türkiye'nin dış ticareti petrol doğalgaz ithalat ihracat cari açık

1. TÜRKİYE’NİN DIŞ TİCARETİ
İlker YILDIZ
Ders Sorumlusu: Doç. Dr. Hasan UYGURTÜRK

2. TÜRKİYE EKONOMİSİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ
Türkiye, rekabet kurallarının işlediği, özel sektörün ekonomide öncü,
kamunun ise düzenleyici rol oynadığı, liberal dış ticaret politikasının
uygulandığı, mal ve hizmetlerin bireyler ve kurumlar arasında engelsiz
olarak el değiştirebildiği bir serbest piyasa ekonomisidir.

3. Ekonomik Büyüme
Dünyanın 18. ve Avrupa’nın 7. büyük ekonomisi olan Türkiye,
en güçlü ekonomilerin temsil edildiği G-20’nin faal bir üyesidir.
Küresel malî kriz nedeniyle, Türk ekonomisi, 2008 yılındaki
ekonomik yavaşlamanın ve 2009 yılındaki küçülmenin ardından
2010 ve 2011 yıllarında sırasıyla % 9,2 ve % 8,5 oranında büyüme
hızını yakalamıştır.

4. TÜİK verilerine göre Türkiye Ekonomisi 2016’nın üçüncü çeyreğinde %1,8
küçülerek 27 çeyreğin ardından (6 yıl 3 ay sonra) ilk kez daralmıştır.

5. DIŞ TİCARET
Türkiye, 1980’lerden itibaren ticaret odaklı bir büyüme politikası takip
etmektedir. Gerçekleştirilen ekonomik reformlarla ithalat kısıtlamaları
kaldırılmış, korumacı politikalar azaltılmış ve döviz işlemleri serbest
bırakılmıştır.
2015 yılında Türkiye’nin ticaret hacmi 351 milyar ABD Dolarına ulaşmış,
ihracat ise 144 milyar ABD Doları olarak gerçekleşmiştir. Türkiye Cumhuriyetinin
kuruluşunun yüzüncü yılı olan 2023 yılı için ana hedef ihracatı 500 milyar ABD
Doları seviyesine çıkarmaktır.
Kaynak: www.ekonomi.gov.tr

6. 0.000
25.000
50.000
75.000
100.000
125.000
150.000
175.000
200.000
225.000
250.000
275.000
İHRACAT İTHALAT
113.8 185.5134.9 240.8152.4 236.5151.8 251.6157.6 242.1143.8 207.2
2010 2011 2012 2013 2014 2015
Milyar Dolar

7. DIŞ TİCARET HACMİ VE DENGESİ
Dış ticaret hacmi, bir ülkenin belirli bir dönemde (genellikle bir yılda)
gerçekleştirdiği ihracat ve ithalatın toplamıdır.
Dış ticaret dengesi, bir ülkenin mal alım-satımlarının dengesidir. İhracattan
ithalatın çıkartılmasıyla hesaplanır. Farkın negatif olması dış ticaret açığı, pozitif
olması ise dış ticaret fazlası olarak adlandırılır.

8. TİCARET HACMİ TİCARET DENGESİ
2010 299.4 -71.6
2011 375.7 -105.9
2012 389 -84
2013 403.4 -99.8
2014 399.7 -84.5
2015 351 -63.3
299,4
-71.6
375,7
-105.9
389
-84
403,4
-99.8
399,7
-84.5
351
-63.3
-150
-100
-50
0
50
100
150
200
250
300
350
400
2010 2011 2012 2013 2014 2015
MİLYAR DOLAR

9. Türkiye İstatistik Kurumu’nun hazırlamış olduğu, yıllara göre dış ticaret
istatistikleri incelendiğinde, Türkiye’nin 1947 yılından beri, kesintisiz olarak
dış ticaret açığı verdiği görülmektedir.
Bu şu demektir: Türkiye, 1947 yılından beri, her sene, ihraç ettiği
üründen fazlasını ithal etmiştir.
Türkiye’nin dış ticaret fazlası verdiği yıllar ise, 1930-1937 yılları ile 1939-
1946 yılları arasındaki dönemlerdir.

10. 113.8
134.9
152.4 151.8
157.6
143.8
185.5
240.8
236.5
251.6
242.1
207.2
100
125
150
175
200
225
250
2010 2011 2012 2013 2014 2015
İHRACAT
İTHALAT
MİLYAR
DOLAR

12. Grafikten de görüleceği üzere, 1995 ile 1999 yılları arasında Türkiye’nin
dış ticaret açığı yatay olarak seyretmiştir. 1999 yılında görülen azalmanın
ardından, 2000 yılında o zamanın değerlerine göre, rekor sayılabilecek bir
dış ticaret açığı gerçekleşmiştir.
2001 yılında yaşanan büyük düşüşün ardından, dış ticaret artmaya
başlamış ve 2009 yılına kadar sürekli artmıştır. 2009 yılına gelindiğinde ise
dış ticaret açığı bir kez daha önemli bir derecede düşüş kaydetmiştir.

13. 2010 ve 2011 yıllarında artış kaydeden Türkiye’nin dış ticaret açığı, 2012
ve 2014 yılları arasında ise dalgalı bir seyir izlemiştir.
1995 yılında yaklaşık 14 milyar dolar olan Türkiye’nin dış ticaret açığı,
2015 yılında 63,3 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

14. İhracatın ithalatı karşılama oranı:
İhracat değerinin ithalat değerine oranlanmasıyla bulunur. Bu oran,
yaptığımız ihracatın ithalatın yüzde kaçını karşıladığını ifade etmektedir.
İhracatın GSMH’yi karşılama oranı:
İhracat değerinin GSMH değerine oranlanmasıyla bulunur. Bu oran,
yaptığımız ihracatın GSMH’nin yüzde kaçını karşıladığını ifade etmektedir.
İthalatın GSMH’yi karşılama oranı:
İthalat değerinin GSMH değerine oranlanmasıyla bulunur. Bu oran,
yaptığımız ithalatın GSMH’nin yüzde kaçını karşıladığını ifade etmektedir.

15. 61.4
15.6
25.4
56
17.4
31.1
64.5
19.4
30.1
60.3
18.4
30.6
65.1
19.7
30.3
69.4
20
28.8
0
10
20
30
40
50
60
70
80
İHRACAT/İTHALAT (%) İHRACAT/GSMH (%) İTHALAT/GSMH (%)
2010
2011
2012
2013
2014
2015
TÜİK

16. TÜRKİYE’NİN İHRACATI
Ülkemiz ihracatı 2002 yılından 2008 yılına kadar sürekli artış
göstermiştir. 2009 yılında ciddi bir düşüşün ardından 2012 yılına kadar yine
artış göstermiştir. 2014 yılından beri ise azalış seyrindedir.

18. 2015 YILINDA EN ÇOK İHRACAT YAPILAN ÜRÜN GRUPLARI
ÜRÜN GRUPLARI MİLYAR ABD DOLARI TOPLAM İHRACATTAKİ PAYI
(%)
1 Demir yolu ve tramvay vagonları dışındaki araçlar;
bunların aksam ve parçaları
17 12,1
2 Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler;
bunların aksam ve parçaları
12 8,6
3 Kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler ve
bunlardan elde edilen ürünler
11 7,8
4 Örme ve tığ ile işlenmiş ürünler ve bunlardan elde
edilen eşyalar
9 6,2
5 Elektrikli makine ve cihazlar; bunların aksam ve
parçaları
8 5,8
6 Demir-Çelik 7 4,6
7 Örme ve tığ işi olmayan ürünler ve bunlardan elde
edilen eşyalar
6 4,1
8 Demir-çelik ürünleri 5 3,8
9 Plastik ve plastik ürünleri 5 3,7
10 Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların
damıtılmasından elde edilen ürünler
5 3,1

19. 12.1
8.6
7.8
6.2
5.8
4.6
4.1
3.8
3.7
3.1
BU ÜRÜN GRUPLARININ TOPLAM İHRACATTAKİ PAYLARI (%) Demir yolu veya tramvay vagonları dışındaki araçlar;
bunların aksam ve parçaları
Kazanlar, makineler, mekanik cihazlar ve aletler; bunların
aksam ve parçaları
Kıymetli taşlar, kıymetli metaller, inciler ve bunlardan elde
edilen ürünler
Örme ve tığ ile işlenmiş ürünler ve bunlardan elde edilen
eşyalar
Elektrikli makine ve cihazlar; bunların aksam ve parçaları
Demir-çelik
Örme ve tığ işi olmayan ürünler ve bunlardan elde edilen
eşyalar
Demir-çelik ürünleri
Plastik ve plastik ürünleri
Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve bunların
damıtılmasından elde edilen ürünler

20. 0
2,000,000
4,000,000
6,000,000
8,000,000
10,000,000
12,000,000
14,000,000
EN FAZLA İHRACAT YAPILAN İLK 10 ÜLKE (1-30 KASIM 2016)
2015
2016
$

21. 10.57
6.47
5.63
5.43
4.944.57
3.81
2.82
2.74
2.38
2.22
2.14
2.09
2.08
2.06
1.9 1.81 1.74 1.33 1.32
YÜZDE (%)
ALMANYA
BİRLEŞİK KRALLIK
İTALYA
IRAK
BİRLEŞİK DEVLETLER
FRANSA
İSPANYA
İRAN
HOLLANDA
SUUDİ ARABİSTAN
İSRAİL
BİRLEŞİK ARAP EMİRLİKLERİ
ROMANYA
MISIR
POLONYA
BELÇİKA
BULGARİSTAN
ÇİN
RUSYA
CEZAYİR
2016 YILI İHRACATIMIZDA İLK 20 ÜLKE %68,4

22. X1000 $

23. X1000 $

24. X1000 $

25. X1000 $

26. 0.68
0.7
0.72
0.74
0.76
0.78
0.8
0.82
0.84
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
TÜRKİYE’NİN DÜNYA MAL İHRACATINDAKİ PAYI YÜZDE (%)

27. 18.2
20.7
0
5
10
15
20
25
TARIM
TARIM SEKTÖRÜ İHRACATI
2015
2016
MİLYAR DOLAR
ARALIK
AYI
HARİÇ

28. TARIM SEKTÖRÜNDEKİ BAŞLICA ÜRÜNLER
• Hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamuller
• Yaş meyve ve sebze
• Meyve sebze mamulleri
• Kuru meyve ve mamulleri
• Fındık ve mamulleri
• Zeytin ve zeytinyağı
• Tütün
• Süs bitkileri ve mamulleri
• Su ürünleri ve hayvansal mamuller
• Mobilya, kağıt ve Orman ürünleri

40. 97.7
108.8
90
95
100
105
110
SANAYİ SEKTÖRÜ
SANAYİ SEKTÖRÜ İHRACATI
2015
2016
MİLYAR DOLAR
ARALIK
AYI
HARİÇ

41. SANAYİ SEKTÖRÜNDEKİ BAŞLICA ÜRÜNLER
• Tekstil ve hammaddeleri
• Deri ve deri mamulleri
• Halı
• Kimyevi maddeler ve mamulleri
• Hazırgiyim ve konfeksiyon
• Otomotiv endüstrisi
• Gemi ve yat
• Elektrik elektronik ve hizmet
• Makine ve aksamları
• Demir ve demir dışı metaller
• Çelik
• Çimento, cam, seramik ve toprak ürünleri
• Mücevher
• Savunma ve havacılık sanayii
• İklimlendirme sanayii
• Diğer sanayi ürünleri

58. 3.4
3.8
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
3.8
3.9
MADENCİLİK SEKTÖRÜ
MADENCİLİK SEKTÖRÜ İHRACATI
2015
2016
MİLYAR DOLAR
ARALIK
AYI
HARİÇ

59. SEKTÖREL BAZDA İHRACAT RAKAMLARI - TL
1 OCAK – 30 KASIM SON 12 AYLIK
SEKTÖR 2015 2016 DEĞİŞİM
(‘16/’15)
PAY(‘16)
(%)
2014-
2015
2015-
2016
DEĞİŞİM
(‘16/’15)
PAY(‘15)
(%)
MADENCİLİK 9,683,714 10,218,304 5,52 2,88 10,520,946 11,117,913 5,67 2,86
Madencilik
Ürünleri
9,683,714 10,218,304 5,52 2,88 10,520,946 11,117,913 5,67 2,86

61. İTHALATIMIZ
Türkiye'nin dış ticaretinde ithalatın payı ihracattan fazladır. Bu nedenle
ticarette giderlerimiz gelirlerimizden fazladır. İthalatımızda da en fazla pay
sanayi sektörüne aittir. Türkiye bir tarım ülkesi olduğu için ithalatta en az pay
tarım sektörüne aittir.

62. İTHALAT ÜRÜNLERİMİZ
• Petrol Doğalgaz
• Kömür
• İş makineleri
•Elektronik ürünler
•Gemi
•Uçak
•İlaç ve Sağlık ürünleri
•Otomobil ve yedek parça
•Optik ve ölçü aletleri
•Muz
•Kakao
•Kauçuk
•Kahve
•Pirinç
•Şeker
•Balık
•Et
•Kalay
•Alüminyum
•Kağıt
•Sigara
•Parfümeri ve kozmetik ürünler
•Elektrikli makineler ve endüstri cihazları

63. İTHALATIMIZ
2014 yılı verilerine göre en fazla ithalat yaptığımız ülkeler, 25 Milyar USD ile
Rusya, 24 Milyar USD ile Çin, 22 Milyar USD ile Almanya, 13 Milyar USD ile
“diğer ülkeler “ ve 12 Milyar USD ile Amerika Birleşik Devletleridir.
En çok ithalat yaptığımız ülkeler ile ticaretimizi karşılıklı olarak
değerlendirdiğimizde Rusya’dan 25 Milyar USD’lık mal alırken karşılığında 5
Milyar USD kadar mal sattığımızdan dolayı Rusya ile olan ticaretimizde 20
Milyar USD lık bir açık bulunmaktadır.

64. Çin ile yaptığımız ticarette de aynı karşılaştırmayı yaptığımızda 24 Milyar
USD’lik ithalatımıza karşılık 3 Milyar USD’lık ihracat yaptığımızdan dolayı 21
Milyar USD’lık bir açık görülmektedir.
Son olarak Almaya ile ticaretimizi karşılaştırdığımızda 22 Milyar USD’lık
ithalatımıza karşılık 15 Milyar USD ihracatımız olduğundan diğerlerine oranla
daha düşük olacak şekilde 7 Milyar USD’lık bir dış ticaret açığı tespit
edilmektedir.

65. TÜRKİYE’NİN EN FAZLA İTHALAT YAPTIĞI ÜLKELER
2014 2015 TOPLAMDA
ÜLKELER YILLIK YILLIK DEĞİŞİM (%) PAY (%)
ÇİN 24.918.223.694 24.864.809.860 0 12
ALMANYA 22.369.476.421 21.352.244.531 -5 10
RUSYA 25.288.597.271 20.400.182.192 -19 10
ABD 12.727.561.574 11.127.973.380 -13 5
İTALYA 12.195.462.624 10.758.180.575 -12 5
FRANSA 8.173.436.886 7.583.987.025 -7 4
GÜNEY KORE 7.548.318.576 7.057.382.453 -7 3
İRAN 9.833.289.630 6.096.264.771 -38 3
İNGİLTERE 6.015.757.881 5.659.298.957 -6 3
HİNDİSTAN 6.898.576.779 5.613.217.494 -19 3

66. TÜRKİYE’NİN EN FAZLA İTHALAT YAPTIĞI ÜLKELER
2014 2015 TOPLAMDA
ÜLKELER YILLIK YILLIK DEĞİŞİM (%) PAY (%)
İSPANYA 6.119.939.594 5.588.510.194 -9 3
IRAK 4.014.132.136 4.364.420.258 9 2
UKRAYNA 4.242.612.328 3.448.171.136 -19 2
JAPONYA 3.199.915.149 3.178.274.373 -1 2
BELÇİKA 3.863.892.316 3.146.923.307 -19 2
SUUDİ
ARABİSTAN
3.861.995.930 3.002.254.187 -22 1
POLONYA 3.082.127.726 2.977.811.545 -3 1
HOLLANDA 3.564.398.809 2.914.435.176 -18 1
ROMANYA 3.363.233.118 2.600.126.173 -23 1
İSVİÇRE 4.821.031.147 2.445.808.868 -49 1

67.  En fazla ithalat yaptığımız ilk 20 ülkenin 2014 yılı toplam ithalat rakamı 176
Milyar Dolardır.
 2014 yılı genel ithalat rakamı ise 242 milyar dolardır.
 En fazla ithalat yaptığımız ilk 20 ülkenin 2015 yılı toplam ithalat sayısı 154
Milyar Dolardır.
 2015 yılı genel ithalat rakamı ise 207 milyar dolardır.

68. 176 154 -12 74
-50
0
50
100
150
200
İLK 20 ÜLKE TOPLAMI
2014
2015
DEĞİŞİM %
TOPLAMDA PAY %
MİLYAR
DOLAR

69. 242 207 -14 100
-50
0
50
100
150
200
250
300
TÜRKİYE GENEL İTHALATI
2014
2015
DEĞİŞİM %
TOPLAMDA PAY
%
MİLYAR
DOLAR

70. 0
0.2
0.4
0.6
0.8
1
1.2
1.4
2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
TÜRKİYE’NİN DÜNYA MAL İTHALATINDAKİ PAYI YÜZDE (%)

71. 2016 Şubat Ayı İthalat Rakamları
Çin’den yapılan ithalat, 2016 yılı Şubat ayında 2 milyar 59 milyon dolar
oldu. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya (1 milyar 772 milyon dolar), Rusya (1 milyar
189 milyon dolar) ve ABD (985 milyon dolar) izledi.

72. Yüksek Teknolojili Ürünlerin İmalat Sanayi İthalatı İçindeki Payı
İmalat sanayi ürünlerinin toplam ithalattaki payı %83,9’dur. Yüksek
teknoloji ürünlerinin 2016 Şubat ayında imalat sanayi ürünleri ithalatı içindeki
payı %16,8, orta yüksek teknolojili ürünlerin payı ise %45’tir.

73. DOĞALGAZ TÜKETİMİMİZ
Ülkemiz doğalgaz tüketiminin yaklaşık %99’unu ithal etmektedir. Son 10
yıl içerisinde, dünyada doğal gaz talebinin Çin’den sonra en fazla arttığı
ikinci ülke konumunda bulunan ülkemizin 2015 yılında ithal ettiği 48,4
milyar metreküp’lük (bcm) doğalgazın yaklaşık %55,3’ü Rusya’dan, %16,2’si
İran’dan, %12,7’si Azerbaycan’dan, %8,1’i Cezayir’den ve %2,6’sı
Nijerya’dan temin edilmiştir.

74. RUSYA
55%
İRAN
16%
AZERBAYCAN
13%
CEZAYİR
8%
NİJERYA
3%
DİĞER
5%
DOĞALGAZ İTHALATIMIZ (%)
RUSYA
İRAN
AZERBAYCAN
CEZAYİR
NİJERYA
DİĞER

75. PETROL İTHALATIMIZ
Ülkemiz, 2015 yılında ham petrol tüketiminin yaklaşık %89’unu ithal
etmiştir. Ülkemizce 2015 yılında yaklaşık 25 milyon ton ham petrol ithal
edilmiş olup, sözkonusu ithalatımız ağırlıklı olarak, Irak (%31), İran (%30),
Suudi Arabistan (%12), Nijerya (%10) ve Kazakistan’dan (%9) yapılmıştır.

76. 46%
12%
22%
10%
3%
3%
2% 2% ÜLKELERE GÖRE HAM PETROL İTHALATI (2015)
IRAK
RUSYA
İRAN
SUUDİ ARABİSTAN
KOLOMBİYA
KAZAKİSTAN
NİJERYA
DİĞER

77. DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİM.