ТЭОРЫЯ І ПРАКТЫКА МОВЫ Мова Статута ВКЛ

1. Тэорыя і практыка
мовы
Мова Статута
ВКЛ

3. "А если которому народу встыд
прав своих не умети,
поготовю нам, которые не
обчым яким языком, але
своим власным права
списаные маем и каждому
часу, чого нам потреба ку
отпору всякое кривды,
ведати можем"

4. "А писар земский маеть
по руску литерами и
словы рускими вси
листы, выписы и позвы
писати, а не иншим
езыком и словы".

5. Самы багаты помнік
старабеларускай
лексікі
Прывілей, маршалак, сокера,
лебедь, вепр, жона, мачоха,
будованье, переконанье

6. Уніфікацыя графічнай
сістэмы
- е выцясняе ҍ (вера)
- у пішацца замест дыграфа оу
- (у дому замест оу домоу)

7. Фанетызацыя
правапісу:
- у → ў (уряд – вряд);
- зацвярдзелыя шыпячыя зычныя і р
(чынечы, потрэба);
- выбухны г перадаецца як кг (кгвалт);
- пераход е ў о (чоловек)

8. Граматыка:
Р. скл., адз.: у/-ю (зверу, народу);
Д. скл., мн.: омъ/ -емъ (паномъ,
княжатемъ);
М. скл.мн.:–охъ/-ехъ (панохъ,
княжатехъ);
Н.скл. мн.: -и/-ы і –ове (городы,
панове).

9. Белая голова (белая
галава)
Головщизна (галоўшчына)
Гость (госць)

10. Белая голова - асоба
жаночага полу
Головщизна - грашовы
штраф за галаву
забітага
Гость - купец, чужаземец

11. Отзов (адзоў)
Матерызна (мацярызна)́
Выступца, выступ́

12. Отзов - судовая апеляцыя
Матерызна - спадчына па
матчынай лініі
Выступца, выступ́ -
злачынца, злачынства

13. Дякло (дзякло)
Закупы́
Звада́

14. Дякло - від прадуктовай
феадальнай рэнты
Закупы́ - даўжнікі феадалаў
Звада -́ сварка, якая
звычайна заканчваецца
бойкай

15. Кривда (крыўда)
Ловы
Рушенье посполитое
(рушэнне паспалітае)
Шацунок (шацунак)

16. Кривда - маральныя і
матэрыяльныя страты
Ловы – калектыўнае паляванне
Рушенье посполитое –
усеагульная мабілізацыя
Шацунок - ацэнка маёмасці ў
грашовым выражэнні

17. Пераклаччык
Метар
Ручнік
Ня варта
Пяшчаны
Нозьбіт

18. Пераклаччык - перакладчык
Метар - метр
Ручнік – ручнік
Ня варта - не варта
Пяшчаны - пясчаны
Нозьбіт – носьбіт

19. У дзесцы
Аччай
Нясьвіскі
Завацкі
Зьбіраесься
Пакашчык

20. У дзесцы – у дзежцы
Аччай – адчай
Нясьвіскі – нясвіжскі
Завацкі – завадскі
Зьбіраесься – збіраешся
Пакашчык – паказчык

21. Латыскі
Шчасце
Рашчоска
Асьцерагаесься
Ежджу
Шчарсьцьвелы

22. Латыскі – латышскі
Шчасце – шчасце
Рашчоска – расчоска
Асьцерагаесься –
асцерагаешся
Ежджу – езджу
Шчарсьцьвелы – счарсцвелы

23. Міністар
Галанцкі
Дошч

24. Міністар – міністр
Галанцкі – галандскі
Дошч – дождж