ESP 10

2. Pananagutan sa
Kalalabasan ng Sariling
Kilos at Pasiya

3. I. ANG SALIK AT
PANANAGUTAN

4. Ang kamangmangan, masidhing damdamin,
takot, karahasan at gawi ay nakaaapekto sa
pagkukusa ng isang tao upang maging
mapanagutan sa mga ginawang pasiya o kilos.
Kaya laging sinasabi ng ilan na huwag gumawa
ng isang pasiya o kilos kapag nakakaramdam
ang isang tao ng masidhing damdamin dahil
maaaring hindi niya magugustahan ang
kahihinatnan ng kaniyang pasiya o kilos.

5. Upang makagawa ng maayos na
pagpapasiya ay kailangan na matutunang
balansehin ang emosyon at
pagkamakatuwiran. Ang masidhing
damdamin ay nagdudulot negatibong
emosyon at ito ay nagpapababa ng
kakayahang mangatuwiran. .

6. Nangyayari ito dahil ang utak ay mas
nakatuon sa emosyonal na estado ng
kalungkutan o galit na nararamdaman sa
halip na tumutok sa paggawa ng mga
pasiya o paghahanap ng mga malikhaing
solusyon.

7. Ang pag-iisip ng positibo ay naman
ay nagpapabuti ng pagkamalikhain at
kalinawan sa mga ideya.

8. Hindi ito nangangahulugang kailangang
maging masaya sa lahat ng oras, ngunit
kailangang hanapin ang balanseng estado ng
panloob na kapayapaan. Kapag ang ating
kilos o pasiya ay hindi napailalim sa pag-
igting ng anumang salik ay nakakagawa ng
makatong kilos at mas malinaw ang mga
bagay.

9. Ang pananagutan ay isang pangunahing
sangkap sa anumang tagumpay. Ngunit
nakakalimutan ng mga ilang tao na harapin
ang kanilang pananaugutan at pagkukusang
loob dahil sa kamangmangan, masidhing
damdamin, takot, karahasan at pag-uugali.

10. Kapag tinatanggap ang isang tao ang
pananagutan ay inilalagay niya ang kaniyang sarili
sa isang posisyon kung saan maaari niyang gawin
ang mga kinakailangang pagbabago upang maging
matagumpay at magbago, samantalang kung ang
isang tao ay laging naghahanap ng sisisihin sa mga
kinalabasan ng kaniyang aksiyon o pasiya ay
mananatiling bilanggo sa mga salik na nakaaapekto
sa paggagawa ng kilos at pasiya.

11. PANANAGUTAN
• ay tumutukoy sa isang obligasyon o
pagpayag na tanggapin ang responsibilidad
sa nagawang kilos at pasiya.
Kapag ang mga tungkulin ay hindi
malinaw at ang mga tao ay hindi tinatanggap
ang pananagutan, ang tungkulin ay hindi
magagampanan nang maayos.

12. II. KUSANG-LOOB
(VOLUNTARILY)

13. KUSANG-LOOB
• ang paggawa ng mabuti para sa iba at sa
pamayanan, na nagbibigay ng isang likas
na pakiramdam ng tagumpay. Sa
pamamagitan ng pagboboluntaryo,
nabubuo ang isang tao ang mga
kasanayan sa buhay at naging maayos na
indibidwal.

14. Ang pagsisimula ng mga bata sa
pagkukusang-loob ay nagbibigay ng
isang pagkakataon para matuto at
lumaki na may pagpapahalaga sa
miyembro ng lipunan.

15. Ayon kay Aristotle may tatlong uri ng kilos
ayon sa kapanagutan ito ay ang kusang-
loob, di kusang-loob, at walang kusang-
loob.

16. III. ANG
PAGPAPASIYA

17. PAGPAPASIYA
• ay kakayahang mamili ng
isang desisyon kapag
iniharap sa dalawa o higit
pang mga pagpipilian

18. Kung nahihirapan ang isang tao na gumawa ng
pasiya ay karaniwang nakakaramdam ng
pagkabalisa, nalilito, naiinis, may mga unang
hakbang na nagagawa na hindi gaanong pinag-
isipan at may mga aksiyon at salita na
nabibitawan na nakakasakit na sa iba na hindi
namamalayan.

19. Habang nadadagdagan and edad ng isang
tao, ang mga pagpapasiya ay naging mas
kumplikado at ang mga nagagawang ng mga
desisyon o pasiya ay mas makabuluhan.
Bilang anak, nakikita mo ba ang iyong
magulang na gumagawa ng mga desisyon
araw-araw?

20. Ang ilan ay maliit at walang epekto sa iyo
dahil maaaring hindi mo pa ito nakikita. Ang
lahat ay maaaring gumawa ng mga hakbang
upang maging mas mahusay sa paggawa ng
pasiya. Sa paggawa ng pasiya kailangang
maging maingat upang maiwasan ang
pagkakamali, narito ang ilang hakbang:

21. 1. Subukang malinaw na tukuyin ang likas na
katangian ng pasiya na dapat gawin. Ang
unang hakbang na ito ay napakahalaga.
2. Ipunin ang may-katuturang impormasyon.
3. Palawakin ang mga pagpipilian

22. 4. Alamin ang limitasiyon at halili (alternative)
5. Pagsasagawa ng piniling pasiya
6. Matapos sundin ang mga hakbang sa paggawa ng
pasiya ay suriin nang mabuti ang pasiya.
Nasasagot ba ang mga tanong na ito, nalutas ba ang
problema? nasagot ba ang tanong? at natugunan ba
ang iyong mga layunin?

23. Higit sa lahat, kinikilala ng ibang tagapayo na kung
saan ang maaaring maging isang problema o hadlang sa
paggawa ng pasiya ay ang labis na kumpiyansa sa sarili.
Ngunit mahalagang baguhin ang pag-uugali, mga gawi,
paraan ng pag-iisip at pagkontrol ng damdamin upang
kahit anong salik man ang makaharap ay hindi
maaapektohan ang paggawa ng pasiya.

24. DESIDERATA
ni Max Ehrmann

25. Humayo nang panatag
Sa gitna ng ingay at pagmamadali, at tandaang
May kapayapaang matatagpuan sa katahimikan.
Makipagkapwa-tao.
Bigkasin ang iyong katotohanan nang mahinahon at
Malinaw, at makinig sa iba, kahit sa mapurol o
mangmang:
Sila ma’y may kanilang salaysayin. Iwasan ang mga
taong maingay at magaspang; sila’y Nakakarindi sa
diwa.

26. Kung ihahambing mo ang sarili sa iba,
maaaring
Maging hambog at masamain ang loob
pagka’t
Laging may hihigit sa iyo at may
hihigtan ka.
Masiyahan ka sa iyong mga natamo,
gayundin sa iyong mga balak.

27. Manatiling buhos ang iyong kalooban sa mga
gawain, gaano man
Kababa; tunay itong kayamanan sa
nagbabagong panahon
Maging maingat sa pakikipagkalakalan pagka’t
ang mundo’y
Batbat ng panlilinlang. Subalit huwag hayaang
Makabulag ito sa iyon sa anumang kabutihang
mayroon; maraming
Nagpupunyagi para sa mga adhikaing dakila; at
sa lahat ng dako,

28. Ang buhay ay lipos ng kabayahinan.
Huwag magkunwari lalo na ng
pagmamahal.
Huwag ding tatalikuran ang pag-ibig,
pagka’t sa gitna ng
Katigangan at kalungkutan, kailanma’y
uusbong
At nabubuhay itong tulad ng damo.

29. PAGSASANAY

30. ______1. Kahit na may CoViD-19 Pandemic may nagawang
pasiya at kahalili (alternative) si Mang Jose upang
maibigay niya ang pangangailagan ng kaniyang
pamilya. Ang sitwasyon na ito ay nagpapatunay na
may kakayahan si Mang Jose na?
a. maging matatag ang kalooban
b. harapin ang pandemiya
c. mapanagutang kilos
d. magpasiya

31. ______2. Noong unang ginamit ang tabako, ang
mga tao ay higit na walang kamalayan sa
mga nakakapinsalang epekto nito. Ito ay
tinutukoy ang tungkol sa?
a. Kamangmangan
b. takot
c. masidhing damdamin
d. karahasan

32. ______3. Hindi na ginawa ni Brooke ang kaniyang
takdang aralin dahil kinailangan niyang
alagaan ang kaniyang inang may sakit.
Ito ay isang halimbawa ng?
a. kusang-loob c. walang kusang loob
b. di-kusang loob d. boluntaryo

33. _____4. Ito ay isang damdamin na sapilitan na
nagdudulot ng panganib o banta at
dahil dito ay nagdudulot ng mga
pagbabago sa pisyolohikal at mga
pagbabago sa pag-uugali.
a. masidhing damdamin
b. karahasan
c. gawi
d. takot

34. ______5. Si Anna ay tumutulong sa isang
organisasyon para sa mga bata na
nangangailangan ng pinansiyal na
tulong. Ito ay isang halimbawa ng?
a. kusang-loob
b. walang kusang loob
c. di kusang loob
d. boluntaryo

35. ______5. Si Anna ay tumutulong sa isang
organisasyon para sa mga bata na
nangangailangan ng pinansiyal na
tulong. Ito ay isang halimbawa ng?
a. kusang-loob
b. walang kusang loob
c. di kusang loob
d. boluntaryo

36. ______6. Ang labis na kumpiyansa sa sarili ay
makatutulong upang makapag-pasiya
ang isang tao.
______7. Hindi dapat gumawa ng pasiya o kilos
kapag masidhi ang damdamin.
______8. Sa paggawa ng pasiya kailangang
matutunang palawakin ang
pagpipilian at humingi nga payo.

37. ______9. Ang pag-iisip ng negatibo ay
nakatutulong upang maging
malikhain
______10. Kumikilos sa Jared ng hindi
kinakailangang pagsabihan at wala
siya hinihiling na kapalit. Ang kilos ni
Jared ay nagpapakita ng pagkukusa.

38. Mga Yugto ng
Makataong Kilos

39. Isinasaad sa modyul ng ESP 10
(2015) na ang makataong kilos
(human act) ay kilos na isinagawa ng
tao nang may kaalaman, malaya at
kusa. Ang kilos na ito ay resulta ng
kaalaman, ginagamitan ng isip at
kilos-loob kaya’t may pananagutan
ang tao sa pagsasagawa nito.

40. Sinadya at kinusa ang kilos na
ito sapagkat isinagawa ito ng tao
sa panahon na siya ay
responsable, alam niya ang
kanyang ginagawa at ninais
niyang gawin ang kilos na ito.

41. Maraming bagay sa buhay ang
kinakailangan ng maingat na
pagtitimbang sa kung ano ang dapat
piliin at kung anong kilos ang dapat
gawin. Mahalaga na makita mo kung ang
pipiliin mo ba ay nakabatay sa
makataong kilos.

42. Ayon kay Sto. Tomas de Aquino, may
pagkasunod-sunod (sequence) ang
pagsasagawa ng makataong kilos. Kung
ang isang tao ay nagsasagawa ng
madaliang pagpapasiya, hindi siya nagiging
mapanagutan; bagkus nagiging pabaya siya
sa anumang kalalabasan nito. Ngunit kung
daraan siya sa mga yugtong ito, tiyak na
magiging mabuti ang kalalabasan ng
isasagawang kilos.