Presentatie door Lucas Meijs, hoogleraar Strategische Filantropie en Vrijwilligerswerk van de Erasmus Universiteit Rotterdam, tijdens de inspiratiebijeenkomst 'Burgerkracht en vrijwillige inzet in de nieuwe Wmo' op woendag 8 oktober 2014.

1. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
prof.dr. Lucas C.P.M. Meijs
Strategic Philanthropy
Filantropie in de zorg en welzijn?
De verkozen
bestuurder / politicus
als
scharnier

2. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Stand vrijwillige inzet
• 4.000.000 vrijwilligers
• 200 uur per jaar
• Ongeveer 500.000 FTE
• 40% organisaties heeft
tekort, maar daarvan
heeft 60% geen
vacatures (monitor
vrijwilligersbeleid)
Tussen 30 tot 40% van 18+ doet vrijwilligerswerk, met een
gemiddelde van tussen de 4 en 5 uur per week, per vrijwilliger,
ongeveer even veel mannen als vrouwen, gemiddeld ouder, hoger
opgeleid, blanker, drukker, ´rijker´ en meer in dorpen.

3. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Stand vrijwillige inzet
LAGE SCHATTING
• 4.000.000 vrijwilligers
• 200 uur per jaar
• Ongeveer 500.000 FTE
Tussen 40% en 50% van 18+ doet vrijwilligerswerk, met
een gemiddelde van tussen de 4 en 5 uur per week, per
vrijwilliger, ongeveer even veel mannen als vrouwen,
gemiddeld ouder, hoger opgeleid, blanker, drukker, ´rijker´
en meer in dorpen.
Deze slide gebruik ik nu al bijna 20 jaar
• Kwantitatief is er niet veel veranderd,
beetje groei in %, beetje afname in
uren
• Kwalitatief / organisatorisch is er veel
veranderd
Google eens op
Meijs Baren Hedendaagse Vrijwillige inzet
Algemene publicatie trends vrijwilligerswerk
Meijs college reuring vrijwilligerswerk
2 keer 30 minuten college op youtube

4. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Mantelzorg is niet vrijwilligerswerk
• ‘officieel’ omdat niet in georganiseerd
verband
– uit jezelf vuilnis buiten zetten is informele of
mantelzorg maar als huisarts het vraagt is het
vrijwilligerswerk
• ‘maar ook’ soms in eigen huishouden
• ‘emotioneel’ want niet onverplicht
• spelen wel enkele zelfde issues en zodra
instantie betrokken al bijna ‘georganiseerd
verband’

5. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Van Landelijke Overheid
naar Gemeente
naar gemeenschappen….
Civil society
=
Georganiseerde burgerij
=
Privaat organiseren voor publieke belang

6. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Uitgangspunten
Overheid
Beleid/grenzen
50% + 1
Civil Society
Gemeenschappen
Gunsten
Markt
Koopkracht
Individuele
transacties
Solidariteit /
overdracht
DIRECT
- Donaties
- Vrijwilligerswerk
INDIRECT
- Belastingen
- Dienstplicht
Een leefeenheid kan op vier
manieren ‘diensten’ krijgen
met ieder hun eigen
spelregels:
1. zelf doen
2. zelf kopen op de markt
3. krijgen via overheid
4. krijgen via civil society
Overheid en civil society
verbinden op basis van
verschillende vormen:
- solidariteit (direct / indirect)
- in/uitsluiting
- besluitvorming tussen
mensen die ‘teveel’ en ‘te
weinig’ hebben
leefeenheid
Verkozen politici vormen de
scharnier tussen burger en
overheid en daarmee dus ook
tussen markt / civil society en
overheid

7. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Verleden - legitimiteitsverlies
Overheid
Produceert homogeniteit
Algemene normen en
waarden
Civil Society
Produceert diversiteit
Private normen en
waarden
Markt
Koopkracht
Individuele keuzes
Nederland is vanaf de 80-jarige
oorlog bij uitstek een civil society
land waarin de diversiteit van
(religieuze) gemeenschappen
veel ruimte krijgt van een niet
centrale staat.
Met de verzuiling is de
financiering van die diversiteit
steeds meer overgenomen
door de overheid.
Met dit proces is (financiële)
solidariteit verschoven van
direct naar indirect en staat
deze nu onder druk zowel
vanwege legitimiteit als
collectieve lastendruk.
De legitimiteit van die diversiteit is
vervolgens verminderd bij de
verstatelijking (verzorgingsstaat).
Verstatelijking
Collectivisering
Verzuiling

8. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Toekomst - solidariteit in
gemeenschappen
Civil Society
Gunsten/gemeenschapp
enProduceert diversiteit
Private normen en
waarden
Markt
Koopkracht
Individuele transacties
Individuele keuzes
De huidige beweging is
een ‘terug naar de
toekomst’ van een Civil
Society die past bij het
Nederland van de
komende eeuw:
- Divers
- Dynamisch
- Gebaseerd op
(lokale)
gemeenschappen
- Meer eigen
verantwoordelijkheid
en directe solidariteit
- Ondernemender Dit betekent echter ook
dat er veel minder
centrale sturing zal zijn.
Overheid
Beleid/grenzen
Produceert homogeniteit
Algemene normen en waarden
In directe
solidariteit geven
burgers vrijwillig
hun tijd of geld
In directe solidariteit
bepalen burgers zelf
waaraan ze willen
geven
Bedrijven steeds
maatschappelijker
CS steeds
ondernemender
Terug naar de
toekomst
van de Civil Society
Overheid: ‘zorgen dat’ & vangnet

9. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Civil society:
Drie type doelstellingen
en organisaties

10. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Service Delivery
- Externe klanten
- Acceptatie voor werving, selectie, training
- Acceptatie voor management (door anderen,
b.v. beroepskrachten)
- Wat je kan

11. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Mutual support / benefit
- Gezamenlijke bindende eigenschap (hobby,
ziekte, etc.
- Samen activiteiten, samen organiseren
- Frustratie over in-actieven
- Hobby-energie
- Wat je bent of hebt

12. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Campaining
- Willen wereld overtuigen van eigen gelijk
- Iedere bijdrage is welkom, iedere gelover is er
een
- Geen aandacht voor organiseren
- wat je gelooft

13. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Drie zielen die moeilijk mengen..
• Bewonersorganisatie
– Mutual support is
koffiedrinken met
elkaar
– Service delivery is
cursussen voor
iedereen
– Campaigning is
vechten met de
gemeente en de
verhuurders
• Kerk
– Mutual support op
zondag
– Service delivery
midden in de
samenleving
– Campaigning bij het
evangeliseren

14. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
service
campaigning
MSO
CIVIL SOCIETY
STATE
MARKET
Van Tulder / Meijs
Diensten aan anderen
(WMO)
steun voor
elkaar
(sociale
cohesie)
Beinvloeding van
gedrag en beleid
Drie typen Civil Society

15. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Civil society falens
• Onvoldoende
– minder efficiënt dan overheid
• Particularisme
– gericht op een bepaalde groep (gunst ipv recht)
• Paternalisme
– gebaseerd op ‘beter weten’
• Amateurisme
– gebaseerd op burgers met goede bedoelingen zonder
specifieke kennis en opleiding
(Salamon, 1987)

16. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
In die civil society wordt…
• Organisatie
– Gebaseerd op vertrouwen
– Gebaseerd op andere schaarste van tijd en
geld
– andere (on)mogelijkheden

17. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
Drie stromen van middelen
• Vergoedingen voor verleende diensten
– ‘Prijs’/ Eigen bijdragen (geld en zelfwerkzaamheid / mantelzorg)
– Contributies
– Sponsoring
• Overdrachten via de overheid
– Subsidies (aan organisaties of cliënten)
• Filantropische financiering (individueel, fondsen, bedrijven)
– Vrijwilligerswerk (mensen)
– Donaties (munten
– (5M) (media, massa, middelen)

18. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
vrijwilligers en beroepskrachten
• Vrijwilligerswerk is een beloningsstructuur niet een
functieomschrijving
• Mensen mogen dingen doen omdat ze er de juiste
‘competentie’ ervoor hebben, niet omdat ze ervoor
betaald worden……
• Mensen die alleen maar goed kunnen werken als ze
ervoor betaald worden mogen zich geen professional
noemen……
• Vrijwilligerswerk gaat om toegevoegde waarde, niet om
kosten besparing…….
• Burgers betalen beroepskrachten (direct en indirect)
voor de vervelende klussen, niet voor wanneer het
makkelijk is….
• Burgers kunnen dus ook gewoon zelf zorg inkopen

19. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
1
• Niet de overheid maar de samenleving
geeft vorm aan het publieke domein
– via overheid is efficiënt (belasting) maar
legitimiteit onder druk (democratie)
– via civil society is niet echt efficiënt maar
individuele legitimiteit is maximaal
– via markt is niet efficiënt en niet altijd legitiem
maar kent zeker effectiviteit

20. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
2
• Er is een wezenlijk verschil tussen
individuele verantwoordelijkheid en civil
society.
– Civil society is wanneer een paar burgers zich
verenigen
– Individuele verantwoordelijkheid is vanuit
´leef-eenheid´ (mee)betalen in de vorm van
mantelzorg of eigen bijdrage
– (Mantelzorg is geen vrijwilligerswerk, is geen
civil society want voor eigen leef-eenheid).

21. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
3
• Er is in Nederland geen crisis in de directe
solidariteit maar wel in de legitimiteit van
de indirecte solidariteit.
Indirecte en directe solidariteit zijn geen
communicerende vaten.
Waar overheid terug trekt stapt samenleving
niet altijd in want mensen kiezen zelf
Directe solidariteit kan wellicht het fundament
onder solidariteit verstevigen omdat het de
ervaring weer terug brengt.

22. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
4
• Nederland zal moeten wennen aan
diversiteit in zorg en welzijn.
– Overheid richt zich op gemiddelde stemmer
en produceert homogeniteit
– Civil society richt zich op specifieke achterban
en produceert diversiteit
– Ooit (verzuiling) had Nederland ‘best of both
worlds’ met een overheid die civil society
financierde… maar ja….

23. © prof. dr. Lucas C.P.M. Meijs, lmeys@rsm.nl. www.ecsp.nl
5
• De ‘nieuwe’ oplossingen zitten in de
overlap tussen de drie sectoren
– Sociaal ondernemerschap
• vanuit bedrijven
• vanuit civil society
– Nonprofit ondernemerschap
• vanuit overheden
• vanuit civil society