2. POVIJEST ISTRAŽIVANJA STANICA
Sva živa bića građena su od stanica.
Broj stanica u ljudskom tijelu mjeri se u
bilijunima.
Kako je moguće da nam je ono što izgrađuje
naše tijelo i sva ostala živa bića moglo ostati
sakriveno sve do 17. stoljeća?
Što je moralo prethoditi otkriću stanice?
3. Izum mikroskopa krajem 16. stoljeća
omogućio je otkriće stanice.
Stanice je uočio Robert Hook u 17.
stoljeću.
On je promatrao tanke prereze plutenog
čepa te je vidio strukture nalik pčelinjim
saćima koje je nazvao stanicama
(engl. cell)
Pluto je mrtvo biljno tkivo te je Hook vidio
samo stanične stijenke mrtvih stanica.
4.
5. Nekoliko godina kasnije žive je stanice prvi
promatrao nizozemski trgovac
tkaninama Antonie van Leeuwenhoek.
On je samostalno izrađivao mikroskope kojima
je promatrao bakterije sa zuba, spermije i živa
bića u kapljici barske vode.
Leeuwenhoek je imao iskustva s brušenjem i
usavršavanjem leća jer ih je koristio u svom
zanimanju kako bi odredio kvalitetu tkanine te ga
zbog njegova doprinosa razvoju mikroskopa
smatramo ocem mikroskopiranja.
6. U 19. stoljeću prihvaćena je ideja da su sva živa
bića izgrađena od stanica.
Začetnici su ove teorije njemački biolozi Mathias
Schleiden i Theodor Schwann.
Daljnjim istraživanjima stanična
teorija proširena je i kaže da živa bića mogu biti
izgrađena od jedne ili više stanica te da nove
stanice mogu nastati samo iz već postojećih
stanica, pri čemu se nasljedna informacija
prenosi u novonastale stanice.
9. EUKARIOTSKE STANICE
Vi ste eukariotski organizmi i vaše tijelo izgrađeno je
od eukariotskih stanica.
Osnovna razlika između prokariotskih i eukariotskih
stanica jest u tome što eukariotske stanice imaju
unutarstanične prostore omeđene membranama koji se
nazivaju organele i imaju jezgru.
U prokariotskih stanica svi se procesi događaju u
citoplazmi i nisu prostorno odvojeni, a u eukaritoskih se
stanica različiti metabolički procesi događaju u različitim
organelama.
10. razlika između biljne i životinjske stanice
Biljne stanice imaju plastide, vakuolu i
staničnu stijenku,za razliku od
eukariotskih koje te organele nemaju.
Biljne stanice nemaju staničnu
membranu.
11. citoplazma
Tekući, viskozni dio stanice.
U njoj se odvijaju procesi biosinteze
proteina, masti, ugljikohidrata, tj procesi
anabolizma i katabolizma.
Najvećim dijelom je građena od vode u
kojoj su otopljene masti, bjelančevine,
šećeri i mineralne soli.
12. Stanične organele su posebni dijelovi
stanice koji imaju svoju membranu i
izvršavaju odgovarajuće funkcije.
13. ribosomi
Građeni su od dvije jedinice, jedne veće i
jedne manje.
Sadrže rRNA i proteine.
Aktivni su samo kad se vežu za mRNA i
grade poliribosome (polisome)
Njihova glavna uloga je sinteza proteina.
16. Endoplazmatski retikulum
Sačinjavaju ga membrane u citoplazmi koje
ograničavaju djelove citoplazme poput
knalića.
Broj, dužina i priroda ovih kanalića mijenjaju
se ovisno o aktivnosti stanice.
Može biti zrnati (sadrži ribosome) ili glatki
(bez ribosoma).
Uloga zrnatoga je biointeza proteina,i
prijenos aktivnosti do glatkog, gdje se
nagomilavaju i skladište.
17. Endoplazmatski retikulum omogućuje
cirkulaciju citoplazme i transport raznih
tvari.
Ima mehaničku ulogu u održavanju oblika
i polrnosti stanice, omogućava unutarnju
izmjenu tvari između kanalića, odnosno
između organela i citoplazme.
18. Golgijev aparat
Dio citoplazme u kojemu glatki
endoplazmatski retikulum oblikuje sustav
membrana i vezikula.
Najčešće se nalazi u blizini jezgre.
Aktivnije stanice imaju razvijeniji golgijev
aparat.
Ima sekretornu ulogu.
20. lizosomi
Оmeđeni su membranom i sadrže enzime
za razgradnju organskih tvari.
Enzimi su neaktivni u lizosomima, a
aktiviraju se kad odgovarajući supstrat dođe
u lizosom.
Membrana je lipoproteinske prirode i
polupropusna je.
Njihova uloga je da u metabolizmu stanice
odstranjuju nepotrebne tvari i otklanjaju
oštećenja.
22. mitohondrij
Sastoje se od matriksa, vanjske i
unutarnje membrane.
Vanjska membrana odvaja mitohondrij od
okoline citoplazme, a unutarnja ima
uvrate, i veću površinu nego vanjska.
Broj mitohonsrija je različit kod stanica
iste vrste, a visi o aktivnosti stanice.
Mitohondriji se kreću po citoplazmi.
Glavna uloga im je sudjelovanje u
staničnom disanju.
23.
24. plastidi
Specifični biljni organeli.
Dijele se na kloroplaste (zelene); leukoplaste
(bezbojni) i kromoplaste (žuti, crveni)
U kloroplastima se odvija fotosinteza.
Slično su građeni kao i mitohondriji.
