ТЭОРЫЯ І ПРАКТЫКА МОВЫ скарына

1. Тэорыя і практыка мовы
Мова перакладаў
Скарыны

2. Пераклад Бібліі
Скарынам быў
адным з першых
аўтарскіх
перакладаў у
Еўропе

4. Глосы – тлумачэнні на
палях кнігі
кивот- скриня
нигер – чорный
языцы – народы

5. Царкоўнаславянская з
беларускімі элементамі
ці
старабеларуская з
царкоўнаславянскімі?

6. “Калі выдаліць з
тэксатаў Скарыны
царкоўнаславянізмы , -
гэта мова, на якой
гаварыў мой бацька і мая
бабуля з Полацка”.
Лявон Баршчэўскі

7. Асаблівасці мовы
Скарыны

8. У фанетыцы / правапісе
* пераход У ў Ў: не втаися, повчение
* спрашчэнне груп зычных здн, стн,
рдц: ненависными, празъникъ
* пераход жд у ж: одежа, осуженъ
* ацвярдзенне шыпячых і р: идешъ,
женешъ, стрыщи
* азванчэнне: з бою, зделали
* змяненне “ёр” у и: шие, ко шии,
бийся

9. У граматыцы
* пашырэнне канчатка –у: выходу,
труду, от часу, страху, плачу, ладану
* пашырэнне канчатка –мі: коньми,
пчолми, тварми
* канчатак –ови/еви: богові,
идолови, мужеви
* У дзеясловах канчаткі –мо і –мы:
говоримо, даемы, воюймо, ступмо

10. У словаўтварэнні
*прадуктыўныя словаўтваральныя
мадэлі жывой беларускай мовы:
лъгар, братанецъ, отчина, шириня,
вышиня, плодность, сытость,
становище
* асноваскладанне:
великоможность, краснословие,
долготерпение

11. У сінтаксісе
адлюстраванне жывых тэндэнцый
беларускай мовы: вшолъ есть до
шатра, до темници всаженъ; продали
до Египта; деля его

12. У лексіцы
*царкоўнаславянізмы
* словы з тагачаснай жывой
беларускай мовы: жадати,
привитавши, лытки, стегно, помстить,
здивилися, откажи, не чулъ, загинуло
*запазычанні з чэшскай і польскай
моваў: користь «здабыча», гудба
«музыка», мужчизна «мужчына»
* неалагізмы: стороница «старонка»

13. Якія адпаведнікі ў сучаснай
мове маюць наступныя
словы з тэкстаў Скарыны?

14. Мразъ
Певница
Удругое
Камо
Полону

15. Мразъ – мароз
(непаўнагалоссе)
Певница – музыка
(неалагізм)
Удругое – другое (бел.)
Камо – куды (царк.-сл.)
Полону – палону
(паўнагалоссе, канчатак у)

16. Хвальмы
Дондеже
Гробове
Млатъ
Серце

17. Хвальмы – давайце хваліць
(сінтэтычн.форма загадн.ладу)
Дондеже – з тых часоў, пакуль
(царк.-сл.)
Гробове - труны (назоўны скл, мн.
лік, канчатак –ове)
Млатъ – молат (непаўнагалоссе)
Серце – сэрца (спрашчэнне групп
зычных)

18. Нагле
Книжница
Паки
З детми
Воня

19. Нагле – хутка, раптам
(чэшск. або польск.)
Книжница – бібліятэка
(неалагізм)
Паки – зноў, яшчэ (царк.-сл.)
З детми – (азванчэнне, -мі)
Воня – пах (чэшск.)

20. Деля его
Зело
Празъникъ
Врабецъ
Ся пытаешъ

21. Деля его – дзеля (бел.
прыназоўнік замест ради)
Зело – вельмі (царк.-сл.)
Празъникъ – свята
(спрашчэнне груп зычных)
Врабецъ – верабей (чэшск.)
Ся пытаешъ – пытаешся
(бел., зацвярдзенне ш)

22. Вшол есть до шатра
Грошми
Понеже
Скиба

23. Вшол есть до шатра – да
(бел. прыназоўнік замест въ)
Грошми – грашыма (бел.,
канчатак –мі)
Понеже – таму што (царк.–
сл.)
Скиба – скіба, луста (бел.)