điển hình là phương thức nhờ
thu hối phiếu kèm chứng từ ra đời nhằm đảm bảo quyền lợi cho nhà xuất khẩu. Ví
dụ, nhà xuất khẩu A sau khi giao hàng cho nhà nhập khẩu B đã ủy thác cho ngân
hàng của mình thu hộ tiền từ nhà nhập khẩu B không chỉ căn cứ vào hối phiếu mà
còn căn cứ vào bộ chứng từ hàng hóa gửi kèm theo với điều kiện nếu nhà nhập khẩu
thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán thì ngân hàng mới trao bộ chứng từ cho người
nhập khẩu B nhận hàng hóa, tuy nhiên từ ví dụ trên cho chúng ta thấy rằng, thông
qua bộ chứng từ ngân hàng mới chỉ khống chế được hàng hóa chứ chưa hẳn chắc
chắn khống chế được việc trả tiền đối với người nhập khẩu. Trong tình huống giá
hàng hóa tại thời điểm hiện tại giảm dẫn đến người nhập khẩu không tha thiết với
việc nhận hàng và, do đó, việc khống chế bộ chứng từ hàng hóa trở nên vô nghĩa đối
với họ. Khi đó rất có thể họ sẽ “cố tình” kéo dài thời gian thanh toán để gây áp lực
đối với người xuất khẩu.
- Phương thức tín dụng chứng từ - Letter of Credit (L/C): L/C được hiểu là
văn bản do ngân hàng nhập khẩu phát hành cam kết trả tiền cho người xuất khẩu sau
khi người này xuất trình bộ chứng từ hợp lệ. Do đó L/C này được gọi là L/C thương
mại hay L/C chứng từ. L/C được lập trên cơ sở các điều khoản trong hợp đồng
nhưng hoàn toàn độc lập với hợp đồng.
1.1.2.3. Khái quát về hoạt động thanh toán quốc tế ở Việt Nam hiện nay
Tính đến hết năm 2021, Việt Nam có 30 đối tác chiến lược và đối tác chiến
lược toàn diện, có quan hệ ngoại giao với 189/193 nước, có quan hệ kinh tế với 160
nước và 70 vùng lãnh thổ. Với 17 Hiệp định thương mại tự do (FTA), Việt Nam
đang bước qua cánh cửa lớn, đa chiều để định hướng hoàn thiện khung khổ thể chế
phát triển kinh tế thị trường và hội nhập toàn cầu ngày càng sâu rộng, đầy đủ và
hiệu quả hơn, đồng thời phát triển thương mại xuất nhập khẩu lên tầm cao mới với

15
trị giá ngày càng cao.
Theo Tổng cục Thống kê, tổng trị giá kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa năm
2021 của Việt Nam đạt 668,54 tỷ USD, trong đó kim ngạch xuất khẩu đạt 336,31 tỷ
USD, kim ngạch nhập khẩu đạt 332,23 tỷ USD. 3 tháng đầu năm 2022, hoạt động
xuất, nhập khẩu hàng hóa có sự phục hồi mạnh mẽ từ sau những ảnh hưởng của đại
dịch với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu hàng hóa đạt 176,35 tỷ USD, tăng 14,4%
so với cùng kỳ năm trước, trong đó xuất khẩu tăng 12,9%, nhập khẩu tăng 15,9%.
Trị giá của các giao dịch thương mại quốc tế ngày càng tăng cao kéo theo nhu cầu
đa dạng hóa và tiện lợi hóa các hình thức thanh toán cho các giao dịch xuất - nhập
khẩu.
Trong những năm gần đây, các cơ quan chức năng trong nước và thương vụ
nước ngoài liên tục cảnh báo về hiện tượng lừa đảo trong giao dịch thương mại
quốc tế mà không ít doanh nghiệp Việt Nam đã từng mắc phải. Đặc biệt, trong bối
cảnh các thị trường đang bị tác động nặng nề bởi đại dịch Covid-19, tình trạng lừa
đảo trong giao dịch thương mại quốc tế càng có xu hướng tăng lên với thủ đoạn tinh
vi, khó phát hiện. Nhất là đối với nhiều doanh nghiệp xuất nhập khẩu của Việt Nam
do chưa nắm vững các kiến thức và hiểu biết pháp lý về thanh toán thương mại quốc
tế. Các rủi ro trong thanh toán thương mại quốc tế cũng khá đa dạng với các điển
hình như: Rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, rủi ro hoạt động, rủi ro pháp lý, rủi ro
tỷ giá hối đoái…
1.1.3. Rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế
1.1.3.1. Khái niệm rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế
Rủi ro nói chung là tình huống có nguy cơ gây nên những tổn thất mà cá nhân
hoặc tổ chức không thể tiên đoán được. Rửa tiền là là hoạt động nhằm chuyển tiền,
tài sản phi pháp thành tiền, tài sản hợp pháp để lưu hành và sử dụng. Vậy rủi ro rửa
tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế được hiểu là nguy cơ tội phạm lợi dụng các
hoạt động thanh toán quốc tế để chuyển tiền, tài sản phi pháp thành hợp pháp để lưu
hành và sử dụng với mục đích bất chính.
Điều 4 Dự thảo lần 1 Nghị định hướng dẫn một số điều của Luật phòng, chống

16
rửa tiền năm 2013 quy định rằng nguy cơ rửa tiền bao gồm nguy cơ rửa tiền trong
nước và nguy cơ rửa tiền xuyên biên giới. Trong đó, nguy cơ rửa tiền xuyên biên
giới qua hoạt động thanh toán quốc tế được xác định bởi các thông tin, dữ liệu sau
chủ yếu như: số lượng các vụ việc rửa tiền và tội phạm nguồn phổ biến của tội rửa
tiền xuyên biên giới được khởi tố, điều tra, truy tố và xét xử; số tiền, tài sản bị kê
biên, phong tỏa, tịch thu; số lượng các báo cáo giao dịch đáng ngờ nhận được và
chuyển giao tới cục PCRT;…
1.1.3.2. Các phương thức và thủ đoạn rửa tiền phổ biến trong hoạt động thanh
toán quốc tế
- Phương thức ứng trước tiền hàng (advance payment): khi chuyển trả tiền
ứng trước, nhà nhập khẩu được ngân hàng yêu cầu cung cấp các chứng từ: lệnh
chuyển tiền, bản sao hợp đồng nhập khẩu hàng hóa/dịch vụ và giấy cam kết bổ sung
chứng từ gồm bộ chứng từ hàng nhập và tờ khai hải quan tối đa 30 ngày sau khi
nhận hàng. Kẽ hở của phương thức này chính là “giấy cam kết bổ sung chứng từ”.
Tội phạm dưới vỏ bọc của nhà nhập khẩu có thể cấu kết với đối tác xuất khẩu ở
nước ngoài (thực tế là đồng bọn của chúng) ký kết hợp đồng nhập khẩu với điều
kiện thanh toán ứng trước tiền hàng và mặc dù có cam kết sẽ bổ sung cho ngân hàng
chuyển tiền bộ chứng từ hàng nhập và tờ khai hải quan nhưng sau khi ngân hàng
thực hiện chuyển tiền thì nhà nhập khẩu không thể cung cấp được chứng từ theo
quy định. Ngân hàng có quyền từ chối tiếp tục phục vụ nhà nhập khẩu chuyển tiền
lần tiếp theo nếu nhà nhập khẩu không thể hoàn thiện chứng từ theo quy định. Tuy
nhiên khi đó tội phạm sẽ chuyển sang giao dịch tại ngân hàng khác.
- Phương thức nhờ thu chứng từ: ngân hàng thu hộ (collecting bank) thực hiện
thanh toán theo chỉ thị của ngân hàng chuyển chứng từ và trên cơ sở bộ chứng từ
nhờ thu và yêu cầu nhà nhập khẩu cam kết sẽ bổ sung tờ khai hải quan sau khi nhận
hàng nên tội phạm rửa tiền có thể lợi dụng kẽ hở này để rửa tiền bằng cách cấu kết
với đồng bọn ở nước ngoài dưới vỏ bọc của nhà xuất khẩu xuất trình những bộ
chứng từ nhờ thu giả mạo. Để tránh bị ngân hàng nghi ngờ, tội phạm rửa tiền
thường giả mạo những bộ chứng từ nhờ thu có giá trị nhỏ vài chục ngàn USD trở lại
nhưng thường xuyên lặp lại với một vài đối tác xuất khẩu truyền thống.

17
- Phương thức thanh toán bằng thư tín dụng (Letter of Credit): ngân hàng phát
hành thư tín dụng thực hiện thanh toán khi nhận được chứng từ phù hợp với các
điều kiện và điều khoản của thư tín dụng và yêu cầu khách hàng cam kết cung cấp
bổ sung tờ khai hải quan sau khi nhận hàng. Lợi dụng kẽ hở này, tội phạm rửa tiền
vẫn có thể cấu kết với nhau để thực hiện những giao dịch “ma” và xuất trình những
bộ chứng từ giả mạo dù chứng từ có phù hợp hay không phù hợp với các điều kiện
và điều khoản của thư tín dụng. Trong các phương thức thanh toán, thư tín dụng là
công cụ được tội phạm rửa tiền ưa thích sử dụng nhất là vì có thể thực hiện những
giao dịch “ma” với giá trị hàng triệu USD ít bị nghi ngờ và có thể qua mặt cả ngân
hàng và cơ quan pháp luật. Thủ thuật xuất trình chứng từ giả mạo theo thư tín dụng
để rửa tiền hoặc lừa đảo các ngân hàng tài trợ khá phổ biến trên thế giới, nổi bật
nhất là vụ Solo Industries năm 1999 đã khiến nhiều ngân hàng lớn bị lừa từ vài chục
triệu đến hàng trăm triệu USD. Một trong những yếu tố hấp dẫn của thư tín dụng
đối với tội phạm rửa tiền là ngân hàng chỉ căn cứ vào chứng từ chứ không căn cứ
vào hàng hóa hay dịch vụ mà chứng từ có liên quan (Điều 4 UCP 600), tức là ngân
hàng sẽ thanh toán khi nhận được chứng từ phù hợp với các điều kiện và điều khoản
của thư tín dụng, chứ không chờ khi hàng hóa đến rồi mới thanh toán. Ngân hàng
cũng không chịu trách nhiệm về sự giả mạo của chứng từ (Điều 34 UCP 600).
1.1.3.3. Hậu quả của rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế
Theo nghiên cứu của Paul Allan Schott (2007), rửa tiền nói chung và rửa tiền
qua hoạt động thanh toán quốc tế nói riêng gây ra nhiều hậu quả kinh tế và xã hội
nghiêm trọng đối với các nước đang phát triển, cụ thể như sau:
Một là, gia tăng tội phạm và tham nhũng. Có thể nói, việc rửa tiền thành công
đồng nghĩa với việc các hoạt động phạm tội có thể sinh lợi và mang lại khoản lợi
nhuận khổng lồ cho tội phạm. Do đó, một đất nước còn được xem là nơi trú ẩn an
toàn cho hoạt động rửa tiền thì khi đó vẫn còn có nhiều khả năng nước đó có sức lôi
cuốn tội phạm và thúc đẩy tham nhũng. Nếu hoạt động rửa tiền trở nên phổ biến tại
một quốc gia, thì sẽ tạo ra nhiều tội phạm và tham nhũng hơn. Điều này cũng làm
gia tăng tình trạng sử dụng hối lộ để mở những cửa ngõ quan trọng cho thành công
của những nỗ lực rửa tiền.

18
Hai là, tác động xấu đến mối quan hệ quốc tế và đầu tư nước ngoài. Nếu một
quốc gia vướng phải tai tiếng về một nơi ẩn náu an toàn cho hoạt động rửa tiền thì
cũng gây ra ảnh hưởng bất lợi đáng kể cho sự phát triển của quốc gia đó. Các tổ
chức tài chính nước ngoài có thể quyết định hạn chế các giao dịch của mình với
những tổ chức là nơi ẩn náu an toàn cho rửa tiền phi pháp; yêu cầu những giao dịch
phải qua sự kiểm soát chặt chẽ, gắt gao hơn, khiến chi phí các giao dịch gia tăng.
Những doanh nghiệp hợp pháp hoạt động trong quốc gia lỏng lẻo các tiêu chuẩn về
phòng, chống rửa tiền cũng sẽ bị giảm khả năng tiếp cận thị trường thế giới hoặc
phải tiếp cận với chi phí đắt đỏ hơn do phải chịu sự kiểm soát chặt chẽ hơn.
Ba là, làm suy yếu các tổ chức tài chính. Rửa tiền gây nguy hại bằng nhiều
cách cho sự lành mạnh khu vực tài chính của một quốc gia cũng như sự ổn định của
mỗi tổ chức tài chính. Những hậu quả tiêu cực tác động đến các tổ chức tài chính
được coi là rủi ro về mặt uy tín, nghiệp vụ, pháp lý. Mỗi rủi ro đều gây ra những chi
phí cụ thể như mất đi hoạt động kinh doanh sinh lợi, những vấn đề về tính thanh
khoản do việc rút tiền gây ra, cắt đứt các cơ sở ngân hàng đại lý, các chi phí điều tra
và tiền phạt, thu giữ tài sản, tổn thất cho vay, giảm giá trị cổ phiếu của các tổ chức
tài chính.
1.1.3.4. Nguyên nhân của rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế
Một là, hệ thống pháp luật về phòng chống rửa tiền còn chưa đầy đủ.
Rửa tiền là một vấn nạn mang tính toàn cầu. Tội phạm rửa tiền thường lợi
dụng những sơ hở trong các quy định về giám sát của ngân hàng để thực hiện hành
vi phạm pháp. Do đó, đầu tiên phải kể đến là hệ thống tài chính tiền tệ đang trong
giai đoạn phát triển nên các quy định trong cơ chế giám sát từ phía các tổ chức tài
chính còn lỏng lẻo. Đây chính là một trong những nguyên nhân tạo cơ hội cho hoạt
động rửa tiền qua hệ thống NHTM
Hai là, bộ máy tổ chức về phòng chống rủi ro rửa tiền còn hạn chế.
- Về công tác quản lý: NHNN có cơ quan đầu mối về phòng chống rủi ro rửa
tiền là Cục Phòng, chống rửa tiền. Tuy nhiên, hoạt động của Cục Phòng, chống rửa
tiền vẫn còn hạn chế, chưa thực sự hiệu quả.

19
- Về phía NHTM: thiếu cán bộ có chuyên môn về lĩnh vực rửa tiền, hệ thống
công nghệ thông tin còn khá lạc hậu và quy trình về phòng chống rửa tiền còn chưa
bài bản. Hoạt động kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ, ngân hàng thường phải đối
mặt với nhiều rủi ro. Do vậy, các ngân hàng phải xây dựng các quy trình giám sát,
kiểm toán nội bộ thực sự chặt chẽ. Tuy nhiên, phần lớn các ngân hàng còn thiếu
hoặc chưa quan tâm đúng mức đến việc xây dựng các quy trình giám sát về phòng
chống rửa tiền.
Ba là, một số quy định về thanh toán tạo thuận lợi cho hoạt động rửa tiền.
Chuyển tiền (Remittance) có thể coi là phương thức rửa tiền đơn giản nhất vì bọn
tội phạm chỉ cần ra ngân hàng làm chứng từ chuyển tiền là có thể dễ dàng thực hiện
hành vi phạm pháp của chúng.
Tín dụng chứng từ (L/C) là một trong những công cụ được tội phạm rửa tiền
ưa thích sử dụng, là vì các giao dịch “ma” thanh toán bằng hình thức này ít bị nghi
ngờ và có thể qua mặt ngân hàng và cơ quan pháp luật. Một trong những yếu tố hấp
dẫn của L/C là “các ngân hàng giao dịch trên cơ sở chứng từ chứ không phải bằng
hàng hóa, dịch vụ hoặc các thực hiện khác có liên quan đến chứng từ”.
Bên cạnh việc rửa tiền thông qua các giao dịch “ma”, tội phạm còn thực hiện
rửa tiền thông qua những giao dịch có thật, nhưng tinh vi hơn, chúng hạ giá hoặc
nâng giá trị thật của hàng hóa. Khoản chênh lệch giữa giá thực tế và giá nhập khẩu
chính là khoản tiền phi pháp mà bọn tội phạm muốn tẩy rửa.
Bốn là, công tác triển khai thực hiện các quy định quản lý ngoại hối về kiểm
tra, kiểm soát chứng từ của NHTM còn một số bất cập, chưa đảm bảo kiểm soát
chặt chẽ việc chuyển tiền đúng mục đích theo quy định của pháp luật.
Về cơ bản các ngân hàng đã thực hiện đúng các quy định của pháp luật về
kiểm tra, kiểm soát chứng từ, theo đó đã xây dựng quy định nội bộ về quy trình
nghiệp vụ, quy trình quản lý rủi ro, đồng thời thực hiện việc kiểm tra, kiểm soát
chúng từ khi cung ứng dịch vụ thanh toán và chuyển tiền cho khách hàng. Tuy
nhiên, các ngân hàng vẫn còn một số khó khăn trong việc kiểm tra, kiểm soát chứng
từ, cụ thể:

20
- Cán bộ của các ngân hàng chỉ kiểm soát được các giao dịch chuyển tiền dựa
trên việc kiểm soát bề mặt của chứng từ do khách hàng xuất trình, không có kinh
nghiệm chuyên sâu như các cơ quan an ninh, điều tra về việc phát hiện các hình
thức làm giả chứng từ nên khó khăn trong việc phát hiện, phòng ngừa các giao dịch
chuyển tiền bất hợp pháp.
- Với sự phát triển mạnh mẽ của internet, công nghệ thông tin, các giao dịch
kinh tế, thương mại quốc tế ngày càng đa dạng, phức tạp, thay đổi nhanh theo sự
biến động của nền kinh tế thế giới, trong khi đó các quy trình nội bộ của ngân hàng
chưa được thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung để đáp ứng kịp thời với những
thay đổi này.
- Do chịu sức ép về chỉ tiêu lợi nhuận nên việc kiểm tra, kiểm soát chứng từ
chưa được các ngân hàng ưu tiên dẫn đến xảy ra một số đối tượng lợi dụng chuyển
tiền bất hợp pháp thông qua việc làm giả, làm khống hồ sơ, chứng từ.
- Công tác hậu kiểm về chứng từ của ngân hàng chưa chặt chẽ: Do số lượng
giao dịch hàng ngày với khách hàng lớn, nên ngân hàng chưa sát sao, cương quyết
trong việc đôn đốc, xử lý chứng từ còn nợ của khách hàng khi đến hạn xuất trình.
1.2. Phòng chống Rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán quốc tế
1.2.1. Các Tổ chức quốc tế tham gia vào công tác phòng chống Rủi ro rửa tiền
trong hoạt động thanh toán quốc tế
Có nhiều tổ chức quốc tế được thành lập hoặc tham gia vào cuộc chiến chống
rửa tiền thông qua việc ban hành và áp dụng các chuẩn mực quốc tế về chống rửa
tiền, bao gồm:
- Các tổ chức đặt ra tiêu chuẩn quốc tế: Liên Hợp Quốc, FATF, Uỷ ban Basel
về giám sát ngân hàng, Hiệp hội quốc tế các nhà giám sát bảo hiểm, Tổ chức quốc
tế các ủy ban chứng khoán, Nhóm các đơn vị tình báo tài chính Egmont.
- Các cơ quan vùng và các nhóm có liên quan: Các cơ quan vùng kiểu FATF,
Nhóm các ngân hàng Wolfsberg, Ban thư ký khối thịnh vượng chung, Tổ chức các
quốc gia Châu Mỹ -CICAD.

21
Trong phạm vi nghiên cứu này, tác giả chỉ giới thiệu một số tổ chức quốc tế
tiêu biểu và có ảnh hưởng trực tiếp tới công tác phòng, chống rửa tiền của Việt
Nam.
1.2.1.1. Lực lượng đặc nhiệm tài chính về chống rửa tiền (FATF)
Lực lượng đặc nhiệm tài chính được các nước G7 thành lập vào năm 1989.
Đây là một tổ chức liên chính phủ có chức năng thiết lập các chuẩn mực và thúc đẩy
việc thực thi có hiệu quả các biện pháp pháp lý, quản lý và hoạt động nhằm chống
rửa tiền, tài trợ khủng bố, tài trợ phổ biến vũ khí và những hiểm họa có liên quan
khác đe dọa sự thống nhất của hệ thống tài chính quốc tế. Phạm vi hoạt động của
FATF được mở rộng theo yêu cầu quốc tế. Vào tháng 10/2001, FATF đảm nhiệm
thêm nhiệm vụ chống tài trợ khủng bố và đến năm 2008, chức năng của FATF đã
được mở rộng bao gồm cả việc giải quyết vấn Luận văn trợ phổ biến vũ khí hủy diệt
hàng loạt. Tính đến nay, FATF có 36 thành viên (gồm 34 thành viên là các quốc gia,
vùng lãnh thổ và 2 tổ chức), 8 thành viên liên kết và 25 quan sát viên.
Ba chức năng chính của FATF liên quan đến rửa tiền là:
- Theo dõi tiến độ thực hiện các biện pháp chống rửa tiền của các thành viên.
- Tổng kết và báo cáo về xu hướng, thủ đoạn rửa tiền và các biện pháp chống
rửa tiền.
- Thúc đẩy việc chấp thuận và thực hiện các tiêu chuẩn của FATF về chống
rửa tiền trên toàn cầu.
1.2.1.2. Liên hợp quốc (UN)
Liên Hợp Quốc (UN) là tổ chức quốc tế đầu tiên tiến hành một hoạt động quan
trọng về chống rửa tiền thực sự trên toàn cầu. UN giữ vị trí quan trọng trong lĩnh
vực này vì một số lý do. Thứ nhất, đây là một tổ chức quốc tế với số thành viên lớn
nhất. Thứ hai, UN tích cực điều hành một chương trình chống rửa tiền - đó là
Chương trình toàn cầu về chống rửa tiền (GPML) có trụ sở ở Viên, thủ đô nước Áo
và là một bộ phận của Văn phòng Ma túy và tội phạm (ODC) của UN. Thứ ba và có
lẽ là quan trọng nhất, UN có khả năng thông qua những hiệp ước hoặc công ước

22
quốc tế có hiệu lực như luật ở một nước một khi nước đó đã ký, thông qua và thực
hiện công ước dựa trên hiến pháp và cơ cấu luật pháp của nước đó. Trong những
trường hợp nhất định, Hội đồng bảo an có quyền bắt buộc tất cả các nước thành viên
tuân thủ thông qua một Nghị quyết của Hội đồng bảo an, bất chấp một nước thành
viên nào đó có hành động khác.
Năm 1988 Công ước của Liên hợp quốc về chống buôn bán bất hợp pháp ma
túy và chất hướng thần (Công ước Vienna) ra đời. Tuy không sử dụng thuật ngữ rửa
tiền nhưng Công ước Vienna đã yêu cầu các quốc gia thành viên hình sự hóa các
hành vi mua bán ma túy bất hợp pháp, bao gồm cả hành vi trao đổi, chuyển nhượng
tài sản có được từ hành vi buôn bán ma túy bất hợp pháp hoặc hành vi che đậy,
ngụy trang nguồn gốc bất hợp pháp của tài sản hoặc tài sản do phạm tội mà có. Tiếp
theo, năm 2000, Liên hợp quốc ban hành Công ước chống tội phạm có tổ chức
xuyên quốc gia (Công ước Palermo). Tại Công ước này thuật ngữ “rửa tiền” đã
được sử dụng. Tóm lại, ngoài 2 công ước nêu trên, Liên hợp quốc còn ban hành
hoặc thông quan nhiều hiệp ước, công ước, nghị quyết và chương trình, sáng kiến
liên quan đến chống rửa tiền.
1.2.1.3. Nhóm Châu Á – Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG)
Bên cạnh các tổ chức thiết lập tiêu chuẩn quốc tế về chống rửa tiền và chống
tài trợ khủng bố còn có một số tổ chức quốc tế khác cũng đóng vai trò rất quan
trọng trong cuộc chiến chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố. Những tổ chức này
được tổ chức theo vùng địa lý hoặc theo mục đích được xác định, một trong số đó là
Nhóm Châu Á - Thái Bình Dương về chống rửa tiền (APG). APG được thành lập
vào năm 1997 là một tổ chức liên Chính phủ, hiện nay có 41 thành viên với vai trò
đảm bảo các thành viên thực hiện hiệu quả các tiêu chuẩn quốc tế về chống rửa tiền,
tài trợ khủng bố và tài trợ vũ khí hủy diệt hàng loạt. APG đánh giá mức độ hiệu quả
thực hiện các tiêu chuẩn quốc tế về phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố của một
quốc gia thông qua cơ chế đánh giá đa phương quốc gia thành viên về mức độ tuân
thủ 40 khuyến nghị của FATF được quốc tế thừa nhận là các chuẩn mực quốc tế về
phòng, chống rửa tiền, tài trợ khủng bố. Việt Nam đã gia nhập và trở thành thành
viên chính thức của APG từ năm 2007.

23
1.2.2. Chuẩn mực quốc tế về phòng chống rửa tiền trong thanh toán quốc tế
1.2.2.1. Các chuẩn mực của FATF
Năm 1990, FATF đã thông qua 40 Khuyến nghị về chống rửa tiền, từ đó thiết
lập một khuôn khổ toàn diện về chống rửa tiền và được thiết kế để áp dụng phổ biến
cho các quốc gia trên toàn thế giới. Các Khuyến nghị này được sửa đổi vào năm
1996 và 2003 để theo kịp các phương thức rửa tiền ngày càng tinh vi của bọn tội
phạm. Sau vụ khủng bố tháng 9/2001 tại Mỹ, FATF đã mở rộng trách nhiệm giải
quyết các vấn đề về tài trợ khủng bố thông qua việc ban hành 8 Khuyến nghị đặc
biệt chống tài trợ khủng bố vào tháng 10/2001. Tiếp đó, vào tháng 10/2004, FATF
đó thông qua Khuyến nghị đặc biệt thứ 9 liên quan đến vận chuyển tiền mặt qua
biên giới. Như vậy, từ sau tháng 10/2004, FATF đã ban hành 40 Khuyến nghị về
chống rửa tiền và 9 Khuyến nghị đặc biệt về chống tài trợ khủng bố (hay còn gọi là
40+9 Khuyến nghị của FATF). Đến tháng 2/2012, FATF tiếp tục chỉnh sửa 40+9
Khuyến nghị thành 40 Khuyến nghị mới về chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố
và chống tài trợ phổ biến vũ khí (sau đây gọi tắt là 40 Khuyến nghị mới), bao gồm
các nhóm vấn đề chính: (i) Các chính sách về PCRT/TTKB và hợp tác trong nước;
(ii) Rửa tiền và tịch thu tài sản; (iii) Tài trợ khủng bố và tài trợ phổ biến vũ khí hủy
diệt hàng loạt; (iv) Các biện pháp phòng ngừa áp dụng của đối tượng báo cáo; (v)
Tính minh bạch và chủ sở hữu hưởng lợi của pháp nhân và thỏa thuận pháp lý; (vi)
Quyền và nghĩa vụ của các cơ quan có thẩm quyền; (vii) Hợp tác quốc tế. Tháng
6/2019, FATF tiếp tục cập nhật tài liệu 40 Khuyến nghị mới trong đó bổ sung nội
dung về tài sản ảo vào Khuyến nghị số 15.
Mặc dù không có hiệu lực bắt buộc như các Nghị quyết của Liên hợp quốc,
nhưng các Khuyến nghị của FATF đã được cộng đồng quốc tế thừa nhận là các
chuẩn mực và thực hiện các biện pháp cần thiết để xây dựng cơ chế chống rửa tiền,
chống tài trợ khủng bố và chống tài trợ phổ biến vũ khí nhằm tuân thủ các Khuyến
nghị của FATF và triển khai có hiệu quả các Khuyến nghị này trên phạm vi toàn
cầu.
1.2.2.2. Công ước và Nghị quyết của Liên hợp quốc liên quan tới phòng,

24
chống rửa tiền
- Công ước của Liên hợp quốc về chống buôn bán bất hợp pháp ma tuý và
chất hướng thần (Công ước Vienna năm 1988).
- Công ước chống tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia (Công ước Palermo
năm 2000).
- Công ước quốc tế về chống tài trợ khủng bố năm 1999.
- Nghị quyết số 1267 của Liên hợp quốc và các văn bản kế thừa.
- Nghị quyết số 1373 của Liên hợp quốc.
1.2.2.3. Các hướng dẫn của Uỷ ban giảm sát ngân hàng (Basel)
Các hướng dẫn này bao gồm: (i) Các yêu cầu chú ý xác đáng khách hàng gồm:
chính sách chấp nhận khách hàng, nhận dạng khách hàng, giám sát liên tục các tài
khoản và giao dịch, quản lý rủi ro; (ii) Tuân thủ và chức năng tuân thủ trong hoạt
động ngân hàng.
1.2.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến phòng chống Rủi ro rửa tiền trong hoạt động
thanh toán quốc tế
1.2.3.1. Yếu tố công nghệ
Sự phát triển mạnh mẽ của nền kinh tế số, công nghệ hiện đại không chỉ tạo
điều kiện cho sự phát triển kinh tế, xã hội mà còn là cơ hội để các đối tượng thực
hiện các hành vi gian lận tinh vi và phức tạp hơn, bao gồm các hình thức rửa tiền sử
dụng công nghệ cao qua các kênh thương mại điện tử, dịch vụ tài chính trên nền
tảng số, công cụ chuyển nhượng như Token, điện thoại, máy tính có kết nối mạng…
Yếu tố quan trọng quyết định thành công của công tác PCRT tại các NHTM là việc
ứng dụng công nghệ thông tin và tăng cường đầu tư, phát triển các phần mềm phòng
chống rửa tiền. Phần mềm PCRT sẽ hỗ trợ việc cập nhật, cảnh báo khách hàng theo
các danh sách cảnh báo, danh sách đen; hỗ trợ việc quét tức thời các giao dịch thanh
toán theo các danh sách cảnh báo, danh sách đen; hỗ trợ việc lọc và giám sát các
giao dịch đáng ngờ; thực hiện phân loại khách hàng theo mức độ rủi ro rửa tiền; hỗ
trợ việc lập báo cáo PCRT.

25
1.2.3.2. Yếu tố nguồn nhân lực
Trong hoạt động thanh toán quốc tế tại các NHTM, nguồn nhân lực thực hiện
nghiệp vụ đóng vai trò then chốt. Ngân hàng cần sử dụng có hiệu quả cũng như chú
trọng đào tạo các nguồn nhân lực như đội ngũ chuyên gia nghiên cứu về các chính
sách, văn bản quản lý về phòng chống rủi ro rửa tiền, đội ngũ lãnh đạo các đơn vị,
lĩnh vực liên quan đến phòng chống rủi ro rửa tiền, đặc biệt là đội ngũ giao dịch
viên - người trực tiếp phát hiện và xử lý các trường hợp liên quan đến hoạt động rửa
tiền. Do đó, nếu đội ngũ này nhận thức đúng và hiểu về sự cần thiết của hoạt động
rửa tiền, hậu quả kinh tế - xã hội của hoạt động rửa tiền thì họ sẽ triển khai các biện
pháp liên quan một cách tốt nhất và hiệu quả nhất, biến mỗi ngân hàng thành một
chốt chặn của hoạt động rửa tiền.
1.2.3.3. Yếu tố về pháp lý
Hiện nay, luồng vốn đầu tư nước ngoài (trực tiếp và gián tiếp) vào Việt Nam
ngày càng nhiều. Đồng thời, Việt Nam đã tự do hóa giao dịch vãng lai và từng bước
tự do hóa các giao dịch vốn nên mức độ kiểm soát đối với các giao dịch chuyển tiền
quốc tế đã được nới lỏng hơn. Do đó, nếu hệ thống pháp luật về phòng, chống rửa
tiền của Việt Nam chưa hoàn thiện thì có thể dẫn tới Việt Nam trở thành nơi tội
phạm rửa tiền quốc tế lựa chọn để rửa tiền thông qua hệ thống tài chính. Là một
trong những quốc gia sớm ý thức được những hệ quả và tác hại do hoạt động rửa
tiền mang lại, Việt Nam đã rất tích cực trong việc xây dựng và ban hành các văn
bản pháp luật để điều chỉnh về vấn đề này nhằm kiểm soát, ngăn chặn và xử lý kịp
thời hiệu quả các hành vi rửa tiền. Hoạt động rửa tiền trái pháp luật ngày càng diễn
ra tinh vi và phức tạp hơn trong bối cảnh khoa học công nghệ và nền kinh tế số phát
triển. Do đó, hành lang pháp lý vững chắc là yếu tố cần thiết để ngăn chặn hành vi
rửa tiền trái pháp luật, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển như Việt Nam.
1.2.3.4. Yếu tố về hợp tác quốc tế
Hoạt động hợp tác quốc tế trong phòng, chống rửa tiền và ngăn ngừa sự dịch
chuyển các tài sản bất minh cũng đang diễn ra rất mạnh mẽ và đa dạng. Nhiều quốc
gia trên thế giới đã có những hoạt động hợp tác song phương và đa phương trong

26
cuộc chiến chống nạn rửa tiền và ngăn ngừa sự dịch chuyển của các tài sản bất
minh. Các hình thức hợp tác quốc tế rất đa dạng như hỗ trợ tập huấn, nâng cao năng
lực; điều tra chung; trao đổi thông tin, chứng cứ; cùng xây dựng và cam kết chuẩn
mực chung về phòng, chống rửa tiền... Là thành viên tích cực, có trách nhiệm của
cộng đồng quốc tế và của Liên hợp quốc, Việt Nam đã ký kết và gia nhập nhiều
điều ước quốc tế và khu vực về chống tội phạm nói chung và chống rửa tiền, chống
tài trợ khủng bố nói riêng.
Các nguyên tắc chung về hợp tác quốc tế được quy định tại Điều 46 Luật
Phòng, chống rửa tiền năm 2012 như sau:
- Hợp tác quốc tế về phòng, chống rửa tiền được thực hiện trên nguyên tắc tôn
trọng độc lập, chủ quyền quốc gia, toàn vẹn lãnh thổ, bình đẳng, các bên cùng có
lợi, tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam và điều ước quốc tế mà nước Cộng
hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên.
- Nhà nước tạo điều kiện thuận lợi trong việc trao đổi thông tin và tương trợ tư
pháp về phòng, chống rửa tiền.
Như vậy, để hoạt động phòng, chống rửa tiền được thực hiện một cách hiệu
quả, Việt Nam cần có sự phối hợp, hỗ trợ với quốc tế.
1.3. Kinh nghiệm phòng chống Rủi ro rửa tiền trong hoạt động thanh toán
quốc tế tại một số quốc gia trên thế giới và bài học kinh nghiệm cho Việt Nam
1.3.1. Kinh nghiệm phòng chống rủi ro rửa tiền tại một số quốc gia trên thế giới
1.3.1.1. Kinh nghiệm của Mỹ
Mỹ là nước có hệ thống luật pháp về phòng, chống rửa tiền toàn diện và
nghiêm khắc nhất trên thế giới mà tất cả các định chế tài chính và nhân viên đều
phải tuân theo. Một trong những đạo luật quan trọng nhất liên quan đến phòng,
chống rửa tiền là Luật Bí mật ngân hàng (BSA) năm 1970 và những quy tắc của nó.
Mục đích của BSA là tạo ra một văn bản pháp lý tạo điều kiện điều tra tội phạm rửa
tiền, trốn thuế… bằng cách yêu cầu các tổ chức tài chính phải lưu giữ những chứng
từ liên quan đến giao dịch trên 10.000 USD. Sau đó Luật được sửa đổi cho phép

27
Chính phủ và các cơ quan chức năng có thể hạ thấp mức chuẩn 10.000 USD trong
các cuộc điều tra. Luật Chống rửa tiền của Mỹ còn quy định về nghĩa vụ của tất cả
các đối tượng, từ các cá nhân đến các tổ chức trong việc phát hiện và báo cáo về
hoạt động rửa tiền. Việc không tuân thủ những quy tắc và luật lệ liên quan đến hoạt
động phòng, chống rửa tiền của các nhân viên của các tổ chức tín dụng có thể dẫn
tới bị phạt dân sự và hình sự. Về mặt dân sự, nhân viên ngân hàng có thể bị phạt tới
100.000 USD cho việc cố tình vi phạm những quy định về báo cáo và lưu giữ chứng
từ của BSA. Về mặt hình sự, người vi phạm có thể bị phạt tiền tới 250.000 USD, 5
năm tù hoặc cả hai.
1.3.1.2. Kinh nghiệm của Anh
Tại Anh, các định chế tài chính cũng hoạt động theo những quy định về
phòng, chống rửa tiền tương tự như tại Mỹ. Tháng 12/1990, nước Anh ban hành
một loạt văn bản hướng dẫn các ngân hàng trong việc phát hiện và chấm dứt các
hoạt động rửa tiền, trong đó tập trung chủ yếu vào các nhiệm vụ của ngân hàng
trong việc cảnh báo cho các cơ quan quyền lực những hoạt động và giao dịch đáng
ngờ. Các hướng dẫn này được xây dựng bởi Ngân hàng Trung ương Anh và các
ngân hàng thương mại với sự phối hợp, tham gia của cơ quan tình báo quốc gia, hải
quan, cảnh sát. Theo đó, ngân hàng phải đích thân nhận dạng tất cả các khách hàng
bằng mọi cách có thể, kể cả bằng cách gặp mặt trực tiếp. Hướng dẫn cũng chỉ rõ các
cách thức xác nhận thông tin cá nhân, trong đó hộ chiếu là hình thức được ưu tiên,
ngoài ra các hình thức khác cũng được chấp nhận như thẻ nhân viên, bằng lái xe…
Hơn nữa, các ngân hàng phải lưu giữ tất cả các chứng từ giao dịch trong 6 năm để
phục vụ điều tra.
Cũng giống như tại Mỹ, việc không tuân theo những hướng dẫn và các luật,
quy định sẽ dẫn tới những trách nhiệm pháp lý. Những trách nhiệm pháp lý dân sự
có thể nảy sinh nếu vi phạm những quy định về sự bảo mật của khách hàng. Hướng
dẫn tại Anh chỉ ra rằng các nhân viên của các định chế tài chính phải hợp tác một
cách toàn diện với các cơ quan pháp luật và phải thông báo trước cho các cơ quan
này các giao dịch đáng ngờ. Trong khi các ngân hàng là chủ thể chính, các tổ chức
tài chính khác như công ty bảo hiểm, tổ chức môi giới cũng phải thực hiện những

RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM

RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM

Similar to RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM (20)

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn

More from lamluanvan.net Viết thuê luận văn (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

RỦI RO RỬA TIỀN TRONG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ Ở VIỆT NAM