GRADE 8 ESP EMOSYON

1. Ang Makabuluhang
Pakikipagkapwa (Emosyon)
ARALIN 2.3

2. SURIIN MO!
1. Ano ang ipinapahiwatig
ng larawan?
2. Alin sa mga damdamin o
emosyon ang madalas
mong maramdaman?

3. Ang Emosyon
Ang buhay ay punong-puno ng makukulay na karanasan at
pakikipag-ugnayan na nagbibigay-sigla at kahulugan dito. Mula sa
mga karanasang ito ay napukaw ang iba’t ibang emosyon at
damdamin.
• Sa pilosopiya ni Scheler (Dy, 2007) ang damdamin ang
pinakamahalagang larangan ng pag-iral ng tao.
• Ang damdamin ay may kaugnayan sa mga obhetong tinatawag
na mga pagpapahalaga.
• Hindi basta-bastang nakokontrol o napamamahalaan ang mga
damdamin; di tuluyan ang pagkontrol o pamamahala sa mga ito,
sa pamamagitan ng pagkontrol ng kanilang mga sanhi o epekto
(pagsasakatawan, kilos).

4. • “Ang emosyon o damdamin (Ingles: emotion, feeling) ay ang
pakiramdam ng isang tao na hindi nagagawa ng pisikal kundi
ng mental at sikolohikal na gawain na makikita sa kilos, gawa, o
ang ugali ng isang indibidwal. Iba iba ang emosyon na
mararamdaman sa buhay tulad ng saya, lungkot, pagsisisi, pag-
galit, tuwa at iba pa. Lahat ng tao ay may emosyon, maaring
manhid ang isang tao na minsan makaramdam kung siya ay hindi
mapag-bigay at mapagpatawad. Maari ring ang emosyon ng
isang tao ay dulot ng pag-ibig o pagmamahal
(https://tl.wikipedia.org/wiki/Damdamin).”

5. May Apat na Uri ng Damdamin:
1. Pandama (sensory feelings).
Ito ay tumutukoy sa limang karamdamang pisikal o mga
panlabas na pandama na nakapagdudulot ng panandaliang
kasiyahan o paghihirap sa tao. Halimbawa ng mga ito ay
pagkagutom, pagkauhaw, kalasingan, halimuyak, panlasa, kiliti,
kasiyahan, at sakit. Sa katotohanan, ang kasiya-siya ay higit na
naiibigan. Ang ilan ay hinaharap ang hindi kasiya-siya bilang
pagsasakripisyo tungo sa pagtatamo ng mas mataas na halaga.

6. 2. Kalagayan ng damdamin (feelings state).
Ito ay may kinalaman sa kasalukuyang kalagayan na
nararamdaman ng tao. Halimbawa nito ay kasiglahan,
katamlayan, may gana, walang gana.
May Apat na Uri ng Damdamin:

7. 3. Sikikong damdamin (psychical feelings).
Ang pagtugon ng tao sa mga bagay sa kaniyang paligid ay
naiimpluwensiyahan ng kasalukuyang kalagayan ng kaniyang
Dahil ang tao ay may likas na kagalingan o kahusayan, at may
pagpapahalaga sa mabuti, ang kaniyang dagliang tugon ay maaaring
mapagbago ng kaniyang kalooban at pag-iisip tungo sa positibong
panlipunang pakikipag-ugnayan. Ilan lamang sa mga halimbawa nito
sobrang tuwa, kaligayahan. kalungkutan, kasiyahan, pagdamay,
mapagmahal, poot.
May Apat na Uri ng Damdamin:

8. 4. Ispiritwal na damdamin (spiritual feelings).
Ayon kay Dr. Manuel B. Dy Jr., ang mga ispiritwal na
damdamin ay nakatuon sa paghubog ng pagpapahalaga sa
kabanalan tulad ng pag-asa at pananampalataya. Narito ang
talaan ng pangunahing emosyon na hango sa aklat ni Esther
Esteban na Education in Values: What, Why, and For Whom:
(1990, ph. 51).
May Apat na Uri ng Damdamin:

9. MGA PANGUNAHING EMOSYON
 Pagmamahal (love)
 Paghahangad (desire)
 Pagkatuwa (joy)
 Pag-asa (hope)
 Pagiging matatag (courage)
Pagkamuhi (hatred)
Pag-iwas (aversion)
Pagdadalamhati (sorrow)
Kawalan ng pag-asa
Pagkatakot (fear)
Pagkagalit (anger)

10. Ang mga emosyon sa unang hanay ay nakasisiya ngunit
nangangailangan ng wastong pamamahala. Bagaman natuwa ka sa
nakita mong tsokolate sa inyong refrigerator ngunit alam mo na
hindi sa iyo ito kaya hindi mo ito dapat na kainin. Mahalaga na ikaw
ay makapagtimpi at makapagpigil sa pagkuha nito.
MGA PANGUNAHING EMOSYON
 Pagmamahal (love)
 Paghahangad (desire)
 Pagkatuwa (joy)
 Pag-asa (hope)
 Pagiging matatag (courage)
Pagkamuhi (hatred)
Pag-iwas (aversion)
Pagdadalamhati (sorrow) Kawalan
ng pag-asa (despair) Pagkatakot
(fear)
Pagkagalit (anger)

11. Ang mga emosyon sa ikalawang hanay ay nagpapahirap sa damdamin dahil ito ay nakatatakot,
nakalulungkot, at nagdudulot ng sakit sa kalooban ng tao. Sa ganitong pagkakataon ay kailangan
ang katatagan ng loob (fortitude) upang malampasan ang hirap at takot na nararamdaman. Ang
birtud na ito ay nagbibigay ng kakayahan sa tao na malampasan ang kahirapan, labanan ang mga
tukso at pagtagumpayan ang mga balakid tungo sa higit na maayos na pamumuhay.
Napakahalaga na pinag-iisipang maigi ang gagawin lalo na sa panahon na nawawalan ka na ng
pag-asa at pilit na iniiwasan ang pangyayari dala nang bigat ng suliranin at hindi alam kung ano
ang gagawin. Mahalaga na maging mahinahon, pagnilayan ang sitwasyon, at pag-isipang mabuti
ang pinakamainam na gawin upang maiwasan ang pagsisisi sa huli. Ayon kay Sto. Tomas de
Aquino, ang matalinong paghusga ay hindi lamang tumutukoy sa kung ano ang dapat gawin ng
tao sa pagharap sa mga krisis sa buhay, kung hindi kakayahang makagawa ng pasiya sa
napapanahong paraan.
MGA PANGUNAHING EMOSYON
 Pagmamahal (love)
 Paghahangad (desire)
 Pagkatuwa (joy)
 Pag-asa (hope)
 Pagiging matatag (courage)
Pagkamuhi (hatred)
Pag-iwas (aversion)
Pagdadalamhati (sorrow)
Kawalan ng pag-asa (despair)
Pagkatakot (fear)
Pagkagalit (anger)

12. Ayon kay Feldman (2005, ph.346), sa pamamagitan ng emosyon ay:
a. Nababatid ng tao ang nangyayari sa kaniyang paligid at nabibigyan ito ng
katuturan ng kaniyang isip. Kung ikaw ay binantaan ng iyong kamag-aral na
sasaktan paglabas ng paaralan ang karaniwang mararamdaman ay takot.
sa naramdaman mong takot ikaw marahil ay agad na aalis upang hindi na
magpangabot.
b. Nakatutukoy ang higit na angkop na kilos kung sakaling maramdaman
ang damdamin. Nakapag-iingat at nakaiiwas ang tao sa posibleng panganib
na dala ng sitwasyong nararanasan sa sarili at sa kapwa.
c. Nagagamit ang pakikipagkomunikasyon at pakikipag-ugnayan sa kapwa.

13. Ang mga emosyon na hindi napamamahalaan ay maaaring hindi maganda ang
impluwensiya sa ating mga kilos at pagpapasiya sa sitwasyong may krisis, suliranin,
o pagkalito. Ito ang dahilan kung bakit kailangan ng tao ng literasiya sa kaniyang
emosyon. Ayon kay Seeburger, F. (1997, ph.30), ang literasiyang pandamdamin ay
tumutukoy sa dalawang bagay.
1. kakayahang alamin at unawain ang mga sariling emosyon; at
2. matukoy at maramdaman ang damdamin na angkop o akma lamang sa
sitwasyon na kinakaharap.
Nakita ng mga ilang siyentipiko tulad nina Salovey, Gardner, at Goleman ang
kahalagahan ng pamamahala sa emosyon sa pagpapaunlad ng sarili at
pakikipagkapwa. Kapag napagtagumpayan ng tao ang pamamahala ng kaniyang
emosyon, nangangahulugan na mataas ang kaniyang EQ o Emotional Quotient na
kilala rin sa tawag na Emotional Intelligence.

14. Paano napauunlad ng EQ ang tao? Narito ang limang pangunahing elemento ng
EQ (Goleman, D., 1998):
1. Pagkilala sa sariling emosyon.
Mahalaga na may kamalayan sa sariling damdamin. Ito ay makatutulong sa
pagkakaroon ng pang-unawa sa sarili. Ikaw ay nakagagawa ng pagpapasiya sa
iyong sarili at hindi ka lang sunod nang sunod sa nais ng iba.
2. Pamamahala sa sariling emosyon.
Ang kakayahang mapamahalaan ang ating emosyon ay mahalaga dahil ang
mga ito ay may epekto sakalagayan ng ating kalooban at pakikipag-ugnayan sa
kapwa. Ang taong may ganitong kakayahan ay madaling makabangon sa mga
pagsubok sa buhay at makamit ang kaniyang mga mithiin sa buhay.

15. 3. Motibasyon o kakayahang magtimpi o magpigil
na gawin ang isang bagay na hindi dapat
Kakayahang magtimpi o magpigil na gawin ang
bagay na hindi dapat upang matupad ang isang
layunin.
Ang taong may ganitong kakayahan ay may disiplina
sa sarili at hindi pabigla-bigla ang pagpapasiya.

16. 4. Pagkilala at pag-unawa sa damdamin ng iba.
Ito ay kakayahang makadama sa damdamin at pangangailangan ng iba.
Ang taong may ganitong kakayahan ay marunong ding bumasa at bigyan ng
kahulugan ang kilos ng iba. Maaari din siyang sumangguni upang humingi ng
tulong sa mga kapamilya at mga pinagkakatiwalaang kaibigan.
5. Pamamahala ng ugnayan.
Ito ay nangangahulugan na napamamahalaan nang wasto ang emosyon sa
pakikipag-ugnayan sa pamamagitan ng pagkakaroon ng kaalaman sa
pagpapanatili ng magandang ugnayan.
Anumang emosyon ay mahalaga. Ang pamamahala natin dito ay maaaring
makabubuti o makasasama sa ating pakikipagkapwa. Ngunit, sa pamamagitan
wastong pamamahala ng mga ito, napauunlad natin ang ating pakikipagkapwa.

17. Mahalaga na makapagbalangkas ka ng pamamaraan upang makayanan
at mapagtagumpayan mo ang mga emosyon bunga ng iyong
pinagdaraanan at mga karanasan. Ilan sa mga mungkahing paraan
upang mapamahalaan ang mga ito ay (Moratό, Jr., 2007):
a. Tanungin ang sarili, “hahayaan ko bang magawa ko ang di
karapat-dapat o mas pipiliin kong gumawa ng makabubuti?” Hindi
lamang ang sarili ang nagiging biktima sa ating maling pamamahala ng
ating emosyon. Mahalagang naipahahayag natin ito nang maayos upang
mapanatili natin ang ating mabuting ugnayan sa ating kapwa.
b. Tanggapin na ikaw ay takot harapin ang takot, ngunit isipin na
mayroon pang higit na magandang mangyayari. Maging positibo sa
pagharap sa hamon ng buhay.

18. c. Isaisip na ang tagumpay ay hindi nasusukat sa yaman,
kapangyarihan, at pagiging tanyag kung hindi sa kakayahan na
mamuhay nang may pagpapahalaga at dangal.
d. Matutong tanggapin na may hangganan ang lahat ng bagay
na mayroon tayo, tao man o bagay. Hindi naman ito
nangangahulugan na magiging wala kang pakialam o wala silang
halaga sa iyo.
e. Sa tuwing ikaw ay nawawalan ng pag-asa, isipin na may mga
taong maaari mong pagkatiwalaan at mahingan ng tulong.
Buksan ang isipan at kalooban na kaya mong makamit ang
hangarin sa buhay.

19. Ang mga iminungkahing paraan kalakip ang mga birtud ay
nakatutulong upang mapamahalaan ang emosyon at maging
magandang gabay sa pagpapasiya tungo sa matiwasay na
pamumuhay at maging produktibong miyembro ng lipunan.
Hangad ng bawat isa ay magkaroon ng matiwasay, masaya, at
makabuluhang buhay sa pamamagitan nang mabuting ugnayan sa
sarili at sa kapwa. Kaya nararapat lamang na sa araw-araw nating
pamumuhay ay piliing maigi ang mga bagay na pagtutuunan nang
higit na pansin. Mahalaga na magtiwala sa sarili, sa kapwa, at sa
Diyos sa paggawa ng pagpapasiya tungo sa ikauunlad ng iyong
pakikipagkapwa.

20. AYUSIN MO!
Sagutin ang mga katanungan sa pamamagitan ng pag-aayos ng
mga ginulong titik.
1. Ito ay ang pakiramdam ng isang tao na hindi nagagawa ng pisikal kundi
ng mental at sikolohikal na gawain na makikita sa kilos, gawa, o ang ugali
ng isang indibidwal. Y O S E M O N EMOSYON
2. Sa pilosopiya ni Scheler (Dy, 2007) ang _______ang pinakamahalagang
larangan ng pag-iral ng tao. DAMINDAM DAMDAMIN
3. Ang Emotional Quotient ay kilala rin sa tawag na ______?
TIOEMONAL INGENCETELLI
EMOTIONAL INTELLIGENCE

21. GAWAIN 2.7
Ano ang Batayang Konsepto na naunawaan mo mula sa
babasahin? Gabay mo ang sagot sa mahalagang tanong na: Ano
ang kabutihang naidudulot ng pamamahala ng emosyon? Bakit
mahalaga ang katatagan (fortitude) at kahinahunan (prudence)?
Kumpletuhin ang batayang konsepto. Piliin sa kahon ang
na salita. Isulat ang sagot sa bawat patlang.
Ang pagtataglay ng mga ___________________ at __________________ ay
nakatutulong sa pagpapaunlad ng ____________at ______________.
Ang _____________ (fortitude) at __________________(prudence) ay
nakatutulong upang harapin ang matinding ______________,
matinding _________________, _______________ at_________________.
Pagpapahalaga Birtud
Galit Sarili
Katatagan Pakikipagkapuwa
Kahinahunan Pagkamuhi
Kalungkutan Takot
Pagmamahal Damdamin