Cơ sở lý luận về người gửi tiền và pháp luật về bảo vệ người gửi tiền. Người gửi tiền là đối tượng quan trọng mà mỗi ngân hàng đều phải quan tâm, bởi lẽ không có người gửi tiền thì các ngân hàng không đủ vốn để tiến hành các hoạt động kinh doanh của mình. Vì vậy, để đảm bảo khả năng phát triển của mình, các ngân hàng phải luôn quan tâm đến nhu cầu, sở thích của người gửi tiền để thu hút số tiền gửi của đối tượng này. Đặc biệt trong thời điểm hiện nay, khi mà người gửi tiền có rất nhiều sự lựa chọn để đảm bảo về sự an toàn cũng như hưởng lợi được cao nhất cho số tiền của mình. Điều này đã dấy lên sự cạnh tranh gay gắt cũng như rất sôi động giữa các ngân hàng và các tổ chức tín dụng. Để hiểu về pháp luật bảo vệ quyền lợi người gửi tiền trước hết phải làm rõ khái niệm người gửi tiền. Tuy nhiên, hiện nay, pháp luật Việt Nam vẫn chưa có một văn bản chính thức nào đưa ra khái niệm cụ thể thế nào là người gửi tiền.

1. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
KHÁI QUÁT CHUNG VỀ NGƯỜI GỬI TIỀN VÀ
PHÁP LUẬT VỀ BẢO VỆ NGƯỜI GỬI TIỀN
1.1. Khái niệm và đặc điểm của người gửi tiền
1.1.1. Khái niệm của người gửi tiền
Người gửi tiền là đối tượng quan trọng mà mỗi ngân hàng đều phải quan
tâm, bởi lẽ không có người gửi tiền thì các ngân hàng không đủ vốn để tiến
hành các hoạt động kinh doanh của mình. Vì vậy, để đảm bảo khả năng phát
triển của mình, các ngân hàng phải luôn quan tâm đến nhu cầu, sở thích của
người gửi tiền để thu hút số tiền gửi của đối tượng này. Đặc biệt trong thời
điểm hiện nay, khi mà người gửi tiền có rất nhiều sự lựa chọn để đảm bảo về
sự an toàn cũng như hưởng lợi được cao nhất cho số tiền của mình. Điều này
đã dấy lên sự cạnh tranh gay gắt cũng như rất sôi động giữa các ngân hàng và
các tổ chức tín dụng. Để hiểu về pháp luật bảo vệ quyền lợi người gửi tiền trước
hết phải làm rõ khái niệm người gửi tiền. Tuy nhiên, hiện nay, pháp luật Việt
Nam vẫn chưa có một văn bản chính thức nào đưa ra khái niệm cụ thể thế nào
là người gửi tiền.
Người gửi tiền được hiểu thông thường là người có một khoản tiền gửi
vào tài khoản của họ tại các ngân hàng hay các tổ chức tín dụng. Vậy thì ta
cũng cần phải hiểu tiền gửi là gì? Có rất nhiều quan điểm khác nhau về tiền
gửi. Cũng còn tùy mục đích của người gửi tiền mà tiền gửi còn chia thành các
loại khác nhau, nhưng thường sẽ có hai loại tiền gửi chính theo mục đích của
người gửi tiền là: tiền gửi tiết kiệm và tiền gửi thanh toán.
Theo định nghĩa tại Điều 6 Quyết định số 1160/2004/QĐ-NHNN, quy
định: “người gửi tiền là người thực hiện giao dịch liên quan đến tiền gửi tiết
kiệm. Người gửi tiền có thể là chủ sở hữu tiền gửi tiết kiệm, hoặc đồng chủ sở
hữu tiền gửi tiết kiệm, hoặc người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật
của chủ sở hữu tiền gửi tiết kiệm, của đồng chủ sở hữu tiền gửi tiết kiệm”. Nếu
theo mục đích thanh toán, cơ bản có thể hiểu tiền gửi là tiền mà
12

2. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
người gửi không nhằm mục đích hưởng lãi và chỉ nhằm mục đích sử dụng các
tiện ích thanh toán của loại tiền gửi này.
Luật TCTD năm 2010 không sử dụng khái niệm tiền gửi mà sử dụng
khái niệm “hoạt động nhận tiền gửi”. Theo khoản 13, Điều 4, Luật các TCTD
năm 2010 quy định: “nhận tiền gửi là hoạt động nhận tiền của tổ chức, cá nhân
dưới hình thức tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, phát hành chứng chỉ
tiền gửi, kỳ phiếu, tín phiếu và các hình thức nhận tiền gửi khác theo nguyên
tắc có hoàn trả cả gốc, lãi cho người gửi tiền theo thỏa thuận”.
Từ những cách tiếp cận trên có thể rút ra định nghĩa khái niệm tiền gửi
như sau: tiền gửi là tất cả các khoản tiền của tổ chức, hoặc cá nhân gửi tại tổ
chức nhận tiền gửi (không phân biệt mục đích, kỳ hạn, đối tượng) theo quy
định của pháp luật phù hợp với mục đích và yêu cầu của khách hàng và của
chính TCTD đó. Từ đây có thể thấy mối quan hệ mật thiết giữa người gửi tiền
và tiền gửi và quan hệ giữa người gửi tiền và các tổ chức tín dụng. Có thể coi
quan hệ giữa người gửi tiền và các tổ chức tín dụng như là một hợp đồng đặc
biệt hay đơn giản chỉ là một thỏa thuận giữa các bên cũng như quyền và nghĩa
vụ của các bên khi gửi tiền và nhận tiền gửi. Với đặc điểm như trên, cần phải
đặt người gửi tiền vào vị trí của người sử dụng dịch vụ ngân hàng, hay người
“mua hàng”, hay là “khách hàng” chứ không phải là người “bán hàng” trong
quan hệ với ngân hàng.
Từ những phân tích trên, có thể hiểu một cách chung nhất, người gửi
tiền là các cá nhân, tổ chức có một khoản tiền gửi tại các TCTD dưới một hình
thức nhất định theo như các bên thỏa thuận phù hợp với mục đích, yêu cầu của
khách hàng theo quy định của pháp luật.
1.1.2. Đặc điểm của người gửi tiền
Thứ nhất, người gửi tiền có thể là cá nhân hoặc tổ chức.
Cá nhân và các tổ chức là hai chủ thể gửi tiền chính ở các TCTD. Thông
thường khi gửi tiền tại các TCTD thì các cá nhân hay tổ chức thường
13

3. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
nhằm mục đích tiết kiệm hay thanh toán. Theo quy định tại điểm a,b khoản 2
điều 2 quyết định số 1284/2002/QĐ-NHNN ngày 21 tháng 11 năm 2002 của
Ngân hàng Nhà nước thì: ngân hàng mở tài khoản tiền gửi cho các đối tượng
sau: cá nhân là công dân Việt nam, cá nhân nước ngoài có năng lực pháp luật
dân sự và năng lực hành vi dân sự; tổ chức Việt nam, tổ chức nước ngoài được
thành lập và hoạt động theo quy định của pháp luật. Cũng theo quyết định của
Thống đốc Ngân hàng Nhà nước số 1160/2004/QĐ- NHNN ngày 13 tháng 9
năm 2004 về việc ban hành quy chế tiền gửi tiết kiệm quy định tại điều 7: Điều
kiện thực hiện các giao dịch liên quan đến tiền gửi tiết kiệm: (1) Cá nhân Việt
Nam từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, cá nhân nước
ngoài đang sinh sống và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam từ đủ 18 tuổi trở lên
có năng lực hành vi dân sự đầy đủ; (2) Cá nhân Việt Nam, cá nhân nước ngoài
đang sinh sống và hoạt động hợp pháp tại Việt Nam từ đủ 15 tuổi đến chưa đủ
18 tuổi nhưng có tài sản riêng đủ để đảm bảo việc thực hiện nghĩa vụ dân sự
theo quy định của pháp luật.
Từ đây có thể rút ra kết luận chung về người gửi tiền qua hai quy chế
này: Cá nhân từ đủ 18 tuổi trở lên có năng lực hành vi dân sự đầy đủ theo quy
định của Bộ Luật dân sự được thực hiện mọi giao dịch, còn người chưa thành
niên, người mất năng lực hành vi dân sự, người hạn chế năng lực hành
vi dân sự theo quy định của pháp luật thì chỉ được thực hiện các giao dịch
thông qua người giám hộ hoặc người đại diện theo pháp luật. Như vậy, mọi
cá nhân đều có thể gửi tiền vào các ngân hàng tùy theo mục đích của mình:
thanh toán hoặc tiết kiệm. Còn người gửi tiền là tổ chức là các doanh nghiệp,
cơ quan, đoàn thể, đơn vị vũ trang Việt Nam được thành lập và hoạt động theo
quy định của pháp luật Việt nam và các tổ chức nước ngoài được thành lập và
hoạt động theo quy định của pháp luật nước mà tổ chức đó được thành lập.
14

4. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Thứ hai, mục đích của người gửi tiền tại NHTM rất khác nhau và phụ
thuộc vào đặc điểm của từng loại tiền gửi mà họ sử dụng.
Mục đích của người gửi tiền thường gồm có mục đích thanh toán và tiết
kiệm. Với mục đích thanh toán, người gửi tiền chỉ dùng để gửi tiền qua ngân
hàng cho hoạt động thanh toán, có thể là thanh toán quốc tế hay thanh toán
trong nước. Tiền gửi thanh toán là loại hình tiền gửi không kỳ hạn được sử
dụng với mục đích chủ yếu là thực hiện các giao dịch thanh toán qua Ngân
hàng bằng các phương tiện thanh toán như: séc lĩnh tiền mặt, ủy nhiệm chi, ủy
nhiệm thu, chuyển tiền điện tử… Trong trường hợp này ngân hàng là trung
gian thanh toán cho bên mua và bên bán. Việc thanh toán này mang lại cho
ngân hàng một khoản như là tiền phí mà ngân hàng làm trung gian thanh toán
này.
Với mục đích tiết kiệm gồm: tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn và tiền gửi
tiết kiệm có kỳ hạn. Tiền gửi tiết kiệm là khoản tiền của cá nhân được gửi vào
tài khoản tiền gửi tiết kiệm, được xác nhận trên thẻ tiết kiệm, được hưởng lãi
theo quy định của tổ chức nhân tiền gửi tiết kiệm và được bảo hiểm theo quy
định của pháp luật về BHTG. Tiền gửi có kỳ hạn: đối tượng sử dụng loại hình
dịch vụ này thường là các doanh nghiệp, cơ quan, công ty, các tổ chức có lượng
tiền dư nhàn rỗi trong một khoảng thời gian nhất định, mà chưa có nhu cầu sử
dụng đến. Nếu để tại quỹ của cơ quan thì nguồn tiền này sẽ không sinh lời, do
đó cơ quan xí nghiệp này sẽ làm một hợp đồng tiền gửi (không phải sổ tiết
kiệm) với ngân hàng trong khoảng thời gian nhất định (có kỳ hạn) có thể là một
tuần, hai tuần, hoặc một hay hai tháng... Tùy vào kỳ hạn mà chủ doanh nghiệp
chọn để có mức lãi suất tương ứng. Số tiền gửi sẽ hưởng lãi suất tương ứng với
kỳ hạn đó. Tiền gửi không kỳ hạn: là tiền gửi khách hàng được gửi, rút nhiều
lần và hưởng lãi suất không kỳ hạn theo số dư mỗi ngày.
15

5. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
1.1.3. Quyền lợi của người gửi tiền
Khi thực hiện việc gửi tiền vào ngân hàng thì người gửi tiền luôn có
những quyền lợi do pháp luật quy định và ngân hàng phải thực hiện. Tuy nhiên,
quyền lợi của khách hàng chỉ được đảm bảo khi ngân hàng thực hiện đúng các
theo yêu cầu thanh toán của mình trong thời gian đó khi họ gửi tiền nhằm mục
đích thanh toán hoặc được đảm bảo số vốn an toàn và có lãi khi mục đích của
họ là gửi tiết kiệm hoặc có kỳ hạn.
Vậy có thể hiểu quyền lợi của người gửi tiền là quyền được hưởng những
lợi ích mà ngân hàng phải đảm bảo để thỏa mãn nhu cầu của khách hàng phát
sinh từ giao dịch gửi tiền. Các quyền cơ bản của người gửi tiền bao gồm:
Một là, quyền được thỏa mãn những nhu cầu cơ bản: Khi gửi tiền vào
ngân hàng, khách hàng phải có mục đích nhất định có thể là mục đích an toàn
và sinh lời, có thể là mục đích thanh toán, mục đích chuyển khoản… và tất cả
mục đích đó phải được ngân hàng đảm bảo để thỏa mãn quyền của người gửi
tiền.
Hai là, quyền được an toàn: là quyền được bảo đảm số tiền đó an toàn,
tránh sự mất mát, rủi ro. Đến thời hạn rút tiền, ngân hàng phải đảm bảo cho
khách hàng nhận số tiền gốc và lãi suất theo thỏa thuận trong hợp đồng tiền
gửi.
Ba là, quyền được cung cấp thông tin: người gửi tiền được quyền có các
số liệu cần thiết để trên cơ sở đó lựa chọn việc thực hiện giao dịch của mình.
Bốn là, quyền được lựa chọn: người tiêu dung đ ược tự do lựa chọn sản
phẩm phù hợp với yêu cầu của mình.
Năm là, quyền được đại diện: người gửi tiền được đưa ra các ý kiến với
đại diện của mình trong việc hoạch định các chính sách của Chính phủ trong
phát triển chính sách tiền tệ.
Sáu là, quyền được khiếu nại và bồi thường thiệt hại: người gửi tiền
được quyền khiếu nại với ngân hàng đã gây ra thiệt hại cho mình.
16

6. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Tiền mà người gửi tiền luôn được bảo hiểm hay bảo đảm theo Luật bảo
hiểm tiền gửi (BHTG) 2012. Theo Điều 6 Luật BHTG thì Tổ chức tín dụng,
chi nhánh ngân hàng nước ngoài được nhận tiền gửi của cá nhân phải tham gia
bảo hiểm tiền gửi, trừ ngân hàng chính sách không phải tham gia bảo hiểm tiền
gửi. Do đó, khi mà người gửi tiền gửi tiền vào ngân hàng thì đồng nghĩa với
việc số tiền đó được bảo hiểm hay người gửi tiền là người được bảo hiểm tiền
gửi. Điều 11 Luật BHTG quy định người gửi tiền: (i) Được bảo hiểm số tiền
gửi của mình tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi; (ii) Được nhận tiền bảo
hiểm đầy đủ và đúng thời hạn; (iii) Yêu cầu tổ chức tham gia bảo hiểm tiền
gửi, tổ chức bảo hiểm tiền gửi cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin, chế độ về
bảo hiểm tiền gửi; (iv) Khiếu nại, tố cáo, khởi kiện cơ quan, tổ chức, cá nhân
có liên quan đến bảo hiểm tiền gửi theo quy định của pháp luật; (v) Có nghĩa
vụ cung cấp đầy đủ, trung thực thông tin về tiền gửi theo yêu cầu của tổ chức
tham gia bảo hiểm tiền gửi, tổ chức bảo hiểm tiền gửi khi thực hiện thủ tục trả
tiền bảo hiểm”. Tuy nhiên, quyền lợi của người gửi tiền có được đảm bảo hay
không cũng một phần phụ thuộc vào việc ngân hàng có thực hiện đúng nghĩa
vụ của mình hay không. Do đó để bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền, Nhà
nước phải quy định cụ thể trách nhiệm của các ngân hàng đối với khách hàng
và được thể hiện trong điều 10 luật các Tổ chức tín dụng năm 2010 bao gồm:
Thứ nhất, tham gia tổ chức bảo toàn, bảo hiểm tiền gửi theo quy định
của pháp luật và công bố công khai việc tham gia tổ chức bảo toàn, bảo hiểm
tiền gửi tại trụ sở chính và chi nhánh.
Hai là, tạo thuận lợi cho khách hàng gửi và rút tiền, bảo đảm thanh toán
đủ, đúng hạn gốc và lãi của các khoản tiền gửi.
Ba là, từ chối việc điều tra, phong tỏa, cầm giữ, trích chuyển tiền gửi
của khách hàng, trừ trường hợp có yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm
quyền theo quy định của pháp luật hoặc được sự chấp thuận của khách hàng.
17

7. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Bốn là, thông báo công khai lãi suất tiền gửi, phí dịch vụ, các quyền,
nghĩa vụ của khách hàng đối với từng loại sản phẩm, dịch vụ đang cung ứng.
Năm là, công bố thời gian giao dịch chính thức và không được tự ý
ngừng giao dịch vào thời gian đã công bố. Trường hợp ngừng giao dịch trong
thời gian giao dịch chính thức, ngân hàng thương mại phải niêm yết tại nơi giao
dịch chậm nhất là 24 giờ trước thời điểm ngừng giao dịch. Ngân hàng không
được phép ngừng giao dịch quá 01 ngày làm việc, trừ trường hợp tạm ngừng
hoạt động do nguyên nhân bất khả kháng.
1.2. Khái niệm, đặc điểm, nội dung của pháp luật về bảo vệ quyền
lợi người gửi tiền
1.2.1. Khái niệm pháp luật về bảo vệ quyền lợi người gửi tiền
Pháp luật là hệ thống những qui tắc xử sự mang tính bắt buộc chung do
nhà nước ban hành hoặc thừa nhận và đảm bảo thực hiện, là nhân tố điều chỉnh
các quan hệ xã hội phát triển. Pháp luật được biểu hiện cụ thể là những qui
phạm pháp luật. Do vậy, nó cũng là qui tắc xử sự chung cho phạm vi cá nhân
hoặc tổ chức nhất định. Pháp luật được Nhà nước ban hành hay thừa nhận
không chỉ dành riêng cho một cá nhân, tổ chức cụ thể mà áp dụng cho tất cả
các chủ thể. Mối quan hệ giữa người gửi tiền và ngân hàng được xây dựng trên
nguyên tắc tự do, thỏa thuận và bình đẳng. Tuy nhiên, trong quan hệ này, có
thể do thiếu thông tin hoặc hạn chế về pháp luật nên nhiều quyền và lợi ích hợp
pháp của người gửi tiền bị xâm hại nghiêm trọng. Trong điều kiện như vậy,
cần phải có những quy phạm pháp luật cụ thể để bảo vệ quyền lợi chính đáng
của người gửi tiền. Vậy có thể hiểu pháp luật về bảo vệ quyền lợi người gửi
tiền là: tổng thể các quy phạm pháp luật do Nhà nước ban hành và đảm bảo
thực hiện, điều chỉnh quan hệ giữa người gửi tiền và ngân hàng nhằm bảo đảm
quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền.
Ở Việt Nam, pháp luật bảo vệ quyền lợi người gửi tiền có mối
18

8. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
liên quan với nhiều ngành luật khác nhau và nằm trong nhiều văn bản quy phạm
pháp luật khác nhau như Luật NHNN, Luật các TCTD, Luật BHTG, Bộ luật
dân sự …
1.2.2. Đặc điểm của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người gửi tiền
Thứ nhất, pháp luật bảo vệ quyền lợi người gửi tiền tại ngân hàng điều
chỉnh quan hệ xã hội phát sinh trong quá trình giao dịch gửi tiền giữa các bên.
Đúng như theo tinh thần của khái niệm thì pháp luật về bảo vệ quyền lợi
người gửi tiền tại ngân hàng do nhà nước ban hành. Pháp luật được ban hành
dựa trên nhu cầu tất yếu trong từng lĩnh vực, do đó, khi có giao dịch giữa người
gửi tiền và ngân hàng thì pháp luật điều chỉnh quan hệ phát sinh giữa hai bên
được ban hành để đảm bảo cho quyền và nghĩa vụ của hai bên được đảm bảo,
và nhất là quyền lợi của người gửi tiền. Thường thì pháp luật sinh ra để bảo vệ
quyền lợi cho bên yếu thế hơn, và bắt buộc bên có lợi thế hơn phải thực hiện
đầy đủ nghĩa vụ của mình. Trong giao dịch giữa ngân hàng và người gửi tiền
thì người gửi tiền là bên yếu thế hơn, do người gửi tiền tuy có tiền mang đi gửi
tại ngân hàng để thực hiện mục đích của mình, đồng thời hai bên đều có thỏa
thuận dựa trên nguyên tắc bình đẳng, tự do. Tuy nhiên, người gửi tiền có thể
không nắm hết hay hiểu rõ về pháp luật điều chỉnh cũng như các thông tin liên
quan đến việc gửi tiền nên có thể bỏ qua nhiều quyền lợi mà không hay biết.
Thứ hai, pháp luật về bảo vệ quyền lợi người gửi tiền được hợp thành
bởi nhiều quy phạm pháp luật thuộc các lĩnh vực khác nhau (pháp luật dân sự,
pháp luật ngân hàng, pháp luật tài chính…). Hiện nay, ở nước ta chưa có riêng
Luật bảo vệ người gửi tiền mà hệ thống quy phạm pháp luật này nằm rải rác
trong nhiều văn bản pháp luật khác nhau. Chúng được quy định tại Luật
NHNN, Luật các TCTD, Bộ luật dân sự, Luật BHTG và các các bản hướng dẫn
thi hành… Do đó thực hiện pháp luật về bảo vệ người gửi tiền là thực hiện các
quy định trong các văn bản khác nhau, là trách nhiệm của các
19

9. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
chủ thể khác nhau trong xã hội. Chính vì vậy để thực hiện hiệu quả pháp luật
này cần phải có sự phối hợp chặt chẽ của các chủ thể pháp luật đó.
1.2.3. Nội dung pháp luật bảo vệ quyền lợi người gửi tiền
Ngân hàng là một tổ chức tài chính trung gian huy động vốn, cấp tín
dụng và cung ứng dịch vụ thanh toán cho khách hàng. Nhờ có việc huy động
vốn thì ngân hàng mới có thể thực hiện các hoạt động khác như: cho vay, đầu
tư kinh doanh…. Đối tượng huy động vốn ở đây không ai khác chính là cá
nhân, tổ chức hay chính là người gửi tiền. Trong đó người gửi tiền là người ủy
nhiệm và ngân hàng là người được ủy nhiệm. Điều đó nói lên rằng mối quan
hệ này đặt nền tảng rất lớn lên niềm tin của người gửi tiền vào ngân hàng.
Ngân hàng thì luôn muốn huy động được nhiều vốn để từ đó ngân hàng
có vốn để thực hiện các dự án khác để mang về lợi nhuận để duy trì hoạt động.
Còn về phía người gửi tiền, họ luôn mong muốn số tiền mình khi gửi vào ngân
hàng trước tiên phải được đảm bảo an toàn cho đến khi họ lấy lại được số tiền
vốn của mình. Đồng thời họ cũng quan tâm rằng ngân hàng có các biện pháp
bảo đảm an toàn nào để giữ chân người gửi giữ, cơ chế nào họ có được để bảo
vệ quyền lợi của mình hay chính là việc họ sẽ được cơ chế nào bảo đảm quyền
lợi cho chính họ. Do vậy, đảm bảo an toàn hoạt động của hệ thống ngân hàng
và bảo vệ người gửi tiền là những vấn đề lớn. Thông qua công cụ luật pháp và
các công cụ kinh tế tài chính, nhà nước giúp ngăn chặn sự mạo hiểm quá mức
của các ngân hàng mà cuối cùng chuyển rủi ro đến những người cho ngân hàng
vay tiền. Về khía cạnh này, pháp luật nước ta luôn có những cơ chế để đứng về
phía người yếu thế hơn hay chính là người gửi tiền. Từ những sự phân tích sau
ta có thể thấy nội dung pháp luật về bảo vệ người gửi tiền gồm:
20

10. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Một là, các quy định về phòng tránh rủi ro và đảm bảo an toàn, bảo
hiểm tiền gửi dành cho người gửi tiền. Luật BHTG quy định về bảo vệ quyền
lợi người gửi tiền tại điều 6, 7, 11, 12. Theo đó, Tổ chức tín dụng, chi nhánh
ngân hàng nước ngoài được nhận tiền gửi của cá nhân phải tham gia bảo hiểm
tiền gửi, trừ Ngân hàng chính sách không phải tham gia bảo hiểm tiền gửi. Nhà
nước có chính sách bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người gửi tiền. Qua
đó, quy định thêm về quyền và nghĩa vụ của người gửi tiền đồng thời cả nghĩa
vụ của ngân hàng nhận tiền gửi. Luật quy định người gửi tiền có quyền: được
nhận tiền bảo hiểm đầy đủ và đúng thời hạn; yêu cầu tổ chức tham gia bảo hiểm
tiền gửi, tổ chức bảo hiểm tiền gửi cung cấp đầy đủ, chính xác thông tin, chế
độ về bảo hiểm tiền gửi; khiếu nại, tố cáo, khởi kiện cơ quan, tổ chức, cá nhân
có liên quan đến bảo hiểm tiền gửi theo quy định của pháp luật.
Qua đây có thể thấy rằng, Luật BHTG không quy định cụ thể và rõ ràng
về quyền lợi của người gửi tiền. Nhưng việc quy định các tổ chức tín dụng
nhận tiền gửi của các cá nhân phải tham gia BHTG đồng thời thực hiện các
nghĩa vụ theo Luật, tức là Luật muốn ám chỉ rằng cá nhân, tổ chức gửi tiền tại
ngân hàng chính là người gửi tiền có tiền được bảo hiểm bởi tổ chức bảo hiểm
tiền gửi mà bên trung gian thay mặt người gửi tiền làm việc này là các ngân
hàng nơi mà ngưởi gửi tiền gửi tiền vào đó. Nhà nước cần hoàn thiện, bổ sung
các quy định về BHTG để góp phần bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và hoạt
động lành mạnh của ngân hàng.
Hai là, các quy định về cơ quan bảo vệ quyền lợi người gửi tiền. Một
trong những quyền lợi cơ bản của người gửi tiền là quyền được khiếu nại. Để
các chủ thể trong xã hội thực hiện nghiêm chỉnh các quy định pháp luật về bảo
vệ quyền lợi người gửi tiền, cần xây dựng hệ thống cơ quan bảo vệ quyền lợi
người gửi tiền hiệu quả. Phải đảm bảo sự hiện diện của cơ quan Nhà nước ở
đầy đủ các khâu: lập pháp, hành pháp, tư pháp. Bên cạnh đó, từ năm 2000, Nhà
nước đã thành lập tổ chức bảo vệ quyền lợi của người gửi
21

11. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
tiền. Theo đó, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam (DIV), là cơ quan chuyên
trách được Chính phủ thành lập, giao quyền thực hiện chính sách pháp luật
nhằm bảo vệ quyền lợi của người gửi tiền.
Ba là, các quy định về phương thức giải quyết tranh chấp giữa ngân
hàng và người gửi tiền. Trong quan hệ hợp đồng, các bên đều mong muốn hợp
đồng giao kết mang lại lợi ích cho các bên, đồng thời các bên cũng sẽ thực hiện
đúng nghĩa vụ như đã cam kết. Nhưng không phải trong trường hợp nào thì các
bên cũng sẽ làm đúng như đã cam kết trong hợp đồng được. Có những khi chủ
thể các bên vì những nguyên nhân khác nhau mà vi phạm nội dung đã thỏa
thuận, làm ảnh hưởng đến quyền lợi của bên kia. Mà việc vi phạm này chủ yếu
đến từ phía ngân hàng, vì trong quan hệ này thì người gửi tiền là bên yếu thế
hơn. Chính vì thế nên việc tranh chấp giữa ngân hàng và người gửi tiền thì chủ
yếu là do ngân hàng xâm phạm đến quyền lợi của người gửi tiền. Vì vậy, pháp
luật phải xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp giữa người gửi tiền và bên nhận
tiền gửi là ngân hàng. Hiện nay có bốn phương thức giải quyết tranh chấp giữa
ngân hàng và người gửi tiền: thương lượng, hòa giải, trọng tài thương mại và
Tòa án.
Bốn là, các quy định về bảo vệ quyền lợi người gửi tiền trong trường
hợp các ngân hàng chấm dứt hoạt động. Trong trường hợp một ngân hàng
chấm dứt hoạt động sẽ gây ra nhiều hệ lụy đối với cả nền kinh tế nhưng đối
tượng phải chịu ảnh hưởng lớn nhất đó chính là người gửi tiền. Do vậy, trong
trường hợp việc kinh doanh không còn tạo ra lợi nhuận, hay vì lí do khác, ngân
hàng thương mại phải chấm dứt hoạt động thì thủ tục này cũng phức tạp và
chặt chẽ hơn nhiều so với các chủ thể kinh doanh khác. Các trường hợp chấm
dứt hoạt động của ngân hàng thương mại gồm: chia, tách, sáp nhập, hợp nhất,
giải thể, phá sản. Hậu quả pháp lí của mỗi trường hợp chấm dứt là khác nhau
nên quyền của người gửi tiền trong từng trường hợp ấy cũng có cơ chế đảm
bảo khác nhau, theo từng văn bản luật mà nhà nước quy định như Luật các
TCTD 2010….
22

12. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
1.3. Vai trò của pháp luật về bảo vệ quyền lợi người gửi tiền
Một là, khuyến khích việc gửi tiền của người đang có nguồn tiền nhàn
rỗi, góp phần duy trì kênh huy động vốn quan trọng và đảm bảo sự hoạt động
lành mạnh của các NHTM, góp phần phát triển kinh tế xã hội đất nước.
Có thể thấy, việc gửi tiền của người gửi tiền xuất phát từ việc họ có
nguồn tiền nhàn rỗi cũng như họ mong muốn có được một nguồn lợi từ nguồn
tiền đó. Nhưng nhiều người còn khá e ngại về vấn đề quyền lợi của mình sẽ
được bảo vệ như thế nào, liệu số tiền đó của mình có được an toàn, hay nguồn
lợi mình thu được có được đảm bảo … Chính việc pháp luật có quy định về
những điều khoản quy định bảo vệ người gửi tiền làm cho người gửi tiền an
tâm hơn khi gửi tiền, thúc đẩy họ gửi tiền nhiều hơn mà không lo lắng về vấn
đề lợi ích không được đảm bảo.
Hai là, củng cố niềm tin cho người gửi tiền vào hệ thống ngân hàng
cũng như hệ thống pháp luật của nước ta. Con người thường muốn có cảm
giác được an toàn và được bảo vệ. Người gửi tiền cũng vậy, khi họ có một
khoản tiền thì nhu cầu họ cần được cảm giác an toàn lại càng cao hơn. Có thể
nói, lúc này, ngân hàng nào mang lại cho người gửi tiền cảm giác được an toàn
nhất thì họ sẽ gửi tiền vào đó. Nhưng nền tảng của niềm tin này xuất phát từ
pháp luật quy định bảo vệ quyền lợi người gửi tiền và nghĩa vụ của phía ngân
hàng.
Ba là, pháp luật là hành lang pháp lý bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp
của người gửi tiền. Trong giao dịch giữa người gửi tiền và ngân hàng, người
gửi tiền thường là bên yếu thế hơn. Chỉ nhờ có luật pháp mà ngân hàng mới
làm tròn nghĩa vụ của mình đối với người gửi tiền, điều này giúp cho quyền lợi
của người gửi tiền cũng được đảm bảo. Ngay cả trường hợp mà ngân hàng có
bị phá sản hay mua lại hay sáp nhập, nói chung đó là những tình thế xấu nhất
xảy đến với ngân hàng thì người gửi tiền vẫn còn có pháp luật để đảm bảo rằng
số tiền mồ hôi công sức của mình gửi tại ngân hàng vẫn được an toàn hay sẽ
được đền bù.
23

13. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
Bốn là, góp phần tăng trưởng kinh tế, giúp cho nền kinh tế đất nước phát
triển bền vững. Người gửi tiền hiện nay chủ yếu là những người có tiền tạm
thời chưa dùng đến được gửi vào các TCTD như: ngân hàng, quỹ tín dụng nhân
dân, công ty tài chính… để sử dụng trong tương lai và cũng không ngoài mục
đích sinh lời. Họ là những người thiếu cơ hội kinh doanh, thiếu thông tin về thị
trường, vì vậy, việc gửi tiền vào các tổ chức này là hình thức đầu tư phù hợp,
tốt nhất. Có thể nói hoạt động tài chính có ảnh hưởng rất lớn đến nền kinh tế
của một quốc gia. Khi có một hệ thống pháp luật vững chắc, củng cố được
niềm tin của người dân thì người dân sẽ tham gia vào hoạt động tài chính một
cách sôi nổi hơn. Điều đó góp phần giúp cho các NHTM có thể hoạt động tốt
hơn, có nguồn vốn để đầu tư các hoạt động khác cũng như tạo điều kiện cho
các doanh nghiệp vay vốn để hoạt động. Điều này góp phần tích cực phát triển
kinh tế, nâng cao sự ổn định và vững mạnh của quốc gia .
1.4. Bối cảnh tái cơ cấu ngân hàng ở Việt Nam vài năm gần đây
Cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2008 bắt nguồn từ hoạt động
“cho vay dưới tiêu chuẩn” tại Mỹ đã nhanh chóng lan rộng sang các nước khác.
Đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng ngân hàng toàn cầu rơi vào tháng 9/2008 và
đã được đánh giá là “cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất trong một thế kỷ qua”. Theo
ước tính ban đầu, tổn thất của các ngân hàng chưa được đánh giá chính xác
nhưng lợi nhuận của các ngân hàng Mỹ giảm từ 35,2 tỷ đô la xuống còn 5,8 tỷ
đô la trong quý IV/2007, giảm 83% so với cùng kỳ năm trước. Đến tháng
8/2008, tổn thất liên quan đến tín dụng và cho vay dưới tiêu chuẩn của các tổ
chức tài chính toàn cầu là khoảng 500 tỷ đô la. Số ngân hàng đổ vỡ mà FDIC
(cơ quan bảo hiểm tiền gửi Mỹ) phải chi trả năm 2008 đến tháng 4/2009 là 54
ngân hàng và còn tiếp tục tăng trong thời gian sau đó.
Cuộc khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế toàn cầu đến nay vẫn
còn để lại hậu quả nặng nề ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam, điều đó buộc
các quốc gia phải quan tâm, đánh giá lại toàn bộ hoạt động của các ngân
24

14. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
hàng. Việc tái cấu trúc hệ thống ngân hàng đã trở nên phổ biến và cấp thiết ở
mỗi quốc gia, đảm bảo cho các ngân hàng thích nghi được với nhu cầu phát
triển mới trong bối cảnh nền kinh tế thế giới đầy biến động. Ở Việt Nam, khi
mà thị trường chứng khoán chưa phát triển, gánh nặng về vốn còn dồn lên vai
ngân hàng thì việc giữ cho hệ thống ngân hàng ổn định và lành mạnh càng cần
phải đặc biệt quan tâm. Có thể nói, hiện nay nền kinh tế cũng như hệ thống
ngân hàng Việt Nam đã cơ bản vượt qua cơn khủng hoảng tài chính. Tuy nhiên,
những hệ lụy của nó đã bộc lộ nhiều vấn đề bất ổn trong lĩnh vực ngân hàng,
đó là thanh khoản khó khăn, nợ xấu có dấu hiệu tăng cao, chất lượng quản trị
điều hành hạn chế, sản phẩm dịch vụ nghèo nàn, lợi nhuận chủ yếu từ hoạt
động tín dụng, rủi ro cao ảnh hưởng đến an toàn hệ thống. Bên cạnh đó hệ
thống mạng lưới các NHTM phát triển với tốc độ quá nhanh, số lượng nhiều,
chất lượng hoạt động giảm sút, không ít ngân hàng hoạt động vì lợi ích cục bộ,
chạy đua lãi suất gây ảnh hưởng lớn đến hệ thống ngân hàng và thị trường tiền
tệ. Do đó, nếu không có biện pháp can thiệp kịp thời sẽ có nguy cơ xảy ra rủi
ro gây mất an toàn hệ thống.
Việt Nam thực hiện tái cơ cấu hệ thống các tổ chức tín dụng (giai đoạn
2011- 2015). Khi thực hiện chủ trương tái cơ cấu, đã có các ngân hàng phải tái
cơ cấu theo đề án Chính phủ phê duyệt. Đầu tiên phải kể đến: ngân hàng Sài
Gòn (SCB), Ngân hàng Việt Nam Tín Nghĩa (TinNghiaBank) và Ngân hàng
Đệ Nhất (Ficombank) đã hợp nhất và kết quả hoạt động của năm 2014 được
cho là khá khả quan. Ngân hàng Nam Việt (Navibank), sau khi tự cơ cấu lại đã
đổi tên thành Ngân hàng Quốc dân (NCB). Tương tự Nam Việt, Ngân hàng
Tiên Phong (TienPhongBank) và Đại Tín (TrustBank) cũng chọn cách tự tái
cơ cấu thông qua việc tăng mạnh vốn điều lệ từ các cổ đông. Ngoài ra, Ngân
hàng Nhà Hà Nội (Habubank) đã sáp nhập vào Ngân hàng Sài Gòn - Hà Nội
(SHB). Bên cạnh đó, Ngân hàng Phương Tây (Western Bank) cũng đã tiến
hành hợp nhất với Tổng công ty Tài chính Cổ phần Dầu khí (PVFC). Ngoài ra,
thị trường còn chứng kiến thương vụ hợp nhất tự nguyện
25

15. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
giữa Ngân hàng Đại Á (DaiABank, trụ sở tại Đồng Nai) và Ngân hàng Phát
triển TP.HCM (HDBank) vào thành một thương hiệu duy nhất là HDBank với
mục đích nâng cao chất lượng hoạt động.
Năm 2015, hệ thống tổ chức tín dụng bước vào giai đoạn 2 của quá trình
sắp xếp và tái cơ cấu, trong đó, nửa đầu năm 2015 được xác định là thời gian
cao điểm và tất cả các ngân hàng lớn phải vào cuộc, xem như nhiệm vụ phải
làm. Những thương vụ sáp nhập hoặc mua bán theo hình thức khuyến khích
hoặc tự nguyện được tham gia được thị trường quan tâm có thể kể đến như
thương vụ sáp nhập Ngân hàng Phương Nam vào Ngân hàng Sacombank; tái
cấu trúc Ngân hàng Xây dựng (VNCB); sáp nhập vài ngân hàng nhỏ với
Vietcombank và BIDV….
Đặc biệt đang chú ý trong giai đoạn này, hoạt động chưa có tiền lệ là
NHNN đã mua lại ba ngân hàng với giá 0 đồng: Ngân hàng TMCP Dầu Khí
Toàn Cầu (GPBank) ; Ngân hàng Xây Dựng - CB (tiền thân là Ngân hàng Đại
Tín) và Ngân hàng Đại Dương (OceanBank).Và cũng còn một số ngân hàng
nhỏ, yếu có khả năng tái cơ cấu hoặc sáp nhập vẫn được dõi theo bao gồm:
Ngân hàng TMCP Xăng dầu Petrolimex (PGBank) và một số ngân hàng đã
được phép tự tái cơ cấu từ giai đoạn 1 như Ngân hàng TMCP Quốc Dân, Ngân
hàng TMCP Nam Á.
Nhìn từ bối cảnh trong giai đoạn tái cơ cấu này có thể thấy sự cam go,
quyết liệt cũng như sự cứng rắn của NHNN cùng các chính sách pháp luật trong
việc điều tiết và cải tổ hệ thống ngân hàng. Và chính điều này đã thúc đẩy hệ
thống ngân hàng được thanh lọc tốt hơn, chính những ngân hàng yếu kém sẽ
bị loại trừ cũng như không còn tồn tại được như chính bản thân vốn có của nó
nữa mà sẽ bị chuyển sang một hình thức hoạt động khác. Điều này cũng dấy
lên một sự cạnh tranh gay gắt trong ngành ngân hàng nói riêng và các tổ chức
tín dụng nói chung. Và bất kỳ một tổ chức tín dụng nào muốn được tồn tại thì
phải có các chính sách cũng như tinh thần làm việc phải dựa trên pháp luật.
Đồng thời việc tôn trọng người gửi tiền cũng là một yếu tố
26

16. Dịch vụ viết thuê đề tài – KB Zalo/Tele 0917.193.864 – luanvantrust.com
Kham thảo miễn phí – Kết bạn Zalo/Tele mình 0917.193.864
quan trọng bởi có thể nói người gửi tiền là nhân tố quan trọng mang tính sống còn
của ngân hàng. Chắc chắn rằng việc “thanh lọc” này sẽ mang lại lợi ích trước hết
là cho người gửi tiền và sau đó mới là sự phát triển của hệ thống tín dụng Việt
Nam.