Planeti është një trup qiellor, që vetë nuk ndriçon, ka një mase të mjaftueshme për vetërëndesë për të mposhtur forcat e trupave të ngurtë .Planetët e sistemit tone diellor te radhitura sipas largësisë nga dielli jane: Merkuri , Aferdita , Toka , Marsi , Jupiteri , Saturni , Urani , Neptuni .
#MesueseAurela
2. • Planeti është një trup qiellor, që vetë nuk ndriçon, ka
një mase të mjaftueshme për vetërëndesë për të
mposhtur forcat e trupave të ngurtë .
Planetët e sistemit tone diellor te radhitura sipas largësisë
nga dielli jane: Merkuri , Aferdita , Toka , Marsi , Jupiteri ,
Saturni , Urani , Neptuni .
3. MERKURI
• Mërkuri është planeti më i afërt me Diellin dhe gjithashtu
planeti më i vogël në Sistemin Diellor,Mërkuri kryen orbitën
rreth Diellit një herë në 87.969 ditë . Teknikisht mërkuri
është një objekt shumë i shndritshëm, por ai ështe i vështirë
të shihet sepse dielli e pengon shumë dritën e tij të duket
qartë. Meqë Mërkuri zhduket në shkëlqimin e diellit nuk ka
eklips diellor, Mërkuri mund të shihet vetëm në mëngjes ose
në muzgun e mbrëmjes. Mërkuri është një nga katër
planetët e ngurtë të Sistemit Diellor ashtu si Toka. Eshtë
planeti më i vogël i Sistemit Diellor me një rreze ekuatoriale
2439.7 km. Mërkuri përbëhet kryesisht nga 70% metale dhe
30% materiale silikate. Teleskopët në Tokë e tregojnë në
trajtën e një gjysmëhëne të vogël e të shndritshme.
4. AFERDITA
• Aferdita është planeti i 2-te më afër Diellit dhe i 5-ti për madhësinë e tij.
• Distanca : 108.200.000 km nga Dielli
• Distanca : 41.842.944 km nga Toka
• Diametri : 12.103,6 km
• Masa : 4.869e24 kg
• Rrotullimi Rreth vetes : 24 Ore
• Rrotullimi Rreth Diellit : 225 ditë të Planetit Toke
• Temperatura : +400 °C deri +480 °C
• Afërdita është quajtur kështu për faktin se ka një ndriçim të veçante dhe disa ngjyra tepër
të veçanta.
• Pas Diellit dhe Hënës, Afërdita është objekti më i ndritshëm në hapësire nga këndvështrimi
i tokës. Anija-Satelit e pare që vizitoi Afërdita ishte Mariner 2 në 1962. Një vit në Afërdit
është 225 Dite ndaj 365 ditëve të Planetit Tone. Nëse në Toke do peshonit 68 kg, në Afërdit
do peshonit 61 kg, gjatë rrotullimit dhe afrimit afër Tokës në orbite, Afërdita shfaq të
njëjtën pjesë të sajën në këndvështrimin nga Toka. Afërdita është e përbëre kryesisht nga
dioksidi i karbonit, dhe ka disa shtresa resh kilometra të trasha të përbëra nga acidi
sulfurik. Aferdita nuk ka fushe magnetike për shkak të rrotullimit të saj të ngadalte.
Aferdita nuk ka Hëna ose objekte tjera shkëmbore, që rrotullohen rreth saj. Aferdita
zakonisht është e dukshme si objekt dhe pa përdorur teleskop.Dhe nga një herë referohet
si Ylli mëngjesit gjithashtu dhe si ylli Pasdites.
5. TOKA
• Toka është planeti i tretë i sistemit tonë diellor. Toka është rreth 4.55
miliardë vjet e vjetër, dhe i vetmi planet në sistemin tonë diellor ku është
zhvilluar jeta. Toka ka vetëm një satelit natyror: Hënën. Toka është afër
40.000km rreth ekuatorit. Supozohet që, krijimi i Tokës erdhi si rezultat i
ngjarjeve që pasuan Big Bang-un (Shpërthimin e Madh). Sipas kësaj
hipoteze, një yll stërmadh, shpërtheu dhe u nda në një pafundësi copash të
cilat më pas krijuan galaktikat, dhe sistemet diellore. Në këtë formë u
krijua dhe sistemi ynë diellor, nga një grumbullim pluhuri e copash, të cilat
duke u sjellë rrotull vetës krijuan Diellin dhe planetët e sistemit të tij. Çdo
vit toka goditet nga mijëra meteor me madhësi relativisht të vogël te cilët
duke kaluar nëpër atmosferë digjen. I pari që e vërtetoi se toka është e
rrumbullaket ishte Fernando Magelani i cili udhëtoi me anije rreth tokës.
Toka e ka përafërsisht formën e topit apo sferës. Si pasojë e rrotullimit të
tokës rreth boshtit të vet Toka në dy polet e saj është e shtypur dhe ka
marrë formën e një elipsoidi .
6. • Forma elipsoide e tokës është marr nga dy polet e saj Veriu dhe Jugu
sepse forca e gravitetit që e kishte zbuluar shkencëtari anglez Isaac
Newton ushtrohen në të dy polet pra forca gravitacionale e veriut
kundërvepron me forcën e gravitetit të jugut ose anasjelltas për këtë
arsye toka nuk ka formë plotesisht rrethore por elipsoide. Madhësia e
tokës është rreth 510 km². 360 km² (71%) prej tyre janë të mbuluara me
ujë kurse 150 km² (29%) janë të mbuluara me tokë. Rrethi i ekuatorit të
tokës është pak më i madh se 40.000 km. Rrezja ekuatoriale është 6.378
km kurse ajo polare 6.357 km.
• Lëvizjet e Tokës dhe rrjedhojat e tyre
• Toka rrotullohet rreth boshtit të vet dhe rreth diellit. Rrotullimi rreth
boshtit të vet që sjell ndryshimin e ditës dhe të natës quhet Rotacion.
Rrotullimi rreth Diellit quhet Revolucioni si pasojë kemi ndërrimin e
stinëve të vitit. Rruga te cilën e përshkon toka quhet Orbit.
Toka mbështillet prej atmosferës, e cila kufizohet në pjesën e poshtme
nga sipërfaqja oqeanike dhe kontinentale. Shtresa e sipërme e ngurte e
tokës quhet litosferë me një trashësi deri 200 km. Pjesa me e
rëndësishme e saj është korja e Tokës, trashësia e të cilës shkon nga 30-
60 km.
7. • Pas këtij kufiri fillon shtresa e dytë e tokës që quhet mantel.
Manteli ndahet në mantel të sipërm dhe mantel të poshtëm.
. Pjesa më e sipërme e mantelit të sipërm, e cila është në
kontakt të drejtpërdrejtë me litosferën quhet astenosferë .
Pjesa qendrore e tokës është bërthama e tokës, e cila,
gjithashtu ndahet në dy pjesë, bërthamë e jashtme, dhe
bërthama e brendshme. Ndërtimi i brendshëm i Tokës:
1&2: Bërthama e Tokës
3: Mbështjellsi i bërthamës së Poshtëm
4: Mbështjellsi i bërthamës së Sipërm
5: Korja e Tokës
6: Sipërfaqja e Tokës
8. MARSI
• Marsi eshte planeti i 4 nga Dielli dhe i 7 per madhesi
• Distanca: 227,940,000 km (1.52 AU) Nga Dielli
• Distanca: 58.000.000 Km deri ne 402.000.000 km nga Toka
• Diametri: 6,794 km
• Masa: 6.4219e23 kg
• Rrotullimi Rreth Vetes: 24 ore 39 minuta
• Rrotullimi Rreth Diellit: 687 Dite Ne Toke
• Tempratura: −87° C Max −5° C Minimumi, por eshte e luhatshme gjat stineve
• Nese ne Toke peshon 45 Kg ne Mars peshon 17.1 kg
• Marsi ka 2 Hena ose sic quhen ndryshe Satelite te vegjel, qe rrotullohen rreth tij. Anija e
pare qe vizitoiMarsin ishte Mariner 4 ne vitin 1965. Orbita e Marsit eshte e eliptike dhe e
dukshme. Rezultat i kesaj eshte nje variacion i temperatures rreth 30 C.Kjo ka nje ndikim te
madh ne klimen ne Mars. Pjesa me e madhe e siperfaqes se Marsit eshte shume e vjeter
dhe me kratere(rrezultat i perplasjeve te asteroideve), Berthama permban nje pjese
relativisht te madhe te squfurit perveç hekurit. Siperfaqja e Marsit eshte shume me e
ftohte se sa ajo e Tokes per shkak te distances me te larget me Diellin kundrejt asajt
distance qe ka Toka.
• Marsi ka nje atmosfere shume te holle e perbere kryesisht nga sasia e vogel e mbetur te
dioksidit te karbonit (95,3%), azot (2,7%), argon (1,6%),, gjurmet e oksigjenit (0,15%), dhe
ujit (0,03%).
9. JUPITERI
• Jupiteri është planeti i 5-të nga Dielli dhe më i madhi nga të gjithë tjerët
në galaktikën "Rruga e Qumështit". Jupiteri është më shumë së dy herë
më i madh së sa planetët e tjerë, dhe 318 herë më i madh se sa Toka.
• Jupiteri ka 63 Hëna ose siç quhen ndryshe Satelitë, që rrotullohen rreth
tij. Jupiteri është rreth 90 % hidrogjen dhe helium 10 % (nga numri i
atomeve, % nga 75/25 në masë) më gjurmët e metan, ujë, amoniak dhe
shkëmb. Jupiteri rrezaton më shumë energji në hapësirë së sa merr nga
Dielli. Thelbi i Jupiterit është i nxehtë : Bërthama është ndoshta rreth
19.727 °C. Jupiteri ka një fushë të madhe magnetikë, shumë herë më të
fortë së sa e Tokës. .Jupiteri ka unaza por shumë të zbehta dhe të
vogla.Jupiteri ka 63 satelitë të njohur : Ka 4 Hëna të mëdha .
10. SATURNI
• Ai është planeti i gjashtë për nga largësia nga Dielli. Saturni është planeti
i dytë për nga madhësia në Sistemin Diellor pas Jupiterit. Saturni ka 61
satelitë natyrorë dhe më i madhi është Titani, Rreth Saturnit ka një
numër të madh unazash, të përbëra nga akulli dhe sasi më të vogla
shkëmbinjsh dhe pluhur. Saturni është rreth 1.4 miliarde kilometra larg
nga Dielli. Këtij planeti i duhen 29.5 vjet të Tokës për të kryer një
rrotullim të plotë rreth Diellit. Saturni është një sferoid i shtypur në pole,
që do të thotë se polet i ka të rrafshuara dhe se është më i fryrë rreth
ekuatorit. Saturni është planeti i vetëm i Sistemit Diellor që ka dendësi
më të vogël se uji. Saturni ka një atmosferë të gaztë, kështu që dendësia
specifike e planetit është 0.69 g/cm³
• Pjesa e jashtme e Saturnit është e përbërë 96.7% nga hidrogjeni, 3% nga
heliumi, 0.2% nga metani dhe 0.02% amoniak. Gjithashtu ka sasi të vogla
të acetilenit, etanit dhe fosfinës. Atmosfera e Saturnit është e njohur për
formimin e reve në formë ovale. Fusha magnetike e Saturnit është unike
sepse është tërësisht simetrike, ndryshe nga planetet e tjerë . Saturni ka
të paktën 60 hëna,
11. URANI
• Urani është planeti i 7-të nga dielli dhe i 3-ti më i madh më diametër. Urani
është i përbërë kryesisht nga shkëmb me vetëm 15 % hidrogjen dhe pak
helium. Dukët se Urani nuk ka një bazë shkëmborë si Jupiteri dhe Saturni,
por më tepër materiali i tij është pak i shpërndarë uniformisht.Atmosfera tek
Urani është e përbërë më rreth 83 % hidrogjen, 15 % helium dhe lëng
natyror 2 %. Urani ka grupe të reve të cilat ecin më një shpejtësi ekstreme.
Por ata janë shumë të zbehta. Ngjyra blu tek Urani është rezultat i
absorbimit të dritës kuqë nga metani në atmosferën e lartë. Unazat e Uranit
janë të përbëra nga grimca mjaft të mëdha, që shkojnë deri në 10 metra në
diametër përveç pluhurit të imët. Urani ka 11 unaza të njohura, të gjithë
shumë të zbehta
12. NEPTUNI
• Neptuni është planeti i tetë në sistemin diellor. Ai është
planeti i katërt më i madh nga diametri dhe i treti më i madh
nga masa,i përbërë kryesisht nga hidrogjen dhe helium, së
bashku me gjurmë te hidrokarbureve dhe azotit, përmban
një proporcion të lartë të "shërbimeve" të tilla si uji,
amoniak dhe metan. Për shkak të saj distancë të madhe nga
Dielli, atmosfera e jashtme Neptun është një nga më të
ftohtë vende në Sistemin Diellor, me temperatura në retë e
tij në krye të afrohet -218 °C (55 K). Temperaturat në qendër
të planetit, megjithatë, janë rreth 5400 K (5000 °C).
13. A është Plutoni planet?
•
• Në 2003, një astronom pa një objekt pak më larg se Plutoni.
Astronomi mendoi se zbuloi një planet tjetër të cilin e quajti Iris
dhe ishte më i madh se Plutoni. Zbulimi i Irisit shkaktoi tek
astronomë debatin se çfarë e bënte një planet, të ishte një planet.
Një grup astronomësh që emërtonin objektet në hapësirë
vendosën që Plutoni nuk do të ishte më një planet për shkak të
përmasës dhe vendnodhjes në hapësire. Kështu Plutoni dhe
planete si ai u quajtën planete xhuxh. Plutoni njihet gjithashtu si
një plutoid. Një plutoid është një planet xhuxh që është më larg
në hapësirë se Neptuni. Tri plutoidet e njohur janë Plutoni, Irisi
dhe Mahkimahki. Planeti është një trup qiellor që i plotëson tri
kushte: është sferik, orbiton rreth diellit dhe ushtron dominim
gravitacional në rrethinë e vet. Plutoni nuk e plotëson kriterin e
fundit, meqenëse në afërsi të tij ndodhen objekte të madhësisë së
njejtë.