Altyapı Ekonomisi: Altyapı Hizmetlerinin Özellikleri

1. ALTYAPI EKONOMİSİ
Altyapı Hizmetlerinin Özellikleri
PROF.DR. COŞKUN CAN AKTAN

2. Altyapı Hizmetlerinin Özellikleri
 Ortak tüketim
 Birleşik mal özelliği
 Şebeke dışsallığı
 Bedelini kullanıcılar öder
 Bedavacılık sorunu
 Fiyat maliyetin altında belirlenebilir
 Stoklanamaz
 Kullanıcılar arttıkça kalitesi artar
 Kullanıcılar arttıkça birim başına maliyetler düşer
 İktisadi kalkınmayı sağlar
 Yüksek sabit maliyet gerektirir
 Batık maliyetler vardır
 Çok uzun ömürlüdürler
 Kapsam ekonomileri söz konusudur

3. Şebeke dışsallığı
 Bir tüketicinin bir mal ve hizmete olan
talebinin o mal ve hizmeti kullanan diğer
tüketicilerden etkilenmesi.
 Telefon şebekelerinde abone sayısı
arttıkça kullanıcı talebi ve kalitesi artar.

4. Birleşik mal
 Bazı altyapı hizmetlerinin sunumu diğer
mal ve hizmetlerin sunumuna imkan
sağlar.
 Ulaştırma, eğitim ve sağlık için elzemdir.

5. Batık maliyet (sunk cost)
 Bir firmanın faaliyette bulunduğu
sektörden çıkması durumunda paraya
dönüştüremeyeceği maliyetlerdir.
 Ar&Ge ve makine amortismanları gibi

6. Kapsam ekonomileri
 Bir firmada birden fazla ürün üretilmesi
durumunda firmanın sağladığı maliyet
avantajı
 Posta ve telekomünikasyon hizmetlerinin
birleştirilerek tek bir firma tarafından
sunulması

7. Çapraz sübvansiyon
 Bir sektördeki zararın diğer sektördeki
karla kapatılması
 Postadaki zarar telekomünikasyondaki
karla kapatılır

8. Enerji
 Bütünleşiktir (su, rüzgar, kömür, gaz, petrol)
 Pazarlanamaz
 Stoklanamaz
 Üretimi ve tüketimi aynı anda meydana gelir
 Üretimi, iletimi ve dağıtımı sermaye yoğundur
 Yüksek sabit maliyet gerektirir
 Yüksek teknoloji gerektirir
 Doğal tekeldir.
 Talebi değişkendir
 Arzı sürekliliğe ihtiyaç duyar
 Yüksek batık maliyet gerektirir

9. Posta
 Emek yoğundur
 İşgücü maliyetleri yüksektir
 Çapraz sübvansiyon vardır

10. Telekomünikasyon
 Sermaye yoğundur
 Talebi değişkendir
 İleri teknoloji gerektirir
 Bir çok sektöre girdi sağlar
 Stoklanamaz
 Şebeke dışsallığı gösterir
 Batık maliyetler vardır

11. Ulaştırma
 Büyük yatırımlara ihtiyaç duyar
 Pozitif dışsallık yayar
 Birleşik maldır
 Yüksek sabit maliyet gerektirir
 Maliyetleri genel bütçeden ve
kullanıcılardan karşılanır
 Üretimi çok boyutludur (demiryolları,
limanlar)
 Karayolu, havayolu, demiryolu,
denizyolu, boruyolu

12. Su ve kanalizasyon
 Yaşam kalitesi için hayatidir
 Halk sağlığı açısından önemlidir
 Ürün kalitesinin kontrolü gereklidir
 Önemli dışsallıklar yayar
 Arzı sınırlı olmasına karşın talebi yüksektir
 Nüfus artışı ve kentleşmeyle bağlantılıdır

13. Doğal tekellerin devlet tarafından
sunulmasının sebepleri
1. Stratejik önem argümanı
2. Tüketicilerin korunması gerekliliği:
Özel tekelin kaynak israfına ve
refah kaybına yol açması
3. Çapraz sübvansiyon argümanı
4. Batık maliyetlerin varlığı
5. İflas tehlikesinin olmaması

14. Altyapı Reformu
1. Şirketleştirme (ticarileştirme)
2. Performans sözleşmeleri
3. Desantralizasyon (yerelleştirme)
4. Demonopolizasyon: tekel statüsünün
kaldırılması
5. Deregülasyon
6. Re-regülsayon
7. Özelleştirme: ihale, kiralama, YİD,
İmtiyaz
8. Tasfiye ve satış

15.  Prof.Dr.Coşkun Can Aktan
 Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği
 http://www.sobiad.org
 Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF
 http://www.canaktan.org