1. Όπως και στους περισσότερους αιγαιοπελαγίτικους οικισμούς, τα
σπίτια στη Χώρα μπορούν να διακριθούν ανάλογα με το πλάτος της
πρόσοψής τους και την οργάνωση στο εσωτερικό τους σε
"στενομέτωπα" και "ευρυμέτωπα". Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των
κατασκευών αυτών, είναι το ότι, ο ιδιοκτήτης του ισογείου και του
ανωγείου μιας διώροφης οικοδομής δεν ήταν υποχρεωτικά ο ίδιος
και μπορούσε κάποιος να κατέχει ανεξάρτητα από το ισόγειο, το
δώμα του (τον "αέρα"), ως οικόπεδο και να το οικοδομεί.
Εικόνα 1 ΣΠΙΤΙΑ ΜΥΚΟΝΟΥ
Κάθε οικοδομικό τετράγωνο του οικισμού αποτελείται συνήθως από
σπίτια του ίδιου τύπου που έχουν μεταξύ τους πλήθος κοινών
χαρακτηριστικών. Η πρόσβαση στον πάνω όροφο (ανώγειο) γίνεται
πάντοτε από εξωτερική σκάλα, η οποία προβάλλεται στον δρόμο. Οι
ξύλινες κουπαστές της σκάλας ("μπάλοι"), τα ξύλινα κλειστά
μπαλκόνια ("μπουντιά"), τα στηθαία, οι επιχρισμένες υδρορροές
("κάναλοι") και οι περίτεχνα πολλές φορές, διακοσμημένοι
καπνοδόχοι ("κάπασοι"), ομαδοποιούνται σύμφωνα με την εποχή
τους και την κοινωνική τάξη των ενοίκων, στο κοινό πλαίσιο πάντοτε
της ομοιομορφίας που επέβαλαν τα διαθέσιμα μέσα και υλικά.
2. Η εσωτερική διαρρύθμιση, ειδικότερα των στενομέτωπων σπιτιών, είναι απλή
και λειτουργική. Τόσο στο ισόγειο όσο και στον όροφο, ο μακρόστενος αρχικός
χώρος χωρίζεται από ελαφρύ χώρισμα σε δύο κύρια τμήματα. Τα σπίτια αυτά,
έχουν συνήθως από ένα παράθυρο και μια πόρτα σε κάθε όροφο. Αντίθετα, τα
ευρυμέτωπα σπίτια, είναι αυτά που παρέχουν την δυνατότητα κάποιας
μεγαλύτερης ποικιλίας στη διαίρεσή τους.
Εικόνα 2 Σοκακια της Μυκονου
Τα "χωριά" (αγροικίες) της Μυκόνου, ενώ χρησιμοποιούν τα ίδια
δομικά υλικά με τα σπίτια του οικισμού, εντούτοις αντικατοπτρίζουν
μια ιδιαίτερη αισθητική αντίληψη, καθώς, κατάλευκα και αυτά,
έρχονται σε εντυπωσιακή αντίθεση με τους γκρίζους γρανιτώδεις
βράχους, τις ατελείωτες ξερολιθιές, τις φραγκοσυκιές και τους
καλαμιώνες. Η βασική διάταξη του κάθε "χωριού" είναι το κυρίως
σπίτι, που συνήθως αποτελείται από δύο ή τρία δωμάτια (τη σάλα,
την κουζίνα, την κάμαρα -όπως και στη Χώρα- πάντοτε μικρή) και
την ασβεστωμένη αυλή, αναπόσπαστο οργανικό μέρος του.
3. Εικόνα 3 Αυλη Μυκονου
Η κάτοψη του "χωριού", με μεσημβρινό συνήθως προσανατολισμό, έχει τη
μορφή "Γ", με την αυλή στη θέση του κενού. Βοηθητικοί χώροι και
εγκαταστάσεις συμπληρώνουν στη συνέχεια την αγροτική παραδοσιακή
κατοικία. Αυτοί μπορεί να είναι, ο ΄΄αχεριώνας΄΄, ο φούρνος, ο σταύλος
(βουϊδοκέλα), το χοιροκέλι, ο περιστεριώνας κι ακόμα το πατητήρι, το
αλώνι, ο μάγγανος (αν υπάρχει λαχανόκηπος) και η στέρνα, με μικρότερα
"στερνάκια" για το πλύσιμο κοντά στο πηγάδι. Συχνά το συγκρότημα
συμπληρώνεται και από μια μικρή οικογενειακή εκκλησία, όπου κατά
παράδοση εντοιχίζονται τα οστά των προγόνων της οικογένειας.
Εικόνα 4
