Gjeologjia në Ndërtimtari- 2017 Seminarë....Tema Proceset gjeologjike që ndodhin në tokë-nga Shkumbin S. Muzlijaj...Universiteti i Prishtinës...

1. “GJEOLOGJIA NË NDËRTIMTARI”
KONSTRUKTIV SHKUMBIN MUZLIJAJ

2. PROCESET GJEOLOGJIKE QË
NDODHIN NË TOKË

3.  Toka dhe vecanarisht korja e saj që kur është krijuar e deri
më sot ka qënë në lëvizje e zhvillim të pandërprerë.
 Ajo ka pësuar e pëson edhe në ditët e sotme ndryshime të
mëdha. Këto ndryshime janë shkaktuar nga proceset e
ndryshimeve gjeologjike, të cilat në shumicën e tyre janë
procese që veprojnë shumë ngadalë e për një kohë shumë të
gjatë me mijëra e miliona vite…
 Disa procese zhvillohen shumë ngadalë, por ka procese që
zhvillohen shumë shpejt dhe qojnë në pasoja katastrofale
(termetet, vullkanet, shëmbjet, rrëshqitjet e papritura etj)

4. Të gjitha proceset që ndodhin në tokë i ndajmë në dy
grupe të medha:
 1. Procese gjeologjike endogjene (të brëndëshme),
 2. Procese gjeologjike ekzogjene (të jashtme).
-Procest gjeologjike endogjene quhën ato procese të cilat shkaktohën
nga forcat e brendshme të Tokës, dhe që ndodhin kryesisht brënda saj,
por që shfaqen shpesh edhe në sipërfaqe të Tokës.
-Procese gjologjike ekzogjene quhën ato procese që lindin nga faktorët
e jashtëm, kryesisht për llogari të enërgjisë diellore dhe zhvillohën në
sipërfaqe të Tokës ose afër saj në thellësi të vogla.

5. Proceset gjeologjike endogjene (të brendëshme):
ndodhen në brendësi të tokës si rezultat i temperaturave dhe
presioneve të larta.
Në këto procese përmendim:(magmatizimin-vullkanet,
termetet(sizmiciteti), lëvizjet tektonike të korës së Tokës dhe
metamorfizmin).

6. Magmatizmi:
 Paraqet tërësinë e proceseve të lidhura me lëvizjen e
magmës nga thellësia drejt sipërfaqes së Tokës.
Vullkanizmi është një proces endogjen që ka të bëjë në të shumtën e rasteve,
me daljen e llavës -magmës dhe të produkteve të tjera të gazta e të ngurta, të
cilat e shoqërojnë atë para dhe pas daljës së saj.
Në fillim dalin produktet e gazta kryesisht avuj uji dhe gaze që përmbajnë:
SO2, Cl,CO2, CO, F, Br, CH4 të cilat shpesh vazhdojnë të dalin edhe për
shumë kohë pasi ka pushuar aktiviteti i vullkanit; si dhe produktet e ngurta hi
dhe pluhur vullkanik etj.... Pastaj del llava, e cila rrjedh nëpër shpatet e
vullkanit me shpejtësi të ndryshme që varet nga pjerrtësia e terrenit, shkalla e
viskozitetit të saj…

7. Në majën e vullkanit ndodhet gryka ose krateri që ka
formën e një hinke me përmasa të ndryshme nga ku
del llava dhe produktet e tjera në sipërfaqe…
Vullkan i shuar:
-Vullkanizmi mund të bëhet me eksplozion, i shoqëruar me gjëmime e tronditje të
mëdha ose në mënyrë të qetë dhe pa tronditje.
-Veçoria fizike kryesore që kushtëzon mënyrën e shpërthimit të vullkanit është
viskoziteti i magmës.
-Kur vullkanet nxjerrin lavë acide, shpërthimi i tyre bëhet me eksplozion ose ka raste
kur lava nuk del fare në sipërfaqe të Tokës. Kurse vullkanet, që nxjerrin lavë me përbërje
bazike, kanë mënyrë të qetë dhe pa zhurmë e tronditje.
Ndertimi dhe elementet perberse
te nje vullkani:

8. Tipet e vullkaneve:
 Duke marrë parasysh si kriter kryesorë mënyrën (karakterin) e
shpërthimit, vullkanet mund të grupohen në këto tipa kryesorë:
-Vullkane të tipit Havajan: -Vullkane të tipit -Vullkane të tipit
Strombolian: Pelian
-Vullkane të tipit Vezuvizan, dhe
-Vullkane të tipit Krakatau…

9. Tërmetet:
Tërmetet janë lëkundje të shpejta të kores së Tokës, të shkaktuara kryesisht nga çlirimi i
energjisë së grumbulluar diku në thellësi të Tokës.
Ato janë karakteristike për rajone të pastabilizuar të paqëndrueshme nga ana
gjeologjike, pra tërmetet janë jehonë e lëvizjeve të sotme tektonike, që tregojnë se diku
në brendësi të Tokës ka ndodhur një zhvendosje e masave shkëmbore, një deformim,
nga i cili Toka dhe korja e saj ka pësuar dridhje.
-Vendi ose zona ku ka lindur tërmeti quhet
vatër e tërmetit, kurse qëndra e saj quhet
Hipoqendër. Skaji më i afërt i daljes në
sipërfaqe të diametrit të Tokës të hequr nga
hipoqendra quhet Epiqendër.
-Sipas origjinës Tërmetet ndahen në:
Tërmete tektonike, Tërmete vullkanike
dhe Tërmete nga shëmbjet nëntoksore.

10. Seizmografi vertikal:
Shkenca që studion tërmetet eshte Sizmologjia.
Studimi i Tërmeteve bëhet duke regjistruar lëkundjet sizmike që vijnë në
stacion, me anë të aparateve të posaqme që quhen Sizmografë…
Saizmogrami i Termetit ne Haiti
në vitin 2010:

12. Proceset gjeologjike ekzogjene (të jashtme): ndodhen në
siperfaqën e Tokës dhe janë:
tjetërsimi, proceset që lidhen me veprimtarinë e ujërave
rrjedhese siperfaqesore, të ujërave nëntokësore,
të deteve e liqeneve, të erës, të akullnajave etj.

13. Tjetërsimi – Prishja:
Tjetërsim quhet procesi i prishjës së mineraleve dhe të shkëmbinjve në
vëndin e ndodhjes së tyre, sidomos në rastet kur ato zbulohën në sipërfaqën e
Tokës, nën veprimin e faktorëve të jashtëm, nga të cilët rolin kryesorë e luajnë
temperatura, uji, ajri dhe veprimtaria jetësore e organizmave.
Tjetërsimi është proces i ndërlikuar, i cili shfaqet në disa forma. Ai
përmbledh një sërë procesesh me karakteristika fizike, kimike dhe
biokimike.
Lidhur me karakterin mbizotërues të prishjes dallojmë: tjetërsimin fizik,
tjetërsimin kimik dhe tjetërsimin organik.
(Tjetërsimi Fizik:
Tjetërsimi fizik qëndron në copëtimin dhe thërmimin e shkëmbinjëve pa
ndryshime të dukshme të përbërjes kimike të tyre. Ai zhvillohet kryesisht në
pjesët e dala në sipërfaqe të shkëmbinjve dhe në pjesët më pranë sipërfaqës,
por gjithnë sipër brezit të temperaturave konstante.)

14. Puna shkatërruese e erës:
Puna shkatërruëse e erës varet, në radhë të parë, nga
shpejtësia e saj.
Sa më e madhe të jetë shpejtësia e erës, aq më e madhe
është forca shkatërruese e saj.
Era poashtu bën një punë të madhe transportuese dhe
depozituese, e cila me se shumti vërehet ne shkretetira…
-Veprimtaria gjeologjike e erës: -Shkretëtira Gobi:

15. Veprimtaria gjeologjike e ujërave rrjedhëse
sipërfaqësore:
Ujrat rrjedhëse sipërfaqësore quhen të gjitha ujërat që rrjedhin në sipërfaqën e Tokës.
Këto ujëra, duke lëvizur nga vendet më të larta në drejtim të vendeve më të ulta,
kryejnë një punë të madhe gjeologjike, që qëndron në shkatrrimin e shkëmbinjëve,
në transportimin e produkteve të shkatrrimit dhe në depozitimin e këtyre
produkteve.
Puna shkatërruse e ujrave rrjedhese sipërfaqësore shprehet në dy forma:
1. Në shpërlarjen sipërfaqësore -procesi deluvial.
(e cila kryhet nga ujërat që formohen nga reshjet e rrëmbyshme të shirave dhe nga
shkrirja e borës të cilat rrjedhin në sipërfaqën e Tokës, në trajtë të shpërndarë…)
2. Në shpërlarjen lineare gryrrje ose procesi eroziv.
(qe kryhet nga ujrat që rrjedhin në shtretër të caktuar të lumenjve, përroskave…)

16. -Erozioni – Grryrja: -Depozitimi i rërës në skajet e Lumit: