1. Η γυναικεία εκπαίδευζη ζηην Κρήηη
Η έλαξμε ηεο εθπαίδεπζεο ησλ γπλαηθψλ ζηηο ειιεληθέο θνηλφηεηεο ηεο
νζσκαληθήο απηνθξαηνξίαο κπνξεί λα εληαρζεί ζην πιαίζην ηνπ απφερνπ ησλ
ηδεψλ θαη ησλ επηδξάζεσλ ηνπ επξσπατθνχ δηαθσηηζκνχ. Η νξγάλσζε θαη ν
πξνζαλαηνιηζκφο ηεο γπλαηθείαο εθπαίδεπζεο δηακνξθψλνληαλ θάησ απφ ηηο
επηδξάζεηο ηνπ θιαζηθηζκνχ, ηνπ λενειιεληθνχ δηαθσηηζκνχ θαη ηνπ
λεαλζξσπηζκνχ. ΄Δηζη δεκηνπξγνχληαη γηα ηα θνξίηζηα αλψηεξα ζρνιεία θαη
ηερληθέο ζρνιέο θαη εξγαζηήξηα. Δμαθνινπζεί φκσο θαη ηζρχεη ε παηξηαξρηθή
αληίιεςε ηεο ππνβάζκηζεο ηεο γπλαίθαο. Η γπλαίθα πξννξίδεηαη γηα ηελ
θαιιηέξγεηα ησλ αξεηψλ ηεο ππαθνήο , ηεο πξαφηεηαο θαη ηεο εθκάζεζεο ησλ
νηθηαθψλ ηερλψλ.
Σν θεκηληζηηθφ θίλεκα ζην ρψξν ηεο Διιάδαο ην 1880, ζπζπεηξψλεη κία
κηθξή κεηνςεθία γπλαηθψλ κε ζηφρν ηε δηεχξπλζε ηεο γπλαηθείαο θνηλσληθήο
δξαζηεξηνπνίεζεο κέζσ ηεο θηιαλζξσπίαο, ηεο εξγαζηαθήο απαζρφιεζεο
θαη ηεο εμαζθάιηζεο ησλ γλσζηηθψλ θαη ησλ επαγγεικαηηθψλ εθνδίσλ. Ο
θχθινο ηεο Καιιηξφεο Παξξέλ, πξνσζεί ην αίηεκα γηα αλαβάζκηζε ηεο
γπλαηθείαο εθπαίδεπζεο θαη έληαμεο ησλ αλψηεξσλ παξζελαγσγείσλ ζην
δεκφζην εθπαηδεπηηθφ ζχζηεκα. Σν αίηεκα γηα αλαβάζκηζε ηεο γπλαηθείαο
εθπαίδεπζεο θαη ηεο εξγαζηαθήο απαζρφιεζεο ησλ γπλαηθψλ απνηειεί
αληηθείκελν κέξηκλαο ησλ θνηλνηήησλ θαη ησλ ζπιινγηθψλ νξγαλψζεσλ.
΢ηελ πεξίπησζε ηεο Κξήηεο, ηελ πεξίνδν ηεο Απηνλνκίαο, γίλεηαη κία
πξνζπάζεηα απφ ηελ πξψηε θπβέξλεζε ηεο Κξεηηθήο Πνιηηείαο λα νξγαλσζεί
ην θξάηνο ζηνπο ηνκείο ηεο πνιηηηθήο, ηεο νηθνλνκίαο θαη ηεο θνηλσλίαο. Απηφ
ήηαλ δχζθνιν εγρείξεκα, θαζψο ην λεζί ππήξμε γηα αηψλεο ππφ ηελ ηνπξθηθή
θαηνρή. ΢ηα πιαίζηα απηήο ηεο αλαδηνξγάλσζεο έπξεπε λα δνζεί κέξηκλα θαη
γηα ηελ εθπαίδεπζε, θαζψο ην πνζνζηφ ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ θπκαίλνληαλ ζε
πςειά επίπεδα πνπ έθηαλε ην 1881 ην 89,2% γηα ηνπο ρξηζηηαλνχο θαη ην
84,4% γηα ηνπο κνπζνπικάλνπο.1
Θα πξέπεη ζην ζεκείν απηφ λα
ζεκεηψζνπκε φηη ζην λεζί θαηνηθνχζε ρξηζηηαληθφο θαη κνπζνπικαληθφο
πιεζπζκφο, θαζψο ππήξμε γηα πνιιά ρξφληα νζσκαληθή επαξρία.2
Άξα ήηαλ

2. δχζθνιν λα επαλδξσζεί ε θξαηηθή κεραλή κε δεκφζηνπο ππαιιήινπο, ηε
ζηηγκή πνπ ην κεγαιχηεξν πνζνζηφ ησλ ρξηζηηαλψλ δελ θαηείρε ηε ζηνηρεηψδε
κφξθσζε. Αθφκα ήηαλ δχζθνιν λα πεηζζεί ν αγξνηηθφο πιεζπζκφο λα
θνηηήζεη ζε ζρνιεία.
Ήδε απφ ην 1899 ςεθίδεηαη ζην ΢χληαγκα ηεο Κξεηηθήο Πνιηηείαο ε
ππνρξεσηηθή θαη δσξεάλ εθπαίδεπζε θαη γηα ηα δχν θχια. Σν 18993
ςεθίδεηαη
ε Καηώηεπη Υποχπεωηική θαη ε Μέζη ή Γυμναζιακή εθπαίδεπζε. Η Καηώηεπη
πεξηιακβάλεη ηα λεπηαγσγεία, ζηα νπνία απφ ην 1905 θνηηνχλ αγφξηα θαη
θνξίηζηα 4-7 εηψλ, ην Δημοηικό πνπ πεξηέρεη ηέζζεξηο ηάμεηο θαη ην 1909 δχν
ηάμεηο, ηο Επηαηάξιο Ανώηαηο Δημοηικό ζχολείο ή Ανώηαηο Παπθεναγωγείο
ζηα Υαληά, ζην Ρέζπκλν θαη ζην Ηξάθιεην. Σν 1905 κάιηζηα πξνζηίζεηαη έλα
αθφκα έηνο ζην Παξζελαγσγείν , φπνπ ηα θνξίηζηα δηδάζθνληαλ παηδαγσγηθά
θαη κεζφδνπο δηδαζθαιίαο.4
.Δπίζεο δεκηνπξγνχληαη Γπαμμαηοδιδαζκαλεία, ηα
νπνία φκσο θαηαξγνχληαη ην 1901. Η Μέζη Εκπαίδευζη πεξηιακβάλεη
επηαηάμηα Γυμνάζια και Ππογυμνάζια (πνπ πξηέρνπλ ηηο ηξεηο θαηψηεξεο
Γπκλαζηαθέο ηάμεηο), Παιδαγωγικά Τμήμαηα (Διδαζκαλείο) και ηο
Ιεποδιδαζκαλείο ηεο Ιεξάο Μνλήο ηεο Αγίαο Σξηάδαο. Σν 1901,
δεκηνπξγνχληαη ηα Ελληνικά Σχολεία5
ηα νπνία ην 1910 ζπγρσλεχνληαη κε ηα
γπκλάζηα θαη ε θνίηεζε δηαξθεί έμη έηε6
Σν 1911 7
ε δεκφζηα εθπαίδεπζε
ρσξίδεηαη ζε δχν εμαεηείο θχθινπο , ηελ Καηώηεπη Δημοηική θαη ηελ Ανώηεπη
Μέζη ή Γυμναζιακή. Η θνίηεζε είλαη ππνρξεσηηθή γηα ηα αγφξηα απφ 7 εηψλ
κέρξη ηελ έθηε ηάμε θαη γηα ηα θνξίηζηα απφ έμη εηψλ κέρξη ηελ Σεηάξηε ηάμε.
Σα Παπθεναγωγεία πεξηιακβάλνπλ ηξεηο ηάμεηο θαη βξίζθνληαη έλα ζηα Υαληά,
έλα ζην Ρέζπκλν, έλα ζηε Νεάπνιε θαη πέληε ζην Ηξάθιεην. Σν 1912 ηδξχεηαη
ζην Καζηέιιη Κηζζάκνπ Ππακηική Σχολή Θηλέων, ζηελ νπνία θνηηνχλ πέληε
έηε θαη δηδάζθνληαη πξαθηηθά καζήκαηα θαη νηθνθπξηθά θαη πξαθηηθέο γλψζεηο
πνπ ζα βνεζήζνπλ ζηελ αλάπηπμή ηνπο.8
. Δίλαη εκθαλέο ινηπφλ φηη γίλεηαη
πξνζπάζεηα απφ ηηο Κπβεξλήζεηο ηεο Κξεηηθήο Πνιηηείαο λα αλαβαζκηζηεί ε
εθπαίδεπζε θαη λα απεπζχλεηαη θαη ζην γπλαηθείν πιεζπζκφ. Σα πξψηα
ρξφληα κάιηζηα , ηα θνξίηζηα θνηηνχζαλ ζηα δεκνηηθά, φρη φκσο ζηα γπκλάζηα
θαη ζηα εκηγπκλάζηα.

3. Παξαηεξείηαη φηη ην πνζνζηφ ζπκκεηνρήο ησλ θνξηηζηψλ ζηε δεκφζηα
εθπαίδεπζε αχμαηλε ζηα αζηηθά θέληξα φπνπ ππήξραλ ηα Παξζελαγσγεία θαη
ζηα Υαληά θαη ε ΢ρνιή Καινγξαηψλ ηεο Υαιέπαο, ηα νπνία παξείραλ γλψζεηο
ησλ πξψησλ γπκλαζηαθψλ ηάμεσλ. Ο ζθνπφο ηνπο ήηαλ ε κφξθσζε θαη ε
εζηθή δηάπιαζε ησλ καζεηξηψλ. ΢ηηο επαξρίεο φκσο ην πνζνζηφ ηνπ
αλαιθαβεηηζκνχ , ηδίσο ζηηο γπλαίθεο, εμαθνινπζνχζε θαη ήηαλ αξθεηά
πςειφ. Αλαθέξζεθε ήδε φηη ήηαλ δχζθνιν λα πεηζζεί ν αγξνηηθφο πιεζπζκφο
λα θνηηήζεη ζηα ζρνιεία, πφζν κάιινλ ηα θνξίηζηα, ησλ νπνίσλ ν ξφινο
αθνινπζνχζε ην γπλαηθείν ζηεξεφηππν ηεο «αγαζήο» λνηθνθπξάο θαη
«κεηέξαο». ΢χκθσλα ινηπφλ κε ηελ απνγξαθή ηνπ 1900 ην πνζνζηφ ηνπ
αλαιθαβεηηζκνχ ζηνπο άληξεο αλέξρνληαλ ζε 55,23% θαη ζηηο γπλαίθεο ζε
87,57% πνζνζηφ αξθεηά πςειφ , ηδίσο ζηηο επαξρίεο. Πην ζπγθεθξηκέλα ζην
λνκφ Υαλίσλ, ην πνζνζηφ αλαιθάβεησλ γπλαηθψλ αλέξρνληαλ ζε 56,82%.
Απηφ νθείιεηαη ζην γεγνλφο φηη ηα Υαληά ππήξμαλ ε πξσηεχνπζα ηεο Κξήηεο
θαη ζπλεπψο ε πνιηηηθνπλεπκαηηθή θίλεζε ήηαλ εληνλφηεξε απφ φηη ζηα άιια
δηνηθεηηθά δηακεξίζκαηα. Όκσο ην πνζνζηφ ησλ αλαιθάβεησλ γπλαηθψλ ηεο
ππαίζξνπ επεξεάδεη ην δείθηε ηνπ αλαιθαβεηηζκνχ θαη ηνλ αλεβάδεη ζην χςνο
ηνπ 85,16%. Σα πνζνζηά απμάλνληαη ζηηο επαξρίεο Απνθνξψλνπ, ΢ειίλνπ θαη
΢θαθίσλ. ΢ην λνκφ Ρεζχκλνπ ζηελ πφιε ην πνζνζηφ ησλ αλαιθάβεησλ
θηάλεη ην 58,18%, ελψ ζηελ πφιε ηνπ Ηξαθιείνπ αλέξρεηαη ζε 62,28%. Η
αγξακκαηνζχλε φκσο ησλ θαηνίθσλ (ηφζν ησλ αλδξψλ φζν θαη ησλ
γπλαηθψλ) ησλ δπζπξφζηησλ επαξρηαθψλ δηακεξηζκάησλ επεξεάδεη ην δείθηε
ηνπ αζηηθνχ θέληξνπ, κε απνηέιεζκα ν κέζνο φξνο αλαιθαβεηηζκνχ γηα ηηο
γπλαίθεο λα αλέξρεηαη ζε 89,46%, κε κεγαιχηεξα πνζνζηά ζηηο επαξρίεο
Μνλνθαηζίνπ θαη Πεδηάδνο. Η επαξρία Λαζεζίνπ αξηζκεί ην κεγαιχηεξν
πνζνζηφ αγξακκαηνζχλεο πνπ αλέξρεηαη ζε 89,7% , θπξίσο ζηηο επαξρίεο
Λαζεζίνπ θαη ΢εηείαο πνπ μεπεξλνχζε ην 90%.9
Όζνλ αθνξά ηηο αγξάκκαηεο νζσκαλέο ζηελ πφιε ησλ Υαλίσλ αλέξρνληαλ ζε
πνζνζηφ 85,02% θπξίσο ζηελ επαξρία Απνθνξψλνπ θαη Κπδσλίαο, ζηελ
πφιε ηνπ Ρεζχκλνπ ζε πνζνζηφ 84,16% θπξίσο ζηηο επαξρίεο Μπινπνηάκνπ
θαη Ακαξίνπ, ζηελ πφιε ηνπ Ηξαθιείνπ ζε πνζνζηφ 88,03%, κε ηελ επαξρία

4. Σεκέλνπο λα αλέξρεηαη ζην 97,93% θαη ζην Λαζήζη ζηελ επαξρία Βηάλλνπ κε
πνζνζηφ 93,81% (δε δηαζέηνπκε ζηνηρεία γηα ηελ πφιε).
Η εθπαίδεπζε ησλ νζσκαλίδσλ ζχκθσλα κε ην άξζξν 21 ηνπ
ζπληάγκαηνο ηεο Κξεηηθήο Πνιηηείαο ην 1899
«Η εθπαίδεπζίο ηνπο είλαη ειεπζέξα, ε δεκνηηθή εθπαίδεπζηο είλαη
ππνρξεσηηθή θαη παξέρεηαη δσξεάλ» . Παξαηεξείηαη φηη ε θνίηεζε ησλ
νζσκαλίδσλ ζηα ζρνιεία ηεο θαηψηεξεο βαζκίδαο, φπσο ζπλέβαηλε θαη κε ηα
αγφξηα ήηαλ ζε πνζνζηφ πςειφηεξν απφ ηε θνίηεζε ησλ θνξηηζηψλ ζηα
ρξηζηηαληθά ζρνιεία. Η απνγξαθή ηνπ 1881 παξνπζηάδεη ην κεγαιχηεξν δείθηε
πνπ αλέξρεηαη ζε πνζνζηφ 78,05% . Οη νζσκαλίδεο πήγαηλαλ ζην ζρνιείν
απφ ειηθία ησλ ηξηψλ εηψλ. Σν πνζνζηφ απηφ κεηψζεθε ζηαδηαθά θαη ην 1904
έγηλε 59,84%. Απφ πίλαθα πνπ παξνπζηάδεη ηε δεκνηηθή εθπαίδεπζε ζηα
ρξηζηηαληθά θαη ζηα κνπζνπικαληθά ζρνιεία απφ ην 1899-1904, πξνθχπηεη φηη
νη καζήηξηεο πνπ θνηηνχλ ζηα δεκνηηθά ρξηζηηαληθά ζρνιεία αλέξρνληαλ ην
1900 ζε πνζνζηφ 38,6%, πνζνζηφ ην νπνίν ην 1904 κεηψζεθε ζε 26,1%. Οη
καζήηξηεο ησλ νζσκαληθψλ δεκνηηθψλ ζρνιείσλ αλέξρνληαλ ζε πνζνζηφ
32,2%, ελψ ην 1901 ζε πνζνζηφ 29,9% θαη ην 1904 ζε 37% .
Γηα ηνπο κνπζνπικάλνπο κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε φηη ε κείσζε ηνπ
πνζνζηνχ θνίηεζεο, νθείιεηαη ζην φηη ην 1900 άξρηζαλ λα θεχγνπλ απφ ην
λεζί, έκεηλαλ κφλν ιίγνη, δηφηη κεηψλνληαη θαη ν αξηζκφο ησλ παηδηψλ ηνπο. Η
αχμεζε ηνπ πνζνζηνχ θνίηεζεο ην 1904 νθείιεηαη ζην φηη νη κνπζνπικάλνη
είραλ δεκηνπξγήζεη έλα δίθηπν απνθιεηζηηθά ηδησηηθήο εθπαίδεπζεο πνπ
παξαρσξνχζε ζηα θνξίηζηα ηα ίδηα πξνλφκηα κάζεζεο πνπ απνιάκβαλαλ θαη
ηα αγφξηα.
΢ηελ πεξίπησζε ησλ ρξηζηηαλψλ κπνξνχκε λα ππνζέζνπκε φηη κε ηελ
πάξνδν ηνπ ρξφλνπ, εηδηθά ηα έηε 1902-1904, κεηψλνληαλ ην πνζνζηφ ησλ
καζεηψλ πνπ θνηηνχζαλ ζηα δεκνηηθά ζρνιεία, δηφηη ελψ είρε ςεθηζηεί ν
λφκνο πεξί Παηδείαο ην 1900 θαη ε πξνζέιεπζε ησλ καζεηψλ αξρηθά ήηαλ
κεγάιε, εληνχηνηο δελ ππήξραλ θηήξηα λα ζηεγαζηεί ν κεγάινο αξηζκφο ησλ
παηδηψλ θαη επηβαξχλνληαλ ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο φζνλ αθνξά ζην
πνζφ γηα ηελ εθπαίδεπζε. Η πνιηηεία θάλεθε αζπλεπήο απέλαληη ζην πλεχκα
ηνπ ζπληάγκαηνο γηα δσξεάλ εθπαίδεπζε. ΄Δηζη ε επζχλε γηα ηελ νξγάλσζε

5. ησλ ζρνιείσλ πεξηήιζε ζηηο θνηλφηεηεο, νη νπνίεο φκσο δε δηέζεηαλ ρξήκαηα.
Αμίδεη πάλησο λα αλαθεξζεί φηη ηα αγφξηα ρξηζηηαληθνχ ζξεζθεχκαηνο
θνηηνχζαλ ζηα ζρνιεία ηεο δεκνηηθήο εθπαίδεπζεο ζε πνζνζηφ πεξίπνπ
ηξηπιάζην απφ απηφ ησλ θνξηηζηψλ (π.ρ. γηα ην έηνο 1899-1900 ην πνζνζηφ
αλέξρνληαλ ζε 71,2%).
Γεληθά παξαηεξνχληαη πάλησο αληζφηεηεο ζηελ εθπαίδεπζε αγνξηψλ
θνξηηζηψλ πνπ πξνθχπηνπλ απφ ηα εμήο ζηνηρεία: α. Δίρε ςεθηζηεί ε
ππνρξεσηηθή εθπαίδεπζε κε ην λφκν πεξί Παηδείαο ηνπ 1900, ήηαλ φκσο
βξαρείαο δηάξθεηαο ζπνπδψλ. Β. Δπηβάιινληαλ δίδαθηξα (κφλν ην 1903 ν
Μηρειηδάθεο ηα θαηήξγεζε ζηα Αλψηαηα Παξζελαγσγεία γηα λα γίλεη ε
εθπαίδεπζε πξνζηηή ζηηο γπλαίθεο φιεο ησλ θνηλσληθψλ ηάμεσλ) γ. Σα
ζρνιεία ζειέσλ ήηαλ νιηγάξηζκα, κε αθαηάιιειε ή ειιηπήο θηεξηαθή ππνδνκή
θαη νη καζήηξηεο ήηαλ εγθισβηζκέλεο ζηε ζηνηρεηψδε δεκνηηθή εθπαίδεπζε. Η
δηάξζξσζε θαη ε εζσηεξηθή ιεηηνπξγία ησλ Αλψηεξσλ Παξζελαγσγείσλ δελ
ήηαλ απφ ηελ αξρή άκεζα ζπλαξηψκελε κε ηε Μέζε Δθπαίδεπζε, ελψ ε
αλψηεξε εθπαίδεπζε ήηαλ πξνλφκην ησλ αλψηεξσλ θνηλσληθά ηάμεσλ. δ. Σν
πξφγξακκα ησλ ζπνπδψλ ηεο γπλαηθείαο εθπαίδεπζεο εληάζζνληαλ ζηα
πιαίζηα κίαο απζηεξήο νηθηαθήο θαη ρξηζηηαληθήο εζηθήο δηαπαηδαγψγεζεο,
ζχκθσλα κε ηελ νπνία νη γπλαίθεο ήηαλ αδχλακεο ζε ζρέζε κε ηνπο άληξεο.
Απηφ κπνξεί λα ην δηαπηζηψζεη θαλείο θαη απφ ηα καζήκαηα πνπ δηδάζθνληαλ,
ηα νπνία ζηα γπκλάζηα εθηφο απφ ηε δηδαζθαιία ησλ αξραίσλ θαη λέσλ
ειιεληθψλ, ιαηηληθψλ, ζξεζθεπηηθψλ , ηζηνξίαο, θηινζνθίαο, θπζηθήο, θπζηθήο
ηζηνξίαο, καζεκαηηθψλ, ζξεζθεπηηθψλ, γπκλαζηηθήο , γαιιηθψλ θαη ηηαιηθψλ,
ζηα αγφξηα δηδάζθνληαλ ε θεπνπξηθή, ε δεληξνθνκία, ε κειηζζνθνκεία θαη
ρεηξσλαθηηθέο δεμηφηεηεο. ΢ηα ζρνιεία ζειέσλ δηδάζθνληαλ ε αλζνθνκία, ε
ζεξνηξνθία, ηα εξγφρεηξα (θνπηηθή, ξαπηηθή, πιεθηηθή, καγεηξηθή, νηθνλνκία,
νηθηαθή παηδαγσγηθή).10
Απνηέιεζκα ησλ παξαπάλσ ήηαλ ε κε ηαθηηθή θνίηεζε ησλ καζεηξηψλ
θαη ν απμεκέλνο αξηζκφο αλαιθάβεησλ γπλαηθψλ φπσο είδακε. Σα απμεκέλα
πνζνζηά αλαιθάβεηνπ πιεζπζκνχ ήηαλ θπξίσο ζηηο επαξρίεο, αθνχ ην
ρακειφ βηνηηθφ επίπεδν ησλ θαηνίθσλ, αλάγθαδε ηα θνξίηζηα λα
απαζρνινχληαη κε ηηο αγξνηηθέο εξγαζίεο, λα κε κπνξνχλ λα αληαπνθξηζνχλ

6. νηθνλνκηθά ζηηο απαηηήζεηο ηεο παηδείαο (δίδαθηξα, ζρνιηθά εγρεηξίδηα), νπφηε
ε κφξθσζε γηα ην γπλαηθείν πιεζπζκφ ζεσξνχληαλ πεξηηηή.
Ήηαλ θπζηθφ ινηπφλ λα παξαηεξεζνχλ αληηδξάζεηο, θπξίσο απφ ην
1904 θαη κεηά απφ κία κεξίδα ηεο θνηλήο γλψκεο γηα ην εθπαηδεπηηθφ
λνκνζεηηθφ ζχζηεκα θαη πην ζπγθεθξηκέλα γηα ηε γπλαηθεία εθπαίδεπζε.
Πξνηάζεθε ε ίδξπζε Παξζελαγσγείσλ θαη ζηα ρσξηά θαζψο επίζεο θαη ε
ππνρξέσζε θνίηεζεο ησλ θνξηηζηψλ , κε επηβνιή ρξεκαηηθνχ πξνζηίκνπ ζηηο
νηθνγέλεηεο πνπ δελ έζηειλαλ ηα θνξίηζηα ηνπο ζην ζρνιείν. Οη κέρξη ηφηε
αληηιήςεηο κεηακνξθψζεθαλ ζε εθζπγρξνληζηηθέο πνπ πξνέθππηαλ απφ ηελ
νξηζηηθή δηακφξθσζε ηεο αζηηθήο ηάμεο θαη απφ ηελ αλάγθε ε εθπαίδεπζε λα
παξέρεη γλψζεηο θαη δεμηφηεηεο πνπ ζα έδηλαλ ζηηο καζήηξηεο ηε δπλαηφηεηα
λα εληαρζνχλ ζηελ επαγγεικαηηθή δσή σο δαζθάιεο. Γηαηί, ζχκθσλα κε ηηο
αληηιήςεηο ηεο επνρήο, ε γπλαίθα ρξεηάδνληαλ βέβαηα λα αλαβαζκηζηεί
θνηλσληθά , λα ηεο απνδνζεί ξφινο κε θνηλσληθή ζπνπδαηφηεηα, ρσξίο φκσο
λα θαζίζηαηαη νπζηαζηηθή ε δξαζηεξηνπνίεζή ηεο ζην δεκφζην ρψξν.
Με ηελ πάξνδν ηνπ ρξφλνπ αλαδηακνξθψζεθε ην ζχζηεκα γηα ηε
γπλαηθεία εθπαίδεπζε, έηζη ψζηε λα απεπζχλεηαη ζε φιεο ηηο
θνηλσληθννηθνλνκηθέο ηάμεηο. ΄Δηζη παξαηεξείηαη αιιαγή ηνπ πξνγξάκκαηνο
ζπνπδψλ κε θαηαιιειφηεξα καζήκαηα, ίδξπζε εηδηθψλ ζρνιείσλ εθκάζεζεο
νηθηαθψλ έξγσλ θαη ρεηξνηερλεκάησλ (φπσο ε Πξαθηηθή ΢ρνιή Θειέσλ
Κηζζάκνπ). Τπήξμε κία δηάζεζε βειηίσζεο ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ρξηζηηαλψλ
θνξηηζηψλ, φρη φκσο ησλ κνπζνπικάλσλ. Σνλ Ινχλην ηνπ 1910, θαηαηέζεθε
Τπφκλεκα απφ ηνλ Παγθξήηην Γεκνδηδαζθαιηθφ ζχιινγν κε ην νπνίν
θαηαδηθάδνληαη νη εθπαηδεπηηθέο δηαθξίζεηο. Δπίζεο πξνηείλεηαη ε εμαεηήο
δσξεάλ εθπαίδεπζε γηα αγφξηα θαη γηα θνξίηζηα θαη ε ζπκθνίηεζή ηνπο ζε
φζεο πεξηθέξεηεο δε ιεηηνπξγνχζαλ μερσξηζηά ζρνιεία.
Σα απνηειέζκαηα ήηαλ λα ακθηζβεηεζεί ην ζηεξεφηππν ηεο λνηθνθπξάο
κεηέξαο θαη λα εληζρπζεί ν αγψλαο ηεο γπλαίθαο γηα εζηθή θαη πλεπκαηηθή
αλχςσζε θαη δεχηεξνλ ε εθπαίδεπζε λα απεπζχλεηαη ζε φιεο ηηο θνηλσληθέο
ηάμεηο θαη λα απνηειεί εθφδην γηα ηελ επαγγεικαηηθή ηνπο απνθαηάζηαζε.
1ΒλΑπογραθή πληθσζμού 1881

7. 2Βλ. Απογραθές πληθσζμού 1900 και 1911
3Επίζημος Εθημερίς Κρηηικής Πολιηείας η. Α. Αριθμ. Φύλ. 58. 10-7-1899
4(ΕΕΚΠ 1905 Ν. 85)
5(ΕΕΚΠ η. Α αρ. θύλ. 56 1-8-1901)
6( εθ. ΑΣΠΙΣ.27-7-1910).
7(ΕΕΚΠ αριθμ. Φύλ. 4 η. 1 13-7-1911
8(ΕΕΚΠ, αρ. θύλ. 3 η. Α. 13-1-1912)
9( βλ. ζτεηικά αθιέρωμα ζηην εθημ. ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ 22-4-2000).
10(Γ. Ανδροσλάκη, Η εκπαίδεσζη ζηην Κρήηη καηά ηο πρώηο ηέηαρηο ηοσ 19οσ
και 20οσ
αι. Χανιά
1990 ζελ. 120-121, 123.)

8. 4Ο
ΛΥΚΕΙΟ ΧΑΝΙΩΝ
Η ΕΚΠΑΙΔΕΤ΢Η ΣΩΝ ΓΤΝΑΙΚΩΝ ΢ΣΗΝ ΚΡΗΣΗ ΣΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ
ΣΗ΢ ΚΡΗΣΙΚΗ΢ ΠΟΛΙΣΕΙΑ΢ (1898-1913)
Ονόματα μαιητών
Γκίζα Ελευιερία
Κοκονάκησ Μανώλησ
Ποντικάκη Στέλλα
Σηφάκη Εφη
Σκάλκου Νατάςα
Τραϊτοράκη Εβελίνα
Χαλβατζάκη Ευτυχία
Φίρμπα Πόπη
Υπεφιυνη καιηγθτρια
Αρχοντάκη Στεφανία