tiền sản giật

1. CAO HUYEÁT AÙP VAØ THAI KYØ
PGs. Ts. Huyønh Nguyeãn Khaùnh
Trang
Boä moân Phuï Saûn ÑHYD Tp HCM
Beänh vieän Huøng Vöông

2. • Phaân loaïi
CHA maõn
TSG – SG
CHA maõn gheùp TSG
CHA thoaùng qua
• Tieàn saûn giaät (TSG)
• Saûn giaät (SG)
• Cao huyeát aùp maõn

3. Phaân loaïi vaø ñònh
nghóa
CHA maõn vaø thai
1. CHA khi HA max  140 mmHg hay HA
min  90 mmHg
2. CHA coù tröôùc khi coù thai hay tröôùc
tuaàn 20 cuûa thai kyø hay CHA luùc
mang thai vaø keùo daøi sau sanh 42
ngaøy

4. Phaân loaïi vaø ñònh
nghóa
• TSG laø tình traïng
 HA cao + Ñaïm nieäu  Phuø
 Xaûy ra ôû caùc thai kyø töø 20 tuaàn
 Heát hoaøn toaøn sau sanh
 Neáu xaûy ra sôùm: Ña thai, thai tröùng
 Saûn giaät laø bieán chöùng caáp cuûa
TSG

5. Phaân loaïi vaø ñònh
nghóa
• TSG nheï laø tình traïng
• 1. HA  140/90 mmHg, ño
2 laàn caùch 6 giôø
• 2. Protein nieäu  300 mg
trong 24 giôø hay (1+)
• 3. Phuø : thöôøng coù
nhöng khoâng baét buoäc
• Phuø meàm, traéng
loõm, khoâng ñau
• Taêng caân nhanh  2
kgs moãi tuaàn

6. Phaân loaïi vaø ñònh
nghóa
• TSG naëngï laø tình traïng
• 1. Luùc nghæ HA max  160 mmHg hay HA min  110 mmHg ,
ño 2 laàn caùch 6 giôø
• 2. Protein nieäu  5g trong 24 giôø hay (3+)/ (4+)
• 3. Thieåu nieäu : nöôùc tieåu < 400ml/ 24 giôø hay creatinin >
1,2 mg%
• 4. Roái loaïn taâm thaàn hay thò giaùc : nhöùc ñaàu, môø
maét, aùm ñieåm, roái loaïn nhaän thöùc
• 5. Phuø phoåi caáp hay tím taùi
• 6. Roái loaïn chöùc naêng gan : taêng men gan AST >70U/L
• 7. Ñau thöôïng vò hay haï söôøn phaûi
• 8. Giaûm tieåu caàu : TC < 100.000/ mm3 hay coù taùn huyeát
(Bi  1,2 mg%) hay taêng LDH  600 U/L

7. Phaân loaïi vaø ñònh
nghóa
• SAÛN GIAÄT laø tình traïng TSG coù keøm theo
côn co giaät
• Côn co giaät goàm 4 giai ñoaïn
 Xaâm nhieãm: co giaät ( mieäng , maët) vaøi giaây
 Co cöùng toaøn thaân: 15- 20 giaây
 Co giaät tay vaø toaøn thaân: töøng côn, maët tím,
ngöng thôû, suøi boït meùp, haøm döôùi ñoùng môû
töøng côn, keùo daøi 1 phuùt
 Hoân meâ: cöû ñoäng co giaät nheï, thöa daàn roài
ngöng  Hoân meâ ( Khi tænh khoâng nhôù gì tröôùc
co giaät)
• Trong vaø sau côn giaät: toan maùu, caùc roái loaïn
chöùc naêng naëng hôn, caùc bieán chöùng thöôøng

8. Phaân loaïi vaø ñònh
nghóa
HOÄI CHÖÙNG HELLP
Heamolysis-Bi > 1,2mg % hay taêng LDH  600 U/L
Elevated Liver enzymes AST >70U/L
Low platelet < 100.000/ mm3
Laâm saøng : HC naøy coù theå xaûy ra tröôùc (ña soá)
vaø sau sanh. Ñau thöôïng vò 90%, buoàn noân vaø
noân 50%, hôn 90% beänh nhaân coù khoù chòu
nhieàu ngaøy tröôùc ñoù. HA cao (20% khoâng coù,
30% ôû theå nheï vaø 50% theå naëng). Coù theå
coù tieåu maùu vaø xuaát huyeát tieâu hoaù.
Chaån ñoaùn phaân bieät : Giaûm TC voâ caên, beänh
lyù gan maät, vieâm gan sieâu vi, vieâm ñaøi beå
thaän, vieâm daï daøy-taù traøng

9. Phaân loaïi vaø ñònh
nghóa
• CHA maõn gheùp TSG laø khi TSG xaûy ra treân
moät CHA ñaõ bieát tröôùc ñoù
• CHA thoaùng qua ( Transient hypertension)
1. HA taêng trong thai kyø hay trong 24 giôø
ñaàu sau sanh maø khoâng coù daáu khaùc
cuûa TSG hay CHA maõn
2. Caàn phaân bieät vôùi TSG vì CHA thoaùng
qua lieân quan vôùi nguy cô CHA sau naøy
coøn TSG-SG thì khoâng

10. XUAÁT ÑOÄ TSG - SG
 Thöôøng gaëp ôû con so, ñaëc bieät döôùi 20 vaø treân
40 tuoåi
 ÔÛ VN chöa xaùc ñònh xuaát ñoä chính xaùc. Y vaên 7 –
10% trong taát caû ca sanh, töû vong chieám 17% trong
toång töû vong meï. Trong toång soá TSG-SG : 10% töû
vong chu sinh, 20% KPCD, 15% moå sanh, 10% chaám döùt
thai kyø coøn non thaùng.
17.6% töû vong meï taïi Hoa Kyø (Walker-2000;Koonin-1997)
21.3% töû vong meï taïi Vieät Nam (LMAT-2000)
 Coù theå lieân quan ñeán moâi tröôøng soáng vaø di

11. NGUYEÂN NHAÂN
Chöa roõ, song coù nhieàu quan
ñieåm cho raèng TSG coù theå
lieân quan vôùi:
 Di truyeàn
 Dinh döôõng
 RL noäi tieát
 Thieáu maùu TC - nhau

12. BEÄNH SINH
Maát quaân bình giöõa
Prostagcyclin vaø TX -
Prostaglandin coù vai troø
trong söï daõn maïch, ngaên co
cô töû cung vaø ngöøa keát
dính tieåu caàu.
Gaây co thaét toaøn boä caùc
tieåu ñoäng maïch

13. BEÄNH HOÏC
Thöông toån ñaëc hieäu ôû thaän: Tb noäi
moâ söng phoàng  vi caàu to ra, loøng
mao maïch heïp laïi
Co thaét maïch  thieáu maùu cuïc boä
 toån thöông gan, tim, phoåi thaän vaø
baùnh nhau
• Haäu quaû:
• MEÏ: Suy tim, suy thaän, TBMMN, thuyeân
taéc maïch

14. DIEÃN TIEÁN
• TSG nheï  TSG naëng  SG
• Caùc daáu hieäu naëng leân cuûa TSG:
Laâm saøng:
• HA cao, Phuø (maët vaø tay), nhöùc ñaàu,
môø maét, ñau thöôïng vò, roái loaïn thò
giaùc, buoàn noân, noân, PXGX taêng,
thieåu nieäu ( < 100ml/ 4g)
Caän laâm saøng:
• Hct , TC , Men gan

15. Ñieàu trò TSG-SG
MgSO4
Haï aùp
Giaûm ñau
Sanh giuùp
Chaám döùt thai kyø
sao cho coù lôïi
nhaát cho Meï-Con
Ñieàu trò trieät
ñeå
Ñieàu trò hoã
trôï
- Ngöøa co giaät
- Kieåm soaùt HA

16. Ñieàu trò TSG-SG
• Chaám döùt thai kyø laø ñieàu trò trieät
ñeå
Chaám döùt
thai kyø
quaù SÔÙM
Chaám döùt thai
kyø quaù TREÃ
THAI NHI THAI
PHUÏ

17. Ñieàu trò TSG-SG
• TSG nheï
• Coù theå ñieàu trò ngoaïi truù
• 1. Nghæ ngôi nhieàu
• 2. Aên uoáng bình thöôøng (khoâng quùa kieâng
muoái)
• 3. HA ño moãi 4 giôø luùc thöùc
• 4. Moãi ngaøy : caân, ñeå yù nöôùc tieåu, phuø,
cöû ñoäng thai
• 5. NST cho thai moãi tuaàn (hay ½ tuaàn)
• 6. Bieåu ñoà taêng tröôûng cuûa thai moãi 2
tuaàn
• 7. Höôùng daãn caùc daáu trôû naëng : nhöùc

18. ÑIEÀU TRÒ TSG NHEÏ
 Nghæ ngôi taïi nhaø
 Theo doõi moãi 1 -2 tuaàn moät laàn
 Daën doø nhöõng daáu trôû naëng
 Vaøo vieän khi :
Coù daáu trôû naëng
Coù daáu thai chaäm taêng tröôûng

19. Ñieàu trò TSG-SG
• TSG naëng tuyø thuoäc tuoåi thai vaø
möùc ñoä naëng
• Neáu tuoåi thai  34 tuaàn, chaám döùt thai kyø
coù theå xem xeùt.
• Neáu töø 27 – 34 tuaàn, ñieàu trò trieäu chöùng,
kích tröôûng thaønh phoåi thai, theo doõi saùt
dieãn tieán beänh.
• Neáu 25 – 27 tuaàn, caàn choïn loïc xem coù theå
keùo daøi thai kyø theâm.
• Neáu < 25 tuaàn, chaám döùt thai kyø vì meï
neân ñöôïc xem xeùt

20. ÑIEÀU TRÒ TSG NAËNG
 Theo doõi taïi BV :
Meï :HA moãi 6 giôø, caân, ñaïm nieäu moãi
ngaøy. XN: Hct, TC, men gan, creatinin/maùu.
Thai : SAÂ, NST, Biophysical profile
 Nghæ ngôi tuyeät ñoái. AÊn nhieàu ñaïm,
khoâng quaù haïn cheá muoái.
 Cho an thaàn, haï aùp chæ duøng khi HA≥
160/110mmHg.
Neáu khoâng ñaùp öùng ñieàu trò, caàn chaám
döùt thai kyø duø tuoåi thai laø bao nhieâu.

21. ÑIEÀU TRÒ SAÛN GIAÄT
 Giöõ yeân tónh, traùnh kích thích,
khoâng aên uoáng, ngaùng löôõi neáu
coù co giaät, naèm nghieâng neáu hoân
meâ.
 MgSO 4
 Haï aùp khi HA min ≥ 110 mmHg
 Chæ duøng lôïi tieåu khi coù phuø
phoåi
 Giôùi haïn dòch truyeàn
 Chaám döùt thai kyø

22. Ñieàu trò TSG-SG
• CHAÁM DÖÙT THAI KYØ
• Moå sanh ngay khoâng phaûi laø chæ
ñònh cho taát caû moïi tröôøng hôïp.
• Vaãn coù theå tieán haønh khôûi phaùt
chuyeån daï vaø theo doõi sanh ngaû aâm
ñaïo.
• Neáu chuyeån daï ñaõ dieãn ra, thöôøng
seõ nhanh hôn chuyeån daï trong nhöõng
tröôøng hôïp thoâng thöôøng

23. Ñieàu trò TSG-SG
• Chaám döùt thai kyø baát chaáp tuoåi thai
trong nhöõng tröôøng hôïp sau
1. Saûn giaät
2. Giaûm tieåu caàu < 100.000/ mm3
3. Taùn huyeát ( ghi nhaän ñöôïc töø pheát maùu
ngoaïi bieân)
4. Taêng men gan
5. Phuø phoåi caáp
6. Thieåu nieäu
7. Huyeát aùp khoâng khoáng cheá ñöôïc vôùi
ñieàu trò noäi

24. Moät soá vaán ñeà ñieàu trò TSG-SG
• Kieåm soaùt co giaät
1. Duøng Magnesium Sulfate, oáng 10ml, 15%
2. Tieâm truyeàn maïch (ña soá), loading 3 gr, duy
trì 1gr/ 1giôø
3. Noàng ñoä ngoä ñoäc : 8 –10 mEq/L maát PXGX,
12 mEq/L ngöng thôû, hôn 12 mEq/L ngöng tim.
4. Theo doõi laâm saøng : goõ PXGX, ñeám nhòp
thôû, luôïng nöôùc tieåu
5. Khi coù ngoä ñoäc : ngöng Magnesium ngay,
tieâm maïch chaäm 1gr Calcium gluconate (oáng
10ml, 10%)

25. Moät soá vaán ñeà ñieàu trò TSG-SG
• Kieåm soaùt dòch truyeàn
1. Cung caáp trong khoaûng 84 –125 ml/giôø
2. Thieåu nieäu khi nöôùc tieåu  100 ml trong 4
giôø. Neáu phoåi bình thöôøng, truyeàn 500ml
dòch (tinh theå), neáu chöa ñaùp öùng coù theå
theâm 500ml nöõa. Sau 1l dòch, neáu vaãn chöa
coù nöôùc tieåu, neân ñaët Swan-Ganz + CVP theo
doõi löôïng dòch ñöa vaøo sau ñoù.
3. Thöôøng sau sanh seõ coù hieän töôïng lôïi
nieäu, 12-24 giôø sau sanh

26. Moät soá vaán ñeà ñieàu trò TSG-SG
• Kieåm soaùt huyeát aùp
• 1. Duøng haï aùp khi HA min  105mmHg. Nguyeân taéc :
– HA neân ñöôïc duy trì oån ñònh
– Traùnh haï HA nhanh ñoät ngoät
– Caàn coù haï aùp duy trì (Ñieàu trò “neàn”) ñeå oån ñònh HA
– Choáng CÑ:
IEC
Lôïi tieåu (tröø tröôøng hôïp CHA maïn tính)
2. Thaän troïng trong duøng HAÏ AÙP
- giaûm tuaàn hoaøn nhau-thai
- taêng nguy cô IUGR
3. Khuyeán caùo
Hydralazin (Nepressol, Hydrapress)
Labetalol (Trandate)
Nifedipine (Adalate)

27. Cao HA maõn vaø thai
• Nguy cô
• Sanh non, nhau bong non, thai chaäm taêng
tröôûng trong töû cung. Caøng xaáu hôn neáu gheùp
theâm TSG
• Möùc ñoä
Nheï khi HA min 90 – 104 mmHg
Trung bình 105 –114 mmHg
Naëng  115 mmHg
Nguyeân taéc ñieàu trò
1. Haïn cheá muoái  4 gr / ngaøy
2. Ngöng huùt thuoác hay uoáng röôïu, neáu coù
3. Giaûm vaän ñoäng
4. SAÂ töø tuaàn 18, moãi 4 –6 tuaàn theo doõi
taêng tröôûng thai. NST töø tuaàn 32, moãi 1 –2

28. Cao HA maõn vaø thai
• Haï aùp
• ÖÙc cheá men chuyeån vaø lôïi tieåu neân traùnh
duøng khi coù thai. Rieâng lôïi tieåu coù theå coøn
duøng trong tröôøng hôïp naëng
Caùc thuoác thöôøng ñöôïc duøng
Methyldopa 250mg, 3laàn/ ngaøy (toái ña
2gr/ngaøy)
Hydralazin
Labetalol

29. Xöû trí- Corticoid
• Corticoid ñeå taêng ñoä tröôûng thaønh
PHOÅI thai nhi
• Tröôùc ñaây
» Betamethason 12mg x 2
» Hydrocortison 500mg x 4
» Dexamethason 5mg x 4
Duøng nhieàu ñôït caùch nhau 1
tuaàn
Hieän nay
TSG-SG
Betamethason 12mg x 2
Duøng 1 ñôït cho tuoåi thai 29-34 tuaàn

30. CHA thai kyø-TSG:
Vaán ñeà toàn taïi
• Cô cheá beänh sinh chöa roõ
– Giaû thuyeát veà baát ñoàng geøne
(genetic conflict theory) caàn theâm baèng
chöùng
• Chöa coù thöû nghieäm döï baùo TSG
ñaùng tin caäy
• Chöa coù phöông thöùc höõu hieäu
döï phoøng
– Vit E, C coù nhieàu höùa heïn
– Calcium, Aspirin lieàu thaáp cho coäng

31. Keát luaän
Coù nhieàu thay ñoåi trong tieâu chuaån
chaån ñoaùn CHA thai kyø/TSG theo
höôùng döï phoøng, chính xaùc
Caùc bieän phaùp döï phoøng coù theå
chæ ñònh cho nhoùm saûn phuï nguy
cô cao.
Ñieàu trò TSG phaûi ñuùng phaùc ñoà
vaø ñuû lieàu

32. Keát luaän
Ñieàu trò CHA thai kyø/TSG toát nhaát
laø chaám döùt thai kyø
Keùo daøi thai kyø ñoøi hoûi söï theo
doõi chaët cheõ vaø söï coäng taùc toát
cuûa saûn phuï. Caàn ñaët vaán ñeà
chaám döùt thai kyø kòp thôøi traùnh
bieán chöùng

34. Döï baùo CHA thai kyø/TSG
• Coù raát nhieàu thöû nghieäm ñöôïc
nghieân cöùu
– HA trung bình/tam caù nguyeät 2nd  85-
90mmHg
– HA trung bình taïi tuaàn leã 20th  90mmHg
– Rollover test taïi tuaàn leã 28-32nd
– Thöû nghieäm angiotensin taïi tuaàn leã 26-
30
– Ño noàng ñoä Inhibin, -fetal protein, acid
urique…

35. Döï baùo CHA thai kyø/TSG
• CHA thai kyø/TSG coù nhieàu nguyeân
nhaân neân khoù coù moät thöû
nghieäm ñôn ñoäc coù ñöôïc khaû
naêng döï baùo cao
• Chöa theå döï baùo TSG baèng 1 thöû
nghieäm

36. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
• Coù raát nhieàu phöông thöùc ñöôïc
aùp duïng ñeå döï phoøng
– Boå xung vitamin C, E
– Boå xung Calcium
– Aspirin lieàu thaáp
– Boå xung Magnesium; keõm; daàu caù
– Cheá ñoä aên giaøu ñaïm, ít muoái...

37. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
– Cô cheá:giaûm kích thích teá baøo noäi maïch
– Keát quaû ban ñaàu coù nhieàu höùa heïn
(Chappell-1999)
– Caàn theâm baèng chöùng töø nhöõng n/cöùu
thöïc nghieäm lôùn
Boå xung vit C (1000mg/n), vit E (400mg/n)

38. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
• Boå xung Calcium (600-2000mg/ngaøy)
– Cô cheá: taàn suaát TSG cao trong nhoùm coù
cheá ñoä aên ít Calcium (Marcoux-1991)
– Ít hieäu quaû (aOR 0.72 [0.6,0.86])
(Atallah-2000;Sibai-1998; Levine-1997)
– Hieäu quaû treân coäng ñoàng nguy cô (aOR
0.22-0.32) (WHO trial; Atallah-2000;
Crowther-1999)
– Khoâng khuyeán caùo duøng thöôøng qui
(ACOG-2002)

39. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
• Aspirin lieàu thaáp (60-80mg/ngaøy)
– Cô cheá: ñieàu chænh Prostacyclin/TA2
(CLASP-1994)
– Ít hieäu quaû (Sibai-1993;CLASP-
1994;JAMAICA-1998; Caritis-1998;BLASP-
1998)
– Hieäu quaû trong nhoùm nguy cô cao coøn
baøn caõi (McParland-1990;Morris-
1996;Bower-1996)
– Khoâng khuyeán caùo duøng thöôøng qui
(ACOG-2002)

40. Döï phoøng CHA thai kyø/TSG
• Khoâng khuyeán caùo söû duïng Calcium,
Aspirin lieàu thaáp cho moïi saûn phuï
• Söû duïng vitamin E, C coù nhieàu höùa
heïn
• Caàn theâm thoâng tin veà Söû duïng
heparin troïng löôïng phaân töû thaáp