SALİHA AKIN AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM YÖNETİMİ

1. AÇIK VE UZAKTAN
ÖĞRETİM YÖNETİMİ
DANIŞMAN:DOÇ. DR.
AGAH TUĞRUL KORUCU
HAZIRLAYAN: SALİHA AKIN
FEN BİLİMLERİ
ÖĞRETMENLİĞİ
19310191028/ 2.ŞUBE

2. Açık ve uzaktan öğretim örgütlerinin, bir sistem yaklaşımı ile sanal
boyut göz ardı edilmeden yönetim yapısı oluşturulmalıdır.
Yönetim tanım olarak, başında bulunduğu örgütün amaçlarını
başarıyla gerçekleştirmek için insan ve madde kaynaklarının
koordinasyonunun sağlanması, karar verme ve takım çalışmasından
sorumlu bir araç olarak tanımlanmaktadır (Kaya, 1993).
Başka bir tanıma göre yönetim, örgütün amaçlarının gerçekleştirilmesi
için sorun çözme, planlama, örgütleme, koordinasyon ve
değerlendirme gibi fonksiyonlara ilişkin ilke, kavram, teori, model ve
tekniklerin sistematik ve bilinçli bir şekilde uygulanmasıyla ilgili
faaliyetlerin tümüne denilmektedir (Erdoğan, 2008).

3. Burada ifade edilen yönetim tanımları genel olarak, eğitim örgütleri olan
okul yönetimleri için yapılmış olsa da açık ve uzaktan öğretim kurumlarının
da eğitim örgütleri olması nedeni ile yönetimsel açıdan benzer özelliklere
sahip olduğu söylenebilir.
Yönetim olgusu her kurumsal yapıda olduğu gibi, açık ve uzaktan öğretim
kurumları için de gereklidir. Yönetim kısaca, ortak amacı başarmak
yönünde insan kaynaklarının ve maddi olanakların işe koşulması etkinliği
olarak tanımlanabilir. Bu açıdan açık ve uzaktan öğretim kurumlarının
yönetiminin, okul yönetimleri ile benzerlikler göstermesi beklenebilir.
Ancak, işin içerisine sanal boyutun girmesi açık ve uzaktan öğretim
yöneticilerine ilave sorumluluklar ve yönetim görevleri vermektedir.

4. Williams (2003) çalışmasında yükseköğretimdeki açık ve uzaktan öğretim
kurumlarında bulunması gereken rolleri ve bu roller için genel yeterlikleri
şöyle açıklamıştır;
ÖĞRETİCİ/ KOLAYLAŞTIRCI: içerik bilgisi,
öğretim stratejileri/ modelleri, genel
eğitim teorisi, öğretim için internet
araçlarını kullanma becerisi, interaktif
teknolojiler için öğretim tasarımı,
kütüphane araştırma becerileri ve
davranış/ becerileri modelleme gibi
yeterlikleri içerir.
YÖNETİCİ: yönetim becerileri,
bütçeleme becerileri, pazarlama
becerileri ve stratejik planlama
becerileri gibi yeterlikleri içerir.

5. ÖĞRETİM TASRIMCISI: Öğretim
tasarımı becerileri interaktif
teknolojiler için öğretim tasarımı,
medya niteliklerini anlama bilgisi,
genel eğitim teorisi, metin düzenleme
becerileri, öğretim için internet
araçlarını kullanma becerisi, öğretim
stratejileri/modelleri, web-temelli
programlama becerileri; öğrenme stil/
teorisi ve HTML yazma becerileri gibi
yeterlikleri içerir.
EĞİTİMCİ: Eğitim becerileri( teknoloji
için), davranış7 beceri modelleme,
genel eğitim teorisi, öğretim
stratejileri/ modelleri, öğretim için
internet araçlarını kullanma becerisi ve
danışmanlık becerileri gibi yeterlikleri
içerir.
LİDER/ DEĞİŞİM AJANI: Davranış
modelleme, yönetsel beceriler,
pazarlama becerileri, stratejik
planlama becerileri, politika oluşturma
becerileri ve genel eğitim teorisi gibi
yeterlikleri içerir.
TEKNOLOJİ UZMANI: Bilgisayar
donanım becerileri, teknoloji kullanım/
onarım becerileri ve öğretim için
internet araçlarını kullanma becerisi
gibi yeterlikleri içerir.

6. GRAFİK TASARIMCISI: Grafik
tasarım becerileri; metin
düzenleme becerileri, medya
niteliklerini anlama bilgisi gibi
yeterlikleri içerir.
TEKNİSYEN: Teknoloji
kullanım/ onarım becerileri,
bilgisayar donanım becerileri
ve bilgisayar ağı becerileri gibi
yeterlikleri içerir.
DEĞERLENDİRME UZMANI:
Genel eğitim teorisi (ölçme ve
değerlendirme) gibi yeterlikleri
içerir.
SİTE KOLAYLAŞTIRICI:
Araştırmada bu rol için
herhangi bir yeterlik
konusunda fikir birliğine
varılamadığından bu rol çok
önemli değildir.
DESTEK PERSONELİ:
Danışmanlık/ rehberlik
becerileri gibi yeterlikleri içerir.
KÜTÜPHANECİ: Kütüphane
araştırma becerileri gibi
yeterlikleri içerir.
MEDYA YAYINCISI/ EDİTÖRÜ:
Öğretim için internet araçlarını
kullanma becerisi, grafik
tasarım becerileri ve medya
niteliklerini anlama bilgisi gibi
yeterlikleri içerir.

7. Bu rollerden en önemlisi yöneticiye aittir. Bu bağlamda yöneticilerin bir açık ve
uzaktan öğretim organizasyonunda örgün öğretimden farklı hizmetler sağlaması
gerekmektedir. Kaya (2002), bu hizmetleri söyle sıralamaktadır.
Uzaktan çalışma, iletişim ve kayıt amacıyla kullanılacak çeşitli ders araç
gereçlerinin geliştirilmesi, üretilmesi, seçilmesi veya satın alınması
Ders materyallerinin öğrencilere sunulması, dağıtılması veya ulaştırılması
Öğrenci ve eğitmen arasında çift yönlü iletişimin sağlanması
Açık ve uzaktan öğretimin sunmuş olduğu çalışma olanakları hakkında
bilgilendirmeler yapılması
Danışmanlık hizmetlerinin sağlanması
Ders değerlendirme hizmetleri
Bu hizmetler, açık ve uzaktan öğretim yöneticisinin liderlik ve denetiminde
gerçekleştirilmelidir.

8. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE
SINIF YÖNETİMİ
Sınıf yönetimi, genel olarak bilinen eğitim amaçlarının
gerçekleştirilmesi için planlama, örgütleme, uygulama ve
değerlendirme işlevlerine ilişkin ilke, kavram, kuram, model ve
tekniklerin sistematik ve bilinçli bir şekilde uygulanması ile ilgili
etkinliklerin tümü olarak tanımlanmaktadır (Erdoğan, 2011). Erden
(2014) ise, sınıf yönetimini öğretimin etkili ve verimli olması için
gerekli koşulların oluşturulmasını sağlayan tüm etkinlik ve
düzenlemelerle ilgili olduğunu ifade etmektedir.
Tanımlardan da anlaşıldığı üzere, öğretim sürecinde gerçekleştirilen
tüm etkinlikler sınıf yönetimi kapsamına girmektedir.

9. Başar (2014) sınıf yönetiminin boyutlarını sınıf ortamının fiziksel
düzeni, plan-program etkinliklerinin yönetimi, zaman düzenine
yönelik etkinlikler, ilişki düzenlemeleri ve davranış düzenlemeleri
olarak tanımlanmaktadır.
Polat (2016), tez çalışmasında yüz yüze ve sanal sınıf ortamındaki
sınıf yönetiminin temel boyutlarını karşılaştırarak açıklarken, bu
boyutların genel olarak sınıf ortamının fiziki düzeni, plan program
etkinlikleri, davranış ve kurallar yönetimi, motivasyon, eğitmen,
iletişim ve etkileşim olduğunu ifade etmiştir.

10. BİLEŞENLER YÜZ YÜZE SINIFLAR SANAL SINIFLAR
ARACI UNSURLAR  Eğitmen
 Öğrenci
 Göz teması
 Beden dili
 Görsel ipuçları
 Yüz ifadeleri (mimikler)
 El kaldırma ( söz hakkı isteme)
 Yazı tahtası
 Tebeşir
 Ders kitapları
 Eğitmen
 Öğrenci
 Ses
 Elektronik posta
 Yazılı mesaj (sohbet)
 Doküman tarama
 Sanal el kaldırma (söz isteme)
 Elektronik beyaz tahta
(sunumlar)
 Yazılım
 Ders kitapları
KURALLAR  Planlanmış müfredat
 Derste «konuşmak yok» gibi
kurallar
 Öğrencilerin yüzü eğitmene
dönük
 İnformal planlama
 Sınıf içi genel diyalog
 Fiziksel bulunuşluk (sınıf)
 Okul günleri eş zamanlı
bulunuşluk
 Planlanmış müfredat
 Konuşma serbestliği
 Öğrencilerin yüzü bilgisayara
dönük
 Formal planlama
 Özel ve genel diyalog
 Mekan serbestliği (anonimlik)
 Eşzamanlı/eşzamansız
bulunuşluk
TOPLULUK  Eğitmen
 Öğrenci
 Veli
 Merkezi fiziksel sınıf
 Merkezi okul çevresi
 Merkezi örgütsel yapı
 Eğitmen
 Öğrenci
 Veli
 Dağıtık sanal sınıf
 Dağıtık okul çevresi
 Dağıtık örgütsel yapı
Yüz Yüze ve Sanal Sınıfları Oluşturan Bileşenler ( Murphy & Manzanares, 2008)

11. Polat ve Boydak-Özan (2018), sınıf yönetimi çalışmalarının sadece
yüz yüze ortamlarda değil, çevrimiçi öğrenme ortamlarında da önemli
olduğunu vurgulamıştır. Ayrıca birçok çalışmada çevrimiçi öğrenme
ortamları ile ilgili sonuçlar elde edildiğini, ancak bu ortamların nasıl
düzenlenmesi gerektiği, nasıl bir sınıf yönetimi stratejisi sergileneceği
konusundaki soruların yeteri kadar cevap bulmadığını belirtmişlerdir.
Sınıf yönetimi çalışmaları öğretimin gerçekleştiği ortama göre, sınıf
yönetiminde farklılıklar olabileceğini ifade etmektedir ( Başar, 2014).
Bu bağlamda açık ve uzaktan öğretim uygulamalarında sınıf
yönetiminin ortamın özelliklerine uygun olarak planlanması ve
uygulanması gerekmektedir.

12. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETIMDE
YÖNETICI VE LIDER
Yönetici ve liderlerin arasında önemli farklılıklar vardır:
 Liderler problemlerle baş ederken aceleci olmadıkları ve sorunu tam
olarak anlamaya odaklanırlar.
Yöneticiler ise problemi bir an önce ortadan kaldırmaya çalıştığını ve
sorunun kaynağını tespit etmeden geçici çözüm bulmaya odaklanırlar.
Kalıcı çözüm üretilmeyen hiç bir problem çözülemez.

13. Lider, organizasyonun geleceğini, vizyonunu, misyonunu, hedeflerini
ve amaçlarını yönlendiren vizyon sahibi kişidir.
 Bir açık ve uzaktan öğretim lideri uzaktan öğretim konusunda bilgi
sahibi, tasarımcı, yönetici, lider ve vizyoner olma yeterliliklerin
sahiptir.
 Ne kadar uğraşılsa da açık ve uzaktan öğretim liderlerinin özellikleri
ve yeterlilikleri bir türlü belirlenemiyor. Çünkü gelişen web tabanlı
geliştirilen öğrenme yönetim sistemlerine mobil öğrenme ortamları
etkilenmiştir.

14. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE
ÖRGÜT YAPILARI
 Bir örgütte meydana gelen olaylar karşılıklı davranışlardır. Örgütün
yapısı bu karşılıklı yapılarla tanımlanır. Ortak bir amaç için bir araya
gelen bireylerin oluşturduğu topluluklarda bir yönetim yapısına
ihtiyaç vardır. En basit biçimde örgüt belirlenmiş bir amacı
gerçekleştirebilmek için bir araya gelmiş insanlardır.
 Açık ve uzaktan eğitim sistemini oluşturan 3 temel bileşen vardır.
1) Öğrenciler
2) Öğrenme çevresi
3) Öğretim materyali

15. BAĞIMSIZ YAPILI AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM ÖRGÜTLERİ
İki alt gruba ayrılmıştır.
1) Özel ve Devlet Uzaktan Öğretim Kurumları ve Fakülteleri: Bağımsız
kurumlardır. Kurumlar kendi kararlarını kendileri verebilirler. Ülke
genelinde hizmet veren özel kurumlar sertifika veya kurs eğitimleri
düzenleyebilirler.
2) Uzaktan Öğretim Üniversiteleri ya da Açık Üniversiteler: Öğreneni
bulunan ve uzaktan diploma, sertifika veren kurumlardır. Bu
kurumların örgüt yapısı üniversitelerde olduğu gibidir. Bulundukları
ülkedeki diğer üniversitelerin yönetim yapısını bulundururlar ancak
uzaktan eğitim faaliyetleri için birimler yönetim yapısı içinde yerini
almıştır.

16. KARIŞIK YAPILI AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM ÖRGÜTLERİ
1) AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM HİZMETİ VEREN FAKÜLTELER/YÜKSEK
OKULLAR/MERKEZLER: Bu kurumlar bağlı bulundukları üniversite ya da
devlet kuruluşu bünyesinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Bu
kapsamda devlet üniversitesi düzeyinde faaliyet gösteren okullar
şöyledir: Anadolu Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi, Atatürk
Üniversitesi, Gazi Üniversitesi, Uşak Üniversitesi vb.
2) KONSÜLTASYON MODELİ: Bu modelde hizmet veren açık ve uzaktan
öğretim kurumları birden fazla kurumun bir araya gelip oluşturdukları
kuruluşlardır. Örgüt yapıları bağımsız değildir. Konsültasyona katılan
eğitim birimleri tarafından oluşturulan komite yönetim görevlerini
yerine getirmektedir. Danışma merkezi adı verilen kurumlar öğrenenin
evine yakındır. Öğrenciler kendilerine sağlanan öğrenme materyalleri
ile evlerinde çalışırlar.

17. ENTEGRE OLAN SİSTEMLER:
Kampüs içi ve kampüs dışı öğrenenler bir aradır. Akademik personel
her iki öğrenen grubuna da aynı öğretim müfredatını ve
değerlendirme planını uygular. Bu hareketle öğrenenlerin aynı
diploma derecesine ve eşit haklara sahip olması garanti altına alınır.
Akademik personelin kampüs içi öğrenenlerin öğretiminden sorumlu
olduğu gibi kampüs dışı öğrenenlerin de öğretiminden sorumludur.

18. KÜRESEL YAPILI AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİM ÖRGÜTLERİ
KİTLESEL AÇIK ÇEVRİMİÇİ DERS(MOOC) SİSTEMLERİ: Bu sistemi dünya
genelinde tüm üniversiteler ya da özel kuruluşlar kullanabiliyor. Söz
konusu hizmet ABD başta olmak üzere birçok ülke tarafından
destekleniyor. Bu destek platformlarından en bilinenleri; Coursera,
edX, FutureLearn, Udacity, Udemy’dir.

20. KAYNAKÇA:
TEKİNARSLAN, E., GÜRER M., Açık ve Uzaktan Öğrenme, Ankara:
Pegem Akademi Yayınları, 2020.